Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 maja 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w G.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 25 lutego 2015 r. sygn. akt IX GC 368/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchyla w całości nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w dniu 4 marca 2014 r. w sprawie IX GNc 123/14 i oddala powództwo oraz zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 7.182 (siedem tysięcy sto osiemdziesiąt dwa) złote tytułem zwrotu kosztów procesu,

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 7.454 (siedem tysięcy czterysta pięćdziesiąt cztery) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

I ACa 900/15

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa z siedzibą w G. wniosła o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym, aby pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. zapłaciła na jej rzecz kwotę 95.065,61 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z 4 marca 2014 r. w sprawie IX GNc 123/14 Sąd Okręgowy w Gdańsku orzekł w całości zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. wniosła zarzuty od tego nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości, domagając się jego uchylenia i umorzenia postępowania, ewentualnie jego uchylenia i oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powódki na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 25 lutego 2015r. Sąd Okręgowy w Gdańsku utrzymał w mocy nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Gdańsku 4 marca 2014 r. w postępowaniu nakazowym (sygn. akt IX GNc 123/14). W uzasadnieniu orzeczenia Sąd I instancji ustalił, że w dniu 26 lipca 2011r. pozwana zawarła z M. i M. P. oraz J. i S. W. (właścicielami) przedwstępną umowę sprzedaży pod warunkiem nieruchomości, dla której prowadzona była księga wieczysta KW nr (...).W wykonaniu tej umowy dnia 14 czerwca 2013r. pozwana zawarła z M. i M. P. oraz J. i S. W. umowę sprzedaży warunkowej w wyniku, której właściciele nieruchomości sprzedali z nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (...), prowadzoną przez SR Gdańsk – Północ w G., udziały w działkach gruntu nr (...) za cenę w kwocie 4.500.000 zł, pod warunkiem, że Prezydent Miasta G. nie wykona prawa pierwokupu przysługującego Gminie M. G. na podstawie art. 109 ust. 1 pkt 1 ugn. Nadto dnia 14 czerwca 2013r. powódka zawarła z pozwaną porozumienie, mocą którego pozwana zobowiązała się do zawarcia z M. i M. P. oraz J. i S. W., przy udziale powódki, jednocześnie z zawarciem umowy przeniesienia własności, w wykonaniu warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości KW nr (...), umowy przekazu świadczenia w postaci części ceny nabycia nieruchomości w wysokości 4.448.583,20 zł na rzecz powódki, która zobowiązała się, że ten przekaz przyjmie. W ust. 7 porozumienia strony uzgodniły sposób wypłaty na rzecz powódki kwoty stanowiącej przedmiot przekazu. W dniu 21 czerwca 2013r. strony procesu podpisały aneks nr (...) do porozumienia z dnia 14 czerwca 201 r., na podstawie którego, m. in. ostatecznie ustaliły, że wypłata na rzecz powódki kwoty stanowiącej przedmiot przekazu, zostanie dokonana przez pozwaną w ten sposób, że cała kwota stanowiąca przedmiot przekazu (4.448.583,20 zł) zostanie zapłacona w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia prawomocnego wykreślenia wszystkich hipotek i wpisów o zajęciu egzekucji, które obciążały nieruchomość na dzień 21 czerwca 2013r., a których wierzycielem była, zgodnie z załącznikiem nr 2 (tj. oświadczeniem powódki, zgodnie z którym na 21 czerwca 2013r. nabyła określone tam wierzytelności m. in. wobec M. i M. P. oraz J. i S. W.), powódka, jednak nie później niż do 31 marca 2014r. Ponadto strony przyjęły, że powódka poinformuje drogą elektroniczną i pisemną pozwaną o braku wpisów w księdze wieczystej, obejmującej nieruchomość, co będzie wynikać z danych elektronicznych lub odpisu z księgi wieczystej tej nieruchomości na dzień zawiadomienia pozwanej. Z uwagi na fakt, że Prezydent Miasta G. nie skorzystał z prawa pierwokupu przysługującego Gminie M. G. wobec w /w nieruchomości pozwana zawarła z M. i M. P. oraz J. i S. W., przy udziale powódki, umowę przeniesienia prawa własności tej nieruchomości. Jednocześnie w § 5 ust. 1 umowy stawający oświadczyli, że cena sprzedaży w kwocie 4.500.000 zł zostanie zapłacona najpóźniej w terminie do 31 marca 2014r. w następujący sposób: część ceny sprzedaży w kwocie 4.448.583,20 zł należna od pozwanej, jako przekazanej, sprzedający, jako przekazujący, przekazują, w trybie art. 921 ¹ k.c., na rzecz powódki, jako odbiorcy przekazu, jako świadczenie pozwanej; wypłata na rzecz powódki kwoty stanowiącej przedmiot przekazu, miała zostać dokonana przez pozwaną w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia prawomocnego wykreślenia wszystkich hipotek i wpisów o zajęciu w egzekucji, które obciążały nieruchomość na dzień 21 czerwca 2013r., a których wierzycielem była powódka, jednak nie później niż do 31 marca 2014r.; ponadto powódka miała poinformować drogą elektroniczną i pisemną pozwaną o braku wpisów w księdze wieczystej obejmującej nieruchomość, co miało wynikać z danych elektronicznych lub odpisu z księgi wieczystej tej nieruchomości na dzień zawiadomienia pozwanej; przedstawiciel pozwanej oświadczył, że reprezentowana przez niego spółka, jako przekazana, powyższy przekaz przyjmuje i, że jest ona zobowiązana względem powódki, jako odbiorcy przekazu, do spełnienia świadczenia określonego w przekazie, a dotychczasowi właściciele nieruchomości i powódka na powyżej opisany przekaz wyrazili zgodę, a ponadto powódka oświadczyła, że go przyjmuje; pozostała część ceny sprzedaży, w kwocie 51.416,80 zł, miała zostać zapłacona przez pozwaną na wskazany tam rachunek bankowy M. P., najpóźniej w terminie do 15 lipca 2013r. W dniu 5 sierpnia 2013r. w SR Gdańsk – Północ w G. dokonano ostatniego wpisu w przedmiocie wykreślenia z działu IV księgi wieczystej KW nr (...) (Dz. KW nr 30166/13), a 20 września 2013 r. w przedmiocie wykreślenia z działu III tej księgi wieczystej wszystkich wpisów (Dz. KW nr 30167/13). Wykreślenia te z w /w księgi wieczystej stały się prawomocne 17 października 2013r. Pismem z 14 października 2013r. powódka poinformowała pozwaną o wykreśleniu wszystkich wpisów dotyczących hipotekach i zajęć w egzekucji, obciążających przedmiotową nieruchomość, z w /w księgi wieczystej na 21 czerwca 2013r. Pismem z 25 października 2013r. powódka poinformowała pozwaną o prawomocności wpisów w przedmiocie wykreśleń wpisów z księgi wieczystej nr (...) i terminie zapłaty kwoty wynikającej z umowy przekazu, który upływał 8 listopada 2013r. W odpowiedzi pozwana zwróciła się do niej z prośbą o przesłanie jej dokumentów potwierdzających uprawomocnienie się postanowień SR Gdańsk – Północ w G. oraz zaświadczenia o właścicielu rachunku bankowego, na który ma być dokonana płatność. Powódka nie przesłała pozwanej żądanych dokumentów, a przekazała jej wypis z księgi wieczystej nr (...), w stanie po wykreśleniu właściwych wpisów z działów III i IV. Pismem z 13 listopada 2013r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 4.448.583,20 zł z ustawowymi odsetkami. W piśmie tym wskazała, że domaga się zapłaty odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w zapłacie tej kwoty naliczonych od 9 listopada 2013r. do dnia zapłaty. Wezwanie to ponowiła w kolejnym piśmie z 13 grudnia 2013r. W dniu 8 stycznia 2014r. pozwana wpłaciła na rachunek bankowy powódki kwotę należności głównej w wysokości 4.448.583,20 zł z tytułu zawartej umowy przekazu. Pismem z 10 stycznia 2014r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 95.065,61 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie kwoty przekazu naliczonych od 10 listopada 2013r. do 8 stycznia 2014r.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie przedstawionych przez strony dokumentów, których prawdziwość i wiarygodność wynikających z nich okoliczności nie budziła większych wątpliwości, gdyż nie były przedmiotem zarzutów stron, a jednocześnie nie ujawniły się inne okoliczności, które uzasadniałyby odmówienie im wiarygodności. Przeprowadzenie wskazanych dowodów nie doprowadziło do ujawnienia rozbieżności i sprzeczności odnośnie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Weryfikując stan faktyczny sprawy Sąd dopuścił dowód z przesłuchania stron, który z uwagi na nieobecność przedstawiciela pozwanej na rozprawie 25 lutego 2015r. (został prawidłowo wezwany i nie stawił się na wyznaczony termin rozprawy), został ograniczony do przesłuchania strony powodowej (prezesa zarządu komplementariusza powódki A. J.), przy czym Sąd dał mu wiarę w całości, gdyż pozostawały w pełni spójne i zgodne ze złożonymi dokumentami, a przy tym ich wiarygodność nie została podważona dowodami przeciwnymi.

Istota sporu między stronami sprowadzała się do ustalenia, w jakim terminie pozwana winna spełnić świadczenia wynikające z umowy przeniesienia własności nieruchomości zawartej 21 czerwca 2013r. oraz porozumienia podpisanego 14 czerwca 2013r., aneksowanego 21 czerwca 2013r., a w szczególności, czy popadła w opóźnienie w zapłacie kwoty 4.448.583,20 zł i czy przysługiwało jej roszczenie o zapłatę kwoty dochodzonej pozwem, stanowiącej równowartość odsetek za opóźnienie w zapłacie tej należności głównej. Pozwana w całości oponowała twierdzeniom pozwu wskazując, że kwotę 4.448.583,20 zł uiściła na rachunek bankowy powódki w momencie otrzymania od niej stosownej dokumentacji – odpisu postanowienia SR Gdańsk-Północ w G. w przedmiocie stwierdzenia prawomocności jednego z wykreśleń, a w dacie odbioru tego orzeczenia upatrywała początek biegu 23-dniowego terminu na spełnienie świadczenia z przekazu, zakreślonego w w /w umowie i porozumieniu. Tym samym pozwana twierdziła, że płatności należności głównej dokonała w umówionym terminie, zatem żądanie zapłaty skapitalizowanych odsetek ustawowych, liczonych od tej kwoty, z tytułu rzekomego opóźnienia było bezpodstawne. Strony dokonywały swoich rozliczeń w ramach przekazu, zgodnie z zasadami określonymi w art. 921 ¹ k.c. – art. 921 ⁵ k.c. Właściciele nieruchomości, jako przekazujący, upoważnili pozwaną (przekazaną) do spełnienia określonego świadczenia pieniężnego na rzecz powódki (odbiorcy przekazu), która posiadała w czerwcu 2013r. określone wierzytelności obciążające nieruchomość z tytułu zajęć w egzekucji i hipotek (objętej księgą wieczystą nr (...) SR Gdańsk – Północ w G., dotyczącą działek nr (...)), a powódka świadczenie to przyjmowała na rachunek nowego właściciela nieruchomości, likwidując w ten sposób jego dług wobec siebie. Cytując art. 921 ¹ k.c., art. 921 ² § 1 k.c. Sąd wskazał, że w postanowieniach § 5 ust. 1 pkt a i b umowy przeniesienia prawa własności nieruchomości zawartej w 21 czerwca 2013r., pozwana, jako przekazana, oświadczyła, że przyjmuje przekaz w postaci części ceny sprzedaży nieruchomości, dla której była prowadzona księga wieczysta KW nr (...) w kwocie 4.448.583,20 zł, i zobowiązała się do spełnienia świadczenia określonego w tym przekazanie, tj. do zapłaty tej części ceny, względem powódki. W tym samym dokumencie powódka oświadczyła jednocześnie, że wyraża zgodę na tego rodzaju przekaz i przyjmuje go. W rezultacie między stronami postępowania istniał stosunek zapłaty, na podstawie którego powódka mogła domagać się od pozwanej zapłaty kwoty 4.448.583,20 zł w umówionym terminie. Kwestia sporna między stronami postępowania sprowadzała się wyłącznie do ustalenia, w jakim terminie pozwana winna była zapłacić na rzecz powódki kwotę należności głównej, w wysokości 4.448.583,20 zł, tak, by nie opóźnić się w spełnieniu tego świadczenia. Analizie w tym zakresie podlegała treść ust. 7 zmienionego aneksem nr 1 porozumienia z 14 czerwca 2013r., tożsamy z tym, jaki został umieszczony w § 5 ust. 1 pkt 1 umowy z 21 czerwca 2013r. Stosownie do tego postanowienia umownego pozwana zobowiązała się do zapłaty na rzecz powódki kwoty 4.448.583,20 zł w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia prawomocnego wykreślenia wszystkich hipotek i wpisów o zajęciu w egzekucji, które obciążały nieruchomość na 21 czerwca 2013r., a których wierzycielem była powódka, jednak nie później niż do 31 marca 2014r. Przy przyjęciu, że pod pojęciem „termin” należy rozumieć zdarzenie przyszłe i pewne, dopuszczalne będzie zarówno oznaczenie terminu w taki sposób, że moment, w którym termin ten nadejdzie, nie jest znany w chwili dokonania czynności. Decydujące znaczenie przypada tu pewności zdarzenia, a nie ścisłemu momentowi jego nadejścia. Tak też należało rozumieć sens wyżej wskazanego postanowienia umowy z 21 czerwca 2013r., zwłaszcza, że strony jednoznacznie określiły końcową datę graniczną spełnienia świadczenia przez pozwaną, wyznaczoną na 31 marca 2014r. Zdarzeniem kluczowym było „prawomocne wykreślenie wszystkich hipotek i wpisów o zajęciu w egzekucji”, które. zdaniem powódki, ziściło się 17 października 2013r., a w ocenie pozwanej, nastąpiło dopiero w momencie otrzymania przez nią stosownej dokumentacji w tym przedmiocie od odbiorcy przekazu. Wbrew jednak twierdzeniom pozwanej, w spornym postanowieniu umownym nie uzależniono rozpoczęcia biegu terminu na spełnienie świadczenia z przekazu od konieczności poinformowania pozwanej drogą elektroniczną i pisemną o braku wpisów w księdze wieczystej obejmującej nieruchomość. Przedstawiona przez pozwaną interpretacja umowy w tej części nie uwzględniła bowiem rozdziału obowiązków stron w tym zakresie, o czym świadczył choćby fakt ich redakcji w dwóch odrębnych zdaniach, a nade wszystko pomijała obowiązujące reguły wykładni oświadczeń woli. Dokonując wykładni art. 65 §2 k.c., Sąd stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie nie znalazł podstaw do przypisania postanowieniu umowy z 21 czerwca 2013r., zawartemu w jej § 5 ust. 1 pkt a zd. 2 (czy też ust. 7 zmienionego aneksem nr 1 porozumieniu 14 czerwca 2013r.) odmiennej treści, niż wynikała z dosłownego jego brzmienia. Pozwana przy tym również nie przedstawiła żadnego dowodu, który skutecznie podważałby takie ustalenia stron, a na treść zgodnej woli stron w tym zakresie wskazywały również, w sposób nie budzący wątpliwości, zeznania członka zarządu komplementariusza powódki. Poprzestanie na literalnej treści umowy było usprawiedliwione w okolicznościach niniejszej sprawy choćby tym, że zakwestionowane przez pozwaną postanowienie umowne zostało powielone w dwóch różnych dokumentach (porozumieniu z 14 czerwca 2013r. oraz umowie z 21 czerwca 2013r.) i jako takie nie był przedmiotem uprzednich negocjacji stron lub źródłem rozbieżności w ich stanowiskach wyrażonych w dokonanych wówczas czynnościach prawnych. Nadto dyrektywa interpretacyjna, zawarta w art. 65 § 2 k.c., nie wyłącza ustalania treści umowy na podstawie reguł języka, w którym została zawarta. Wykreślenie prawa z księgi wieczystej (wpisów dotyczących hipotek i zajęć w egzekucji) jest przy tym pojęciem normatywnym i korzysta z domniemania, o jakim mowa w art. 3 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, dlatego próba nadania innego sensu umowie, poprzez wzgląd na treść następnego (odrębnego pod względem funkcjonalnym) zdania 3 z § 5 ust. 1 pkt a analizowanej umowy wymagałoby przedstawienia innego dokumentu źródłowego (w formie pisemnej), tj. porozumienia bądź umowy o treści sprzecznej z poddaną analizie. W rozpoznawanej sprawie pozwana dowodu takiego jednak nie zawnioskowała, a przytoczone postanowienie umowne było w całości zgodny z treścią ust. 7 zmienionego aneksem nr 1 porozumienia z 14 czerwca 2013r. To z kolei implikowało fakt, że jedynym (w sensie obiektywnym) zdarzeniem, od którego nadejścia strony uzależniły rozpoczęcie biegu 23-dniowego terminu do zapłaty kwoty 4.448.583,20 zł, było prawomocne wykreślenie wszystkich hipotek i wpisów o zajęciu w egzekucji, które obciążały nieruchomość, dla której była prowadzona księga wieczysta KW nr (...) na 21 czerwca 2013r. Powódka wykazała przy tym, że ostatniego takiego wpisu SR Gdańsk – Północ w G. dokonał 20 września 2013r. i stał się on prawomocny 17 października 2013r. To z kolei oznaczało, że pozwana winna była spełnić świadczenie pieniężne z przekazu w terminie do 9 listopada 2013r., a pozwana tego obowiązku względem powódki nie wykonała, gdyż kwotę 4.448.583,20 zł wpłaciła na rachunek bankowy powódki dopiero 8 stycznia 2014r. Cytując art. 481 § 1 k.c. o dokonując jego wykładni Sąd wskazał, że na podstawie ustaleń dokonanych w rozpoznawanej sprawie nie budziło wątpliwości, że czas opóźnienia, za który należały się powódce odsetki ustawowe rozpoczął bieg od 10 listopada 2013r. i zakończył się z momentem uznania rachunku bankowego powódki kwotą 4.448.583,20 zł. Wartość kwoty dochodzonej pozwem odpowiadała wielkości skapitalizowanych odsetek za opóźnienie od tej kwoty za wskazany okres. Od tej należności (95.065,61 zł) powódka mogła również skutecznie domagać się odsetek za opóźnienie na podstawie przepisu art. 482 § 1 k.c. od12 lutego 2014r. Na marginesie Sąd zwrócić uwagę, że powódka spełniła również swój obowiązek informacyjny względem pozwanej, jaki ciążył na niej na mocy omawianych postanowień umownych. Pismami z 14 października i 25 października 2013r. poinformowała wszak pozwaną, odpowiednio, o wykreśleniu wszystkich wpisów dotyczących hipotek i zajęć egzekucyjnych z księgi wieczystej i uprawomocnieniu się tych wpisów. Pozwana okoliczności odebrania przesyłek zawierających te pisma nie zakwestionowała, a w postanowieniu umownym, na którym pozwana opierała swoje zarzuty wobec dochodzonego roszczenia, nie został zawarty obowiązek powódki do przesłania pozwanej odpisu postanowienia SR Gdańsk – Północ w G. w przedmiocie stwierdzenia prawomocności jakiegokolwiek wykreślenia. Co więcej, w żadnym miejscu tego postanowienia umownego nie zostało wskazane, aby powódka w ogóle miała obowiązek przesłania pozwanej dokumentu stwierdzającego prawomocność wykreśleń w księdze wieczystej. Brak takiego sformułowania w dokumencie sporządzonym w formie aktu notarialnego powoduje, że nie może ono korzystać z domniemania przewidzianego w art. 244 k.p.c. Akt notarialny zgodny z prawem, stanowiący czynność notarialną (art. 79 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy z 1991 r. - Prawo o notariacie) ma charakter dokumentu urzędowego w rozumieniu k.p.c., dlatego tylko zawarte w nim oświadczenia woli podlegają wykładni. Powyższe jednoznacznie przesądziło o tym, że skoro powódka nie miała obowiązku doręczyć pozwanej jakiejkolwiek dokumentacji dotyczącej stwierdzenia prawomocności orzeczeń sądu w przedmiocie wykreśleń odpowiednich wpisów z księgi wieczystej, to tym bardziej okoliczność tego rodzaju nie mogła stanowić warunku rozpoczynającego bieg 23-dniowego terminu na spełnienie świadczenia z przekazu. Mając na uwadze art. 481 § 1 k.c. i art. 482 § 1 k.p.c., powództwo było w pełni uzasadnione i na podstawie art. 496 k.p.c. Sąd utrzymał w mocy w całości nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Gdańsku 4 marca 2014 r. w postępowaniu nakazowym (sygn. akt IX GNc 123/14). Brak było podstaw, żeby uznać za zasadne twierdzenia zgłoszone w zarzutach od nakazu zapłaty, tym bardziej, że pozwana, poza zgłoszonymi tam twierdzeniami, nie sprostała obowiązkowi wynikającemu z art. 6 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. O kosztach procesu Sąd orzekł w nakazie zapłaty na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana zarzucając: naruszenie prawa procesowego: art. 316 §1 k.p.c., polegające na wydaniu wyroku na podstawie innego stanu rzeczy niż stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, w szczególności poprzez uznanie, że: pozwana zobowiązana była do świadczenia z przekazu w terminie 23 dniu od dnia prawomocnego wykreślenia hipotek i wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych nieruchomości nabywanych przez pozwaną, a nie jak wynika z treści porozumienia w terminie 23 dni od wykazania przez powódkę, że wykreślenia stały się prawomocne; pozwana miała możliwość samodzielnego ustalenia z jakim dniem prawomocne stały się postanowienia o wykreśleniu obciążeń, co rzekomo wynika z treści ksiąg wieczystych, kiedy w rzeczywistości w księdze wieczystej brak jest informacji o stwierdzeniu prawomocności wpisu, a informacje o prawomocności może posiadać wyłącznie strona postępowania w nim uczestnicząca; sama pozwana mogła stwierdzić, że wykreślenie z księgi wieczystej jest prawomocne, kiedy z przepisów ustawy o księgach wieczystych wynika wprost, że wpis ujawniony jest w księdze wieczystej, z chwilą jego ujawnienia w centralnej bazie ksiąg wieczystych, tj. przed jego uprawomocnieniem (przed upływem terminu do wniesienia środka zaskarżenia), a w konsekwencji, to jedynie sąd wieczystoksięgowy, posiadający wszelkie informacje dotyczące doręczenia uczestnikom postępowania w zakresie wykreślenia wpisów postanowień o wykreślaniu, wniesionych środków zaskarżenia, może stwierdzić prawomocność wykreślenia wpisów w księdze wieczystej; powódka nie miała obowiązku udawadniania prawomocności wykreśleń z księgi wieczystej, mimo, że taki obowiązek wynika wprost z treści porozumienia, co skutkowało błędnym ustaleniem, że pozwana obowiązana była do spełnienia świadczenia pieniężnego z umowy przekazu w terminie do 9 listopada 2013r., kiedy w rzeczywistości pozwana winna spełnić świadczenie pieniężne z przekazu w terminie 23 dni, poczynając od 8 stycznia 2015., a więc w stanie faktycznym sprawy spełniła świadczenie w terminie; art. 233 §1 k.p.c., poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i wyprowadzenie z treści postanowień porozumienia z dnia 14 czerwca 2013r., zmienionego aneksem nr (...) z 13 czerwca 2013r., tez, że: pozwana zobowiązana była do spełnienia zobowiązania z przekazu w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia prawomocnego wykreślenia hipotek i wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych nieruchomości nabywanych przez pozwaną, skutkiem czego Sąd błędnie ustalił, że pozwana spóźniała się ze spełnieniem swojego świadczenia z przekazu na rzecz powódki, od dnia 10 listopada 2013r. do 8 stycznia 2014r., za który to okres pozwana zobowiązana jest do zapłaty na rzecz powódki odsetek ustawowych, mimo, że z literalnego brzmienia porozumienia wynika, że pozwana zobowiązana była do świadczenia z umowy przekazu w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia poinformowania jej drogą elektroniczną oraz pisemną przez powódkę o prawomocności wykreślenia hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych, co będzie wynikać z danych elektronicznych lub odpisu z ksiąg wieczystych, a wiec dopiero z dniem 8 stycznia 2014r. rozpoczął bieg termin, bowiem dopiero w dniu 7 stycznia 2014r. powódka przedstawiała pozwanej postanowienie o prawomocnym wykreśleniu hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych; celem stron było uregulowanie wzajemnych zobowiązań w ten sposób, że należność wymagalna była wyłącznie po uzyskaniu ustnej informacji o spełnieniu świadczenia przez powódkę, mimo, że zobowiązania rzędu 4.500.000 zł zwykle wymagają choćby uprawdopodobnienia świadczenia wzajemnego i w praktyce gospodarczej nie zdarza się, by podmioty profesjonalne regulowały zobowiązania w takich kwotach nie mając żadnego potwierdzenia ze strony kontrahenta, że zobowiązania to jest już należne; określenie w ust. 7 porozumienia warunku spełnienia świadczenia z przekazu przez pozwaną, w postaci obowiązku powódki udowodnienia drogą elektroniczną oraz pisemną pozwanej o prawomocności wykreślenia hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych nie ma znaczenia dla określenia terminu spełnienia świadczenia z przekazu, mimo, że zgodnie z literalnym brzmieniem porozumienia termin spełnienia świadczenia uzależniony był od udowodnienia przez powódkę faktu prawomocności wykreślenia hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych; nie istniał obowiązek powódki poinformowania pozwanej o prawomocnym wykreśleniu hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych, mimo że postanowienia porozumienia zmienionego aneksem nr (...) wprost nakładają na powódkę taki obowiązek, co w konsekwencji spowodowało ustalenie przez Sąd, że pozwana spóźniała się z przekazaniem na rzecz powódki kwoty 4.448.583,20 zł od dnia 10 listopada 2013r., tj. od upływu 23 dni od uprawomocnienia się ostatniego wykreślenia hipoteki oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych, tj. od 17 października 2013r. do dnia zapłaty; art. 233 §1 k.p.c., w zw. z art. 65 k.c., poprzez przekroczenie dyrektyw zasady swobodnej oceny dowodów, poprzez wywiedzenie zgodnej woli stron z dowodu z przesłuchania tylko jednej ze stron, tj. powódki, mimo, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że wola stron, co do spełnienia świadczenia z umowy przekazu przez pozwaną jest odmienna z uwagi, m.in, na fakt, że pozwana uiściła kwotę przekazu na rzecz powódki ale w innym terminie oraz wniosła zarzuty od nakazu zapłaty, tj. nie podzielała wydanego rozstrzygnięcia, a Sąd w całości przyznał wiarę twierdzeniom powódki, przedstawionym w pozwie, a zignorował w zupełności twierdzenia pozwanej, skutkiem czego błędnie ustalił, że wolą stron było, aby pozwana zobowiązana była do świadczenia z przekazu na rzecz powódki w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia prawomocnego wykreślenia hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych, tj. 23 dni kalendarzowych od 17 października 2013r. w sytuacji, gdy wolą pozwanej było zobowiązanie się do zapłaty kwoty, stanowiącej przedmiot przekazu, w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia udowodnienia przez powódkę, drogą elektroniczną i pisemną, faktu prawomocnego wykreślenia hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych, co będzie wynikać z dokumentów potwierdzających prawomocne wykreślenie hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych, co w konsekwencji oznacza, że skoro pozwana została poinformowana w w/w sposób o prawomocnym wykreśleniu w dniu 7 stycznia 2014r., to zobowiązana była do świadczenia na rzecz powódki w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia 8 stycznia 2014r.; art. 214 §1 k.p.c., poprzez nieodroczenie rozprawy w dniu 25 lutego 2015r., pomimo istnienia przeszkody nie do przezwyciężenia, uniemożliwiającej pozwanej, zobowiązanej do osobistego stawiennictwa, udziału w rozprawie, która to przeszkoda była znana Sądowi, co miało wpływ na wynik sprawy, z uwagi na oparcie się przez Sąd o niepełny materiał dowodowy oraz bezpodstawne danie w całości wiary zeznaniom powódki, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia przez Sąd zasady równości stron postępowania; art. 302 k.p.c., poprzez dopuszczenie dowodu z przesłuchania tylko jednej strony, tj. powódki, pomimo istnienia przeszkody, uniemożliwiającej pozwanej udział w rozprawie i złożenie zeznań, która to przeszkoda była znana Sądowi, w wyniku czego Sąd przesłuchał tylko stronę powodową, której zeznaniom dał wiarę w całości oraz nie dopuścił dowodu z przesłuchania pozwanej, co miało wpływ na wynik sprawy, z uwagi na błędne ustalenie staniu faktycznego, polegające na przyjęciu, że pozwana opóźniła się ze świadczeniem z przekazu na rzecz powódki oraz oparcie się przez Sąd o niepełny materiał dowodowy; art. 233 §1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, spowodowane brakiem wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, poprzez pominięcie w toku wyrokowania części dowodów, w szczególności: treści postanowień SR Gdańsk - Północ w przedmiocie stwierdzenia prawomocności wykreślenia zabezpieczeń na nieruchomościach nabywanych przez pozwaną z ksiąg wieczystych, poprzez pominięcie przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy okoliczności, że postanowienia o stwierdzeniu prawomocności wykreśleń zostały wydane ponad dwa miesiące po stwierdzeniu prawomocności, co wynikało z faktu, że sąd wieczystoksięgowy zobligowany był do ustalenia, czy wszystkie postanowienia zostały w prawidłowy sposób doręczone do uczestników postępowania oraz sprawdzenia, czy nie wpłynęła żadna skarga na orzeczenie referendarza, dlatego też de facto, w dniu uprawomocnienia się postanowień o wykreśleniu, nikt jeszcze nie wiedział, że są one prawomocne, nawet sąd wieczystoksięgowy w pierwszym dniu prawomocności postanowienia nie jest w stanie stwierdzić, czy postanowienie o wykreśleniu jest już prawomocne, co w konsekwencji oznacza, że pozwana w dniu uprawomocnienia się postanowień o wykreśleniu hipotek oraz zajęć w egzekucji z ksiąg wieczystych nabywanych przez nią nieruchomości nie mogła w żadnen sposób dowiedzieć się o ich prawomocności; treści porozumienia w zakresie, w jakim porozumienie wykluczało udział pozwanej w postępowaniach przed sądem wieczystoksięgowym, Sąd bowiem wskazał, że pozwana mogła sama dowiedzieć się o prawomocnym wykreśleniu hipoteki oraz zajęć w egzekucji z ksiąg wieczystych, pominął przy tym treść ust. 12 porozumienia, przez co Sąd błędnie przyjął, że pozwana winna wiedzieć o uprawomocnieniu się wykreśleń już w pierwszym dniu prawomocności i od tego dnia rozpoczął się bieg 23 dniowego terminu na spełnienie świadczenia; art. 364 § l k.p.c., poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że dla stwierdzenia prawomocności orzeczenia sądu wystarczy oświadczenie strony, mimo, że z treści tego przepisu wynika wprost, że prawomocność stwierdza sąd na wniosek strony; art. 626 ⁸ § 7 w zw. z art. 626 ¹⁰ k.p.c., poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że z faktu ujawnienia wpisu w treści księgi wieczystej wynika fakt, że wpis ten jest prawomocny, mimo, że wpis ujawniany jest w księdze wieczystej z chwilą jego zapisu w systemie i wówczas zostaje on uwidoczniony w treści księgi wieczystej, a o prawie do wniesienia apelacji na wpis sąd zawiadamia dopiero po jego ujawnieniu, tj. już po dokonaniu tego wpisu i termin do wniesienia środka zaskarżenia dopiero wówczas rozpoczyna swój bieg, w konsekwencji ujawniony wpis nie jest prawomocny przez przynajmniej 14 dni od dnia jego ujawnienia, przy założeniu, że sąd zawiadomi uczestników o dokonaniu wpisu jeszcze w tym samym dniu, w którym wpis ujawnił; art. 228 k.p.c. polegające na nieuwzględnieniu, że: prawomocność postanowienia o wpisie w przedmiocie wykreślenia z ksiąg wieczystych nie jest ujawniana w samej treści księgi wieczystej; bez postanowienia o prawomocności nie da się ustalić, czy wykreślenie jest prawomocne, czy też nie, podczas gdy fakt ten jest powszechnie znany, w konsekwencji błędne ustalenie faktyczne, że powódka mogła się dowiedzieć o prawomocności postanowienia o wykreśleniu hipoteki oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych z treści księgi wieczystej już w pierwszym dniu prawomocności postanowienia o wykreśleniu hipoteki z ksiąg wieczystych, mimo, że w pierwszym dniu prawomocności postanowienia o wykreśleniu hipoteki z ksiąg wieczystych jeszcze nikt nie wiedział o prawomocności, bowiem w dniu uprawomocnienia się postanowień o wykreśleniu wpisu z księgi wieczystej nawet sąd wieczystoksięgowy nie jest w stanie stwierdzić, czy postanowienie o wykreśleniu jest prawomocne, bowiem ze względów technicznych sąd w tym czasie nie jest w stanie ustalić, czy wszystkie postanowienia zostały w prawidłowy sposób doręczone do uczestników postępowania oraz sprawdzić, czy nie wpłynęła żadna skarga na orzeczenie referendarza; art. 232 k.p.c. w zw. z 6 k.c., poprzez przyjęcie przez Sąd, że pozwana nie wywiązała się z obowiązku udowodnienia okoliczności, że świadczenie kwoty przekazu na rzecz powódki było wymagalne od dnia 8 stycznia 2014r., a nie od dnia 10 listopada 2013r., mimo, że powyższa kwestia winna być ustalona w drodze wykładni dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, a nie dowodzona przez pozwaną w drodze innych środków dowodowych, powołanych ponad osnowę znajdujących się w aktach sprawy dokumentów, pozwana zaoferował logiczne, wzajemnie uzupełniające się twierdzenia, przedstawione w zarzutach od nakazu zapłaty, potwierdzające, że pozwana nie opóźniła się ze świadczeniem z przekazu na rzecz powódki, gdyż świadczenie stało się wymagalne dopiero dnia 8 stycznia 2014r.; art. 328 § 2 k.p.c., poprzez niewłaściwe sporządzenie uzasadnienia wyroku, polegające na niepełnym wyjaśnieniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, poprzez nieodniesienie się w treści wyroku do szeregu argumentów powódki dotyczących: braku faktycznych podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym; zakazu kontaktowania się przez pozwaną z sądem wieczystoksięgowym w zakresie ustalenia prawomocności wpisów, bowiem strony ustaliły w porozumieniu, że pozwana nie może samodzielnie kontaktować się z sądem wieczystoksięgowym, a pozwaną reprezentować będzie przed tym sądem pełnomocnik wskazany przez powódkę (ust. 12 porozumienia), pod rygorem natychmiastowej wymagalności świadczenia z przekazu, przy czym pełnomocnik ten w ogóle nie kontaktował się z pozwaną i nie udzielał jej żadnych wyjaśnień lub informacji; przyczyn, dla których w porozumieniu został zamieszczony zapis w przedmiocie obowiązku przedstawienia dowodów na to, że wpisy w księdze wieczystej dotyczące obciążeń spoczywających na nieruchomości zostały w sposób prawomocny wykreślone, tj. m.in. zabezpieczenia interesów pozwanej, gdyż niezgodne z logiką byłoby uiszczenie na rzecz kontrahenta kwoty ok. 4,5 mln. zł wyłącznie na podstawie, niczym niepopartego, oświadczenia powódki, w szczególności wobec braku dokumentów potwierdzających, że nieruchomość nie jest obciążona; art. 485 k.p.c., poprzez utrzymanie nakazu zapłaty w mocy, pomimo, że tryb nakazowy nie powinien był znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie, bowiem nie spełnia żadnej przesłanki uzasadniającej wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym; naruszenie prawa materialnego, poprzez naruszenie art. 65 § l i § 2 k.c., przez błędne zastosowanie polegające na: błędnym dokonaniu wykładni gramatycznej porozumienia z dnia 14 czerwca 2013r. oraz aneksu nr l do porozumienia zawartego w dniu 21 czerwca 2013r., poprzez przyjęcie, że nałożenie na powódkę przez ust. 7 porozumienia, dotyczący terminu świadczenia z przekazu, obowiązku udowodnienia, drogą elektroniczną oraz pisemną, prawomocności wykreśleń hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych, nie wpływa na określenie terminu świadczenia z przekazu, nie ma żadnego znaczenia, mimo, że literalne brzmienie ust.7 wskazuje, że termin świadczenia z przekazu był uzależniony od spełnienia obowiązku przedstawienia dokumentów potwierdzających prawomocne wykreślenie hipotek oraz wpisów o zajęciu w egzekucji przez powódkę pozwanej; błędnym określeniu woli stron i przyjęciu, że zgodną wolą stron było, aby pozwana zobowiązana była do świadczenia z przekazu w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia prawomocnego wykreślenia wszystkich hipotek i wpisów, pomimo, że okoliczności, w jakich zostało zawarte porozumienie oraz aneks, cel aneksu oraz porozumienia, a także zasady logiki wskazują, że celem ust. 7 porozumienia było zabezpieczenie interesu pozwanej, poprzez uzależnienie terminu świadczenia z przekazu od jej przedstawienia przez powódkę dokumentów, potwierdzających prawomocne wykreślenie wszystkich hipotek i wpisów o zajęciu w egzekucji, bowiem niezgodne z logiką byłoby uiszczenie na rzecz kontrahenta kwoty ok. 4,5 mln zł wyłącznie na podstawie niczym niepopartego oświadczenia powódki, co w konsekwencji spowodowało ustalenie przez Sąd, że pozwana spóźniała się z przekazaniem na rzecz powódki kwoty 4.448.583,20 zł od dnia 10 listopada 2013r., tj. od upływu 23 dni od dnia uprawomocnienia się ostatniego wykreślenia hipoteki oraz wpisów o zajęciu w egzekucji z ksiąg wieczystych, tj. od 17 października 2013r., do dnia zapłaty. W oparciu o tak sformułowane zarzuty, skarżąca, na podstawie art. 382 w zw. z art. 241 k.p.c. wniosła o uzupełnienie postępowania dowodowego, przez przeprowadzenie dowodu z: przesłuchania strony pozwanej na okoliczność woli stron przy zawieraniu porozumienia, nękania pozwanej żądaniami płatności przed terminem, niezawiadomienia, potwierdzonego dokumentami, o prawomocnym wykreśleniu obciążeń, przed wezwaniem powódki do przedłożenia niezbędnych dokumentów, uregulowania zobowiązania względem powódki przed terminem wymagalności, tj. niezwłocznie po otrzymaniu dokumentacji, kierowania do powódki licznych pism wyjaśniających, w szczególności odpowiedzi na wezwania do zapłaty, mandatu karnego z dnia 25 lutego 2015r., na okoliczność usprawiedliwionej niemożności stawienia się na rozprawę w dniu 25 lutego 2015r. T. N. (1), który miał złożyć zeznania w imieniu pozwanej. W związku z powyższym pozwana wniosła o:uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa, zasądzenie kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, ewentualnie, gdyby Sąd uznał, że nie zachodzą podstawy do zmiany wyroku lub gdyby Sąd uznał, że postępowanie przeprowadzone przez Sąd l instancji jest nieważne wniosła o uchylenie przedmiotowego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, zasądzenie kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie na koszt skarżącej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Rozpoznając przedmiotową sprawę Sąd Odwoławczy za zasadne uznał zarzuty apelacji odnoszące się do przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania stron z ograniczeniem do przesłuchania strony powodowej. Według tegoż Sądu, fakt, że, mający zostać przesłuchanym w charakterze strony pozwanej, T. N. (1), w drodze na rozprawę, popełnił wykroczenie drogowe, które skutkowało interwencją policji, w konsekwencji jego niestawiennictwem na rozprawie, nie może skutkować takim przełożeniem na procedurę cywilną, które powoduje odmową odroczenia rozprawy, uznaniem, że niestawiennictwo jest nieusprawiedliwione, a w konsekwencji w /w ograniczeniem dowodu z przesłuchania stron. Dlatego też, Sąd ten za zasadne uznał uzupełnienie omawianego dowodu, poprzez przesłuchanie w charakterze strony pozwanej w /w T. N. (1), co uczynił na rozprawie w dniu 6 maja 2016r. (k. 541 – 542 akt).

Z zeznań w /w wynika, że instytucję wykreślenia hipoteki rozumiał on, jako wykreślenie prawomocne, bowiem w dacie podpisywania porozumienia posiadał wiedzę oraz, że S., który miał odkupić od pozwanej uruchomioną na spornej nieruchomości stację paliw, oraz bankowi, który miał udzielić pozwanej kredytu na spłatę kwoty zakupu tej nieruchomości, musiał przedstawić prawomocne odpisy postanowień sądu o wykreśleniu hipotek, celem wywiązania się przez te podmioty z ich obowiązków, wynikających z poczynionych uzgodnień. Przesłuchiwany zeznał, że tożsame rozumienie powyższego zagadnienia prezentował prezes powódki A. J., a jego wiedza w tym zakresie wynika z prowadzony z w/w rozmów. Dodał nadto, że do czasu wywiedzenia przedmiotowego powództwa nie było, ze strony w /w prezesa powódki, żadnego sygnału o innym rozumieniu terminu zapłaty wskazywanej kwoty. Według T. N. (1), postanowienie ust. 5 aneksu z dnia 21 czerwca 2013r., do porozumienia z dnia 14 czerwca 2013r., rozumiał on w ten sposób, że wskazana kwota, około 4,5 mln zł, zostanie zapłacona przez pozwaną na rzecz powódki w terminie 23 dni od doręczenia pozwanej dokumentu, na podstawie którego pozwana stwierdziłaby, że orzeczenie o wykreśleniu jest prawomocne. Jednocześnie w /w nie potrafił rzeczowo wyjaśnić przyczyny, dla której takie rozumienie daty uiszczenia na rzecz powódki przez pozwaną omawianej kwoty nie znalazło wyrazu w treści w /w aneksu. Z zeznań w /w wynika także, że ze względu na postanowienie 12 w /w porozumienia, pozwana nie podejmowała żadnych działań zmierzających do ewentualnego uzyskania wiedzy o stanie wykreśleń - ze względu na obawę spełnienia przez powódkę jej uprawnień wynikających z pkt 12 in fine porozumienia. Według T. N. (1) obowiązek poinformowania pozwanej przez powódkę o prawomocnym wykreśleniu wpisów w księdze wieczystej wynikał z treści aneksu – ust. 5. W /w podkreślał, że cały czas pozwana wzywała powódkę do przedstawienia pisemnego potwierdzenia prawomocności omawianych postanowień sądu wieczystoksięgowego.

Powyższe zeznania są częściowo odmienne od zeznań, przesłuchiwanego za stronę powodową prezesa jej zarządu A. J. (k. 342 – 343 akt).

W tym miejscu niezbędnym jest wskazanie, że ze względu na obszerność zeznań A. J., odniesienie się przez niego, w toku tegoż przesłuchania, do wszelkich kwestii związanych z porozumieniem stron z dnia 14 czerwca 2013r., w /w aneksem do tego porozumienia oraz umową przeniesienia własności nieruchomości z dnia 21 czerwca 2013r., zbędnym, w ocenie Sądu a quem, było ponowienie przeprowadzenia tego dowodu przed tymże Sądem. Skutkowało to oddaleniem wniosku dowodowego powódki na rozprawie w dniu 6 maja 2016r.

Z przesłuchania, za stronę powodową, prezesa jej zarządu, A. J., wynika, że zgodnym zamiarem stron powyższego porozumienia, a w konsekwencji obu spółek uczestniczących we wskazanej umowie przeniesienia własności, było nabycie przez pozwaną przedmiotowej nieruchomości „wyczyszczonej z wszystkich obciążeń”. Takie sformułowanie padało w treści omawianego przesłuchania wielokrotnie. Ta „czystość” księgi wieczystej była, według w /w, traktowana w omawianym porozumieniu, jako prawomocność wykreśleń. Więcej, A. J. wskazywał, że ta „czystość” księgi wieczystej spornej nieruchomości istotna miała być przede wszystkim w związku z faktem, że pozwana, w dacie zawierania porozumienia, nie miała jeszcze wiedzy o źródle finansowania umowy sprzedaży, że prowadziła pertraktacje z bankami, jako kredytodawcami w tym zakresie, a dla banku, „bardziej niż na wszystkich ludzi na ziemi” (jak określił to w /w przedstawiciel powódki) ważne były kwestie formalne. W tym kontekście w /w zeznał, że ustalone w porozumieniu dwadzieścia trzy dni na zapłatę omawianej kwoty przez pozwaną także zostało ustalone ze względu na ryzyko banku w związku z uruchomieniem środków z kredytu.

Z powyższego przesłuchania wynika nadto, że powódka, uzyskane w sądzie wieczystoksięgowym, ustne informacje o wykreśleniu obciążeń z omawianej księgi wieczystej, a także o ich prawomocności przekazywała je pozwanej, która jednak żądała potwierdzenia powyższego postanowieniami sądu, których uzyskanie było długotrwałe, a jednocześnie zbędne, w rozumieniu ustaleń stron porozumienia.

Zeznający wskazał nadto, że T. N. (1) wiedział o wykreśleniach i ich prawomocności, a żądania postanowień stwierdzających prawomocność wynikały wyłącznie z faktu, że zwlekał z zapłatą ustalonej kwoty, obciążając tym samym tym ciężarem stronę powodową. Zdaniem A. J., przedmiotowe żądanie było dodatkowym, niewynikającym z umowy, a nadto było to wbrew logice, skoro były ustne informacje sądowe o prawomocności wykreśleń.

Oceniając powyższe zeznania, Sąd Apelacyjny uznał, że w zasadzie są one zbieżne, w zakresie, w jakim obaj przedstawiciele stron wskazywali, że ich wolą przy zawieraniu spornego porozumienia, aneksu do niego oraz w /w umowy przeniesienia własności było, by niniejsza nieruchomość była „wolna” od wpisów – „czysta” oraz przyczyn takiego stanu, tj. żądania S. i banku. Jednocześnie niewątpliwym, według tegoż Sądu, jest, że postanowienie ust. 5 aneksu z dnia 21 czerwca 2013r. nie jest całkowicie jednoznaczne. Zgodnie z nim: „ Wpłata na rzecz (...) kwoty stanowiącej przedmiot przekazu zostanie dokonana przez N. w następujący sposób: cała kwota stanowiąca przedmiot przekazu, tj. 4.448.583,20 zł (…) zostanie zapłacona na rzecz (...) w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia prawomocnego wykreślenia wszystkich hipotek i wpisów o zajęciu w egzekucji, które obciążają nieruchomość na dzień 21 czerwca 2013r., a których wierzycielem jest, zgodnie załącznikiem nr 2, (...), jednak nie później niż do dnia 31 marca 2014r. (...) poinformuje drogą elektroniczną i pisemną N. o braku wpisów w KW obejmującej Nieruchomość, co będzie wynikać z danych elektronicznych lub odpisu z KW tej nieruchomości na dzień zawiadomienia N.”.

Analiza tegoż postanowienia, prowadzi, zdaniem Sądu a quem, do konkluzji, że jej literalne brzmienie może budzić wątpliwości w zakresie rozumienia sformułowania: „ (...) poinformuje drogą elektroniczną i pisemną N. o braku wpisów w KW obejmującej Nieruchomość, co będzie wynikać z danych elektronicznych lub odpisu z KW tej nieruchomości”, podobnie, jak literalne brzmienia sformułowania: „w terminie 23 dni kalendarzowych od dnia prawomocnego wykreślenia wszystkich hipotek i wpisów o zajęciu w egzekucji”, w zakresie instytucji „prawomocności”.

Z zeznań przedstawicieli stron wynika, że strona powodowa pojęcie „prawomocność” wiązała wprost z treścią art. 363 k.p.c., a strona pozwana z art. 364 §1 k.p.c.

Ze względu na sporną część porozumienia, odnoszącą się do zakresu obowiązku informacyjnego strony powodowej, w kontekście pojęcia „prawomocność”, niezbędnym jest w tym zakresie zastosowanie art. 65 §2 k.c.

W świetle utrwalonego stanowiska judykatury (por. np. wyrok SN w sprawie IV CSK 95/07) „przy wykładni oświadczenia woli należy, poza kontekstem językowym, brać pod uwagę także okoliczności złożenia oświadczenia woli, czyli tzw. kontekst sytuacyjny (art. 65 § 1 k.c.), który obejmuje, w szczególności, przebieg negocjacji, dotychczasowe doświadczenie stron, ich status (wyrażający się, np. prowadzeniem działalności gospodarczej); z art. 65 § 2 k.c. wynika nakaz kierowania się przy wykładni umowy jej celem; nie jest konieczne, aby był to cel uzgodniony przez strony, wystarczy, przez analogię do art. 491 § 2, art. 492 i 493 k.c., cel zamierzony przez jedną stronę, który jest wiadomy drugiej”. W uzasadnieniu w /w orzeczenia SN dodał, że jeżeli okaże się, że strony różnie rozumiały treść złożonego oświadczenia woli, to za prawnie wiążące, zgodnie z kombinowaną metodą wykładni, należy uznać znaczenie oświadczenia woli ustalone według wzorca obiektywnego. W tej fazie wykładni potrzeba ochrony adresata oświadczenia woli, przemawia za tym, aby było to znaczenie oświadczenia, które jest dostępne adresatowi przy założeniu (por. uchwała SN w sprawie III CZP 66/95), starannych z jego strony zabiegów interpretacyjnych. Na ochronę zasługuje bowiem tylko takie zaufanie adresata do znaczenia oświadczenia woli, które jest wynikiem jego starannych zabiegów interpretacyjnych. Potwierdza to nakaz zawarty w art. 65 § 1 k.c. Ustalając powyższe znaczenie oświadczenia woli należy zacząć od sensu wynikającego z reguł językowych, z tym, że przede wszystkim należy uwzględnić zasady, zwroty i zwyczaje językowe używane w środowisku, do którego należą strony, a dopiero potem ogólne reguły językowe. Trzeba jednak przy tym mieć na uwadze nie tylko interpretowany zwrot, ale także jego kontekst. Dlatego nie można przyjąć takiego znaczenia interpretowanego zwrotu, który pozostawałby w sprzeczności z pozostałymi składnikami wypowiedzi. Kłóciłoby się to bowiem z założeniem o racjonalnym działaniu uczestników obrotu prawnego.

Uwzględniając powyższe stanowisko Sąd II instancji wziął pod uwagę, że treść postanowienia była formułowana de facto przez obie strony, choć, jak wynika z zeznań T. N. (1), większy w tym udział miała powódka. Jednocześnie nie może umknąć, że obie strony to spółki prawa handlowego – spółki kapitałowe, a więc podmioty profesjonalnie funkcjonujące w obrocie gospodarczym, korzystające, jak wynika z zeznań w /w T. N., z profesjonalnej pomocy prawnej, co musi skutkować przyłożeniem do ich postępowania, także w zakresie zawierania umów gospodarczych, miary staranności, z uwzględnieniem zawodowego charakteru ich działalności. Powyższe musi się bowiem przekładać na postawienie obu stronom tego porozumienia wymogu starannych zabiegów interpretacyjnych, bowiem tylko przy ich dochowaniu, na ochronę zasługuje zaufanie adresata do znaczenia oświadczenia woli (por. art. 65 §1 k.c.).

Rozpatrując powyższy problem, Sąd Odwoławczy zważył, że z w /w względu profesjonalności stron przedmiotowego porozumienia/aneksu, zasadnicze znaczenie należy nadać kontekstowi omawianego zwrotu w ramach omawianego porozumienia oraz kontekstowi sytuacyjnemu, tj. przebiegowi negocjacji, dotychczasowemu doświadczeniu stron, jako czynnych przedsiębiorców.

W tym kontekście Sąd ten zauważa, że prezes powódki A. J., w sposób niebudzący żadnych wątpliwości, w toku przesłuchania, kilkakrotnie podkreślał, że intencja pozwanej, przez powódkę niekwestionowaną, było, by w dacie przekazywania na rzecz strony powodowej uzgodnionej kwoty, zbywana nieruchomość była „wola od wszelkich wpisów”.

W sprawie tej istotnym jest, że pomiędzy stronami procesu została zawarta umowa przekazu (art. 921 ¹ k.c.), której funkcja polega zasadniczo na ułatwieniu spełniania świadczeń wynikających ze stosunków zobowiązaniowych i uproszczeniu obrotu, ewentualnie zabezpieczeniu wierzytelności. Cywilnoprawna instytucja przekazu zakłada istnienie trzech podmiotów i polega na tym, że jedna osoba (nazywana przekazującym) poleca innej osobie (nazywanej przekazanym albo przekazicielem) spełnienie określonego świadczenia na rzecz osoby trzeciej (nazywanej odbiorcą przekazu).

W sprawie niniejszej pozwana była nabywcą od osób trzecich nieruchomości obciążonej hipotekami i zabezpieczeniami w toku egzekucji. W interesie pozwanej było nabycie nieruchomości bez obciążeń istniejących w dacie zawierania umowy, a powódki – odzyskanie kwoty pieniężnej, odpowiadającej wielkości jej wierzytelności.

Oczywistym dla każdego prawnika jest, że spełnienie obu celów jednocześnie nie jest możliwym, choćby ze względu na czas niezbędny do dokonania wykreśleń wpisów przez sąd wieczystoksięgowy. Zatem w pełni zrozumiałym jest ustalenie stron, ustalające kolejność wzajemnych świadczeń.

Bezspornym także musi pozostać, że każdej z nich zależało na skutecznym zabezpieczeniu swoich roszczeń. Podkreślić przy tym należy, że wartość świadczeń stron opiewała na kwotę 4.448.583,20 zł, którą uznać należy, nie tylko w kategoriach obiektywnych, za znaczną. W związku z powyższym oczywistym jest, że stronie powodowej zależało na jak najszybszym odzyskaniu tej kwoty od pozwanej, która, co niewątpliwe, chciała mieć pewność, że jej zapłata nastąpi w dacie, w której nieruchomość ta nie będzie obciążona ustalonymi przez strony obciążeniami.

Z zeznań T. N. (1) wynika, że od początku rozumiał w /cytowane postanowienie aneksu w zakresie pojęcia „prawomocność” oraz zagadnień informacyjnych w tym zakresie obciążających stronę powodową, jako doręczenie jemu postanowień sądu wieczystoksięgowego, stwierdzających tę prawomocność.

Według prezesa powódki takie rozumowanie jest nielogiczne, gdyż, w jego ocenie, wystarczającym dla „prawomocności” postanowień sądu, jest uzyskanie informacji w tymże sądzie, choćby ustnej, że zaistniał stan, w którym orzeczenie nie może już zostać zaskarżone – np. na skutek upływu terminu do wniesienia środków zaskarżenia.

Z powyższego wynika oczywista rozbieżność stron w zakresie przedstawiania rozumienie powyższej instytucji, mającej w sprawie niniejszej podstawowe znaczenie. Wobec tej sprzeczności, stosując omawiany art. 65 §2 k.c., Sąd Odwoławczy uznał, że uzasadnionym, w świetle w /przedstawionych zasad wykładni oświadczeń woli, jest przyjęcie rozumienia omawianego porozumienia w wersji wskazywanej przez skarżącą.

Za powyższym przemawia cały kontekst sytuacyjny związany z zawieranym porozumienie, aneksem do niego oraz w /w umową przeniesienia własności rzeczy oraz w / cel tej umowy, przy dodatkowym wskazaniu redakcji tegoż porozumienia, a w szczególności aneksu do niego (czyli także spornego postanowienia umownego) przez prawników stron.

W nauce prawa i praktyce sądowej nie może budzić wątpliwości, że orzeczenie sądu staje się prawomocne po spełnieniu przesłanek z art. 363 k.p.c., że według art. 364 §1 k.p.c. „prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek strony sąd pierwszej instancji na posiedzeniu niejawnym (…)”.

Nie jest przy tym spornym, w doktrynie i judykaturze, że postanowienie to ma charakter deklaratywnym, że jego wydanie nie ma wpływu na uprawomocnienie się orzeczenia, ale w obrocie prawnym stwarza jego domniemanie (por. Kodeks postępowania cywilnego Komentarz tom I pod red. M. Manowskiej, WK 2015).

Podzielając powyższy pogląd o postanowieniu stwierdzającym prawomocność, jako domniemaniu prawomocności w obrocie prawnym, Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że uzyskanie w sądzie ustnej informacji o prawomocności orzeczenia przed wydaniem przez sąd/referendarza sądowego, omawianego postanowienia, może, nawet, co do zasady, odpowiadać prawdzie, jednak nie daje pewności prawomocności w obrocie prawnym.

Prezesi zarządów stron niniejszego procesu zgodnie podkreślali, że celem skarżącej było potwierdzenie, że uiści kwotę wymaganą porozumieniem po prawomocnym wykreśleniu wpisów. Zatem ustalenie, że informacja powódki, dokonana w trybie cytowanego ust. 5 aneksu., winna była zawierać, w formie pisemnej lub elektronicznej, odpis postanowień o stwierdzeniu prawomocności omawianych postanowień o wykreśleniu spornych wpisów, w ocenie tegoż Sądu, odpowiada treści przedmiotowego porozumienia/aneksu według zgodnego zamiaru stron i celu umowy, przy zastosowaniu art. 65 §2 k.c.

Tylko bowiem powyższe rozumienie spornego postanowienia aneksu, pozwalało na potwierdzenie prawomocnego wykreślenia obciążeń, możliwych do przedłożenia kontrahentowi pozwanej – S. oraz bankowi, który miał (co w rzeczywistości jednak nie nastąpiło) udzielić skarżącej kredytu na sfinansowanie przedmiotowej umowy, pozwalających na ich skuteczne zaakceptowanie przez te podmioty. W sytuacji przeciwnej, co podkreślał prezes zarządu powódki w trakcie przesłuchania, zwłaszcza bank, mógłby mieć wątpliwości w zakresie uznania wpisów za skutecznie wykreślone.

W tym stanie rzeczy, Sąd II instancji, za trafne przyjmując zarzuty apelacji, uznał, że nietrafne jest stanowisko powódki, że uiszczając w dniu 8 stycznia 2014r. na jej rzecz kwotę 4.448.583,20 zł, apelująca pozostawała w opóźnieniu, czy zwłoce. Skoro bowiem ostatnie postanowienie stwierdzające prawomocność ostatniego z przedmiotowych wykreśleń zostało wydane przez SR Gdańsk Północ w G. dnia 19 grudnia 2013r., a pozwana jego odpis uzyskała od powódki dnia 7 stycznia 2014r., brak podstaw do poczynienia ustalenia wskazywanego przez powódkę o opóźnieniu/zwłoce w zapłacie w /w kwoty, a tym samym uwzględnienia roszczenia powódki w sprawie niniejszej.

Reasumując, Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko apelacji strony pozwanej i, dokonując odmiennej od Sądu Okręgowego, z przyczyn wyżej wskazanych, interpretacji porozumienia z dnia 14 czerwca 2013r. i aneksu do niego z dnia 21 czerwca 2013r., w szczególności ust. 5 tego aneksu, po uprzednim uzupełnieniu postępowania dowodowego, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo na podstawie art. 481 §1 k.c. i art. 482 §1 k.c. a contrario, stosując art. 386 §1 k.p.c. O kosztach postępowania odwoławczego Sąd ten orzekł na podstawie art. 98 §1 i §3 k.p.c. w zw. z art. 108 §1 k.p.c.

SSA Andrzej Lewandowski SSA Dorota Gierczak SSA Małgorzata Idasiak – Grodzińska