Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Protokolant: referent stażysta R. W.

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2016 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)
w (...)

przeciwko pozwanej K. B.

przy udziale (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku częściowego Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie

z dnia 8 października 2015 r., sygnatura akt I C 3552/14/K

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem kosztów postępowania odwoławczego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy
w Krakowie na rzecz (...)kwotę 369 zł (trzysta sześćdziesiąt dziewięć złotych) brutto tytułem kosztów niepłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

SSO Krzysztof Lisek SSO Renata Stępińska SSO Anna Koźlińska

II Ca 1466/16

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 8 grudnia 2016 r.

Zaskarżonym wyrokiem częściowym z dnia 8 października 2015 r., sygn. akt I C 3552/14/K, Sąd Rejonowy dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie w punkcie 1 umorzył postępowanie, co do odsetek liczonych od dnia 26 listopada 2010 roku do dnia 08 czerwca 2012 roku od kwoty 4518,85 zł; w punkcie 2 zasądził od pozwanej K. B. na rzecz(...) z siedzibą w (...)kwotę 4.518,85 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia (...)do dnia zapłaty; w punkcie 3 zasądził od Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie na rzecz (...) kwotę 600 zł + 23 % Vat (138 zł) tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Sąd I instancji, jako bezsporne przyjął, że w dniu 7 lipca 2008 r. (...), jako pożyczkodawca zawarła z Z. J., jako pożyczkobiorcą umowę pożyczki konsumenckiej nr (...), na podstawie której udzieliła jej pożyczki w kwocie 3.200 zł na okres od (...) do dnia (...)Pożyczka ta była oprocentowana, według zmiennej stopy oprocentowania, ustalanej przez Zarząd (...), wynoszącej na dzień zawarcia umowy 20,50 % w skali roku. W dniu (...) Z. J. zmarła. Postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2013 r., sygn. akt XI Ns 248/13 Sąd Okręgowy w Krakowie ubezwłasnowolnił całkowicie R. J.. Postanowieniem z dnia 23 grudnia 2013 r., sygn. akt (...) Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie ustanowił opiekunem prawnym całkowicie ubezwłasnowolnionego R. J. jego córkę K. B.. Postanowieniem z dnia 6 maja 2014 r., sygn. akt I Ns 16/13/S Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie oddalił wniosek K. B. o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia przez nią oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. J.. W dniu (...) R. J. zmarł.

Nadto na podstawie umowa pożyczki konsumenckiej nr (...) oraz raportu ze spłaty Sąd Rejonowy ustalił, że wkład członkowski Z. J. w wysokości 1 zł oraz oszczędności w wysokości 47,48 zł zostały przeksięgowane na jej zadłużenie z tytułu ww. umowy pożyczki konsumenckiej. Wysokość zaległości wynikającej z tej umowy na dzień(...)wyniosła 4 867,39 zł.

Oceniając materiał dowodowy Sąd wskazał, że oparł się na dokumentach, których autentyczności nie kwestionowano w toku postępowania, a których treść i forma nie budziły jego wątpliwości, co do ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy cytując przepisy art. 720 § k.c., art. 931 § 1 k.c. i art. 1015 k.c. wskazał, że powództwo było zasadne. W niniejszej sprawie strona powodowa dochodziła od pozwanej zwrotu udzielonej jej matce Z. J. pożyczki konsumenckiej w kwocie 3.200 zł wraz ze skapitalizowanymi odsetkami w łącznej wysokości 4.867,39 zł. Bezspornym w sprawie było, iż Z. J. zaciągnęła przedmiotową pożyczkę, jak również, iż nie spłaciła jej przed swoją śmiercią. Zgodnie z § 29 Regulaminu(...)roszczenie o zwrot pożyczki stało się w całości wymagalne z dniem śmierci Z. J.. Pozwana nie złożyła oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie określonym w (...) § 1 k.c. Chociaż złożyła wniosek o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po matce, to jednak postanowieniem z dnia 6 maja 2014 r., sygn. akt I Ns 16/13/S Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie wniosek ten oddalił. Przepis art. 1015 § 2 k.c. w wersji obowiązującej na dzień otwarcia spadku po Z. J. stanowił, iż brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Cytując przepisy art. 1030 k.c. i art. 1031 § 1 k.c. Sąd Rejonowy wskazał, że w razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia. Sąd podkreślił, że pozwana nie kwestionowała roszczenia strony powodowej co do wysokości, a podnoszone przez nią zarzuty dotyczące zdolności kredytowej Z. J. i ewentualnego niedopełnienia przez stronę powodową formalności związanych z zawarciem przedmiotowej umowy, nie mają wpływu na jej ważność. Ponadto strona powodowa przedłożonymi dokumentami wykazała, iż rozliczyła wkład oraz oszczędności Z. J. z należnościami wynikającymi z umowy pożyczki.

Wobec cofnięcie pozwu w zakresie odsetek umownych po rozpoczęciu rozprawy, ze zrzeczeniem się roszczenia, Sąd I instancji umorzył postępowanie w tej części na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 k.p.c.

Natomiast na podstawie § 6 pkt 3 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, przyznał na rzecz(...)zwrot kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej w kwocie 600 złotych wraz z kwotą 138 zł tytułem podatku VAT.

W apelacji od punktów II i III ww. wyroku pozwana K. B. zarzuciła:

1. naruszenie prawa materialnego, a to art. 28 w zw. z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.), poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie, polegające na błędnym przyjęciu przez Sąd I instancji, że powód wypełnił ciążący na nim obowiązek rozliczenia wkładu Z. J. z tytułu członkostwa w kasie i powiadomienia następczyni prawnej pożyczkobiorcy o sposobie rozliczenia tego wkładu, a także sposobie rozliczenia przez Z. J. miesięcznych kwot z tytułu członkostwa w kasie w wysokości 15 zł miesięcznie;

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, a to:

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie, polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie materiału dowodowego, poprzez przyjęcie, że powód w należyty sposób wykazał swoją legitymację do wystąpienia z pozwem w niniejszej sprawie, a także, że pozwana nie wykazała wpłat dokonywanych przez Z. J. z tytułu członkostwa w kasie, pomimo tego, że obowiązek wpłat wynikał z dokumentów umowy pożyczki i członkostwa w kasie, a twierdzenia pozwanej na temat miesięcznych wpłat poczynionych przez jej matkę nie zostały zaprzeczone przez powoda, który nie przedłożył dokumentacji, wskazującej na brak miesięcznych wpłat dokonanych przez Z. J.;

- art. 233 § 2 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie, polegające na braku negatywnej oceny postępowania powoda, który nie przedstawił dokumentacji, potwierdzającej rozliczenie wkładu członkowskiego Z. J. w postaci dokumentacji księgowej lub bankowej, pozwalającej stwierdzić, że kwota wkładu członkini kasy została w rzeczywistości zaliczona na poczet należności pożyczkobiorcy, w wyniku czego Sąd I instancji powinien uznać, iż okoliczność zaliczenia tego wkładu, w rzeczywistości nie nastąpiła;

- art. 6 k.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie, polegające na wydaniu zaskarżonego rozstrzygnięcia i uwzględnienie roszczenia powoda w sytuacji braku wykazania wysokości roszczenia oraz podstaw rozliczenia wpłat dokonanych na rzecz kasy przez Z. J.;

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i zastosowanie, polegające na pobieżnym i skrótowym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w wyniku czego pozwana nie ma szansy na zrozumienie przyczyn, jakimi kierował się Sąd I instancji wydając zaskarżone orzeczenie;

3. błąd w ustaleniach faktycznych, mający istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia, poprzez błędne ustalenie, że:

- pożyczkobiorca - Z. J. była zdolna do zawarcia umowy pożyczki z powodem, podczas gdy nie spełniała wymogów formalnych do udzielenia pożyczki, określonych regulaminem kasy oszczędnościowo - kredytowej, w szczególności posiadała zbyt niskie dochody, jej stan zdrowia nie pozwalał na zawarcie z nią umowy oraz oczekiwania od niej, że będzie gotowa wywiązać się z harmonogramu spłat ustalonego na okres czasu obejmującego wiele lat;

- Z. J. nie dokonywała na rzecz kasy comiesięcznych wpłat w wysokości po 15 zł każda od dnia przystąpienia do kasy, aż do jej śmierci, tj. w okresie od (...)do dnia(...), podczas gdy z umowy członkostwa w kasie, wynikał obowiązek dokonywania takich wpłat, a na zarzut pozwanej powód nie tylko nie zaprzeczył tym okolicznościom, ale także nie przedstawił dokumentacji, że Z. J. nie dokonywała takich wpłat lub została pozbawiona członkostwa w kasie w wyniku braku wpłat;

- powód dopełnił swój obowiązek wykazania sposobu rozliczenia wkładu Z. J. z tytułu członkostwa w kasie, podczas, gdy nie przedstawił na tą okoliczność stosownej dokumentacji, a możliwość wystąpienia z powództwem w tej sprawie była możliwa dopiero po dokonaniu rozliczenia wkładu i zawiadomieniu o tym następców prawnych pożyczkobiorcy;

- powód wykazał wysokość swojego roszczenia, podczas gdy w toku sprawy nie przedstawił sposobu rozliczenia wkładu i składek członkowskich Z. J. i jak wpłynęły one na wartość jej zobowiązań względem kasy.

W konkluzji pozwana wnioskowała o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie; przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu, które nie zostały uiszczone w całości ani w części. Ewentualnie domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Strona powodowa domagała się oddalenia apelacji, jako bezzasadnej i zasądzenia kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanej ostatecznie okazała się bezzasadna, chociaż Sąd Okręgowy zauważa, że w świetle materiału dowodowego istniejącego w aktach na dzień zamknięcia rozprawy, zarzuty pozwanej były częściowo zasadne.

Sąd I instancji czyniąc ustalenia faktyczne, powołał się bowiem na umowę pożyczki konsumenckiej oraz raport ze spłaty z k. 265-266, z których bynajmniej nie wynika, aby wkład członkowski Z. J. wynosił 1 zł, a oszczędności 47,48 zł, a nadto, żeby kwoty te zostały przeksięgowane na jej zadłużenie z tytułu umowy pożyczki. W rezultacie mogło budzić uzasadnione wątpliwości ustalenie, że wysokość zaległości wynikającej z tej umowy na dzień 27 września 2012 r. wyniosła 4.867,39 zł. Zaskarżone orzeczenie odpowiada jednak prawu, albowiem w następstwie dołączenia już w postępowaniu apelacyjnym dokumentów, których brak było w aktach, mimo powołania ich w piśmie strony powodowej z dnia 7 listopada 2011 r., należy stwierdzić, że ww. ustalenia faktyczne są prawidłowe. Zauważyć należy, że strona powodowa w toku postępowania przed Sądem I instancji w ww. piśmie (k. 114-117) szczegółowo odniosła się do zarzutów zgłoszonych przez pozwaną i dla wykazania spornych okoliczności zawnioskowała dowody z Regulaminu i Statutu (...), planu spłaty, deklaracji członkowskiej, dyspozycji wypłaty i raportu spłaty należności, których jednak brak jest w aktach sprawy, choć z oświadczenia pełnomocnika pozwanej wynika, że odpisy tych dokumentów wraz z pismem zostały jej doręczone. Tymczasem Sąd I instancji nie wezwał o te dokumenty, zaś ustaleń dokonał na podstawie samych twierdzeń strony powodowej, zawartych w jej licznych pismach procesowych. Z ww. dokumentów dopuszczonych i przeprowadzonych przez Sąd Okręgowy, a zwłaszcza z zestawienia operacji (k. 399-400) wynika, że twierdzenia te odpowiadają prawdzie. W konsekwencji nie mógł odnieść skutku zarzut naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c., albowiem strona powodowa wykazała wysokość dochodzonego roszczenia oraz rozliczenie wpłat dokonanych przez Z. J. w postaci wkładu członkowskiego - 1 zł oraz oszczędności - 47,48 zł na poczet jej zadłużenia z tytułu umowy pożyczki.

Zgodzić się należy z apelującą, że pożyczkobiorca - Z. J. nie spełniała wymogów formalnych do udzielenia jej pożyczki, określonych regulaminem kasy oszczędnościowo – kredytowej i brak było podstaw do przyjęcia, że z uwagi na wysokość dochodów, wiek i stan zdrowia będzie w stanie wywiązać się z zaciągniętego zobowiązania. Jednak brak zdolności kredytowej, czy stosownego zabezpieczenia, nie skutkuje nieważnością umowy pożyczki, a tym samym nie ma wpływu na odpowiedzialność pozwanej.

Nie mógł odnieść skutku także zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., albowiem za utrwalone w judykaturze należy uznać stanowisko, że obraza tego przepisu może być zarzucana w apelacji tylko w wyjątkowych okolicznościach, gdy wady uzasadnienia uniemożliwiają dokonanie kontroli instancyjnej. Wbrew zarzutom pozwanej, uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia pozwala Sądowi II instancji na zorientowanie się w przyczynach natury faktycznej i prawnej, które legły u podstaw rozstrzygnięcia. Zaś treść zarzutów zgłoszonych w apelacji potwierdza, że także pozwana mogła prześledzić tok rozumowania Sądu Rejonowego, który doprowadził do wydania zaskarżonego wyroku.

Chybiony był zarzut błędnego ustalenia, iż Z. J. nie dokonywała comiesięcznych wpłat na rzecz strony powodowej w wysokości po 15 zł od dnia przystąpienia do kasy, aż do śmierci, tj. w okresie od (...) do dnia (...). Faktem jest, że obowiązek taki wynikał z deklaracji członkowskiej (k. 398), a strona pozwana nie przedstawiła na tą okoliczność żadnej dokumentacji. Jednak zgodzić się należy ze stanowiskiem strony powodowej, zawartym w odpowiedzi na apelację, że nie była zobowiązana do przedstawienia dowodu negatywnego, na okoliczność niedokonywania wpłat przez Z. J.. Natomiast to na pozwanej spoczywał ciężar udowodnienia tej okoliczności, z której wywodziła korzystne dla siebie skutki prawne. Tymczasem pozwana temu nie podołała. Zwrócić też należy uwagę, że strona powodowa nie miała obowiązku pozbawiona Z. J. członkostwa w kasie, w następstwie braku ww. wpłat. Reasumując, skoro strona powodowa wykazała wysokość dochodzonego roszczenia, a także fakt rozliczenia wpłat dokonanych przez Z. J., tj.: 1 zł tytułem wkładu członkowskiego oraz 47,48 zł tytułem oszczędności, a innych wpłat podlegających rozliczeniu nie było, to chybiony jest zarzut, że powództwo było przedwczesne. W konsekwencji należało uznać, iż zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. oraz art. 233 § 2 k.p.c., poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie nie mogły odnieść skutku.

Bezzasadny był też zarzut naruszenia prawa materialnego, a to art. 28 w zw. z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.), poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Błędna wykładnia polega na mylnym rozumieniu treści lub znaczenia przepisu prawnego (chodzi o niezrozumienie właściwych intencji ustawodawcy). Z kolei niewłaściwe zastosowanie obowiązujących przepisów wyraża się w wadliwym wyborze normy prawnej lub też przybiera postać naruszenia polegającego na mylnej subsumcji wyrażającej się w tym, że nastąpiło wadliwe podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego pod przepis prawny i niewłaściwe określenie skutków prawnych wynikających z tego przepisu. Takie sytuacje nie miały miejsca w niniejszej sprawie, bowiem Sąd Rejonowy do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, zastosował we właściwy sposób prawo materialne.

Na marginesie należy dodać, że z uwagi na treść art. 1016 k.c., przed jego uchyleniem, mającego zastosowanie w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił, że przyczyną ubezwłasnowolnienia całkowitego R. J. postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2013 r., sygn., akt XI Ns 248/13 był zespół otępienny naczyniopochodny po przebytym zawale mózgu w 2010 r., a więc już po śmierci żony. (dowód: postanowienie z 22.08.2013 r. i opinia sądowo -psychiatryczna z 2.05.2013 r. z akt XI Ns 248/13).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako bezzasadną.

O kosztach postępowania odwoławczego, stanowiących wynagrodzenie pełnomocnika strony powodowej, orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 i art. 391 § 1 k.p.c. oraz na podstawie § 2 ust. 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 ze zm.). Mimo trudnej sytuacji finansowej pozwanej, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do odstąpienia od obciążenia jej ww. kosztami. Pozwana w apelacji powtórzyła jedynie zarzuty, jakie zgłaszała już w postępowaniu przed Sądem I instancji, a będąc reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, musiała zdawać sobie sprawę z konsekwencji oddalenia apelacji. Chociaż do akt nie były dołączone dokumenty niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, to jednak pełnomocnik pozwanej oświadczyła, że otrzymała je wraz z pismem strony powodowej. Zatem pozwana dysponowała pełnym materiałem dowodowym, a wnosząc apelację opartą na bezzasadnych zarzutach, winna ponieść konsekwencje przegrania sprawy.

Równocześnie Sąd Okręgowy przyznał pełnomocnikowi pozwanej z urzędu (...) od Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego kwotę 369 zł, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym, z uwzględnieniem podatku VAT, stosownie do § 4 ust. 1 i 2 w zw. z § 8 ust. 3 w zw. z § 11 ust. 1 i § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2015.1801 ze zm.).

SSO Anna Koźlińska SSO Renata Stępińska SSO Krzysztof Lisek