Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Piotr Mika (spr.)

Sędziowie SSO Grażyna Tokarczyk

SSO Grzegorz Kiepura

Protokolant Aleksandra Studniarz

przy udziale Adama Latki

Prokuratora Prokuratury Rejonowej G. w G.

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2016 r.

sprawy T. K. syna R. i H.,

ur. (...) w K.

oskarżonego art. 191§2 kk, art. 191§2 kk i art. 157§2 kk przy zast. art. 11§2 kk, art. 276 kk, art. 278§1 i 5 kk i art. 275§1 kk i art. 276 kk przy zast. art. 11§2 kk, art. 191§2 kk i art. 157§2 kk przy zast. art. 11§2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 10 lutego 2016 r. sygnatura akt IX K 1432/12

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk, art. 624 § 1 kpk

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie 2 uznając, że czyny opisane w punktach II i V w części wstępnej zaskarżonego wyroku stanowią zachowania podjęte w krótkim odstępie czasu i ze z góry powziętym zamiarem w miejsce przypisanego oskarżonemu ciągu przestępstw przypisuje oskarżonemu jedno przestępstwo z art. 191 § 2 kk i art. 157 § 2 kk przy zast. art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk i na mocy art. 191 § 2 kk w zw. z art. 11 § 3 kk wymierza oskarżonemu T. K. za ten czyn karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności,

b.  uchyla rozstrzygnięcie z punktu 5 i na mocy art. 85 § 1 kk i art. 86 § 1 kk łączy oskarżonemu T. K. kary pozbawienia wolności orzeczone w punktach 1, 3 i 4 zaskarżonego wyroku oraz karę orzeczoną powyżej i orzeka w ich miejsce karę łączną 1 (jednego) roku pozbawienia wolności,

c.  ustala, że rozstrzygnięcie z punktu 6 zaskarżonego wyroku odnosi się do kary łącznej orzeczonej powyżej;

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zwalnia oskarżonego od zapłaty kosztów sądowych postępowania odwoławczego, obciążając wydatkami Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 648/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 10 lutego 2016 roku w sprawie o sygnaturze akt IX K 1432/12 Sąd Rejonowy w Gliwicach:

1. uznał oskarżonego T. K. za winnego tego, że bliżej nieustalonego dnia w miesiącu lutym 2012 roku w G. działając w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności stosując przemoc wobec S. Z. w postaci zadania mu uderzenia pięścią w twarz zażądał od pokrzywdzonego zwrotu pieniędzy w kwocie 3.500 zł tj. czynu wypełniającego znamiona występku z art. 191 § 2 k.k. i za to na mocy art. 191 § 2 k.k. wymierzył mu karę 4 miesięcy pozbawienia wolności;

2. uznał oskarżonego T. K. za winnego tego, że

- w dniu 24 czerwca 2012 r. w K. działając w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności stosując przemoc poprzez zadawanie S. Z. uderzeń pięściami po całym ciele zażądał od pokrzywdzonego zwrotu pieniędzy w kwocie 3.800 zł powodując przy tym u S. Z. obrażenia w postaci stłuczenia głowy i twarzy, obrzęku okolic jarzmowych, drobnego zranienia wargi dolnej, które naruszyły czynności narządu jego ciała na okres nie przekraczający 7 dni,

- w dniu 28 czerwca 2012 r. w K. działając w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności stosując przemoc wobec S. Z. w postaci zadania uderzeń pięściami oraz paskiem po całym ciele także dusząc go przedmiotowym paskiem zażądał od pokrzywdzonego zwrotu pieniędzy w kwocie 3.800 zł powodując przy tym u S. Z. obrażenia w postaci stłuczenia głowy, klatki piersiowej i lewej okolicy lędźwiowej, które naruszyły czynności narządu jego ciała na okres nie przekraczający 7 dni,

przy czym czynów tych dopuścił się działając w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu i zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z nich, czym wyczerpał znamiona ciągu przestępstw z art. 191 § 2 k.k. i art. 157 § 2 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 91 § 1 kk i art. 191 § 2 kk w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności;

3. uznał oskarżonego T. K. za winnego tego, że w dniu 24 czerwca 2012 r. w K. ukrył dokument, którym nie miał prawa wyłącznie rozporządzać w postaci prawa jazdy nr (...) działając na szkodę S. Z., przy czym ustalił, że oskarżony nie miał prawa wyłącznie rozporządzać dokumentem prawa jazdy należącym do S. Z., tj. czynu wypełniającego znamiona występku z art. 276 k.k. i za to na mocy art. 276 k.k. wymierzył mu karę 3 miesięcy pozbawienia wolności;

4. uznał oskarżonego T. K. za winnego tego, że w dniu 28 czerwca 2012 r. w K. dokonał zaboru w celu przywłaszczenia dokumentu stwierdzającego tożsamość innej osoby w postaci dowodu osobistego nr (...), oraz karty bankomatowej (...) Banku (...) uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego, a nadto usunął dokumenty, którymi nie miał prawa wyłącznie rozporządzać w postaci karty NFZ, oraz karty informacyjnej przebiegu leczenia – należących do S. Z., tj. popełnienia występku z art. 278 § 5 k.k. w zw. z art. 278 § 1 k.k. i art. 275 § 1 k.k. i art. 276 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. i za to na mocy art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 5 miesięcy pozbawienia wolności;

5. na podstawie art. 91 § 2 kk i art. 86 § 1 kk połączył oskarżonemu T. K. orzeczone w punkcie od 1 do 4 części dyspozytywnej wyroku jednostkowe kary pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną 1 roku pozbawienia wolności;

6. na mocy art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu T. K. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w postaci zatrzymania od dnia 3.07.2012 r. do dnia 4.07.2012 r., to jest 2 dni przy przyjęciu, iż jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności jest równy jednemu dniowi kary pozbawienia wolności i uznał karę pozbawienia wolności za wykonaną w rozmiarze 2 (dwóch) dni;

7. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. oraz art.17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983r. Nr 49 poz. 223 z późn. zm.) zwolnił oskarżonego T. K. od ponoszenia kosztów sądowych w całości, obciążając nimi Skarb Państwa i odstąpił od obciążania go opłatą.

Apelację od wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, który zaskarżając wyrok w części dotyczącej punktu 1, 2, 3, 5 wyroku zarzucił mu obrazę przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k., mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów, sprzeczną z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, co w konsekwencji doprowadziło do poczynienia błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, tj., że oskarżony T. K.:

1.  w dniu 24 czerwca 2012 roku działając na szkodę S. Z. ukrył prawo jazdy o nr (...), którym nie miał prawa rozporządzać,

2.  w dniu 28 czerwca 2012 roku dokonał zaboru w celu przywłaszczenia portfela wraz z dowodem osobistym nr (...), kartą NFZ, kartą bankomatową oraz kartą informacyjną z przebiegu leczenia, działając na szkodę S. Z.,

3.  w dniu 28 czerwca 2012 roku działając w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności, stosując przemoc wobec S. Z. w postaci zadania uderzeń pięściami oraz paskiem po całym ciele, także dusząc go przedmiotowym paskiem, zażądał od pokrzywdzonego zwrotu pieniędzy w kwocie 3800 złotych

podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy do takich wniosków nie prowadzi

Równocześnie z ostrożności procesowej na wypadek nieuwzględnienia powyższych zarzutów i uznania, że zgormadzony materiał dowodowy pozwala na przypisanie winy oskarżonemu, obrońca zarzucił wyrokowi obrazę przepisów prawa materialnego tj. :

1)  art. 91 § 1 k.k. poprzez jego zastosowanie i przyjęcie w punkcie 2 wyroku, że oskarżony w zakresie pkt II i V części wstępnej wyroku dopuścił się czynów działając w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, czym wyczerpał ustawowe znamiona z art. 91 § 1 k.k., tj. dopuścił się ciągu przestępstw, podczas gdy z uzasadnienia sądu I instancji wynika, że oskarżony swoim zachowaniem zmierzał do wykonania z góry powziętego zamiaru, tj. odzyskania należnej mu od pokrzywdzonego pożyczki, czym wyczerpał ustawowe znamiona określone w art. 12 k.k., przy czym przyjęcie koncepcji czynu ciągłego powinno odnosić się do wszystkich trzech zachowań zmierzających do odzyskania należności opisanych w wyroku;

2)  art. 278 § 1 i 5 k.k. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż oskarżony swoim zachowaniem wypełnił zmamiona czynu zabronionego określonego w powyższym artykule, podczas gdy sąd zaniechał ustalenia wartości skradzionej rzeczy, nie czyniąc także żadnych ustaleń faktycznych w tym przedmiocie.

Również z ostrożności procesowej zarzucono także rażącą niewspółmierność kar łącznej poprzez wymierzenie jej w wysokości 1 roku pozbawienia wolności, podczas gdy w okolicznościach sprawy kara łączna winna była zostać wymierzona na zasadzie pełnej absorpcji.

W oparciu o tak postawione zarzuty obrońca oskarżonego wniósł o zmianę wyroku i uniewinnienie oskarżonego w zakresie pkt 3 i 4 wyroku sądu I instancji, a odnośnie pozostałych czynów zastosowanie art. 12 k.k. i wymierzenie za czyn ciągły łagodniejszej kary. Z ostrożności procesowej sformułowano również wniosek o wymierzenie kary łącznej pozbawienia wolności na zasadzie pełnej absorpcji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację uznać należało za zasadną jedynie w zakresie, w jakim zakwestionowała prawidłowość przyjęcia przez sąd I instancji, że czyny przypisane oskarżonemu w punkcie 2 wyroku stanowią ciąg przestępstw z art. 91 § 1 k.k. W pozostałym zakresie apelację ocenić należało jednak za bezzasadną.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia prawa procesowego w postaci art. 7 k.p.k., które to naruszenie prowadzić miało do błędnych ustaleń faktycznych, wskazać należy, że wbrew wywodom apelującego wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przyczyny, dla których sąd I instancji dał wiarę zeznaniom pokrzywdzonego a odmówił wiary wyjaśnieniom oskarżonego, co do przebiegu zdarzeń z 24 i 28 czerwca 2012 roku, są przekonujące, iż w żadnym razie nie są sprzeczne z regułami rozumowania, jak i z zasadami doświadczenia życiowego. Nie sposób z faktu niezgodnego z prawdą zaprzeczenia przez pokrzywdzonego istnieniu zobowiązania wobec oskarżonego T. K. wyciągać jako jedynego i nieodpartego wniosku o tym, że wszelkie pozostał depozycje pokrzywdzonego, którym oskarżony nie zaprzeczył, są nieprawdziwe. Prawdziwość relacji pokrzywdzonego co do doznanych w związku z pobiciem przez oskarżonego obrażeń ciała znajduje przecież potwierdzenie w obiektywnych dowodach, jakimi są dokumenty medyczne sporządzone w związku z uzyskanym przez pokrzywdzonego zaopatrzeniem medycznym. Słusznie wskazuje sąd I instancji, że w świetle zasad doświadczenia życiowego za mało prawdopodobne uznać należy fałszywe obciążanie sprawcy przestępstwa odpowiedzialnością za niepopełnione czyny z równoczesnym wskazaniem okoliczności przestępstw, którym oskarżony nie zaprzecza. W okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób doszukać się racjonalnych motywów takiego działania pokrzywdzonego. Równocześnie wyjaśnienia oskarżonego w zakresie, w jakim tłumaczy okoliczności wejścia w posiadanie portfela pokrzywdzonego wraz z dowodem osobistym nr (...), kartą NFZ, kartą bankomatową oraz kartą informacyjną z przebiegu leczenia, jawią się jako sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Za atypową uznać należy zwłaszcza sytuację, że to nie pokrzywdzony, który utracił portfel z dokumentami udał się na miejsce zdarzenia z 28 czerwca 2012 roku w poszukiwaniu utraconej rzeczy i dokumentów, a zamiast niego uczynił to właśnie oskarżony, który następnie przez kilka dni zwlekał z oddaniem pokrzywdzonemu odnalezionego portfela. Gdy dodać do tego ewidentnie rysujących się w okolicznościach sprawy motyw oskarżonego, który poprzez przetrzymanie dokumentów pokrzywdzonego mógł liczyć na wywarcie presji na S. Z. w celu skłonienia go do zwrotu pożyczonych pieniędzy, uznanie wyjaśnień oskarżonego przeczących relacji pokrzywdzonego w omawianym zakresie napotyka na jednoznaczne przeszkody. Trudno również doszukiwać się jednoznacznego wsparcia wyjaśnień oskarżonego w zeznaniach świadka L. K. w zakresie dotyczącym zaboru przez oskarżonego należącego do pokrzywdzonego prawa jazdy, skoro świadek w swojej relacji, co prawda, wskazał, że nie widział takiego zdarzenia, ale równocześnie podał, że w początkowej fazie zdarzenia, kiedy to miało dojść do zabrania prawa jazdy znajdował się w innym pomieszczeniu mieszkania.

Jak wskazano już wyżej za trafny uznać należało zarzut naruszenie prawa materialnego polegający na uznaniu działań oskarżonego z 24 i 28 czerwca 2012 roku polegających na zastosowaniu przemocy wobec pokrzywdzonego i spowodowaniu lekkich obrażeń ciała w celu zmuszenia do zwrotu wierzytelności za dwa odrębne czyny zabronione popełnione w warunkach ciągu przestępstw z art. 91 § 1 k.k. Rację ma skarżący twierdząc, że oba zachowania popełnione zostały w krótkim odstępie czasu, a w okolicznościach sprawy trudno zakwestionować towarzyszący tym działaniom jeden z góry powzięty zamiar, który winien był skłonić sąd I instancji do zakwalifikowania obu zachowań oskarżonego jako jednego czynu ciągłego w rozumieniu art. 12 k.k. Trudno jednak uznać za apelującym, aby konstrukcją czynu ciągłego mogły zostać objęte wszystkie 3 przypisane oskarżonemu działania podjęte przez oskarżonego w celu odzyskania wierzytelności. Pierwsze z zachowań miało miejsce w lutym 2012 roku tj. w dość znacznym odstępie czasu i brak w sprawie dowodów potwierdzających okoliczność, że oskarżony już w czasie tego zdarzenia pozostawał w zamiarze każdorazowego stosowania wobec pokrzywdzonego przemocy w postaci zadawania uderzeń pokrzywdzonemu, aż do momentu, w którym S. Z. nie podporządkuje się żądaniu oskarżonego. Wskazać należy, ze po pierwszym przypadku zastosowania wobec pokrzywdzonego przemocy oskarżony podjął działania w celu zabezpieczenia swoich interesów namawiając pokrzywdzonego do podpisania dokumentu potwierdzającego istnienie wierzytelności, a więc liczył także na możliwość zgodnego z prawem odzyskania pieniędzy. Istnienie z góry powziętego zamiaru kontynuowania zachowań przestępczych jest okolicznością faktyczną, której nie sposób domniemywać, a która musi znajdować jednoznaczne wsparcie w okolicznościach sprawy wynikających z wiarygodnych dowodów. Z tego też powodu Sądu Okręgowy dokonał stosownej zmiany zaskarżonego wyroku polegającej na przypisaniu oskarżonemu w miejsce ciągu przestępstw z art. 91 § 1 k.k. jednego czynu ciągłego popełnionego w dniach 24 i 28 czerwca 2012 roku wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 191 § 2 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k. i wymierzeniu za to przestępstwo kary 8 miesięcy pozbawienia wolności. W ocenie Sądu Okręgowego wymierzona kara we właściwym stopniu odzwierciedla wysoki stopień winy oskarżonego, jak i stopień społecznej szkodliwości czynu. W przypadku tego ostatniego wskazać należy w szczególności na wielość zachowań rozciągniętych na przestrzeni 4 dni i tzw. multikwalifikację tj. wyczerpanie znamion czynów zabronionych opisanych w dwóch przepisach. Wymiar kary podyktowany został również wielokrotną karalnością oskarżonego, gdzie przypisany oskarżonemu w niniejszej sprawie przestępstwo poprzedzone było dwoma wyrokami skazującymi oskarżonego, a po nim nastąpiły jeszcze 4 kolejne skazania za przestępstwa popełnione z użyciem przemocy. W takiej sytuacji mimo przyznania się oskarżonego do winy nie sposób liczyć na to, że efekt zapobiegawczy kary może zostać osiągnięty wobec oskarżonego bez orzekania odpowiednio wysokiej kary pozbawienia wolności.

Za bezzasadny uznać należało zarzut naruszenia przez sąd I instancji prawa materialnego poprzez zakwalifikowanie zachowania oskarżonego z dnia 28 czerwca 2012 roku polegającego na dokonaniu zaboru w celu przywłaszczenia dokumentu stwierdzającego tożsamość innej osoby w postaci dowodu osobistego nr (...), oraz karty bankomatowej (...) Banku (...) uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego, a nadto usunięciu dokumentów, którymi nie miał prawa wyłącznie rozporządzać w postaci karty NFZ, oraz karty informacyjnej przebiegu leczenia – należących do S. Z., jako czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 278 § 5 k.k. w zw. z art. 278 § 1 k.k. i art. 275 § 1 k.k. i art. 276 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. Podnoszone w apelacji nieustalenie wartości portfela w żadnym razie nie stanowiło przeszkody dla uznania, że wskazany czyn oskarżonego wyczerpywał znamiona występku z art. 278 § 5 k.k., skoro przedmiotem zaboru była m.in. wskazana w tym przepisie karta uprawniająca do pobrania pieniędzy z automatu bankowego. Skarżący nie dostrzegł, że opis czynu przypisanego w punkcie 4 zaskarżonego wyroku pomija w porównaniu do opisu czynu zarzuconego zabór portfela. Co prawda uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera jednoznacznych motywów, którymi kierował się sąd I instancji pomijając portfel jako przedmiot zaboru, jednakże zaskarżenie wyroku wyłącznie na korzyść oskarżonego i wynikający z treści art. 434 § 1 k.p.k. brak możliwości dokonywania w tym zakresie niekorzystnych dla oskarżonego zmian czyni wskazaną kwestię bezprzedmiotową.

Z uwagi na to, że uchyleniu uległo zawarte w zaskarżonym wyroku orzeczenie o jednej z kar jednostkowych, a w jej miejsce kara została wymierzona przez Sąd Okręgowy, niezbędne okazało się ponowne wymierzenie oskarżonemu kary łącznej. Wbrew zarzutom apelacji w sprawie brak podstaw dla orzeczenia kary łącznej przy zastosowaniu zasady pełnej absorpcji. tj. w wysokości najsurowszej z kar jednostkowych orzeczonych za zbiegające się w warunkach art. 85 k.k. przestępstwa. Wypada w tym miejscu przypomnieć w pełni akceptowane przez Sąd Okręgowy i utrwalone w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego poglądy zgodnie, z którymi oparcie wymiaru na zasadzie absorpcji lub kumulacji traktować należy jako rozwiązanie skrajne, stosowane wyjątkowo i wymagające szczególnego uzasadnienia. Zasada pełnej absorpcji może znaleźć zastosowanie w tych wypadkach, gdy zachodzi ścisły związek podmiotowy i przedmiotowy między pozostającymi w zbiegu przestępstwami, który sprawia, że granica pomiędzy zbiegiem pomijalnym a zbiegiem realnym nie jest wyraźnie zarysowana. Przez związek podmiotowo-przedmiotowy rozumie się przede wszystkim podobieństwo rodzajowe zbiegających się przestępstw, motywację i czas popełnienia każdego z nich. Bliskość podmiotowo-przedmiotowa wskazująca na pełną lub częściową absorpcję oddaje podobieństwo tych przypadków realnego zbiegu do sytuacji pomijalnego zbiegu przestępstw oraz instytucji czynu ciągłego, wskazując na brak uzasadnienia dla automatycznego podwyższania progu represji wyłącznie na podstawie faktu popełnienia przez sprawcę dwóch lub więcej przestępstw. Problem jednak w tym, że choć nie sposób zanegować związku przedmiotowego pomiędzy przypisanymi oskarżonemu czynami wynikającego z faktu, że działania oskarżonego podjęte zostały w związku z zamiarem odzyskania wierzytelności, to jednak działania te zostały podjęte przez niego na przestrzeni okresu czasu od lutego do 28 czerwca 2012 roku a równocześnie działania tego przybrały postać nie tylko przestępstw przeciwko wolności (art. 191 § 2 k.k.), ale również przeciwko zdrowiu (art. 157 § 2 k.k.) dokumentom (art. 275 § 1 k.k. i art. 276 k.k.), jak też przeciwko mieniu (art. 278 § 5 k.k.) Z tego też powodu, jak też mają na względzie zgodnie z art. 85 a k.k. okoliczności związane zapobiegawczym oddziaływaniem kary łącznej na oskarżonego, który był już wielokrotnie karny, Sąd Okręgowy orzekł wobec niego karę łączną w wymiarze 1 roku, a więc stosując zasadę asperacji, która i tak znacząco łagodzi skutki odrębnego wykonania kar jednostkowych, których suma wynosi 1 rok i 8 miesięcy.

Z wyżej wskazanych Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w omówionym zakresie, zaś w pozostałym utrzymał orzeczenie w mocy, nie znajdując też innych podlegających uwzględnieniu z urzędu uchybień.

Zważywszy na perspektywę odbycia przez oskarżonego kary bezwzględnej pozbawienia wolności, jak też mając na uwadze brak majątku i zobowiązania alimentacyjne oskarżonego wobec córki, Sąd Okręgowy zwolnił oskarżonego z obowiązku poniesienia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.