Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi, w sprawie z powództwa głównego G. K. i M. G. przeciwko P. Ś., K. P. i M. P., o zapłatę kwoty 43148,40 złotych oraz z powództwa wzajemnego P. Ś., K. P. i M. P. przeciwko G. K. i M. G. o zapłatę kwoty 47478 złotych, oddalił powództwo główne i zasądził solidarnie od G. K. i M. G. solidarnie na rzecz P. Ś., K. P. i M. P. kwotę 2400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu zaś z powództwa wzajemnego: zasądził solidarnie od G. K. i M. G. solidarnie na rzecz P. Ś., K. P. i M. P. kwotę 47478 zł) z odsetkami ustawowymi za okres od dnia 28.08.2012 roku do dnia 31.12.2015 roku, ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.01.2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 4774 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; oddalił powództwo wzajemne w pozostałej części oraz nakazał ścignąć solidarnie od powodów na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi kwotę 1291,98 z tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Powyższe orzeczenie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych: w pozwie z dnia 28.08.2012 roku G. K. i M. G. wystąpili o wydanie nakazu zapłaty oraz o zasądzenie solidarnie na ich rzecz od P. Ś., K. P. i M. P. kwoty 43148,40 złotych tytułem pozostałej części wynagrodzenia za wykonane (...) i wytworzone na ich podstawie detale stanowiące ruchome elementy mechanizmów (...). Powodowie domagali się także zasądzenia ustawowych odsetek za opóźnienie w zapłacie dochodzonej należności pieniężnej oraz obciążenia pozwanych kosztami postępowania. W dniu 23.11.2012 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi wydał nakaz zapłaty w sprawie XIII GNc 4865/12, uwzględniając w całości żądania majątkowe powodów. We wniesionym w dniu 11.12.2012 sprzeciwie od nakazu zapłaty P. Ś., K. P. i M. P. wystąpili o oddalenie przedmiotowego powództwa na koszt powodów, kwestionując zasadę swojej odpowiedzialności oraz wysokość dochodzonego roszczenia, a nadto złożyli powództwo wzajemne, w którym zażądali zasądzenia na ich rzecz od powodów (pozwanych wzajemnie) kwoty 47478 złotych tytułem zwrotu kwot wpłaconych na rzecz powodów, powołując się na skuteczne odstąpienie od umowy. Pozwani wnieśli także o zasądzenie na ich rzecz od powodów ustawowych odsetek za opóźnienie w zapłacie spornej sumy wraz z kosztami związanymi z powództwem wzajemnym. W dniu 20.03.2013 roku powodowie główni podtrzymali swoje powództwo, domagając się oddalenia wzajemnego ze względu na bezskuteczność odstąpienia od umowy. Na podstawie umowy z dnia 22.02.2012 roku P. Ś., K. P. i M. P., prowadzący działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej o nazwie (...) w T., powierzyli wspólnikom spółki cywilnej (...) G. K. i M. G. wykonanie 3 form wtryskowych dla elementów mających tworzyć nowatorski (...), oparty na koncepcji projektowej i wstępnych szkicach przygotowanych przez zamawiających, której urzeczywistnienie miało nastąpić przy wykorzystaniu wiedzy i możliwości technicznych wykonawców. Ogólna suma wynagrodzenia za wykonanie umowy została określona na kwotę 96500 złotych i podlegała powiększeniu o podatek od towarów i usług; jej płatność miała nastąpić w częściach i w terminach oznaczonych w umowie. Termin wykonania umowy i odbioru został określony na 16 tydzień 2012 roku. Na poczet ustalonej zapłaty zamawiający uiścili w dniu 05.04.2012 roku kwotę 47478 złotych. Realizacja przedmiotowej umowy polegała na zaprojektowaniu przedmiotowych detali przez wspólników spółki cywilnej (...) w oparciu o wstępne rysunki koncepcyjne kontrahentów oraz uzyskane od nich informacje dotyczące zasad ich połączenia i działania po zmontowaniu. W ramach podejmowanej współpracy zamawiający przekazali wykonawcom kolejne szkice, na podstawie których G. K. i M. G. sporządzali nowe rysunki techniczne, o oparciu o które przygotowali próbne formy wtryskowe wykorzystane do wytworzenia próbnej partii elementów. Wykonawcy przekazali zamawiającym wyprodukowane przez siebie detale, nie doręczają im jednak przygotowanej dokumentacji technicznej oraz nie prezentując form do ich wykonania. Elementy te wykonano z tworzywa sztucznego sprowadzonego przez wykonawcę. Wspólnicy przedsiębiorstwa (...) nie byli zadowoleni z efektów powyższych prac, ponieważ otrzymane elementy nie były kompatybilne, trudno się montowały i nie posiadały oczekiwanych cech użytkowych. W dniu 04.04.2012 roku M. P. powiadomił wykonawców, iż ze względu na zmianę koncepcji produktu postanowiono odłożyć termin realizacji docelowych form wtryskowych do momentu podjęcia ostatecznej decyzji dotyczącej produktu. Na tej podstawie (...) spółki (...) wstrzymali dalsze prace zmierzające do wykonania form ostatecznych do maja 2012 roku, kiedy wykonali kilka rysunków technicznych dotyczących detali zamówionych przez kontrahentów, takich jak: śruby wysokiej, śruby niskiej, wkładu niskiego i wkładu wysokiego. Dokumentacja ta również nie została udostępniona zamawiającym. W dniu 15.05.2012 roku zamawiający uiścili na rzecz G. K. i M. G. kwoty 14760 złotych tytułem zapłaty za wykonanie elementów tworzywowych, wynikającej z wystawionej przez wykonawców faktury VAT o numerze (...), natomiast w dniu 22.05.2012 roku zapłacili także kontrahentom kwotę 15867 złotych tytułem wynagrodzenia za wykonanie detali prototypowych, wynikającego z faktury VAT numer (...). Pismem z dnia 14.06.2012 roku pełnomocnik zamawiających wystąpił do wykonawców o przedstawienie w terminie do dnia 18.06.2012 roku gotowej dokumentacji technicznej dotyczącej zamówionych form wtryskowych oraz szczegółowego harmonogramu związanego z ich wykonaniem. W dniu 15.06.2012 roku G. K. zakwestionował pisemnie przydatność przekazanych rysunków, które zdefiniował jako będących własnością wykonawców, a nadto uzależnił kontynuację prac od uiszczenia przez kontrahentów kwoty 21400 złotych bez VAT tytułem rozliczeń za prace badawcze i doświadczalne „nie objęte umową”, powołując się na dokonaną przez zamawiających zmianę koncepcji budowy detali. Pismem z dnia 18.06.2012 roku pełnomocnik wspólników spółki cywilnej (...) zażądał natychmiastowego podjęcia przez G. K. i M. G. prac związanych z wykonaniem umowy z dnia 22.02.2012 roku, zakwestionował fakt nawiązania między stronami jakiegokolwiek innego porozumienia wykraczającego poza treść tej umowy, jak również podważył zarzut wykonawców o zmianach budowy elementów, których zamówione formy miały dotyczyć, powołując się na nienależyte wykonywanie umowy przez wspólników spółki cywilnej (...). W dniu 22.06.2012 roku G. K. podważył pisemnie powyższe stanowisko zamawiających, natomiast pismem z dnia 26.06.2012 roku przedstawił warunki polubownego zakończenia sprawy. W dniu 09.07.2012 roku pełnomocnik wykonawców podtrzymał ich stanowisko w sprawie i zażądał od kontrahentów zapłaty w terminie 7 dniowym kwoty 35080 złotych podlegającej powiększeniu o VAT, obejmującą kwotę 13680 zł. + VAT tytułem dalszej części wynagrodzenia wynikającego z umowy z dnia 22.02.2012 roku oraz kwotę 21400 złotych + VAT tytułem wynagrodzenia za wykonanie innego zlecenia nie objętego umową z dnia 22.02.20132 roku. Pismem z dnia 27.06.2012 roku wyznaczono G. K. i M. G. termin do dnia 29.06.2012 roku celem określenia ostatecznego terminu wykonania umowy, który nie powinien być dłuższy niż 3 tygodnie liczone od daty spotkania z dnia 25.06.2012 roku pod rygorem odstąpienia od umowy i domagania się zwrotu wpłaconej zaliczki. Powyższe zastrzeżenie zostało zrealizowane w piśmie opatrzonym datą 10.07.2012 roku, w którym pełnomocnik K. P., M. P. i P. Ś. złożył kontrahentom oświadczenie w przedmiocie odstąpienia od umowy ze względu na jej niewykonanie w umówionym terminie, domagając się równocześnie zapłaty w terminie 7 dniowym kwoty 48478 złotych tytułem zwrotu zaliczki. Do chwili obecnej wykonawcy nie uregulowali wskazanej sumy w jakiejkolwiek części. Wspólnicy przedsiębiorstwa (...) zlecili wykonanie przedmiotowych detali (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w D. - C. I, która w dniach 05-11.06.2012 roku przygotowała stosowaną dokumentację projektową dotyczącą wskazanych elementów. Ustalając stan faktyczny, Sąd Rejonowy omówił wiarygodności zeznaniom świadków oraz powoda G. K. w części, w stwierdzili oni, iż pozwani bardzo często zmieniali koncepcje dotyczące budowy elementów, których zamówione formy wtryskowe miały dotyczyć. Okolicznościom tym konsekwentnie zaprzeczyli pozwani, zaś powodowie nie przedstawili dowodów, których obiektywna weryfikacja potwierdzałaby omawiane zdarzenia. W szczególności trzeba podkreślić, że z relacji zamawiających i częściowo także z wypowiedzi G. K. i jego pracowników wynika, że realizacji przedmiotowej umowy towarzyszyły dwustronne próby i pomysły, zmierzające do osiągnięcia celu umowy. Działania te stanowiły naturalny sposób współpracy, którego efektywność niewątpliwie tego typu zachowania wymagała, przy czym z okoliczności sprawy wynika, że oczekiwania i wymagania pozwanych ogniskowały się konsekwentnie w obrębie tego samego typu detali, których oczekiwane przez nich techniczne dopracowanie nie stanowiło zmiany koncepcji, ale co najwyżej jej udoskonalenie. Potwierdza to zarówno zachowanie powodów, którzy aż do dnia 15.06.2012 roku nie kwestionowali czynności zamawiających i określali je jako nacechowane dobrą wolą, zaś dwustronną współpracę - jako owocną, a także zachowanie pozwanych, którzy nigdy nie zmienili podstawowych założeń elementów objętych uzyskanym patentem oraz powierzonych do realizacji najpierw powodom na podstawie umowy z dnia 22.02.2012 roku, a następnie spółce (...). Powyższe uwagi dotyczą również okresu po złożeniu przez M. P. w dniu 04.04.2012 roku oświadczenia dotyczącego wstrzymania dalszych prac ze względu na zmianę koncepcji produktu, co jednak nie nastąpiło. Mające według powodów potwierdzać tę okoliczność szkice zamawiających oraz rysunki techniczne wykonawców w zdecydowanej większości nie mogą być uznane za sporządzone po dniu 04.04.2012 roku, ponieważ albo nie mają oznaczonej daty ich sporządzenia, albo też z zeznań stron i świadków, bądź z też z treści tych opracowań wynika, że powstały wcześniej. Jedyny wyjątek dotyczy kilku rysunków z maja 2012 roku, załączonych przez pełnomocnika zamawiających z dnia 14.06.2012 roku, które jednak G. K. w piśmie z dnia następnego określił jako będące jego własnością, co eliminuje dopuszczalność uznania, że zmierzały one do zmiany przedmiotu umowy przez pozwanych zwłaszcza nieznaną wcześniej powodom. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo główne nie jest uzasadnione, natomiast powództwo wzajemne jest uzasadnione niemal w całości. Uwzględniając treść zlecenia złożonego powodom przez pozwanych w dniu 22.02.2012 roku, należało przyjąć, iż stanowiło ono umowę o dzieło w rozumieniu art.627 k.c., obejmująca odpłatne wykonanie przez wspólników spółki cywilnej (...) 3 form wtryskowych umożliwiających wykonywanie elementów mechanizmu okiennego, jaki pozwani zamierzali wprowadzić na rynek. Z dokonanych w niniejszej sprawie ustaleń wynika, że G. K. i M. G. opóźnili się z wykonaniem przedmiotowej umowy w stopniu uprawniającym zamawiających do odstąpienia od niej. W szczególności trzeba podkreślić, że okres po dniu 04.04.2012 roku, w którym pozwani wstrzymali prace powodów na podstawie pisma M. P., zakończył się z dniem 18.06.2012 roku, kiedy upłynął termin wyznaczony przez pełnomocnika pozwanych pismem z dnia 14.06.2012 roku do złożenia gotowej dokumentacji technicznej dotyczącej zamówionych form wtryskowych oraz szczegółowego harmonogramu związanego z ich wykonaniem. Po otrzymaniu tego pisma powodowie powinni przystąpić do dalszych czynności odpowiadających warunkom umowy celem jej wykonania zgodnie z zamówieniem. Było to niezbędne, ponieważ wcześniejsze efekty ich prac były niezadowalające, co potwierdziły opinie obydwu biegłych powołanych w niniejszej sprawie, z których T. P. położył nacisk na wadliwości użytkowe detali wytworzonych z przygotowanych form próbnych, natomiast B. Ł. zwrócił uwagę na nieprawidłowy dobór surowców wykorzystanych do wykonania detali. Warto podkreślić, iż stanowisko pierwszego z wymienionych biegłych, który zwrócił uwagę na istotne różnice między detalami sporządzonymi przez powodów oraz detalami wykonanymi przez firmę (...), nie była następstwem zmiany koncepcji projektowej przez pozwanych, a jedynie z dopracowania przez ostatecznego wykonawcę pierwotnych założeń projektowych zamawiających do ich oczekiwań bez zmiany zasadniczych właściwości technicznych i użytkowych wskazanych elementów, dzięki czemu udało się uzyskać zakładany efekt końcowy. Tego rodzaju rezultatu nie udało się osiągnąć wspólnikom spółki cywilnej (...) i dlatego oświadczenie pozwanych z dnia 10.07.2012 roku w przedmiocie odstąpienia od umowy, złożone po bezskutecznym upływie dodatkowego terminu do wykonania umowy wyznaczonego przez zamawiających w piśmie z dnia 27.06.2012 roku, okazało się prawnie skuteczne w rozumieniu art.635 k.c., prowadząc do rozwiązania w trybie natychmiastowym umowy z dnia 22.02.2012 roku oraz wywołując skutek wynikający z przepisu art.494 k.c., tzn. obowiązek zwrotu przez powodów sumy zaliczki otrzymanej od zamawiających. Powstaniu oraz zakresowi następstw prawnych powyższego oświadczenia zamawiających nie przekreślało ani zawarcie dodatkowego porozumienia między stronami, które zostało potwierdzone wystawionymi przez powodów fakturami VAT o numerach: (...), ani też nawiązanie współpracy przez pozwanych ze spółką (...), gdyż G. K. i M. G. nie udowodnili, aby umowy te miały jakikolwiek wpływ na realizację warunków umowy z dnia 22.02.2012 roku. Oznacza to, że ewentualne nieuiszczenie przez pozwanych całej zapłaty wynikającej z odrębnej umowy łączącej ich z powodami, której wysokości wykonawcy zresztą nie wykazali, ani też fakt nawiązania przez wspólników spółki cywilnej (...) umowy z firmą (...) nawet jeżeli nastąpiło to w okresie obowiązywania umowy z dnia 22.02.2012 roku i nawet w przypadku ewentualnej tożsamości przedmiotowej obydwu tych umów, nie miały wpływu na ocenę zasadności roszczeń objętych powództwem głównym i wzajemnym, gdyż przyczyny odstąpienia od umowy z dnia 22.02.2012 roku nie dotyczyły umów pozostałych i nie miały z nimi żadnego związku. Należy podkreślić, iż fakt pokrycia przez pozwanych należności wynikających z faktur (...) nie oznaczał ich akceptacji jakości prac dotyczących przygotowania form wtryskowych, o których wyglądzie i przydatności wiedzieli niewiele ze względu na ograniczone informacje uzyskiwane w tym zakresie od wykonawców. Wyprodukowana partia detali też nie spełniała ich oczekiwań, zaś jej złą jakość - co już zaznaczono - potwierdzili obydwaj biegli wydający opinie w niniejszej sprawie. Przyczyny uzasadniające odstąpienie przez pozwanych od umowy z dnia 22.02.2012 roku stały się równoczesną podstawą do oddalenia powództwa głównego, ponieważ uzgodniona w § 3 wskazanego kontraktu zapłata nie jest należna w sytuacji, gdy niewykonanie umowy nastąpiło z przyczyn obciążających powodów. O ustawowych odsetkach za opóźnienie orzeczono na podstawie art.481 § 1 i 2 k.c., mając na uwadze fakt nie wykazania przez pozwanych daty doręczenia powodom pisma z dnia 10.07.2012 roku. Wobec powyższego należało przyjąć, iż powodowie popadli w stan opóźnienia poczynając od daty wytoczenia powództwa głównego, co nastąpiło w dniu 28.08.2012 roku, w którego uzasadnieniu przyznali okoliczność odstąpienia od umowy przez powodów. Określając zakres powyższych odsetek, sąd uwzględnił zmianę treści art.481 § 2 k.c., nadającą nowe znaczenia pojęcia „odsetek ustawowych za opóźnienie” obowiązującego od dnia 01.01.2016 roku. Powyższa zmiana jako dotycząca przepisów prawa materialnego musiała zostać uwzględniona przez sąd z urzędu wobec wyłączenia z obrotu prawnego pojęcia „odsetek ustawowych”. Jednocześnie należy podkreślić, iż wynikający z powołanego przepisu wymóg orzekania o odsetkach ustawowych za opóźnienie według nowej formuły normatywnej eliminuje wniosek o naruszeniu zasady dyspozycyjności wynikającej z art. 321 § 1 k.p.c. Dokonując powyższego rozstrzygnięcia zasądzającego, należało dodatkowo uwzględnić reguły solidarności czynnej i biernej, wynikającego w stosunku do powodów (pozwanych wzajemnie) jako dłużników z przepisów art.369 k.c. w związku z art.864 k.c. i w związku z art.366 § 1 k.c., natomiast w stosunku do pozwanych (powodów wzajemnych) z istoty stosunku spółki cywilnej jako współwłasności łącznej określonej w przepisach art.860 § 1 k.c. w związku z art.863 § 1-3 k.c. W pozostałej części powództwo Sąd Rejonowy oddalił. Rozstrzygnięcie w przedmiocie zwrotu kosztów procesu w ramach powództwa wzajemnego oparte zostało na zasadzie odpowiedzialności za jego wynik, ujętej w art.98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art.105 § 2 k.p.c., skutkując obciążeniem powodów obowiązkiem solidarnej zapłaty solidarnie na rzecz pozwanych kosztów procesu w sprawach z powództwa głównego i wzajemnego, które przegrali. W stosunku do pozwanych powyższe orzeczenie zostało oparte na przepisie art.105 § 2 k.p.c. stosowanym w drodze analogii.

Przedmiotowe orzeczenie w całości tj. zarówno w zakresie rozstrzygnięcia w przedmiocie pozwu głównego, jak i w zakresie rozstrzygnięcia w przedmiocie powództwa wzajemnego apelacją zaskarżyli powodowie – pozwani wzajemnie, którzy w pierwszej kolejności na podstawie art. 379 ust. 2 k.p.c. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucili nieważność postępowania w części dotyczącej postępowania z powództwa wzajemnego z uwagi na fakt, iż roszczenie powodów wzajemnych było skierowane przeciwko (...)s.c. M. G., G. K. tj. spółce cywilnej (wniosek z pkt. 2 sprzeciwu od nakazu zapłaty i pozwu wzajemnego), nie zaś przeciwko wspólnikom ww. spółki, podczas kiedy spółka cywilna nie posiada zdolności sądowej i nie może być pozywana, zaś prowadzenie postępowania z pozwu wzajemnego skierowanego przeciwko spółce cywilnej, a nie jej wspólnikom powoduje nieważność postępowania. Ponadto skarżący zarzucili rażącą obrazę przepisów postępowania, która miała bezpośredni wpływ na treść wyroku w szczególności:

1.  art. 233 § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego i sprzeczne z materiałem dowodowym ustalenie przedmiotu umowy z dnia 22 lutego 2012 roku, w szczególności ustalenie, że "realizacja przedmiotowej umowy polegała na zaprojektowaniu przedmiotowych detali przez wspólników spółki cywilnej (...)", podczas kiedy z § 1 umowy z dnia 22 lutego 2012 roku wynika jasno, że przedmiotem umowy było wytworzenie wyłącznie trzech ściśle określonych form wtryskowych, a nie detali z tworzywa, a które to naruszenie spowodowało prowadzenie postępowania w niniejszej sprawie pod kątem badania między innymi tworzywa z jakiego wykonano detale, jego właściwości i jakości, podczas kiedy zaniechano badania form wtryskowych przygotowanych przez powodów głównych, co finalnie spowodowało ocenę prac powodów pod kątem właściwości detali, nie zaś form wtryskowych,

2.  art. 233 § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego i sprzeczne z materiałem dowodowym ustalenie, że wszelkie prace wykonywane przez powodów na rzecz pozwanych były wykonywane w ramach umowy z dnia 22 lutego 2012 roku, w tym również prace nad prototypowymi formami wykonane przez powodów po wstrzymaniu prac w dniu 4 kwietnia 2012 roku, a także, że "oczekiwania i wymagania pozwanych ogniskowały się konsekwentnie w obrębie tego samego typu detali, których oczekiwane przez nich techniczne dopracowanie nie stanowiło zmiany koncepcji, ale co najwyżej jej udoskonalenie" (str. 3 uzasadnienia Sądu) w sytuacji, w której z materiału dowodowego, w tym z dokumentów, opinii biegłego P., zeznań świadków, faktów przyznanych przez Pozwanego K. P., a także przesłuchania powodów głównych wynika bezsprzecznie, że pozwani główni zamówili u powodowej spółki na podstawie umowy z dnia 22 lutego 2016 roku 3 konkretne formy wtryskowe, których powodowa spółka nie wykonała z uwagi na zmianę koncepcji produktu i wstrzymanie prac przez pozwanych głównych w toku realizacji umowy nad formami objętymi umową, a dodatkowo, że po wstrzymaniu prac i zmianie koncepcji przez pozwanych głównych, strony zawarły w formie ustnej nową umowę o dzieło i prowadziły w porozumieniu z pozwanymi głównymi prace doświadczalne, projektowe i prototypowe, w efekcie których wytworzono 14 form wtryskowych prototypowych służących do wytwarzania 14 detali, kompletnie różnych od sprecyzowanych w umowie z dnia 22 lutego 2012 roku 3 form, za które to prace pozwani główni nie zapłacili w całości, a które były wynikiem zmiany koncepcji, zawarcia nowej ustnej umowy o dzieło i wymagały przeprowadzenia od nowa w całości prac projektowych, konstruktorskich, warsztatowych i poniesienia kolejnych kosztów materiałowych i osobowych wytworzenia nowych 14 form wtryskowych,

3.  art. 233 § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego i w efekcie odmowę wiarygodności zeznań świadków i powodów głównych w zakresie w jakim twierdzili, że pozwani główni zmienili koncepcje produktu w sytuacji, w której powyższy wniosek wynika bezsprzecznie z materiału dowodowego, w tym z dokumentów, zeznań świadków, a także przyznania przez pozwanego K. P. oraz opinii obu biegłych,

4.  art. 233 § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego i sprzeczne z materiałem dowodowym ustalenie, że powodowie główni nie wykonali umowy z dnia 22 lutego 2012 roku z przyczyn leżących po ich stronie, w sytuacji, w której z materiału dowodowego jasno wynika, że przyczyną zaprzestania wykonywania umowy przez powodów głównych była zmiana koncepcji przez pozwanych głównych, wstrzymanie przez nich prac, a także brak współdziałania w postaci jakiejkolwiek decyzji ze strony pozwanych, co do dalszej realizacji pierwotnej umowy, a w szczególności braku decyzji co do ostatecznego produktu, podczas kiedy powodowie główni byli gotowi umowę zrealizować, co więcej zgodnie z opinią biegłego T. P. na etapie wstrzymania prac przez pozwanych głównych nie pozostawali w zwłoce,

5.  art. 233 § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego i sprzeczne z materiałem dowodowym ustalenie, że kwoty przelane przez pozwanych głównych na poczet faktur VAT (...) wystawionych za wytworzenie detali testowych na formach prototypowych realizowanych w ramach drugiej umowy o dzieło nie mają znaczenia i wpływu na prawną ocenę zasadności roszczeń powodów głównych, w sytuacji, w której świadczą one o tym, że poza umową z dnia 22 lutego 2012 roku strony zawarły nową umowę o dzieło, która była wykonywana, przy jednoczesnym zaprzestaniu wykonywania umowy z 22 lutego 2012 roku,

6.  art. 233 § 2 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego i sprzeczne z materiałem dowodowym ustalenie, że "nieuiszczenie przez pozwanych całej zapłaty wynikającej z odrębnej umowy łączącej ich z powodami, której wysokości wykonawcy z resztą nie wykazali", podczas, kiedy z opinii biegłego sądowego T. P. z dnia 25 lipca 2013 roku wynika, że w ramach odrębnej umowy powodowie główni wykonali prace na kwotę od 25.790 zł do 28.040 zł (k. 5 opinii pisemnej biegłego),

7.  art. 217 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pełnomocnika powodów głównych o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego tej samej specjalności, na te same okoliczności, co opinia biegłego sądowego T. P. w sytuacji, w której opinia biegłego T. P. była niejasna, niepełna i wewnętrznie sprzeczna, a także sprzeczna z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, która to opinia stała się podstawą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie,

8.  art. 217 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pełnomocnika powodów głównych o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego tej samej specjalności, na te same okoliczności, co opinia biegłego sądowego B. Ł., w sytuacji, w której opinia ww. biegłego była niejasna, niepełna i wewnętrznie sprzeczna, a ponadto biegły w toku przesłuchania na rozprawie wprost przyznał, że nie posiada wiedzy w zakresie wydawanej przez siebie opinii, która to opinia następnie stała się podstawą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie,

9.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie rozważenia podstawy prawnej wyroku i ograniczenie się jedynie do lakonicznego wymienienia zastosowanych przepisów prawa, podczas kiedy ww. przepis zobowiązuje do wyczerpującego wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku, a ponadto naruszenie powyższego przepisu poprzez istnienie w treści uzasadnienia wyroku istotnych sprzeczności.

Skarżący zarzucili także obrazę przepisów prawa materialnego, która miała zasadniczy wpływ na treść rozstrzygnięcia, w szczególności:

1.  art. 60 k.c. w zw. z art. 65 k.c. w zw. z art. 69 k.c. w zw. z art. 627 k.c. poprzez ich niezastosowanie i nie uznanie, że wola stron postępowania po wstrzymaniu przez pozwanych wzajemnych wykonywania umowy z dnia 22 lutego 2012 roku zmierzała do zawarcia kolejnej umowy o dzieło w formie ustnej obejmującej inne niż sprecyzowane w umowie z dnia 22 lutego 2012 prace projektowe, konstruktorskie i wykonawcze mające na celu wytworzenie innych produktów, choć o takim samym przeznaczeniu, które to produkty zostały wytworzone, zaś ich wartość określona, choć w sposób zaniżony przez biegłego T. P., zaś o zawarciu nowej, ustnej umowy o dzieło w sposób dorozumiany świadczy bezsprzecznie fakt, że powodowie główni we współpracy z pozwanymi głównymi prowadzili prace, które zakończyły się powstaniem nowych produktów,

2.  art. 635 k.c. poprzez błędne zastosowanie i art. 354 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że niewykonanie umowy z dnia 22 lutego 2012 roku nastąpiło z przyczyn leżących po stronie powodów głównych, bez rozważenia prawnego znaczenia braku współdziałania pozwanych w wykonaniu umowy uniemożliwiających jej wykonanie,

3.  art. 494 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i art. 639 k.c. poprzez jego niezastosowanie i w efekcie nakazanie zwrotu kwot zaliczki pobranej na podstawie umowy z dnia 22 lutego 2012 roku przez powodów głównych na rzecz powodów wzajemnych podczas kiedy, to pozwani główni przerwali realizację umowy mimo gotowości do wykonania produktu przez powodów głównych, a także, że nie współdziałali w wykonaniu dzieła, co zgodnie z treścią art. 639 k.c. uprawniało powodów głównych do żądania wynagrodzenia za wykonane prace, a tym bardziej do zatrzymania już otrzymanych płatności.

Na podstawie art. 368 § 1 ust. 4 k.p.c. skarżący wnieśli o dopuszczenie w postępowaniu apelacyjnym dowodów z dwóch nowych opinii innych biegłych na te same okoliczności, w zakresie których wypowiedzieli się w swych opiniach biegły T. P. i biegły B. Ł. i o tych samych specjalnościach z uwagi na fakt, że przeprowadzone w toku postępowania w pierwszej instancji dowody z opinii obu ww. biegłych z uwagi na wskazane w uzasadnieniu apelacji niejasności, sprzeczności i fakt, że są one niepełne, nie mogą być podstawą rozstrzygnięcia w sprawie. Zachodzi zatem potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego w tym zakresie ponownie.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty i wniosku powodowie – pozwani wzajemni wnieśli o uchylenie wyroku w zakresie orzeczenia o powództwie wzajemnym, zniesienie postępowania w tym zakresie i odrzucenie pozwu wzajemnego, a ponadto o zmianę zaskarżonego wyroku w przedmiocie powództwa głównego poprzez uwzględnienie powództwa głównego w całości, ewentualnie o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa wzajemnego w całości i uwzględnienie powództwa głównego w całości, zasądzenie od pozwanych głównych na rzecz powodów głównych zwrotu kosztów postępowania w obu instancjach zarówno w zakresie powództwa głównego, jak i powództwa wzajemnego.

Pozwani – powodowie wzajemni w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanych zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację należało uznać za zasadną, a jej uwzględnienie prowadziło do uchylenia zaskarżonego wyroku wobec uznania, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy a nadto zachodzi konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego w znacznej części. Zarzuty apelacji odnoszące się do naruszenia prawa procesowego i oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego należało ocenić w trzech płaszczyznach:

w pierwszym rzędzie podkreślić należy, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, który winien być oceniony na płaszczyźnie całokształtu dowodów zgromadzonych w sprawie nie dawał podstawy do poczynienia ustaleń faktycznych wskazanych przez Sąd I instancji jako przesłanka faktyczna zakwestionowanego orzeczenia. Za bezsporne w sprawie należało uznać, że strony łączyła umowa, której postanowienia określające wzajemny zakres praw i obowiązków została sformułowana na piśmie w dniu 22 lutego 2012 roku. Sąd Rejonowy stwierdził, że "realizacja przedmiotowej umowy polegała na zaprojektowaniu przedmiotowych detali przez wspólników spółki cywilnej (...). Jest to wniosek w oczywisty sposób sprzeczny z treścią samej umowy, która w § 1 reguluje przedmiot umowy i z której wynika, że zadaniem powodów głównych było wytworzenie 3 ściśle określonych form wtryskowych, a nie jak ustala Sąd detali z tworzywa. Umowa określa wyraźnie, że formy wtryskowe miały obejmować formę na listwę o długości 17,5 cm zawierającą 8 gniazd oraz dyszę grzejną, formę na śrubę z 8 gniazd wraz z suwakową centralną dyszą grzejną oraz formę na nakrętkę składającą się z 12 gniazd z dyszą centralną. Jak słusznie wskazał skarżący za oczywiste należało uznać, że prace nad stworzeniem form wtryskowych przechodzą różne etapy od projektowania, poprzez prace konstruktorskie, aż po wytworzenia formy próbnej - prototypowej. Na tej formie dokonuje się próbnych wtrysków i wytworzenia detali testowych. Detale testowe mają inne właściwości niż detale docelowe, ponieważ są wytwarzane z materiału o gorszej jakości tzw. surowca wtórnego, co potwierdziła opinia biegłego Ł.. Dopiero po tych etapach wykonuje się formy wtryskowe docelowe stanowiące narzędzie do wytwarzania detali tworzywowych. Detale docelowe różnią się od detali próbnych materiałem z jakiego są zrobione ponieważ wykonuje się je z surowca pierwotnego o znacznie lepszej jakości niż surowiec wtórny, co również potwierdzają opinie biegłych z akt niniejszej sprawy. Jednakże przedmiotem umowy z dnia 22 lutego 2012 roku było wytworzenie form docelowych, nie zaś detali docelowych. Powyższy błąd Sądu w ocenie materiału dowodowego spowodował prowadzenie postępowania w chybionym kierunku. Sąd I instancji prowadząc postępowanie dowodowe w oparciu o opinie biegłych skupił się na badaniu jakości detali próbnych, które ani nie były przedmiotem umowy, ani nie powinny być pod tym kątem badane, jako produkt uboczny procesu wytwarzania form wtryskowych. Skutkiem błędu Sądu Rejonowego jest fakt, że podstawą rozstrzygnięcia wyroku jest materiał dowodowy w postaci opinii biegłych sporządzonych w większym zakresie poza głównym przedmiotem postępowania. Za kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy należało uznać kwestię oświadczenia strony pozwanej skierowanego w formie korespondencji mailowej do powodów o wstrzymaniu prac przez (...), przyczyn ich wstrzymania, a także zmiany koncepcji pierwotnego produktu i skutków zmiany koncepcji. Sformułowanie o wstrzymaniu prac określonych umową z dnia 22 lutego 2012 roku było dostatecznie jasno i wyraźnie sformułowane, przesłuchany zaś na okoliczność sporządzenia powyższego oświadczenia pozwany, zdaniem Sądu Okręgowego nie wskazał w sposób dostateczny przyczyn, dla których można by uznać to oświadczenie za sformułowanie nieprecyzyjne czy niefortunne. W konsekwencji przyjęcia, że oświadczenie to nie miało jakiegokolwiek skutku dla zakresu obowiązywania umowy z dnia 22 lutego 2012 roku, Sąd Rejonowy ustalił nieprawidłowo,
że wszystkie czynności wykonane przez P.H.U. (...) S.C. zostały wykonane w ramach realizacji umowy z dnia 22 lutego 2012 roku, zaś wszelkie prace prototypowe zmierzały do wytworzenia 3 detali (celem były formy wtryskowe) pierwotnie oznaczonych w umowie, a wszelkie dalsze prace zmierzały jedynie do ich dopracowania, nie były zaś zmianą koncepcji.

Podkreślić należy, że na podstawie umowy z dnia 22 lutego 2012 roku powodowie podjęli się wykonania prac, które realizowali, aż do wstrzymania prac i zmiany koncepcji przez pozwanych głównych. M. od (...), z którego jasno wynikało, że (...) wstrzymuje prace nad produktem z powodu zmiany koncepcji. To była bezpośrednia i jedyna przyczyna zaprzestania realizacji umowy z dnia 22 lutego 2012 roku przez (...). Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w szczególności dowód z zeznań pozwanych nie dawał podstawy do jednoznacznego przyjęcia, że nie doszło do zmiany koncepcji produktu, ponieważ celem stron było wytworzenie produktu nadającego się do montażu okien, a wszelkie dalsze prace po wstrzymaniu prac miały zmierzać do jego udoskonalenia, ale nie stanowiły istotnej zmiany koncepcji. Za aspektem uznania, iż w przedmiotowej sprawie doszło do zmiany postanowień pierwotnej umowy, przede wszystkim w zakresie jej przedmiotu, przemawiały dowody z zeznań świadków i powodów oraz dokumenty zgromadzone w sprawie, w świetle których ocena dokonana przez Sąd Rejonowy, że zmiana koncepcji polegała na doskonaleniu produktu pierwotnie wynikającego z umowy z dnia 22 lutego 2012 roku nie mogła być oceniona jako prawidłowa. Potwierdzeniem faktu zmiany koncepcji wytwarzanego produktu a tym samym zmiany postanowień umowy pierwotnej bądź zawarcia między stronami umowy nowej są m. in. wnioski określone w opiniach biegłych P. i Ł., uznanych przez Sąd Rejonowy za miarodajne, z których wynikało, że prace miały charakter dwuetapowy, wytworzone zaś produkty czyli formy wtryskowe wykonane były z różnych materiałów.

Po wtóre w przedmiotowej sprawie, w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd I instancji nie ocenił po myśli art. 65 k.c. rzeczywistej woli stron odnoszącej się do zakresu obowiązywania umowy z dnia 22 lutego 2012 roku, charakteru oświadczenia strony pozwanej o wstrzymaniu wykonania przedmiotowej umowy i wpływu tegoż oświadczenia na dalsze losy realizacji wzajemnych praw i obowiązków umownych stron.

Po trzecie wreszcie, o czym była już mowa wyżej, przeprowadzony w sprawie dowód z opinii biegłych nie mógł zostać uznany za miarodajny dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Poza oceną tychże opinii odnoszącą się do niewłaściwego z punktu widzenia istoty sporu zakresu dowodzenia zauważyć należało, iż rozbieżności w nich zawarte, w szczególności w odniesieniu do wartości wykonanych prac deprecjonowały ich wartość merytoryczną. Ponadto należy zaznaczyć, iż zakres wzajemnych obowiązków umownych stron oraz ich realizacji należy do aspektu ustaleń faktycznych, których biegły w oparciu o dowody zgromadzone w sprawie nie może czynić, rola biegłego bowiem w procesie cywilnym jest inna. Ma on bowiem wywieźć i przedstawić sądowi określone wnioski w zakresie okoliczności już uprzednio ustalonych w ramach ich oceny wymagającej wiedzy specjalistycznej. Z tych też względów negatywna ocena opinii biegłego winna prowadzić do uwzględnienia przez Sąd I instancji wniosku dowodowego o dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego. Tożsame argumenty winny decydować o uznania za niezasadną decyzję Sądu Rejonowego w przedmiocie oddalenia wniosku pełnomocnika powodów głównych o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego tej samej specjalności, co opinia biegłego B. Ł. w sytuacji, w której opinia biegłego B. Ł. była niejasna, niepełna i wewnętrznie sprzeczna, a ponadto biegły wprost przyznał, że nie posiada aktualnej wiedzy w zakresie wydawanej przez siebie opinii. Stwierdzić należy w tym miejscu, że pisemna opinia biegłego zawierała wadliwości, które nie zostały usunięte w toku przesłuchania przed Sądem. W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że biegły sugerował, że zadaniem powodów głównych było wykonanie wytłoczek, czyli elementów tworzywowych, w sytuacji, w której przedmiotem zarówno umowy z dnia 22 lutego 2012 roku, jak i prac wykonanych poza tą umową a w ramach nowej ustnej umowy o dzieło, było wykonanie form wtryskowych. Biegły kwestionował również niezasadnie przygotowanie merytoryczne pracowników spółki (...), w sytuacji, w której przedstawiono dyplomy ukończenia elitarnych uczelni przez osoby zatrudnione w spółce, a także dyplomy z podziękowaniami za praktyki studenckie organizowane przez G. dla studentów kierunków technicznych Politechniki (...). Opinia, a w zasadzie jej wnioski w tym zakresie są sprzeczne z faktami ustalonymi w sprawie. Dodatkowo biegły nie przeanalizował okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, a ponadto biegły przyznał sam, że nie posiada aktualnej wiedzy w zakresie projektowania i wytwarzania form wtryskowych. Powołane w apelacji zastrzeżenia do opinii biegłego zarówno pisemnej jak i ustnej uzupełniającej przez skarżącego dawały podstawy do uwzględnienia wniosku strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych tej samej specjalności.

Reasumując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstawy do jednoznacznego przyjęcia, że strony łączyła jedna umowa zawarta w formie pisemnej w dniu 22 lutego 2012 roku, zaś jej niewykonanie przez stronę powodową w umówionym terminie dawało podstawy do uznania zasadności stanowiska strony pozwanej, w tym również zgłoszonego roszczenia o zapłatę. Również przeprowadzony w sprawie dowód z opinii biegłych nie mógł stanowić podstawy rozstrzygnięcia poprzedzonej oceną mocy dowodowej tych środków dokonaną przez sąd I instancji.

Kierując się przedstawionymi wyżej względami, uznając zarzuty apelacji odnoszące się przede wszystkim do aspektu postępowania dowodowego, oceny dowodów zgromadzonych w sprawie oraz poczynionych na tej podstawie ustaleń faktycznych, należało przyjąć, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy, jednocześnie też w sprawie zachodzi konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego w znacznym zakresie, co skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien:

- ocenić czy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jest dostateczny do jej rozstrzygnięcia;

- przeprowadzić ponowną analizę zgromadzonych w sprawie dowodów, w przypadku uznania zaś, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do wywiedzenia jednoznacznych ustaleń i wniosków, w szczególności w zakresie oznaczenia wzajemnych praw i obowiązków obciążających strony na podstawie umowy z dnia 22 lutego 2012 roku oraz określenia, czy po dacie złożenia przez stronę pozwaną oświadczenia o wstrzymaniu się z wykonaniem pierwotnej umowy, doszło między stronami do zawarcia nowej umowy wraz z określeniem wzajemnych obowiązków stron, w tym współdziałania pozwanych przy projektowaniu i wykonywaniu form wtryskowych przez powodów, zachodzi konieczność uzupełnienia materiału dowodowego poprzez ponowne przesłuchanie świadków i stron oraz dopuszczenie dowodu z opinii biegłego bądź biegłych. Przeprowadzając ostatni z wymienionych dowodów, zakreślając biegłym tezę dowodową, Sąd I instancji winien mieć na względzie, że rolą biegłego nie jest ustalenia stanu faktycznego w sprawie, zakres zaś wykonania umowy przez strony winien wynikać za pozostałych dowodów zgromadzonych w sprawie. Ponadto biegły winien wypowiedzieć się w jakim zakresie powodowie wykonali umowę bądź umowy łączące ich z pozwanymi, określając przy tym kwotowo wartość wykonanych prac, która powinna zostać następnie pomniejszona o wysokość zapłaconych przez pozwanych zaliczek.

- jednoznacznie określić, czy na podstawie umowy oraz ustaleń między stronami powodowie opóźnili się z wykonaniem umówionego dzieła, przy uwzględnieniu konieczności współdziałania w powyższym zakresie ze strony pozwanych, co dawałoby faktyczną podstawę do odstąpienia od umowy przez pozwanych i w następstwie tego ocenić ewentualną zasadność zgłoszonych w powództwie wzajemnym roszczeń pieniężnych.

Uchylając zaskarżony wyrok do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy pozostawił Sądowi I instancji orzeczenie o kosztach postępowania wywołanego wniesieniem apelacji zgodnie z treścią art. 108 § 2 k.p.c.