Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 września 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi oddalił powództwo W. M. skierowane przeciwko M. W. o ustalenie nieważności aktu notarialnego sporządzonego przez notariusz A. G. w Kancelarii Notarialnej w Ł. za numerem Repertorium A 6827/2014.

Sąd Rejonowy ustalił, że przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, pod sygnaturą I Ns 462/14, toczy się postępowanie z wniosku W. M. o stwierdzenie nabycia spadku po E. K..

Aktem notarialnym z dnia 28 kwietnia 2014 roku sporządzonym przez notariusz A. G. w Kancelarii Notarialnej w Ł. za numerem Repertorium A 6827/2014 M. W. złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku po swoim ojcu E. K. synu B. i M., zmarłym w dniu 21 sierpnia 2007 roku. W akcie M. W. oświadczyła, że o tytule swojego powołania dowiedziała się z wezwania sądu w sprawie I Ns 462/14, które otrzymała w maju 2014 roku. Nie utrzymywała żadnego kontaktu ze swoim ojcem, przed jego śmiercią, nie otrzymała informacji o śmierci ojca, nie brała udziału w jego pogrzebie.

Na rozprawie w dniu 7 stycznia 2016 roku w sprawie I Ns 462/14, A. W. zeznała, że o śmierci ojca dowiedziała się przypadkiem w 2007 roku po pogrzebie. Od 1997 roku nie kontaktowała się z ojcem.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za niezasadne.

Wskazał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na brak interesu prawnego powoda. W. M. wystąpił do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po E. K., jako wierzyciel zmarłego dłużnika E. K..

Powód posiadał, zatem interes prawny w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po E. K..

Stosownie do treści art. 670 § 1 k.p.c., w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. Ponadto, Sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku dokonuje oceny skuteczności wcześniej złożonego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku oraz ważności testamentu. Ustalenia w tym względzie stanowią przesłankę orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Zatem w postępowaniu toczącym się pod sygn. akt I Ns 462/14 zostanie stwierdzone, kto i na jakiej podstawie dziedziczy po zmarłym dłużniku i w tym postępowaniu W. M. może podnieść wszystkie zarzuty dotyczące skuteczności złożonych oświadczeń dotyczących spadku.

Mając powyższe na uwadze powództwo, jako niezasadne należało oddalić.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód podnosząc zarzut naruszenia art. 189 k.p.c..

Zdaniem skarżącego unieważnienie aktu notarialnego, w którym pozwana odrzuciła spadek po E. K. nie jest możliwe w zawisłym przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Widzewa w Łodzi postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. W postępowaniu spadkowym Sąd nie jest uprawniony do podważenia skuteczności aktu notarialnego i jest zobligowany do jego uwzględnia. Z kolei uwzględnienie w tymże postępowaniu odrzucenia spadku dokonanego przez pozwaną, spowoduje brak możliwości dochodzenia przeciwko niej długów należących do spadku po E. K..

W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna i jako taka podlega oddaleniu.

Ustalenia faktyczne, jak również ocena prawna przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przez Sąd Rejonowy, znajdują pełną akceptację Sądu Okręgowego.

Przechodząc do oceny zarzutów apelacji już na wstępie stwierdzić należy, iż konkluzja Sądu I instancji co do braku interesu prawnego po stronie powoda w niniejszej sprawie jest prawidłowa.

Dla uzasadnienia tego stanowiska wyjaśnić należy, iż zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, strona ma interes prawny w żądaniu ustalenia wówczas, gdy istnieje niepewność prawa lub stosunku prawnego z przyczyn faktycznych lub prawnych. O istnieniu interesu prawnego można mówić tylko wtedy, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia, jeżeli powództwo o ustalenie istnienia prawa lub stosunku prawnego jest jedynym możliwym środkiem jego ochrony. Za utrwalony w doktrynie i judykaturze należy przy tym uznać pogląd wyłączający możliwość wystąpienia z pozwem o ustalenie, jeżeli interes ten może być zaspokojony w innym postępowaniu.

Z taką sytuacją mamy właśnie do czynienia w rozpoznawanej sprawie, w której powód żąda stwierdzenia nieważności aktu notarialnego obejmującego oświadczenie pozwanej o odrzuceniu spadu po E. K..

Zachodzi potrzeba wyjaśnienia, że z odrzuceniem spadku wiążą się pewne obowiązki sądu, gdyż determinuje ono krąg spadkobierców. Przede wszystkim art. 670 § 1 k.p.c. zobowiązuje sąd do badania z urzędu, kto jest spadkobiercą. Zgodnie z brzmieniem art. 1020 k.c. spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, a zatem na zasadzie art. 931 § 2 k.c. udział spadkowy, jaki by mu przypadł, przypada jego dzieciom w równych częściach.

Z mocy prawa wynika więc dla sądu – w razie odrzucenia spadku – obowiązek zbadania skuteczności takiegoż odrzucenia (w tym zachowania terminu do złożenia stosownego oświadczenia) a w dalszej kolejności ustalenia, czy spadkobierca odrzucający spadek ma zstępnych, i wezwania ich do udziału w sprawie jako spadkobierców ustawowych oraz po poczynieniu tych ustaleń dokonanie odpowiednich czynności, lub wezwanie do udziału w sprawie dalszych spadkobierców według grup ich powołania do dziedziczenia.

W konsekwencji, sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku dokonuje oceny skuteczności wcześniej złożonego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, a ustalenia w tym względzie stanowią przesłankę orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Wobec powyższego, w ślad za Sądem Rejonowym przyjąć trzeba, że kwestia ewentualnej nieważności aktu notarialnego obejmującego oświadczenie pozwanej o odrzuceniu spadku podlega badaniu jedynie w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po E. K. z wniosku powoda zarejestrowane pod sygn. akt I Ns 462/14 jest aktualnie w toku i w tymże postępowaniu skarżący ma możliwość kwestionowania ważności przedmiotowego aktu notarialnego, co niweczy u podstaw interes prawny w wytoczeniu niniejszej sprawy o ustalenie. Stanowisko zajęte przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w całości zasługuje zatem na aprobatę, czyniąc jednocześnie argumentację zaprezentowaną w apelacji nieuzasadnioną.

Z przedstawionych względów, na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.