Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant – st. sekr. sądowy Dorota Hańc

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2016 r. w Bydgoszczy na rozprawie

odwołań : P. L. i W. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 14 stycznia 2016 r., nr (...)

w sprawach : P. L. i W. L.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

I zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż P. L. jako pracownik u płatnika składek W. L. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom : emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 2 marca 2015 r.;

II zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. na rzecz :

- P. L. kwotę 2 400 ( dwa tysiące czterysta ) zł;

- W. L. kwotę 2 400 ( dwa tysiące czterysta ) zł

tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Na oryginale właściwy podpis.

VI U 837/16

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 14 stycznia 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. – na podstawie art.83 ust.1 pkt 1 w związku z art.6 ust.1 pkt 1, art.11 ust.1, art.12 ust.1, art.13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015r., poz.121, z późn. zm.) – stwierdził, że P. L. jako pracownik u płatnika składek W. L. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 2 marca 2015r.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, iż z posiadanej dokumentacji wynika, że P. L. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika składek W. L. jako pracownik od 2 marca 2015r. W raportach miesięcznych ZUS RCA płatnik składek wskazał za P. L. następujące podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne:

-

03/2015 – 1.936 zł miesięcznie,

-

od 04/2015 do 05/2015 – 2.000 zł miesięcznie,

-

od 06/2015 do 07/2015 – 2.600 zł miesięcznie,

-

08/2015 – 2.181 zł,

-

od 09/2015 – 0,00 zł miesięcznie.

W złożonych przez płatnika składek imiennych raportach miesięcznych o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek ZUS RSA płatnik składek wykazał, iż P. L. od 27 sierpnia 2015r. pobiera zasiłek macierzyński.

W związku ze złożonym przez P. L. roszczeniem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego z ubezpieczenia chorobowego, organ rentowy przeprowadził postępowanie wyjaśniające mające na celu zbadanie zasadności jej zgłoszenia do ubezpieczeń jako pracownika od 2 marca 2015r.

W dniu 27 listopada 2015r. wpłynęło do ZUS Oddziału w B. oświadczenie płatnika składek W. L., do którego załączono m.in. umowę o pracę spisaną w dniu 25 lutego 2015r. pomiędzy W. L. a P. L.. Z umowy tej wynika, że P. L. została zatrudniona na czas nieokreślony od dnia 2 marca 2015r. w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem 2.000 zł, na stanowisku kierownika sklepu. W zakresie obowiązków pracownika wskazano:

1)  obsługa klientów,

2)  prowadzenie lombardu,

3)  obsługa kas fiskalnych,

4)  sprzątanie,

5)  1 raz w tygodniu polerowanie towaru,

6)  przyjmowanie korespondencji,

7)  prowadzenie rozliczeń dnia,

8)  odpowiedzialność za ekspozycję,

9)  umiejętność pracy z klientem,

10)  odpowiedzialność finansowa za towar.

W. L. oświadczył, iż P. L. o możliwości zatrudnienia dowiedziała się z polecenia oraz że jest jego synową. Przesłanką do zatrudnienia P. L. było (cyt.) „zatrudnienie osoby zaufanej, gdyż jej powierzona była wysoka wartość towaru. Była doświadczona w obsłudze klientów i umiała obsługiwać kasę fiskalną”. W. L., na pytanie o przyczyny zatrudnienia P. L. od 03/2015r. skoro od (...) nie zgłaszał żadnych osób do ubezpieczeń, wyjaśnił, że prowadzi dwa zakłady t.j. przy ulicy (...) oraz ze (cyt.) „zawsze przy prowadzeniu pomaga mu syn bezpłatnie”. Ponadto oświadczył, że na miejsce P. L. nie została zatrudniona nowa osoba, a jej obowiązki ponownie wykonuje jego syn bez wynagrodzenia. Jako świadków mogących potwierdzić fakt zatrudnienia P. L. w swojej firmie wskazał L. R. i D. O..

W dniu 1 grudnia 2015r. do ZUS Oddziału w B. wpłynęło oświadczenie z dnia 30 listopada 2015r. P. L., w którym wskazała, iż o możliwości zatrudnienia u W. L. dowiedziała się z polecenia oraz że jest z nim spowinowacona. Obowiązki wykonywała od godziny 9:30 do 17:30, przy ulicy (...). Jako zakres wykonywanych czynności wskazała obsługę klienta, dekorację sklepu, prowadzenie lombardu, sprzątanie sklepu, polerowanie towaru, przyjmowanie korespondencji, obsługę kasy fiskalnej z raportem dobowym, odpowiedzialność za ekspozycję towaru, odpowiedzialność finansową za towar. Jak dalej oświadczyła, w trakcie zatrudnienia miała bezpośredni kontakt z klientami firmy. Jako dokumenty, które sporządzała lub podpisywała wskazała, iż wypisywała metki z cenami.

Organ rentowy wskazał, iż na uwagę zasługuje fakt, iż według danych zaewidencjonowanych na koncie płatnika składek, W. L. nie zgłaszał do ubezpieczeń społecznych żadnych pracowników od listopada 2004r. Ponadto organ ten zaznaczył również, że z przedłożonej podatkowej księgi przychodów i rozchodów za wrzesień 2015r. wynika, iż firma (...) za okres od stycznia do września 2015r. osiągnęła niewielki dochód. Natomiast z uzyskanej informacji z (...) Urzędu Skarbowego w B. wynika, iż za 2014r. firma (...) odnotowała stratę.

Na podstawie zebranego materiału dowodowego organ rentowy stwierdził, że nie uzyskał wiarygodnych i racjonalnych przesłanek do zatrudnienia P. L. jako kierownika sklepu, skoro płatnik składek nie zatrudniał innych osób od listopada 2004r., a kiedy P. L. stała się niezdolna do pracy, jej obowiązki przejął syn W. L., który od kilku lat bezpłatnie pomagał mu w prowadzeniu działalności. Zatem – w ocenie ZUS Oddziału w B. – rodzą się wątpliwości o potrzebę zatrudnienia P. L. jako pracownika, zwłaszcza w świetle wykazywanych niewielkich dochodów firmy i bezpłatnej pomocy syna właściciela. Powyższe daje podstawę do uznania, że P. L. jako synowa właściciela firmy mogła przebywać w siedzibie firmy (...) i wykonywać czynności w ramach pomocy rodzinnej, jednakże niewiarygodnym staje się fakt, aby przebywała tam w charakterze pracownika.

W konsekwencji organ rentowy stwierdził, iż P. L. nie podjęła pracy w firmie (...) od 2 marca 2015r., natomiast czynność prawną W. L., polegająca na spisaniu umowy o pracę, miała na celu jedynie wprowadzenie w błąd Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i w konsekwencji uzyskanie świadczeń z ZUS.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lipca 2002r. (sygn. akt V CKN 1547/00) wyraził pogląd: „... Oświadczenie woli złożone jest dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron jest brak woli wywoływania skutków prawnych, przy jednoczesnej chęci wprowadzenia innych osób (lub organów) w błąd co do dokonania określonej czynności prawnej. Strony udają więc, że dokonują jakiejś czynności prawnej, a pozorność ma miejsce wtedy, gdy pod pozorowaną czynnością prawną nic się nie kryje, jak i wtedy, gdy czynność pozorna ma na celu ukrycie innej rzeczywistej i zamierzonej czynności prawnej”.

W ocenie organu rentowego umowa o pracę zawarta między W. L. a P. L., jako zawarte dla pozoru, jest nieważna.

W konsekwencji P. L. od 2 marca 2015r. nie jest pracownikiem w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy, a zatem brak było podstaw do dokonania jej zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych przez W. L..

Odwołania od powyższej decyzji wniósł w imieniu P. L. i płatnika składek W. L. ich pełnomocnik procesowy, domagając się jej uchylenia oraz zasądzenia od strony pozwanej na swoją rzecz kosztów procesu i zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu zaskarżenia wskazano, iż odwołujący nie zgadzają się z argumentacją przedstawioną przez organ rentowy w uzasadnieniu decyzji, gdyż potrzeba zatrudnienia osoby przez W. L. była oczywista i fakt, iż P. L. była z pracodawcą spowinowacona był w tym przypadku zaletą z uwagi na charakter działalności pracodawcy. W. L. prowadzi dwa sklepy jubilerskie w B. przy ulicy (...) i nie może zatrudniać przypadkowych osób. P. L. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownika sklepu i podpisywała listę obecności.

Argumentem, że faktycznie P. L. nie była zatrudniona według ZUS jest również fakt uzyskiwania niskich dochodów oraz posiadania strat w działalności gospodarczej W. L.. Z takim uzasadnieniem – zdaniem odwołujących się – nie można się zgodzić, ponieważ niższe dochody były związane z tym, że do jego sklepu jubilerskiego było włamanie i z tego tytułu poniósł znaczne straty. Ponadto W. L. nie był pozbawiony innych dochodów, ponieważ posiada gospodarstwo rolne o powierzchni około 10 ha, z którego również osiąga dochody. Skarżący nie zgadzają się również z poglądem, zgodnie z którym jeśli okresowo nie osiąga dużych dochodów ze sprzedaży w sklepie jubilerskim, to nie można zatrudnić pracownika. Obsłużenie dwóch sklepów jubilerskich czynnych przez jedną osobę jest niemożliwe. Dlatego też po ustaniu pomocy ze strony syna, który również prowadzi własną działalność gospodarczą, W. L. zatrudnił osobę spokrewnioną, ponieważ miał do niej zaufanie, które jest niezbędne do prowadzenia specjalistycznej sprzedaży. P. L. w zakresie swojego zatrudnienia dokonywała wszystkich czynności związanych z prowadzeniem sklepu, przyjmowaniem towaru i innych.

W toku procesu odwołujący – precyzując żądania swoich odwołań – wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, iż P. L. podlega jako pracownik płatnika składek W. L. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 2 marca 2015r.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołań, powołując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje:

W. L. od 30 stycznia 1993r. prowadzi pozarolniczą działalność handlowo – produkcyjno – usługową, w tym produkcję wyrobów jubilerskich i podobnych oraz naprawę zegarów, zegarków oraz biżuterii, sprzedaż detaliczną zegarków, zegarów i biżuterii, prowadzoną w wyspecjalizowanych sklepach. Działalność tę – w okresie którego spór dotyczy – prowadził w dwóch sklepach jubilerskich, położonych w B. przy ulicy (...). Oprócz tego W. L. prowadzi również gospodarstwo rolne o powierzchni około 12 hektarów (położone w powiecie (...) i (...), a także działalność pozarolniczą polegającą na obrocie nieruchomościami.

W dniu 25 lutego 2015r. W. L. oraz jego synowa P. L. podpisali umowę o pracę na czas nieokreślony, na mocy której W. L. zatrudnił P. L. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownika sklepu za wynagrodzeniem 2.000 zł, z miejscem wykonywania zatrudnienia w B. przy ulicy (...) i ulicy (...). Zgodnie z postanowieniami tej umowy terminem rozpoczęcia był dzień 2 marca 2015r. Sporządzony został pisemny zakres czynności P. L. obejmujący:

1)  obsługę klientów,

2)  prowadzenie lombardu,

3)  obsługę kas fiskalnych,

4)  sprzątanie,

5)  1 raz w tygodniu polerowanie towaru,

6)  przyjmowanie korespondencji,

7)  prowadzenie rozliczeń dnia,

8)  odpowiedzialność za ekspozycję,

9)  umiejętność pracy z klientem,

10)  odpowiedzialność finansową za towar.

P. L. pracowała w sklepach jubilerskich W. L. wskazanych w umowie o pracę (położonych w B. przy ulicy (...)) w godzinach od 9:30 do 17:30 albo od 10:00 do 18:00 (godziny otwarcia sklepów). W momencie podjęcia zatrudnienia była ona w drugim miesiącu ciąży. W okresie zatrudnienia nie korzystała ona ze zwolnień lekarskich i efektywnie wykonywała pracę, zgodnie z pisemnym zakresem obowiązków, do 26 sierpnia 2015r., w którym to dniu urodziła syna. Po urlopie macierzyńskim w dniu 26 sierpnia 2016r. wróciła do pracy i nadal wykonuje pracę na rzecz W. L.. W okresie zatrudnienia P. L. studiowała zaocznie fizykoterapię (na studiach magisterskich). Zajęcia odbywały się w soboty i niedziele, co nie kolidowało z powyższym zatrudnieniem.

W maju 2016r. W. L. zatrudnił na podstawie umowy o pracę (za pośrednictwem (...)Urzędu Pracy) w sklepie przy ulicy (...) D. O. na stanowisku sprzedawcy. Wykonuje ona pracę w godzinach od 10:00 do 17:00. O zatrudnienie to D. O. starała się już od kwietnia/maja 2015r. Gdy w tym czasie zanosiła ona swoje CV do sklepu przy ulicy (...) widziała tam jak pracuje P. L. – obsługiwała ona klientów sklepu. P. L. spotykał w sklepie (raz albo dwa razy) także L. R., który w sklepach jubilerskich W. L. zakładał monitoring (w latach 2010 – 2011), a następnie corocznie dokonywał przeglądu kamer (instalacji monitoringu).

(dowody: kserokopie dokumentów zebranych w aktach organu rentowego, w tym: odpis z ewidencji działalności gospodarczej, umowa o pracę z dnia 25 lutego 2015r., pisemny zakres czynności pracownika z dnia 2 marca 2015r., listy obecności k.49 – 54 – akt ZUS; zeznania świadków D. O. i L. R. oraz przesłuchanie stron – e protokół rozprawy k.49 i skrócony protokół rozprawy k.42 – 48; zeznania świadka S. L. i uzupełniające przesłuchanie W. L. – e-protokół rozprawy k.60 i skrócony protokół rozprawy k.56-59).

P. L. w okresie zatrudnienia uprawniona była przez pracodawcę do podpisywania w jego imieniu faktur i odbioru korespondencji.

(dowody: kserokopie faktur VAT – k.11 – 20 akt sprawy).

Z tytułu działalności pozarolniczej dotyczącej produkcji i sprzedaży wyrobów jubilerskich W. L. osiągnął w:

-

2012r. stratę w wysokości 5.524 zł 35 gr,

-

2013r. dochód w wysokości 13.529 zł 40 gr,

-

2014r. stratę w wysokości 8.666 zł 94 gr,

-

2015r. dochód w wysokości 677 zł 84 gr.

Z handlu nieruchomościami wykazał on natomiast w roku 2015 dochód w wysokości prawie 600.000 zł.

(dowody: informacje o dochodach PIT/B za lata 2012 – 2015 k.55, przesłuchanie powoda)

Spór w rozpoznawanej sprawie dotyczył ważności czynności prawnej – umowy o pracę – stanowiącej tytuł do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi powódki P. L., zgodnie z unormowaniami przewidzianymi w art.6 ust.1 pkt 1, art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r. poz.963 ze zm.).

Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji oraz argumentacji prezentowanej przez organ rentowy w toku procesu wynikało, iż ustalenia w zakresie nieważności umowy o pracę z dnia 25 lutego 2015r. organ ten upatrywał w tym, iż od listopada 2004r. powodowy płatnik składek nie zatrudniał innych osób, jak również nie zatrudniał innej osoby w okresie nieobecności P. L. związanej z jej niezdolnością do pracy. Zdaniem pozwanego okoliczności te dają podstawę do uznania, iż P. L. jako synowa właściciela firmy mogła przebywać w siedzibie jego firmy i wykonywać czynności w ramach pomocy rodzinnej, a nie pracownika. Jednocześnie organ ten w konsekwencji stwierdzał, iż P. L. nie podjęła pracy w firmie (...) od 2 marca 2015r., natomiast czynność prawna polegająca na spisaniu umowy o pracę miała na celu jedynie wprowadzenie w błąd Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i w konsekwencji uzyskanie świadczeń z ZUS.

Powyższa argumentacja pozwanego nie jest jednak wewnętrznie spójna, a przede wszystkim pomija istotne dla rozstrzygnięcia sporu fakty wynikające z materiału procesowego.

Rozważania w tej kwestii rozpocząć należy od wstępnej uwagi, iż zarówno pracodawca, jak i pracownik posiadają prawo do zawarcia umowy o pracę, kreującej warunki zatrudnienia zgodnie z wyrażoną w art.353 ¹ K.c. zasadą swobody umów. Prawo to nie ma charakteru absolutnego i podlega ograniczeniu na podstawie na przykład regulacji normatywnej art.83 § 1 zdanie 1 K.c., zgodnie z którą nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Jednak do ustalenia nieważności danej czynności prawnej konieczne jest zebranie takiego materiału dowodowego, który jednoznacznie potwierdzałby tego rodzaju konkluzję.

Rozstrzygając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy dostrzegał ten kierunek orzecznictwa, który eksponuje, iż do ustalenia, że doszło do skutecznego nawiązania stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak sporządzenie umowy o pracę, zgłoszenie do ubezpieczenia, podpisywanie list obecności czy formalne prowadzenie ewidencji czasu pracy, lecz konieczne jest także ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i rzeczywiście to czyniły. W wyroku z dnia 18 maja 2006r. III UK 32/06 (opublikowanym w Systemie Informacji Prawnej LEX pod nr 957422) Sąd Najwyższy wskazał, że do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może dojść wówczas, gdy zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczy osoby, która nie jest pracownikiem, przez co należy rozumieć sytuacje, w których praca w ogóle nie jest świadczona, albo jest wykonywana, lecz w ramach innego stosunku prawnego niż stosunek pracy, albo gdy są jedynie pozorowane czynności pracownika. W tych przypadkach zgłoszenie do pracowniczego ubezpieczenia społecznego następuje bowiem jedynie pod pozorem zatrudnienia. Z kolei w wyroku z dnia 19 września 2003r. II UK 41/03 (OSNP z 2004r. Nr 11, poz.199) Sąd Najwyższy podkreślił, że stwierdzenie zatrudnienia na podstawie stosunku pracy osoby bliskiej pracodawcy wymaga jednoznacznych ustaleń, że zostały spełnione warunki podjęcia takiego zatrudnienia oraz że miało miejsce wykonywanie obowiązków w sposób charakterystyczny dla stosunku pracy, a nie tylko, że brak było zakazu zatrudniania w ramach stosunku pracy. W uzasadnieniu tego judykatu stwierdzono, że brak formalnych przeciwskazań do zatrudnienia osób bliskich w ramach stosunku pracy nie wyklucza kompetencji organu ubezpieczeń społecznych do weryfikowania deklarowanego tytułu ubezpieczenia (art.68 pkt 1 i 2 ustawy systemowej), zwłaszcza gdy ustalenie to dotyczy osoby bliskiej (córki) w zaawansowanej ciąży, dla której pracodawca tworzy specjalnie nowe stanowisko pracy z godziwym wynagrodzeniem, wpływając (poprzez należne składki) na wysokość świadczeń z pracowniczego ubezpieczenia społecznego, z których wnioskodawczyni zamierzała korzystać po stosunkowo krótkim okresie od zawarcia umowy o pracę. Rzeczywisty charakter pracowniczego zatrudnienia osób bliskich pracodawcy wymaga nie tylko stwierdzenia braku formalnych zakazów do ich zatrudnienia w ramach stosunku pracy, ale rygorystycznych ustaleń i przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę bliską obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze. Jest to niezbędne do wyeliminowania z obrotu prawnego zachowań osób bliskich zmierzających do obejścia lub nadużywania prawa do korzystniejszego tytułu i świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe wskazania judykatury dostrzec zatem trzeba, iż nie wykluczają one możliwości zatrudnienia na podstawie umowy o pracę osoby bliskiej pracodawcy (np. będącej w ciąży) jednak wymagają one rygorystycznych ustaleń i przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie że było ono rzeczywiście realizowane przez osobę bliską pracodawcy na warunkach właściwych dla umowy o pracę.

Zgodnie z art.22 § 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Świadcząc pracę pracownik powinien być podporządkowany pracodawcy co do czasu, miejsca i sposobu jej wykonywania. Po stronie pracownika musi występować zamiar świadczenia pracy oraz możliwość jej świadczenia, a po stronie pracodawcy musi istnieć potrzeba zatrudnienia i korzystania z tej pracy za wynagrodzeniem. Zatem celem i zamiarem stron umowy o pracę musi być faktyczna realizacja treści stosunku pracy w granicach zakreślonych umową o pracę.

Zebrany materiał dowodowy dawał – w ocenie Sądu – podstawy do ustalenia, iż umowa o pracę z dnia 25 lutego 2015r. była przez jej strony na wyżej wskazanych warunkach realizowana zgodnie z typologicznymi cechami pracowniczego zatrudnienia, określonymi w art.22 § 1 K.p.

Potwierdzały to zarówno dowody z dokumentów (ich odpisów i kserokopii): umowa o pracę, listy obecności, podpisy P. L. na fakturach, pisemny zakres obowiązków, jak i dowody z zeznań świadków: D. O., L. R. i W. L.. Dowody te tworzyły spójny obraz rzeczywistości, zgodnej ze stanowiskiem procesowym odwołujących. Fakt świadczenia pracy potwierdzili świadkowie nie będący krewnymi lub powinowatymi odwołujących się – D. O. i W. R.. Na podkreślenie zasługuje przy tym fakt, iż ubezpieczona P. L. świadczyła efektywnie pracę w sklepach jubilerskich teścia do dnia porodu, t.j. 26 sierpnia 2015r. i nie korzystała w okresie tego zatrudnienia od 2 marca 2015r. do 26 sierpnia 2015r. ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego np. w postaci zasiłku chorobowego. W okresie prawie 6 miesięcy pracodawca opłacał składki na jej ubezpieczenie emerytalne i rentowe, wypadkowe i chorobowe. W okresie tym pozwany organ rentowy nie zakwestionował ważności umowy o pracę, nie przeprowadził kontroli co do zgodności formalnego jej zatrudnienia z rzeczywistym stanem rzeczy. Zebrany materiał dowodowy wskazywał natomiast na to, iż umowa o pracę z dnia 25 lutego 2015r. była w tym okresie rzeczywiście wykonywana na warunkach art.22 § 1 K.p. Jak już wcześnie wskazano wskazywały na to zarówno dowody z osobowych źródeł dowodowych, jak i dokumenty, w tym faktury podpisywane przez P. L. jako osobę upoważnioną do ich odbioru.

Faktem jest, iż przed zatrudnieniem P. L. W. L. przez dłuższy okres czasu nie zatrudniał pracowników (10 lat). Jednak konstruując zarzut nieważności umowy w oparciu o tę okoliczność organ rentowy nie dostrzegał, iż proces prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej ma charakter dynamiczny i zmienny w czasie. O zwiększeniu zakresu działania przedsiębiorcy decyduje m. in. sytuacja rynkowa danej branży, aktualne, realne możliwości przedsiębiorcy i jego potencjał ekonomiczny czy sytuacja życiowa. To od jego autonomicznych decyzji, zakotwiczonych jednak w realnych potrzebach, zależy podjęcie decyzji m. in. co do zwiększenia w firmie zatrudnienia i jego formach prawnych. O realnych potrzebach zwiększenia przez W. L. zatrudnienia świadczy także fakt zatrudnienia w czasie korzystania przez P. L. z urlopu macierzyńskiego innej pracownicy na stanowisku sprzedawcy – D. O..

Ponadto dowody z dokumentów w postaci informacji o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej w latach 2012 – 2015 wskazują, iż sytuacja finansowo – ekonomiczna firmy (...) była stabilna i pozwalała – w oparciu o racjonalne względy ekonomiczne – na zatrudnienie pracowników. W latach 2012 i 2014 firma przynosiła wprawdzie straty (5.524 zł i 8.666 zł 94 gr), ale w latach 2013 i 2015 przedsiębiorca ten osiągnął zysk (13.529 zł 40 gr i 676 zł 84 gr). Ponadto z niezaprzeczonego przez stronę pozwaną faktu osiągnięcia znacznych dochodów przez W. L. z handlu nieruchomościami (2015r. prawie 600.000 zł) wynika, iż mógł on racjonalnie i bezpiecznie, z ekonomicznego punktu widzenia, inwestować te środki w swoją firmę jubilerską, także poprzez zatrudnienie pracowników i zwiększenie w ten sposób jej obrotów.

Prezentowana przez organ rentowy argumentacja dla uzasadnienia konkluzji o nieważności umowy o pracę zawartej pomiędzy W. L. a P. L. nie była – jak już wcześniej wspomniano – spójna, a przez to dotknięta była wadami logicznymi. Organ ten z jednej strony twierdził, iż P. L. jako synowa właściciela firmy mogła przebywać w siedzibie firmy i wykonywać czynności w ramach pomocy rodzinnej. Aby w innym miejscu twierdzić, iż „wymieniona nie podjęła pracy w firmie (...)” (vide: strona 4 uzasadnienia zaskarżonej decyzji).

Podkreślić w tym miejscu należy, iż na okoliczność wspólnego zamieszkania P. L. i W. L. oraz prowadzenia przez nich wspólnego gospodarstwa domowego organ rentowy nie zaoferował żadnych dowodów, a zebrany materiał dowody okoliczności tych nie potwierdził.

Współpraca w rozumieniu art.8 ust.11 ustawy systemowej wchodzi w grę tylko wówczas, gdy zainteresowane strony pozostają w niesformalizowanym zatrudnieniu. W odróżnieniu od osoby współpracującej, pracownik nie partycypuje w prowadzeniu działalności gospodarczej, nie jest dopuszczony do udziału w decydowaniu w sprawach firmy, kierowania jej działalnością, nie ponosi odpowiedzialności i nie uczestniczy w dochodzie. Pracownik jest zobowiązany do wykonywania – pod nadzorem – wyłącznie obowiązków określonych w umowie o pracę, za które uzyskuje wynagrodzenie w umówionej wysokości.

Definicję stosunku pracy zawiera natomiast przepis art.22 § 1 K.p., zgodnie z którym przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Jak wynika z powyższego, o pracowniczym charakterze zatrudnienia możemy mówić wtedy, gdy jest to praca spełniająca wymienione w tym przepisie kryteria tj. wykonywana pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym oraz mającą charakter zarobkowy. W orzecznictwie, jako cechy stosunku pracy wymienia się także: osobiste wykonywanie pracy, jej powtarzalność (wykonywanie na ogół codziennie, ewentualnie w dłuższych odstępach czasu) oraz wykonywanie na ryzyko pracodawcy (który ponosi nie tylko ryzyko gospodarcze i ekonomiczne, ale także konsekwencje niezawinionych błędów popełnionych przez pracownika).

W odróżnieniu od osoby współpracującej, pracownik nie partycypuje w prowadzeniu działalności gospodarczej, nie jest dopuszczony do udziału w decydowaniu w sprawach firmy, kierowania jej działalnością, nie ponosi odpowiedzialności i nie uczestniczy w dochodzie. Pracownik jest zobowiązany do wykonywania – pod nadzorem – wyłącznie obowiązków określonych w umowie o pracę, za które uzyskuje wynagrodzenie w umówionej wysokości.

Zebrany materiał dowodowy potwierdził natomiast fakt pracowniczego zatrudnienia P. L. w firmie teścia i rzeczywistego realizowania przez nią obowiązków pracowniczych, zgodnie z postanowieniami umowy o pracę i zakrem obowiązków pracowniczych. Realizowała ona obowiązki pracownicze wskazane w pisemnym zakresie obowiązków, pod kierownictwem pracodawcy. Także wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę – zbliżone początkowo do minimalnego wynagrodzenia (2.000 zł brutto), a następnie od czerwca 2015r. nieco wyższe (2.600 zł brutto) nie wskazywało na zamiar upozorowania przez strony takiego wynagrodzenia, które miałaby naruszać obowiązujący w prawie ubezpieczeń społecznych zasadę solidaryzmu społecznego, zgodnie z którą płaca, stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenia w kwocie nienależnej. Jak już wcześniej wspomniano powódka przez okres prawie 6 miesięcy efektywnie świadczyła pracę, a jeszcze w toku procesu powróciła do jej wykonywania.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i przedstawione argumenty Sąd Okręgowy na podstawie art.477 ¹⁴ § 2 K.p.c. w związku z art.6 ust.1 pkt 1 oraz art.11 ust.1 i art.13 ust.1 ustawy systemowej zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie I wyroku.

Stosownie do wyniku sporu w punkcie II wyroku orzeczono także o kosztach procesu, obciążając nimi stronę przegrywającą spór (art.98 § 1 i § 3 K.p.c.). Zasądzone koszty objęły wynagrodzenie pełnomocnika procesowego odwołujących się powodów ustalone według stawki minimalnej na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r., poz.1800). Stawka wynagrodzenia odpowiadała niespornej między stronami wartości przedmiotu sporu (18.647 zł 72 gr – pismo procesowe pełnomocnika ZUS k.65 a.s. i oświadczenie pełnomocnika powodów do protokołu rozprawy – e-protokół k.74 a.s.). Mimo wniesienia odrębnych odwołań od decyzji przez ubezpieczoną i płatnika składek Sąd Okręgowy uznał, iż tożsamość przedmiotowa niniejszego procesu oraz identyczna treść argumentacji przedstawionej w odwołaniach obu powodowych współuczestników uzasadniała zasądzenie na ich rzecz – w częściach równych – jednego wynagrodzenia, a nie odrębnych wynagrodzeń w połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawach.