Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny-Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 stycznia 2017r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) W.

przeciwko K. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie

z dnia 12 sierpnia 2015 r., sygn. akt I C 1638/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala powództwo w całości;

2.  nakazuje pobrać od (...) W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie kwotę 594 (pięćset dziewięćdziesiąt cztery) złote tytułem opłaty od apelacji od obowiązku uiszczenia której pozwana była zwolniona.

SR (del.) Tomasz Niewiadomski SSO Piotr Wojtysiak SSO Waldemar Beczek

Sygn. akt XXVII Ca 2115/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 marca 2015 roku powód (...) W. wystąpił przeciwko pozwanej K. S. o zapłatę kwoty 28.092,44 zł wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu zaległych opłat za użytkowanie wieczyste gruntu nr 12/9 i 12/10 z obrębu 5-02-05 położonego w W. przy ulicy (...) za lata 2011-2012. Wniósł również o zasądzenie kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Ponadto powód wyjaśnił, że w księdze wieczystej (...) w dziale II ujawniony jest udział pozwanej wynoszący (...) części nieruchomości gruntowej położonej przy ul. (...) w W., którą stanowią działki ewidencyjne nr (...) o powierzchni 1129 m ² oraz nr 12/10 o powierzchni 986 m ², powód dochodzi zapłaty opłat wyliczonych według udziału w gruncie uwzględniającego zawarte umowy ustanowienia odrębnej własności lokali i umowy sprzedaży, a które nie zostały ujawnione w dziale II księgi wieczystej. W dziale III księgi wieczystej ujawniono zaś ostrzeżenie o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze z rzeczywistym stanem prawnym, przysługujące właścicielom lokali, skierowanie przeciwko prawu K. S. wynikające z braku ujawnienia w dziel II księgi wieczystej udziałów właścicieli wyodrębnionych lokali w nieruchomości wspólnej. Podniósł, że w jego ocenie udział pozwanej w gruncie nr 12/9 na dzień 1 stycznia 2011 roku wynosił (...) części, a na dzień 1 stycznia 2012 roku – (...) i od takiego udziału powód naliczał opłaty z tytułu użytkowania wieczystego. W ocenie powoda udział pozwanej w działce nr (...) na dzień 1 stycznia 2011 roku wynosił (...), zaś na dzień 1 stycznia 2012 roku – (...) części.

W odpowiedzi na pozew z dnia 3 lipca 2015 roku pozwana wniosła o oddalenie powództwa, podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia za okres przekraczający trzy lata przed wniesieniem pozwu. Wniosła również o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. Następnie domagała się również ustalenia w niniejszym postępowaniu, że jej udział w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości wynosi (...), zgodnie z wpisem w księdze wieczystej nr (...).

W dniu 12 sierpnia 2015 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie wydał wyrok, w którym zasądził od pozwanej K. S. na rzecz powoda (...) W. kwotę 11.864,78 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 kwietnia 2012 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.598,10 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu ( wyrok k. 55).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na niżej ustalonym stanie faktycznym:

(...) W. jest właścicielem gruntu nr 12/9 i 12/10 z obrębu (...)położonego w W. przy ulicy (...), zaś K. S. w latach 2011-2012 była użytkownikiem wieczystym części tego gruntu. Zgodnie z wpisem ujawnionym w księdze wieczystej nr (...) urządzonej dla nieruchomości udział K. S. w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. (...), składającej się z gruntów nr: 12/9 o powierzchni 1129 m ² i 12/10 o powierzchni 986 m ² wynosi (...). W dziale III księgi wieczystej ujawnione jest ostrzeżenie o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze z rzeczywistym stanem prawnym, przysługujące właścicielom lokali, skierowanie przeciwko prawu K. S. wynikające z braku ujawnienia w dziale II księgi wieczystej udziałów właścicieli wyodrębnionych lokali w nieruchomości wspólnej, którą stanowi prawo użytkowania wieczystego oraz części budynku, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali.

Kolejno Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 22 października 2004 roku K. S. została poinformowana przez (...) W. o aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego ułamkowej części gruntu stanowiącego działkę ewidencyjną nr (...) według udziału (...). Nowa wysokość opłaty rocznej wynosiła kwotę 4.093,59 zł i zaczęła obowiązywać od dnia 1 stycznia 2005 roku. Jednocześnie (...) W. wypowiedziało opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego ułamkowej części gruntu stanowiącego działkę ewidencyjną nr (...) według udziału (...). Nowa wysokość opłaty rocznej wynosiła kwotę 9.541,18 zł i zaczęła obowiązywać od dnia 1 stycznia 2005 roku.

W związku z brakiem zapłaty, pismem z dnia 22 maja 2013 roku, doręczonym w dniu 6 czerwca 2013 roku, (...) W. wezwało K. S. do zapłaty kwoty 34.359,31 złotych z tytułu zaległych opłat za użytkowanie wieczyste wyżej opisanej nieruchomości gruntowej za lata 2011-2012, doliczając do wskazanej kwoty odsetki za zwłokę. Opłata za działkę nr (...) za 2011 rok wynosiła kwotę 6.592,17 zł, za 2012 rok 4.187,90 zł, opłata za działkę nr (...) za 2012 rok wynosiła kwotę 9.541,18 zł, a za 2012 rok kwotę 7.771,19 zł.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy stwierdził, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części. Wskazał, że w niniejszej sprawie bezspornym był fakt, iż pozwana K. S. była w okresie objętym powództwem użytkownikiem wieczystym przedmiotowej nieruchomości, oraz że zalegała z uiszczaniem opłat z tytułu użytkowania wieczystego.

Kolejno Sąd Rejonowy zważył, że choć w niniejszej sprawie wyłączona jest rękojmia wiary publicznej księgi wieczystej nr (...) z uwagi na ostrzeżenie o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze z rzeczywistym stanem prawnym, przysługujące właścicielom lokali wyodrębnionych skierowane przeciwko prawu K. S., wynikające z braku ujawnienia w dziale II księgi wieczystej udziałów właścicieli wyodrębnionych lokali w nieruchomości wspólnej, którą stanowi prawo użytkowania wieczystego oraz części budynku, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, to jednak pozwana w toku procesu podnosiła, że jej udział rzeczywisty jest tożsamy z udziałem ujawnionym w księdze wieczystej i wnosiła o ustalenie wysokości opłaty w oparciu o wysokość udziału, wskazaną w księdze wieczystej, tj. (...). Powód zaś domagał się opłaty z tytułu użytkowania wieczystego wyliczonej według udziałów niższych obowiązujących według powoda w latach 2011-2012.

Odnosząc się natomiast do wysokości stawki opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, Sąd I instancji wskazał, że wobec tego, że pozwana nie złożyła stosownego wniosku w odpowiednim terminie do SKO w przedmiocie ustalenia wysokości opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, kwestionując choćby wysokość udziału, aktualność zachowała stawka obowiązująca od 2005 roku, tj. w wysokości 4.093,59 zł (działka (...)) oraz 9.541,18 zł (działka nr (...)). Kognicja sądu w sprawie niniejszej nie obejmuje bowiem kwestii ustalenia ani weryfikacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Nie ulegało zatem wątpliwości, iż za lata 2011-2012 powód uprawniony był do dochodzenia kwot wynikających z aktualizacji opłaty rocznej z 2004 roku. z tego względu Sąd uwzględnił – co do działki (...), kwotę wynikającą z wypowiedzenia (4.093,59 zł), zaś co do działki (...) – kwotę dochodzoną pozwem (7.771,19 zł), która była niższa niż wynikająca z aktualizacji (art. 321 kpc). O odsetkach Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 481 § 1 i 2 kc w zw. z art. 71 ust. 4 z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami.

Co do roszczenia powoda dotyczącego opłaty z tytułu użytkowania wieczystego za 2011 roku, Sąd Rejonowy uznał, że nie zasługuje ono na uwzględnienie wobec skutecznie podniesionego zarzutu przedawnienia roszczenia. Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 1994 roku, III CZP 188/93 (OSNCP 1994, z. 9, poz. 169), zgodnie z którą opłaty roczne z tytułu użytkowania wieczystego mają charakter cywilnoprawnego świadczenia okresowego, należnego za rok góry, Sąd Rejonowy uznał, iż roszczenie powoda w zakresie żądania zasądzenia kwoty 16.133,35 zł z odsetkami z tytułu opłaty za użytkowanie wieczyste wymagalne na dzień 1 kwietnia 2011 roku uległo przedawnieniu, ponieważ pozew w niniejszej sprawie wniesiony został w dniu 30 marca 2015 roku. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 kpc ( uzasadnienie k. 57 – 65).

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację wniosła pozwana, wnosząc o uchylenie wyroku w całości. Podniosła, że powód nie określił, od jakich udziałów zostały naliczone opłaty, zaś zdaniem skarżącej Sąd Rejonowy nie miał podstaw, aby swoją decyzję oprzeć na twierdzeniach powoda, a nie na podstawie wpisów ujawnionych w księdze wieczystej.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok należało zmienić, choć z przyczyn zupełnie innych niż podniesione w apelacji. Należy bowiem zauważyć, że choć pozwana nie sprecyzowała żądania apelacji co do sposobu rozstrzygnięcia o roszczeniu powoda, to jednak z jej treści wynika, że domagała się, by za jego podstawę Sąd I instancji przyjął udział w nieruchomości widniejący w księdze wieczystej, tj. (...). Jest to jednoznaczne z żądaniem zasądzenia zapłaty od niej na rzecz powoda opłaty wyższej niż domagała się strona powodowa i wyższej niż zasądzona zaskarżonym wyrokiem, czemu sprzeciwia się zakaz reformationis in peius, czyli orzekania na niekorzyść strony wnoszącej apelację (art. 384 kpc). Apelacja taka nie mogłaby zostać uwzględniona. Tym niemniej w ocenie Sądu Okręgowego powództwo podlegało oddaleniu w całości, co skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia.

Na wstępie należy zauważyć, że w ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy w przeważającej mierze w sposób właściwy ustalił stan faktyczny, co poprzedzone było co do zasady prawidłową oceną materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy. Także rozważania prawne poczynione na kanwie tychże ustaleń, uznać należało za częściowo trafne. W szczególności odnosi się to do oceny Sądu Rejonowego, że zgodnie z art. 5 i 8 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (tj. Dz. U. z 2016 roku, poz. 790), wpis w dziale III księgi wieczystej nr (...) – ostrzeżenie o niezgodności między stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym – wyłącza rękojmię wiary publicznej księgi w zakresie wielkości udziału K. S. w nieruchomości wspólnej, którą stanowi prawo użytkowania wieczystego oraz części budynku, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, który zgodnie z tą księgą wynosi (...). Tym samym Sąd rozstrzygając o żądaniu powoda nie mógł oprzeć się na w/w wpisie.

Sąd Rejonowy jednakże pominął w swych ustaleniach istotny aspekt stanu faktycznego, jakim była realna wielkość udziału pozwanej w nieruchomości wspólnej położonej przy ul. (...), którą stanowi prawo użytkowania wieczystego oraz części budynku, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali.

W tym miejscu przypomnieć należy, iż podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia każdej sprawy cywilnej stanowi materiał procesowy (tzn. fakty i dowody) zebrane w toku postępowania, o czym przesądza treść art. 316 § 1 i art. 328 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 1822, powoływany dalej w skrócie jako kpc). Jednak zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 1964 roku – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 380, powoływany dalej w skrócie jako kc) oraz art. 232 kpc to strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powyższe przepisy stanowią normatywną podstawę zasady kontradyktoryjności, zgodnie z którą ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania, do nich należy gromadzenie materiału i wreszcie to one ponoszą odpowiedzialność za jego wynik (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 roku, I CKU 45/96, OSNC 1997, nr 6–7, poz. 76, z glosą A. Zielińskiego, Palestra 1998, nr 1–2, s. 204; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 roku, II CKN 70/96, OSNC 1997, nr 8, poz. 113).

Zdaniem Sądu Okręgowego strona powodowa nie wywiązała się z ciążącego na niej obowiązku wykazania zasadności roszczenia o zapłatę z tytułu opłat rocznych za użytkowanie wieczyste, do których obowiązana jest pozwana K. S. w związku z należącym do niej udziałem w nieruchomości. Sąd Rejonowy w swoich ustaleniach – słusznie uznając, iż wielkość udziału wynikająca z księgi wieczystej może być nieadekwatna do rzeczywistości – oparł się w tym zakresie na twierdzeniu powoda, które znalazło wyraz m.in. w wypowiedzeniach opłaty rocznej z dnia 22 października 2004 roku. Z pozoru rozstrzygnięcie takie można by uznać za słuszne, ponieważ za podstawę przyjmuje ono udział o mniejszej wielkości niż wynikający z księgi wieczystej. Dodatkowo wydawałoby się to tym bardziej zasadne, że pozwana żądała ustalenia, iż to udział wskazany w księdze wieczystej – a więc większy niż wskazany przez powoda jako podstawa wyliczenia opłaty – odpowiada rzeczywistości.

Należy jednakże podnieść, że skoro pozwana zakwestionowała wielkość udziału w nieruchomości wspólnej, powód powinien był – zgodnie z art. 232 kpc – na okoliczność tę przedstawić dowody, czego zaniechał. Jak bowiem wynika z pisma procesowego strony powodowej z dnia 17 lipca 2015 roku, wielkość omawianego udziału została przez niego wyliczona przy uwzględnieniu zawartych umów ustanowienia odrębnej własności lokali i umów sprzedaży, które nie zostały ujawnione w dziale II księgi wieczystej (...). Jednakże dokumentacja taka, odzwierciedlająca rzeczywisty stan prawny nieruchomości, nie została przedłożona do akt sprawy. Co więcej, strona powodowa nie wykazała się aktywnością dowodową, wnosząc choćby o przeprowadzenie dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach księgi wieczystej WA4M/00175395/7, w której powinny się znajdować wspomniane umowy, a co mogłoby pozwolić na weryfikację żądania powoda w omawianym tu aspekcie.

Na marginesie dodać można – gdyż nie stanowiło to zarzutu apelacyjnego – że zgodnie z utrwalonym na gruncie art. 232 kpc orzecznictwem Sądu Najwyższego, inicjatywa dowodowa sądu ma charakter wyjątkowy. Dopuszczenie z urzędu dowodu nie wskazanego przez strony jest uprawnieniem, z którego sąd powinien korzystać w sytuacjach wyjątkowych i w sposób nie nasuwający podejrzeń co do bezstronności. Nie może on jednak w ten sposób wyręczać w inicjatywie dowodowej strony zastępowanej przez adwokata lub radcę prawnego ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2003 roku, II CK 320/01, Legalis nr 69303, por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2000 roku, III CKN 627/98, Legalis nr 335357).

Reasumując powyższe rozważania stwierdzić należało, że w niniejszej sprawie strona powodowa nie udowodniła roszczenia w całości co do wysokości, choć niewątpliwie to na niej spoczywał w tym zakresie ciężar dowodu. Z tego względu powinna więc ponieść negatywny skutek braku właściwej aktywności dowodowej. Z kolei Sąd Rejonowy błędnie przyjął, iż wielkość udziału pozwanej w nieruchomości można ustalić w oparciu o twierdzenia strony powodowej. Nawet jeśli pozwana nie składała wniosków o ustalenie, że aktualizacje opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste z dnia 22 października 2004 roku są nieuzasadnione albo są uzasadnione w innej wysokości, to na podstawie zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego nie sposób było ustalić, jaka jest faktyczna wielkość tego udziału, a w szczególności – że odpowiada ona twierdzeniom powoda.

Wobec powyższego, na podstawie art. 238 kc oraz art. 71 i 72 ugn powództwo podlegało oddaleniu. Z tych też względów, na podstawie art. 386 § 1 kpc, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 13 ust. 1 w zw. z art. 113 ust. 1 uksc w zw. z art. 98 § 1 kpc.

SSR Tomasz Niewiadomski (del.) SSO Piotr Wojtysiak SSO Waldemar Beczek

(...)