Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

P., dnia 19 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu X Wydział Gospodarczy Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Kaźmierczak

Sędziowie del. SSR Barbara Gryczka

SSO Renata Norkiewicz

Protokolant p.o. stażysty K. H.

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 stycznia 2017 r.

sprawy z wniosku (...) - 132 spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 16 czerwca 2016 r., sygn. akt PO IX Ns-Rej. KRS (...)

uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kielcach – Sądowi Rejestrowemu.

del. SSR Barbara Gryczka SSO Ewa Kaźmierczak SSO Renata Norkiewicz

UZASADNIENIE

Wnioskodawca domagał się m.in. ujawnienia podwyższenia kapitału zakładowego spółki (...) 132 spółki z o.o., zmiany umowy spółki i wpisania do rejestru nowego wspólnika (...) spółki z o.o. w P. stosownie do uchwał nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników z 24 listopada 2015r. oraz oświadczenia o przystąpieniu do spółki (...) 132 spółki z o.o. - spółki (...) spółki z o.o. w P..

Postanowieniem z 20 kwietnia 2016r. referendarz sądowy odmówił wpisu, bowiem między wnioskodawcą i spółką (...) spółką z o.o. w P. zachodzi stosunek zależności w rozumieniu art. 4 § pkt 4 lit. d k.s.h., a zatem stosownie do art. 200 § 1 k.s.h. niedopuszczalne było objęcie przez tę spółkę udziałów wnioskodawcy.

Na powyższe orzeczenie skargę wniósł wnioskodawca, domagając się uwzględnienia wniosku. Skarżący podniósł, że zgromadzenie wspólników spółki podjęło 27 kwietnia 2016 r. uchwały w przedmiocie zmiany składu zarządu, wobec czego między spółkami nie zachodzi już stosunek zależności i odpadła przyczyna odmowy rejestracji wnioskowanych zmian.

Postanowieniem z 16 czerwca 2016r. Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu m.in. odmówił w w/w zakresie wpisu. Sąd Rejonowy zważył, że stosownie do art. 200 § 1 k.s.h. spółka nie może obejmować lub nabywać ani przyjmować w zastaw własnych udziałów. Zakaz ten dotyczy również obejmowania lub nabywania udziałów bądź przyjmowania ich w zastaw przez spółkę zależną. Zgodnie zaś z art. 4 § 1 pkt 4 k.s.h., przez spółkę dominującą należy rozumieć m.in. spółkę handlową w przypadku, gdy członkowie jej zarządu stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej spółki zależnej. Sąd uznał, że nie ulega wątpliwości, że 24 listopada 2015 r., tj. w dacie dokonania przez wnioskodawcę i spółkę (...) czynności w postaci podjęcia uchwał o podwyższeniu kapitału zakładowego oraz zmiany umowy skarżącej, a także złożenia oświadczenia o objęciu wszystkich utworzonych udziałów przez spółkę (...), w obu spółkach funkcjonowały trzyosobowe zarządy, w których zasiadały te same osoby, wobec czego między spółkami istniał stosunek dominacji - zależności.

Skoro spółka zasadniczo nie może być swoim własnym wspólnikiem ani na skutek objęcia udziałów własnych w obrocie pierwotnym, ani na skutek nabycia udziałów własnych w obrocie wtórnym, a udziałów spółki dominującej nie może również obejmować, nabywać albo brać w zastaw spółka albo spółdzielnia od niej zależna w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 4 to zakaz ten jest bezwzględny i nie przewidziano od niego wyjątków. Nabycie albo objęcie udziałów wbrew zakazowi z art. 200 § 1 k.s.h. jest nieważne jako sprzeczne z ustawą, a mianowicie z art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h. Nie ulegało więc wątpliwości, że oświadczenie spółki (...) o objęciu udziałów w spółce (...) 132, w związku ze wskazaną zależnością między spółkami, było nieważne i nie mogło wywrzeć skutków prawnych. Oświadczenie o przystąpieniu do spółki i objęciu udziału (udziałów) o podwyższonym kapitale ma charakter jednostronnej czynności prawnej. Oświadczenie to nie oznacza jeszcze nabycia udziału i praw członkowskich w spółce, gdyż skutek ten następuje dopiero z chwilą wpisu podwyższenia kapitału do rejestru przedsiębiorców. Niemniej, treść art. 200 § 1 k.s.h. wskazuje, że zakaz dotyczący objęcia omawianych udziałów przez spółkę pozostającą w stosunku zależności wymaga, aby stosunek ten nie istniał zarówno w chwili składania oświadczenia o przystąpieniu do spółki i objęciu udziałów, jak i w dacie dokonywania wpisu do rejestru, gdyż wszystkie te czynności są łącznie konieczne do uzyskania statusu wspólnika. Wpis omawianych danych do rejestru, przy wadliwości oświadczenia o przystąpieniu do spółki i objęciu udziałów, powodowałby natomiast, że dany podmiot uzyskałby status wspólnika na podstawie nieważnej czynności prawnej, a zatem bez podstawy prawnej.

Sąd uznał za celowe odnieść się do zawartego w skardze stwierdzenia, że w związku ze zmianą składu zarządu spółki PROJEKT - ECHO 132 odpadła przyczyna odmowy wpisu. W ocenie Sądu dokonane zmiany nie prowadziły do konwalidacji czynności związanych z objęciem przez spółkę (...) udziałów spółki (...) 132. Instytucja konwalidacji nieważnej czynności prawnej polega na tym, że czynność uzyskuje skuteczność prawną w następstwie zdarzeń późniejszych od jej podjęcia ze skutkiem ex tunc. Zastosowanie konwalidacji jest dopuszczalne tylko wyjątkowo i w przypadkach wyraźnie przewidzianych w ustawie. Na gruncie kodeksu spółek handlowych jedyną podstawą przewidującą konwalidację jest art. 17, a zatem przepis, który nie miał zastosowania w sprawie. Nadto konwalidacja odnosi się wyłącznie do umów, natomiast nie jest dopuszczalna konwalidacja jednostronnej czynności prawnej (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2012 r., III CSK 317/11, LEX nr 1229968). W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że wniosek skarżącej w zakresie podwyższenia kapitału zakładowego nie mógł zostać uwzględniony, gdyż nie mogło dojść do konwalidacji nieważnych czynności będących podstawą żądanego wpisu. Konsekwencją tego jest odmowa wpisu zmiany umowy spółki jak również zmiany danych wspólnika i dlatego na podstawie art. 398 ²² § 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 7 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, Sąd orzekła o oddaleniu wniosku w omawianym zakresie. Marginalnie tylko Sąd uznał za celowe zauważyć, że co do zasady i w wypadku spełnienia innych wymogów ustawowych byłoby dopuszczalne uwzględnienie wniosku, ale wymagałoby to złożenia przez spółkę (...) nowego oświadczenia woli o przystąpieniu do spółki (...) 132 w warunkach, w których nie istniałby już między spółkami stosunek zależności.

Wnioskodawca PROJEKT - (...) spółka z o.o. z siedzibą aktualnie już w K. złożył apelację od powyższego postanowienia w części dotyczącej punktu II postanowienia, to jest w części w której Sąd odmawia wpisu podwyższenia kapitału zakładowego spółki, rejestracji zmiany umowy spółki i wpisania do rejestru nowego wspólnika Spółki.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucał:

1.naruszenie prawa materialnego to jest art. 58 § 1 k.c., mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, poprzez niepełną jego interpretację (tj. pominięcie celu czynności prawnej), a także poprzez nieuwzględnienie możliwości konwalidacji czynności prawnych bezwzględnie nieważnych;

2.naruszenie prawa materialnego, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 200 § 1 k.s.h. poprzez nieuzasadnione, tj. ponowne zastosowanie wykładni tego przepisu 16 czerwca 2016r., kiedy to jego przywołanie na skutek działań podjętych przez skarżącą nie mogło stanowić podstawy zastosowania w/w przepisu, a tym samym nie rozważanie istoty sprawy poprzez nieuwzględnienie podniesionego uprzednio zarzutu skarżącej,

3.naruszenie prawa materialnego, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. poprzez błędną interpretację art. 200 § 1 k.s.h. w zw. z art. 61 § 1 zdanie pierwsze k.c., poprzez błędne interpretację, iż w chwili złożenia oświadczenia o objęciu udziałów konieczny jest brak istnienia stosunku zależności w rozumieniu przepisów art. 4 k.s.h. § 1 pkt. 5;

4.naruszenie prawa materialnego, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 23 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym poprzez nadinterpretację oraz wykroczenie ponad kompetencje Sądu przyznanych na mocy art. 23 ustawy o KRS, przez ponowne, tj. w dniu 16 czerwca 2016r. odwołanie się do przesłanek wyrażających się w powzięciu poważnych wątpliwości, co do ważności uzdrowionej czynności prawnej.

W powołaniu na te zarzuty skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia w części dotyczącej punktu II i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi rejestrowemu, celem dokonania wpisu do KRS podwyższenia kapitału zakładowego spółki, zmiany umowy spółki w związku z podwyższeniem kapitału a także wpisu nowego wspólnika spółki.

Skarżący nie kwestionował, że w dniu podjęcia uchwały przez Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników spółki-wnioskodawcy, czyli 24 listopada 2015r. spółka ta oraz (...) spółka z o.o. były podmiotami powiązanymi w rozumieniu art. 4 § 1 pkt. 5 k.s.h. i w związku z powyższym, mając na uwadze przepis art. 200 k.s.h § 1 nie możliwym byłoby objęcie przez (...) spółkę z o.o. nowo utworzonych udziałów w spółce. Jednakże, w ocenie skarżącego podstawa oddalenia wniosku w przedmiotowej sprawie odpadła 27 kwietnia 2016r., kiedy to została podjęta uchwała Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spółki mająca za przedmiot zmianę składu członków zarządu spółki.

Z ostrożności procesowej skarżący wskazał, że (...) spółka z o.o. aktem notarialnym z 8 sierpnia 2016r. Repertorium A 2874/2016 złożyła oświadczenie o przystąpieniu do spółki oraz o objęciu udziałów w warunkach, w których nie istniał już między spółkami stosunek zależności, albowiem w każdej ze spółek 8 sierpnia 2016r. był inny skład zarządu, co zmienia okoliczności sprawy w stosunku do istniejących w dacie wydawania zaskarżonego postanowienia.

Sąd zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy w istocie okazała się skuteczna z uwagi na zmianę okoliczności sprawy zaistniałą przed zamknięciem rozprawy przed sądem odwoławczym, choć zarzuty w niej podniesione nie potwierdziły się.

Stan faktyczny będący podstawą rozstrzygnięcia w sprawie nie był kwestionowany. Jeśli chodzi zaś o ocenę prawną tego stanu faktycznego – za właściwą uznać należy ocenę dokonaną przez Sąd rejestrowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, nie zaś tą, jaką prezentował w apelacji wnioskodawca.

Nie był uzasadniony zarzut nr 4 apelacji, bowiem Sąd rejestrowy w stanie faktycznym tej sprawy miał prawo badania ważności czynności prawnej objęcia udziałów skoro ostatecznie ustalił nieważność tej czynności z mocy prawa.

Zgodnie art. 200§ 1 ksh zasadą jest, że spółka nie może obejmować lub nabywać ani przyjmować w zastaw własnych udziałów. Zakaz ten dotyczy również obejmowania lub nabywania udziałów bądź przyjmowania ich w zastaw przez spółkę albo spółdzielnię zależną.

Bez wątpienia spółka (...), która objęła udziały 24 listopada 2015 miała status spółki zależnej i dominującej wobec wnioskodawcy i dlatego objęcie udziałów 24 listopada 2015r. przez tę spółkę było nieważną bezwzględnie czynnością prawną jednostronną. Zgodnie z art. 58kc nieważność przejawia się w tym, że czynność w ogóle nie wywołuje skutków prawnych właściwych dla tego typu czynności uważanych za zamierzone przez strony. Skutków tych nie wywołuje od początku i to z mocy prawa oraz nieodwracalnie, bez możliwości konwersji, skoro jest to czynność jednostronna. Następcze usunięcie przeszkód z powodu, których czynność była nieważna nie nada jej cech ważnej czynności prawnej, stąd pozbawione były podstaw zarzuty nr 1-3 apelacji.

Jak jednak słusznie stwierdził Sąd rejestrowy nie wyklucza to oczywiście późniejszego prawidłowego dokonania takiej czynności. I to było przyczyną leżącą u podstaw uchylenia zaskarżonego postanowienia do ponownego rozpoznania, bowiem aktualnie, a sąd odwoławczy obowiązany jest uwzględniać stan rzeczy z chwili orzekania, zostało złożone oświadczenie o objęciu udziałów złożone 8 sierpnia 2016r. przez inny zarząd spółki (...) spółki z o.o. W tej sytuacji konieczne było orzeczenie jak w sentencji o uchyleniu zaskarżonego postanowienia do ponownego rozpoznania wniosku już przez Sąd rejestrowy w K. (z uwagi na zmianę siedziby wnioskodawcy) celem oceny oświadczenia z 8 sierpnia 2016r. oraz spełnienia innych warunków do ewentualnego dokonania wpisu i stosownie do tej oceny zostanie orzeczone o wniosku (art. 386§4kpc w związku z art.13§2kpc i art. 7 ustawy o KRS) .

SSR (del.) Barbara Gryczka SSO Ewa Kaźmierczak SSO Renata Norkiewicz