Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2016 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie :

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Gliwicach Wandy Ostrowskiej

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2016 roku sprawy

1.  A. K. s. J. i L.

ur. (...) w K.

oskarżonego z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
i inne;

2.  M. S. s. J. i B.

ur. (...) w Z.

oskarżonego z art. 300 § 3 k.k. i art. 302 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.
w zw. z art. 12 k.k. i inne;

3.  M. N. s. J. i Z.

ur. (...) w G.

oskarżonego z art. 271 § 1 i 3 k.k., art. 299 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

4.  B. L. s. F. i M.

ur. (...) w L.

oskarżonego z art. 271 § 1 i 3 k.k., art. 299 § 1, 5 i 6 k.k. przy zast.
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i inne

5.  M. W. s. J. i G.

ur. (...) w R.

oskarżonego z art. 271 § 1 i 3 k.k. i art. 299 § 1, 5 i 6 k.k. przy zast.
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i inne

6.  A. J. s. F. i W.

ur. (...) w S.

oskarżonego art. 271 § 1 k.k. i art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 296 § 1 i 3 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

7.  K. N. s. M. i C.

ur. (...) w P.

oskarżonego z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i inne

na skutek apelacji prokuratora odnośnie wszystkich oskarżonych, obrońców oskarżonych A. K., M. S., B. L., M. W., A. J. i K. N. oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego odnośnie oskarżonych A. K. i M. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 19 listopada 2015 roku, sygn. akt V K 105/09

uchyla wyrok w zaskarżonej części odnośnie oskarżonych A. K., M. S., M. N., B. L., A. J., K. N. i M. W. i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu
w G. do ponownego rozpoznania.

SSA Grzegorz Wątroba SSA Michał Marzec SSA Beata Basiura

sygn. akt II AKa 297/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2016r. w sprawie sygn. akt V K 105/09 ( tom 63 k. 12.156 – 12.177) Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku uznał oskarżonego A. K. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 300 § 3 k.k.
w zw. z art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., za co na mocy art. 300 § 3 k.k. wymierzono mu karę 1 roku pozbawienia wolności (pkt 1 wyroku). Ponadto został on uznany winnym udziału w wystawianiu fikcyjnych dokumentów mających uwiarygodnić rzekomy zakup mułu, za co na mocy art. 271 § 3 k.k. i art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzono mu karę 1 roku pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych grzywny, przy ustaleniu wartości jednej stawki dziennej na kwotę 30,- zł (pkt 2 wyroku) oraz za winnego wyłudzenia kwoty 1.628.450,04 zł pod pozorem wykonania prac wyszczególnionych w fikcyjnych zamówieniach na prace remontowo – budowlane oraz wykorzystując do tego poświadczające nieprawdę faktury VAT tj. za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., za co wymierzono mu karę 3 lata pozbawienia wolności oraz 200 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wartości jednej stawki dziennej na kwotę 30 zł (pkt 3 wyroku).

Oskarżony ten został również uznany winnym popełnienia przestępstwa z art. 299 § 1, 5 i 6 k.k., za które wymierzono mu karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 100 stawek dziennych grzywny ustalając wartość jednej stawki dziennej na kwotę 30,- zł (pkt 4 wyroku) oraz za winnego czynu z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k., za który wymierzono mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności (pkt 5 wyroku).

Jednocześnie w miejsce orzeczonych kar jednostkowych orzeczono wobec A. K. karę łączną 4 lat pozbawienia wolności oraz 250 stawek dziennych grzywny ustalając wartość jednej stawki dziennej na kwotę 30,- zł (pkt 6 wyroku) oraz zaliczono temu oskarżonemu na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania w niniejszej sprawie (pkt 7 wyroku).

Natomiast uniewinniono A. K. od popełnienia przestępstwa z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. (pkt 9 wyroku), a w zakresie przestępstwa skarbowego z art. 61 § 1 k.k.s. i art. 56 §1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. postępowanie umorzono z powodu przedawnienia karalności czynu (pkt 8 wyroku).

Tym samym wyrokiem Sąd Okręgowy uznał oskarżonego M. S. za winnego popełnienia czynu z art. 300 § 3 k.k. w zw. z art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., za co na mocy art. 300 § 3 k.k. wymierzono mu karę 1 roku pozbawienia wolności (pkt 10 wyroku). Ponadto został on uznany winnym udziału w wystawianiu fikcyjnych dokumentów, za co na mocy art. 271 § 3 k.k. i art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzono mu karę 1 roku pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych grzywny, przy ustaleniu wartości jednej stawki dziennej na kwotę 100,- zł (pkt 11 wyroku). Jednocześnie w miejsce orzeczonych kar jednostkowych orzeczono wobec M. S. karę łączną 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności (pkt 12 wyroku), której wykonanie warunkowo zawieszono na 3-letni okres próby (pkt 13 wyroku) oraz zaliczono temu oskarżonemu na poczet orzeczonej kary grzywny okres tymczasowego aresztowania w niniejszej sprawie (pkt 14 wyroku).

Sąd Okręgowy uznał również winę oskarżonego M. N. za popełnienie przestępstwa z art. 271 § 1 i 3 k.k., za co wymierzono mu karę 1 roku pozbawienia wolności oraz 100 stawek dziennych grzywny ustalając wartość jednej stawki dziennej na kwotę 30,- zł (pkt 15 wyroku), przy czym wykonanie kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na okres 3 lat próby (pkt 16 wyroku).

Natomiast oskarżony B. L. został uznany winnym popełnienia czynu
z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., za który wymierzono mu karę 3 lat pozbawienia wolności oraz 200 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wartości jednej stawki dziennej na kwotę 100 zł (pkt 17 wyroku). Ponadto uznano go za winnego popełnienia przestępstwa z art. 299 § 1, 5 i 6 k.k., za które wymierzono mu karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 100 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wartości jednej stawki dziennej na kwotę 100,- zł (pkt 18 wyroku), a jednocześnie orzeczono wobec tego oskarżonego karę łączną 3 lata pozbawienia wolności oraz karę łączną grzywny w wymiarze 200 stawek dziennych po 100 zł (pkt 19 wyroku).

Ponadto z powodu przedawnienia umorzono wobec B. L. postępowanie o przestępstwo skarbowe z art. 61 § 1 k.k.s. i art. 56 § 1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. (pkt 20 wyroku).

Wyrokiem Sądu I instancji objęto również oskarżonego A. J. , który został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., za który wymierzono mu karę 2 lat pozbawienia wolności oraz 100 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wartości jednej stawki dziennej na kwotę 20,- zł (pkt 21 wyroku), przy czym wykonanie kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na 3-letni okres próby (pkt 22 wyroku).

Tym samym wyrokiem Sąd Okręgowy uznał oskarżonego K. N. za winnego dwóch przestępstw z art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k. za które dwukrotnie wymierzono mu kary po 1 rok pozbawienia wolności oraz po 50 stawek dziennych grzywny przy każdorazowym ustaleniu wartości stawki dziennej na kwotę 30,- zł (pkt 23 i 24 wyroku). Ponadto uznano go za winnego popełnienia przestępstwa z art. 299 § 1, 5 i 6 k.k. w zw. z art. 12 k.k., za które wymierzono mu karę 2 lata pozbawienia wolności oraz 150 stawek dziennych grzywny po 30,- zł (pkt 25 wyroku). Orzeczono też wobec oskarżonego karę łączną 2 lata i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 150 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wartości jednej stawki dziennej na kwotę 30,- zł (pkt 26 wyroku), a także na mocy art. 45 § 1 k.k. orzeczono przepadek równowartości osiągniętej z przestępstwa korzyści majątkowej (pkt 27 wyroku).

Natomiast oskarżony M. W. został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 296 § 1 i 2 k.k. i art. 299 §1, 5 i 6 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k., za które wymierzono mu karę 1 roku pozbawienia wolności i 50 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wartości jednej stawki dziennej na kwotę 100,- zł (pkt 28 wyroku), przy czym wykonanie kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na 3-letni okres próby (pkt 29 wyroku).

Ponadto orzeczono w przedmiocie dowodów rzeczowych (pkt 30 wyroku) oraz
o kosztach sądowych (pkt 31 wyroku).

Wyrok ten został zaskarżony przez prokuratora, pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) S.A. oraz przez obrońców oskarżonych A. K., M. S., K. N., A. J., M. W.
i B. L..

Prokurator wywiódł w tej sprawie apelację (k. 12.282 – 12.296) w całości na niekorzyść oskarżonych tj. oskarżonego A. K. (w zakresie czynów opisanych
w pkt 1, 2, 3 i 9 wyroku), oskarżonego M. S. (w zakresie czynów opisanych w pkt 10 i 11 wyroku), oskarżonego M. N. (w zakresie czynu opisanego w pkt 15 wyroku), oskarżonego B. L. (w zakresie czynu opisanego w pkt 17 wyroku), oskarżonego M. W. (w zakresie czynu opisanego w pkt 28 wyroku,
a także w zakresie braku rozstrzygnięcia co do czynu opisanego w pkt XIII części wstępnej wyroku), oskarżonego A. J. (w zakresie czynu opisanego w pkt 21 wyroku),
a także w zakresie orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego K. N. odnośnie kary jednostkowej orzeczonej za czyn opisany w pkt 25 wyroku oraz kary łącznej orzeczonej w pkt 26 wyroku.

Oskarżyciel publiczny w apelacji swej podniósł zarzut obrazy prawa materialnego
tj. art. 302 § 1 k.k. (odnośnie czynów opisanych w pkt II i VII części wstępnej wyroku) oraz art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. (odnośnie czynów opisanych w pkt IV, X i XIV części wstępnej wyroku), a także art. 271 § 1 i 3 k.k.(odnośnie czynu opisanego w pkt XIV części wstępnej wyroku). Ponadto prokurator sformułował zarzut obrazy przepisów postępowania, który mógł mieć wpływ na treść orzeczenia tj. art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k.
i art. 413 § 1 pkt 5 i 6 k.p.k. oraz zarzut błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mających wpływ na jego treść, a także zarzut rażącej niewspółmierności kary wymierzonej wobec oskarżonego K. N..

Podnosząc te zarzuty prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji w stosunku do oskarżonych A. K., M. S., M. N., B. L., M. W. i A. J., a także o podwyższenie kar orzeczonych wobec oskarżonego K. N..

Z kolei pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego (...) S.A. zaskarżył wyrok Sądu I instancji na niekorzyść oskarżonych A. K. i M. S. z zakresie, w jakim nie orzeczono o obowiązku naprawienia szkody i podnosząc zarzut obrazy prawa materialnego tj. art. 46 § 1 k.k. poprzez jego niezastosowanie, wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie wobec tych oskarżonych obowiązku naprawienia szkody na rzecz (...) S.A. (apelacja k. 12.297 – 12.299).

Natomiast obrońcy oskarżonych zaskarżyli wyrok w całości w zakresie skazującym poszczególnych oskarżonych.

Obrońca oskarżonych A. K. (apelacja k. 12.328 – 12.335), A. J. (apelacja k. 12.323 – 12. 326), M. W. (apelacja k. 12.337 – 12.342) oraz B. L. (apelacja k. 12.344 – 12.349), a także obrońca oskarżonego M. S. (apelacja k. 12.314 – 12.317) oraz obrońca oskarżonego K. N. (apelacja k. 12.352 – 12.366), wyrokowi zarzucili przede wszystkim błędne ustalenia faktyczne stanowiące podstawę orzeczenia, a mające wpływ na jego treść, a także podnieśli zarzuty obrazy przepisów prawa procesowego mającej wpływ na treść orzeczenia oraz obrazy prawa materialnego.

Podnosząc te zarzuty obrońcy zgodnie wnieśli o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uniewinnienie wszystkich oskarżonych od popełnienia zarzucanych im czynów,
a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W tym miejscu przypomnieć jedynie należy, że wobec niezaskarżenia orzeczenia Sądu I instancji w zakresie dotyczącym umorzenia postępowania o przestępstwa karno-skarbowe
tj. w pkt 8 i 20, w tej części wyrok Sądu Okręgowego jest prawomocny.

Uwagę należy zwrócić również na fakt nieosądzenia przez Sąd I instancji sprawy
w zakresie czynu opisanego w pkt XIII części wstępnej wyroku, a zarzucanego aktem oskarżenia oskarżonemu M. W..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Wniesione apelacje częściowo okazały się trafne, a stwierdzone w toku kontroli instancyjnej uchybienia Sądu I instancji, skutkowały koniecznością wydania przez Sąd odwoławczy orzeczenia o charakterze kasatoryjnym i to pomimo niewątpliwie sporego wysiłku, jaki włożono w przeprowadzenie postępowania dowodowego przed Sądem Okręgowym, w toku którego szczegółowo przesłuchano wielu świadków.

Na wstępie stwierdzić także należy, iż Sąd ad quem nie przesądza słuszności ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy w zakresie dotyczącym mechanizmu i okoliczności działania oskarżonych, ani też nie neguje na obecnym etapie, że wnioski do jakich doszedł Sąd I instancji, były prawidłowe.

Stwierdzone jednak na etapie postępowania odwoławczego uchybienia, jakich dopuścił się Sąd I instancji, poddają w wątpliwość słuszność zaskarżonego orzeczenia,
a co najmniej wskazują na jego przedwczesność.

Nie przekreślając jednak w żadnym wypadku końcowych wniosków wyprowadzonych przez Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie, zgodzić się trzeba ze skarżącymi, że samo rozstrzygnięcie Sądu I instancji, jak i sposób przedstawienia argumentacji Sądu w pisemnych motywach wyroku, musi budzić zastrzeżenia. Są one tego rodzaju, że ich stwierdzenie musiało skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku szczególnie, iż w niniejszej sprawie
nie zebrano pełnego materiału dowodowego, pozwalającego na ustalenie wszystkich istotnych okoliczności czynów przypisanych oskarżonym. Przy czym zakres kasatoryjnego orzeczenia Sądu Apelacyjnego nie jest wyrazem całkowitej krytyki stanowiska Sądu I instancji, ale konsekwencją konieczności zachowania spójności orzeczenia, przy zakwestionowaniu części rozstrzygnięcia i wzajemnych implikacjach poszczególnych czynów zarzucanych oskarżonym aktem oskarżenia.

W tym miejscu stwierdzić ponadto należy, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił
i przedstawił sekwencję zdarzeń będących przedmiotem niniejszego postępowania, tyle
że dokonał ich zawężonej i częściowo niewłaściwej oceny, co niewątpliwie rzutowało na wyciągnięte na tej podstawie wnioski.

Wyjaśniając przyczyny uchylenia zaskarżonego wyroku, należy rozpocząć więc od tej części orzeczenia, w której Sąd I instancji uniewinnił oskarżonego A. K. od popełnienia czynu opisanego w pkt I części wstępnej wyroku tj. od przestępstwa polegającego na kradzieży mułu poflotacyjnego z terenu należącego do Gminy i Miasta C.. Sprawa w tej części jest niewątpliwie trudna, chociażby z uwagi na upływ czasu oraz obiektywne trudności z określeniem i wyliczeniem wartości materiału będącego przedmiotem tego czynu. Rację ma jednak prokurator zarzucając Sądowi I instancji brak konsekwencji w ocenie materiału dowodowego i dokonanie tej oceny w oderwaniu od innych czynów zarzucanych A. K..

Z pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia wynika bowiem, iż przyczyną uniewinnienia tego oskarżonego od czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw.
z art. 12 k.k. była niemożność ustalenia, jaka ilość odpadu poflotacyjnego w okresie objętym zarzutem została pozyskana z tej części osadnika nr 3, która należała do Gminy i Miasta C., a w konsekwencji niemożność wyliczenia ewentualnej wartości owych odpadów, a także brak możliwości wykazania świadomości tego oskarżonego
o postępowaniu wbrew woli i na szkodę Gminy i Miasta C.,
aż wreszcie brak podstaw do twierdzenia, że eksploatacja tych odpadów odbywała się
z jakąkolwiek szkodą dla Gminy i Miasta. Sąd I instancji nie zajął jednak jasnego stanowiska, czy oskarżony A. K. w ogóle nie dopuścił się zarzucanej mu kradzieży mułu, czy też jedynie zachodzi trudność w ustaleniu ilości i wartości mienia będącego przedmiotem zaboru. W tym drugim przypadku Sąd winien bowiem ustalić w sposób korzystny dla oskarżonego chociażby minimalną ilość i wartość tego mienia, ewentualnie oceniając tę okoliczność później przez pryzmat społecznej szkodliwości czynu lub wymiaru i rodzaju ewentualnej kary, jeśli spełnione zostałyby pozostałe warunki pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej. Wprawdzie rację ma Sąd I instancji twierdząc, że na etapie postępowania przygotowawczego nie dokonano rzetelnych ustaleń co do ilości i wartości skradzionego mienia, ale to nie zwalniało Sądu od przeprowadzenia wszystkich dostępnych dowodów, a w tym uzyskania kompleksowej opinii biegłego wydanej na potrzeby tego, a nie innych postępowań, który w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, na który składają się również opinie, operaty i ekspertyzy wydane w innych sprawach - a dopuszczone przez Sąd również w niniejszym postępowaniu, ustali bezsporną ilość i wartość materiału poflotacyjnego wyeksploatowanego w okresie od maja 2004r. do sierpnia 2004r. z terenu dzierżawionego przez A. K. od Gminy i Miasta C..

Sąd winien również dokonać kompleksowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego przy ustalaniu sprawstwa i winy A. K. w zakresie czynu zarzucanego mu w pkt I aktu oskarżenia i odpowiedzieć jednocześnie na pytanie o motywację działania A. K. przy popełnieniu przypisanego mu w pkt 2 wyroku przestępstwa z art. 271 § 1 i 3 k.k., w sytuacji, gdyby oskarżony ten działał w sugerowanym przez Sąd Okręgowy przeświadczeniu o legalności eksploatacji materiału z terenu dzierżawionego od Gminy i Miasta C.. Sąd Apelacyjny nie podziela przy tym stanowiska Sądu I instancji, iż brak wartości użytkowych mienia dla pokrzywdzonego wyklucza możliwość popełnienia kradzieży tego mienia, nawet jeśli pokrzywdzony nie wyzbył się go, ani nie porzucił. Natomiast zebrany w sprawie materiał dowodowy nie uprawnia do przyjęcia, że oskarżony A. K. faktycznie uzyskał zgodę na eksploatację materiału zalegającego na terenie osadnika nr 3, gdyż zgoda na rekultywację terenu nie jest w prosty sposób równoznaczna z udzieleniem zgody na jakąkolwiek eksploatację na tym terenie, a fakt iż nie była ona zakazana w umowie dzierżawy i władze gminy nie nakazały wstrzymania prowadzonej eksploatacji, nie zmienia tego faktu.

Sąd Apelacyjny zakwestionował również orzeczenie Sądu I instancji w części dotyczącej czynu przypisanego oskarżonym A. K. i M. S. odpowiednio w pkt 1 i 10 zaskarżonego wyroku, polegającego na zbyciu w okresie od dnia
29 października 2003r. do dnia 31 grudnia 2004r. składników majątkowych zagrożonej niewypłacalnością spółki (...), w celu udaremnienia zaspokojenia wielu wierzycieli spółki. Rację mają bowiem skarżący tj. zarówno prokurator, jak i obrońcy obu oskarżonych, że zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do rozważenia wersji, że działania A. K. i M. S., w obliczu grożącej niewypłacalności, zmierzały raczej do faworyzowania niektórych spośród wierzycieli niż do udaremnienia zaspokojenia wszystkich wierzycieli. Sąd Apelacyjny w obecnym składzie nie podziela bowiem stanowiska Sądu I instancji, które wyklucza możliwość popełnienia przestępstwa określonego w art. 302 § 1 k.k., w sytuacji, gdy sprawca sprzedaje niektórym wierzycielom składniki majątkowe za cenę, która nie odbiega rażąco od wartości tych składników (str. 40 uzasadnienia). Wprawdzie najczęściej spłacanie wierzyciela przybiera postać zapłaty określonej sumy pieniężnej,
to jednak należy przyjąć, że możliwa jest także każda inna forma przeniesienia przez dłużnika na wierzyciela oznaczonych składników swojego majątku (por. J.Majewski Komentarz do Kodeksu karnego – LEX). Dłużnik może więc spłacić wierzyciela także w ten sposób,
że w celu zwolnienia się ze zobowiązania spełni za zgodą wierzyciela inne świadczenie zamiast pierwotnego, które będzie następnie przedmiotem wzajemnej kompensaty.

W niniejszej sprawie należy, co wynika również z ustaleń dokonanych przez Sąd Okręgowy, mieć w polu widzenia, iż działania oskarżonych A. K. i M. S. nie miały na celu polepszenie sytuacji ekonomicznej spółki i jej dalszego rozwoju,
a raczej podjęcie działań w interesie wybranych wierzycieli, ze szkodą wobec pozostałych, póki spółka posiadała jeszcze jakikolwiek majątek. Przez spłacanie wierzyciela, o którym mowa w art. 302 § 1 k.k., należy bowiem rozumieć każdy akt zaspokojenia roszczenia wierzyciela, który prowadzi do zmniejszenia majątku dłużnika i nie ma przy tym znaczenia, czy dłużnik spłaca wierzyciela w całości, czy tylko w części. Natomiast z zebranych
w sprawie dowodów wynika, iż sprzedaż określonych składników majątkowych miała być wręcz wymuszona przez część z wierzycieli (nawet jeśli przy tej okazji sprzedaż majątku była w interesie oskarżonych mających także swe udziały w spółkach - wierzycielach). Sąd
I instancji nie kwestionował więc, iż doszło do faworyzowania przez oskarżonych A. K. i M. S. niektórych spośród wierzycieli spółki (...), ale błędnie
w ocenie Sądu odwoławczego uznał, iż spłatą zobowiązania wobec jednego z wierzycieli, kosztem pozostałych, nie może być sprzedaż temu wierzycielowi należących do dłużnika składników majątkowych chyba, że następuje za cenę znacząco niższą od ich wartości rzeczywistej (str. 40 uzasadnienia).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy więc ustalić w sposób bezsporny motywację oskarżonych w zakresie zbywanych składników majątkowych, szczególnie przez pryzmat ich świadomości o roszczeniach pozostałych wierzycieli. Ustalenia więc wymaga, czy zamiarem oskarżonych było działanie na szkodę wszystkich, czy tylko części spośród wierzycieli, mając przy tym w polu widzenia również zakres znamion ustawowych art. 302
§ 1 k.k. oraz 300 § 1 i 3 k.k.

Przy czym nie budzi zastrzeżeń ustalenie przez Sąd I instancji, że spółce (...) groziła niewypłacalność, a także to, iż wymienieni w opisie czynu wierzyciele, faktycznie posiadali roszczenia względem tego podmiotu, których nie zdołali wyegzekwować. Natomiast oprócz motywacji oskarżonych A. K. i M. S., ustalenia wymaga również, czy roszczenia faworyzowanych wierzycieli m.in. (...), (...) czy (...) istniały w rzeczywistości, bo jeśli były one tylko pozorowane, zachowanie się dłużnika może wyczerpać wyłącznie znamiona typu czynu zabronionego przewidzianego
w art. 300 § 1-3 k.k.

Rację ma również prokurator oraz obrońca oskarżonych A. K., B. L. i A. J. kwestionując orzeczenie Sądu I instancji w zakresie,
w jakim Sąd ten przypisał pierwszym dwóm oskarżonym popełnienie przestępstwa wyczerpującego m.in. znamiona ustawowe określone w art. 286 § 1 k.k., a trzeciemu z tym oskarżonych przypisał pomocnictwo w popełnieniu tego oszustwa (pkt 3, 17 i 21 wyroku).

Jedynie dla porządku przypomnieć należy więc, że art. 286 § 1 k.k. określa odpowiedzialność za oszustwo, którym według tego przepisu jest, motywowane celem korzyści majątkowej, doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez wprowadzenie jej w błąd albo wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranej czynności. Istota tego przestępstwa polega więc na posłużeniu się fałszem jako czynnikiem sprawczym, który ma doprowadzić pokrzywdzonego do podjęcia niekorzystnej decyzji majątkowej. Zachowana musi być przy tym tożsamość (identyczność) osoby wprowadzonej przez oskarżonego w błąd, z tą, która w ten sposób została doprowadzona do niekorzystnego rozporządzenia mieniem (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 27 listopada 2015r. sygn. II KK 198/15).

W tej sytuacji poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne są co najmniej niepełne, gdyż Sąd meriti nie wyjaśnił w wystarczającym stopniu, kogo i w jaki sposób oskarżeni - a zwłaszcza A. K. - swym działaniem wprowadzili w błąd, dla osiągnięcia zamierzonego celu. Zmieniony przez Sąd w stosunku do aktu oskarżenia opis czynów przypisanych oskarżonym w pkt 3, 17 i 21 zaskarżonego wyroku, nie zawiera zresztą wszystkich niezbędnych elementów, które wskazywałyby na wyczerpanie ustawowych znamion określonych w art. 286 § 1 k.k. Szczególnie, że z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku wynika, iż oskarżony A. K. miał działać w zmowie z oskarżonym B. L., który jako Prezes Zarządu (...) Sp. z o.o. był uprawniony do podejmowania wszelkich decyzji związanych z działalnością tego przedsiębiorstwa,
a równocześnie odpowiadał za jego majątek. Przyjęty przez Sąd I instancji opis tych czynów poddaje w wątpliwość prawidłowość ustaleń faktycznych, bo skoro A. K. posiadał zgodę Prezesa Zarządu (...) Sp. z o.o. na określone działania, to tym bardziej niezbędnym jest wyjaśnienie, czy i w jaki sposób każdy z tych oskarżonych tj. A. K. i B. L. zrealizowali to ustawowe znamię oszustwa z art. 286 § 1 k.k., polegające na umyślnym (z zamiarem kierunkowym) wprowadzeniu w błąd osoby, która rozporządza mieniem.

Z tych względów konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku odnośnie czynu przypisanego oskarżonemu A. K. w pkt 3 oraz przypisanego oskarżonemu B. L. w pkt 17, a to z kolei skutkowało koniecznością uchylenia rozstrzygnięcia z pkt 21, w którym oskarżonemu A. J. przypisano pomocnictwo obu wymienionym wcześniej oskarżonym do tego właśnie oszustwa na szkodę (...) Sp. z o.o.

Należało przyznać również rację obrońcom oskarżonych co do wadliwości orzeczenia Sądu I instancji w odniesieniu do czynów przypisanych A. K. w pkt 2, M. S. w pkt 11, M. N. w pkt 15, K. N. w pkt 23., albowiem przyjmując, iż oskarżeni działaniem swym wyczerpali również znamiona ustawowe przestępstwa z art. 271 k.k. w postaci kwalifikowanej tj. z art. 271 § 3 k.k. Sąd I instancji nie wykazał jednak niezbędnego elementu w postaci działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Nie kwestionując ustalonej przez Sąd Okręgowy sekwencji zdarzeń, Sąd ten nie wykazał w sposób logiczny motywów działania każdego z oskarżonych właśnie w aspekcie przypisanej im chęci osiągnięcia korzyści majątkowej. Ten element bowiem, tak jak pozostałe znamiona ustawowe winien być ustalony i rzetelnie wykazany, jeśli został przypisany oskarżonym. Natomiast z pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia wcale nie wynika,
w czym Sąd upatruje celu działania poszczególnych oskarżonych z osobna, nakierowanego na osiągnięcie korzyści majątkowej tzn. czy korzyść ta - a jeśli tak to w jaki sposób – miała być związana z faktem samego wystawienia faktur, czy też np. dopiero ze sprzedażą mułu, którego nabycie faktury te miały dokumentować, albo wynikała z jeszcze innych okoliczności. Szczególnie, że chęć pozorowanego tj. jedynie fakturowego pokrycia posiadanych zasobów mułu lub innego materiału, wcale nie musi oznaczać jeszcze zrealizowania znamion kwalifikowanej postaci przestępstwa z art. 271 k.k.

K. orzeczenie Sądu Apelacyjnego, co do czynów przypisanych oskarżonym w pkt 3, 17 i 21 musiało wywołać skutek w postaci uchylenia także rozstrzygnięć z pkt 4, 18, 25, 28, które były związane z przypisaniem odpowiednio oskarżonym A. K., B. L., K. N. i M. W. przestępstw tzw. „prania brudnych pieniędzy” z korzyści osiągniętych z przestępstw m.in.
z pkt 3, 17. Ponadto wskazany powyżej zakres kasatoryjnego orzeczenia spowodował, iż należało uchylić także rozstrzygnięcia dotyczące czynów przypisanych A. K. w pkt 5 wyroku oraz K. N. w pkt 24, aby przy ponownym rozpoznaniu sprawy umożliwić Sądowi kompleksową i spójną ocenę ewentualnej przestępczej działalności poszczególnych oskarżonych, a także rozmiaru i charakteru tej działalności.

Z tych względów Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i sprawę w tym zakresie przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Stwierdzenie powyższych uchybień mających wpływ na treść orzeczenia powoduje,
że zaskarżony wyrok na tym etapie nie poddaje się kontroli odwoławczej i w tej sytuacji należało go uchylić, a sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd I instancji, będzie miał w polu widzenia potrzebę wyjaśnienia i rozważenia naprowadzonych wyżej okoliczności. Natomiast prowadząc
na nowo przewód sądowy, w zakresie tych dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, Sąd I instancji w bardzo szerokim zakresie winien skorzystać z przewidzianej
w przepisie art. 442 § 2 k.p.k. możliwości poprzestania na ich ujawnieniu, gdyż brak jest podstaw do podważania trafności rozważań Sądu meriti w tej części. Zgromadzony materiał dowodowy podda następnie wnikliwej analizie i ocenie, co pozwoli mu na dokonanie trafnych ustaleń faktycznych i prawidłowe wykazanie słuszności swego stanowiska.

Podkreślić jednak trzeba, że na obecnym etapie postępowania przesądzanie kierunku odpowiedzialności byłoby przedwczesne. Zależy to bowiem od ustalenia przez Sąd I instancji, czy zachowanie oskarżonych wyczerpywało znamiona czynów zabronionych.

Natomiast w tej sytuacji, na podstawie art. 436 k.p.k. Sąd Apelacyjny uznał,
że przedwczesne i zbędne na obecnym etapie byłoby szczegółowe odnoszenie się do pozostałych sformułowanych przez oskarżycieli oraz obrońców oskarżonych argumentów
i zarzutów, z uwagi na to, iż stwierdzone w toku postępowania odwoławczego opisane wyżej błędy w ustaleniach faktycznych, spowodowały konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a jednocześnie były wystarczające do wydania orzeczenia o charakterze kasatoryjnym. Niemniej jednak przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd meriti winien mieć w polu widzenia i rozważyć także pozostałe argumenty szczegółowo podniesione w apelacjach obrońców oskarżonych oraz oskarżycieli.

Sąd Okręgowy winien także rozpoznać sprawę w części dotyczącej czynu zarzucanego M. W. w pkt XIII aktu oskarżenia.

SSA Grzegorz Wątroba SSA Michał Marzec SSA Beata Basiura