Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2017 roku

Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku, II Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Agnieszka Piotrzkowska

Protokolant: Katarzyna Nowopolska

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2017 roku na rozprawie sprawy

M. M. (1) (M.), syna M. i J. z domu G., urodzonego dnia (...) w C.

oskarżonego o to, że:

w dniu 10 kwietnia 2016 roku w G. na ul. (...) prowadził w ruchu lądowym na drodze publicznej samochód osobowy marki F. (...) o nr rej. (...) znajdując się w stanie nietrzeźwości stwierdzonym przy użyciu urządzenia kontrolno-pomiarowego D. 7410 I badanie, 0,55 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu,
II badanie 0,60 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu oraz urządzeniem Alkotest D. 7110 I badanie 0,55 mg/l, alkoholu w wydychanym powietrzu II badanie 0,54 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, przy czym zarzuconego czynu dopuścił się mając w znacznym stopniu ograniczoną zdolność do rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postepowaniem

- tj. o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.

o r z e k a:

I.  oskarżonego M. M. (1) uznaje za winnego popełnienia zarzucanego oskarżeniem czynu, który kwalifikuje jako występek z art. 178a § 1 k.k. w zw.
z art. 31 § 2 k.k. i przy zastosowaniu art. 31 § 2 k.k. oraz art. 60 § 7 k.k. w zw. z art. 178a § 1 k.k., odstępuje od wymierzenia oskarżonemu kary;

II.  na podstawie art. 60 § 7 k.k. i art. 42 § 2 k.k., art. 43 § 1 k.k., orzeka wobec oskarżonego M. M. (1) zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 3 (trzy) lat,

III.  przy zastosowaniu art. 60 § 7 k.k., na podstawie art. 43a § 2 k.k., orzeka od oskarżonego M. M. (1) na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej świadczenie pieniężne w kwocie 5.000 zł (pięć tysięcy złotych);

IV.  na podstawie art. 63 § 4 k.k., na poczet środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczonego w pkt II wyroku, zalicza oskarżonemu okres zatrzymania dokumentu prawa jazdy od dnia
10 kwietnia 2016 roku do dnia 28 lutego 2017 roku;

V.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata K. M. kwotę 1.195 zł 56 gr. (tysiąc sto dziewięćdziesiąt pięć złotych pięćdziesiąt sześć groszy) tytułem kosztów obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu M. M. (1);

VI.  na podstawie art. 626 § 1 k.p.k. i art. 624 § 1 k.p.k., zwalnia oskarżonego M. M. (1) od obowiązku uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych,
w tym na podstawie art. 17 ust. 1 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (t. jedn. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 ze zm.) od opłaty.

Sygn. akt II K 1251/16

UZASADNIENIE

(sporządzone w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia o karze i innych konsekwencjach prawnych czynu)

M. M. (1) przesłuchany w postępowaniu przygotowawczym przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu. Oświadczył, iż żałuje tego, co zrobił, jechał samochodem na tzw. „kacu” i myślał, że już jest trzeźwy.

(dowód: wyjaśnienia oskarżonego M. M. (1) – k. 20-21)

Oskarżony nie był dotychczas karany sądownie.

M. M. (1) jest żonaty, ma na utrzymaniu 2-letnie dziecko; zatrudniony przy obsłudze monitoringu osiąga miesięczny dochód w wysokości ok. 1.800 zł brutto.

(dowód: dane o karalności - k. 17 akt głównych,

wyjaśnienia oskarżonego M. M. (1) – k. 20-21)

Z uwagi na uzasadnione wątpliwości co do poczytalności oskarżonego, został on
w toku postępowania przygotowawczego poddany badaniu sądowo-psychiatrycznemu przez dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. W złożonej opinii biegli stwierdzili, że M. M. (1) nie jest upośledzony umysłowo. Od wielu lat cierpi na chorobę psychiczną, wielokrotnie był leczony z rozpoznaniem schizofrenii i zaburzeń schizoafektywnych, ostatnio od 5 marca 2016r. do 5 kwietnia 2016r. z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej. Wykazuje co najmniej cechy picia szkodliwego. Przewlekła choroba psychiczna badanego ma wpływ na ocenę jego poczytalności w rozpoznawanej sprawie – objawy negatywne procesu schizofrenicznego i obniżony krytycyzm wobec choroby.

W inkryminowanym czasie w odniesieniu do zarzucanego czynu oskarżony M. M. (1) miał w znacznym stopniu ograniczoną zdolność do rozpoznania znaczenia czynu
i pokierowania swoim postępowaniem.

(dowód: opinia sądowo – psychiatryczna – k. 39-41)

Sąd przypisał oskarżonemu M. M. (1) popełnienie czynu zarzucanego
w akcie oskarżenia, wyczerpującego zmaniona występku z art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i na zasadzie art. 60 § 7 k.k. w zw. z art. 178a § 1 k.k., odstąpił od wymierzenia oskarżonemu kary.

Oskarżyciel, w trybie art. 335 § 1 k.k., wnosił o wymierzenie oskarżonemu za przypisane M. M. (1) przestępstwo, kary ograniczenia wolności. W ocenie Sądu orzeczenie kary w takiej postaci i rozmiarze byłoby nadmierną represją wobec oskarżonego – mając na uwadze stopień społecznej szkodliwości czynu jakiego się on dopuścił i stopień zawinienia. Ustalenie u oskarżonego stanu ograniczonej poczytalności oznacza, iż w należytym stopniu nie pojmuje on znaczenia swego czynu w sensie aksjologicznym,
to znaczy, iż czyn ten stanowi naruszenie porządku etycznego i prawnego.

Stan poczytalności ograniczonej, jaki biegli rozpoznali u oskarżonego M. M. (1), odróżnia od niepoczytalności jedynie to, że sprawca działający w tym stanie zachowuje zdolność rozpoznania znaczenia swego czynu i pokierowania swym postępowaniem, są one jedynie w znacznym stopniu ograniczone, lub ograniczona jest tylko jedna z nich. Stan ten nie wyłącza więc winy, lecz jedynie umniejsza jej ciężar. Im bliższy jest stopień ograniczenia poczytalności punktowi jej zniesienia (niepoczytalności), tym zakres uwzględnienia tego faktu przy wymiarze kary powinien być szerszy i odwrotnie. Sąd ma więc przy wymiarze kary możliwość jej nadzwyczajnego złagodzenia, poprzez potraktowanie okoliczności opisanej w art. 31 § 2 k.k. jako zwykłej okoliczności łagodzącej, aż do jej nieuwzględnienia w płaszczyźnie wymiaru kary. W ocenie Sądu stopień społecznej szkodliwości czynu którego dopuścił się oskarżony nie był aż tak znaczny, aby karać M. M. (1) karą ograniczenia wolności, co więcej oskarżony jest chory psychicznie, często jest
z tego tytułu hospitalizowany w warunkach szpitala psychiatrycznego, ma pracę w pełnym wymiarze czasu pracy i małoletnie dziecko na utrzymaniu. Podobnie, mając na uwadze wnioski opinii sądowo-psychiatrycznej nie jest znaczny stopień winy oskarżonego. Wymieniony wprawdzie przyznał się do popełnienia zarzucanego mu oskarżeniem czynu, jednakże oświadczył, iż jechał na tzw. „kacu”, nie myślał, że jeszcze jest nietrzeźwy, co jednak w znacznym stopniu powodowane było anormalnym stanem psychicznym oskarżonego i zdiagnozowaną u niego chorobą. Biegli zgodnie i w sposób nie budzący wątpliwości stwierdzili, iż M. M. (1) w chwili czynu miał nie tylko w znacznym stopniu ograniczoną zdolność rozpoznania znaczenia swego czynu, ale i równie umniejszoną zdolność pokierowania swym postępowaniem. Oskarżony jest osobą nie karaną za przestępstwa, a już samo postawienie w stan oskarżenia zmusiło M. M. (1) do zastanowienia nad swym zachowaniem.

Najbardziej niezawodnym z kryteriów oceny wartości dóbr jest w ocenie doktryny wysokość sankcji grożących za poszczególne typy przestępstw. Ustawodawca kształtując
w sposób alternatywny charakter sankcji oraz sięgając w pierwszej kolejności po kary wolnościowe, zaś granicę kary najsurowszego rodzaj wyznaczając na stosunkowo niskim poziomie dał wyraz temu, że przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. nie należy do grupy czynów najpoważniejszych, o znacznym ciężarze gatunkowym, aczkolwiek konsekwencje dla sprawcy w przypadku skazania – w postaci obligatoryjnego orzeczenia świadczenia pieniężnego czy zakazu prowadzenia pojazdów, jak wynika z praktyki sądowej, są najbardziej dotkliwymi dla osób osądzonych. Wprawdzie oskarżony popełnił przestępstwo umyślne, jednakże nie miał możliwości szczegółowego wglądu z swoje zachowanie
i należytej oceny sytuacji z uwagi na zaburzenia psychiczne typu schizofrenicznego. Nie można przypisać mu także wysokiego nasilenia złej woli, albowiem miał w sposób znaczny ograniczoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem, aczkolwiek w niemały sposób wystąpił przeciwko obowiązującym normom prawnym i dobrom chronionym – bezpieczeństwu w komunikacji. Okolicznością łagodząca, którą Sąd poczytał na korzyść oskarżonego jest jego dotychczasowa niekaralność za przestępstwa, oraz brak negatywnej opinii w miejscu zamieszkania. Surowe karanie osób takich jak oskarżony, o ograniczonej
w stopniu znacznym poczytalności, determinowanej zakłóceniami czynności psychicznych
o podłożu chorobowym, tym bardziej nie wnikającym z racji np. degradacji alkoholowej, ponad rozmiar ich winy i tylko dla odstraszania ewentualnych innych, całkowicie poczytalnych i w pełni odpowiedzialnych za swoje czyny sprawców po to, by w ten sposób kształtować ich postawy i świadomość prawną społeczeństwa, jak słusznie podkreśla się
w orzecznictwie, byłoby wbrew wymaganiom kary sprawiedliwej i przez to bez wątpienia nie sprzyjałoby kształtowaniu prawidłowych postaw społecznych i ocen prawnych.
W takich przypadkach, Sąd winien rozważyć możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, o czym decyduje całokształt okoliczności dotyczących nie tylko osoby sprawcy, lecz także popełnionego przez niego czynu. Analiza tych przesłanek –
z uwzględnieniem zasad wymiaru kary określonych w ustawie – pozwala na ocenę, czy orzeczenie współmiernej kary jest możliwe w ramach ustawowego zagrożenia, czy dopiero kara poniżej tej granicy spełni rolę kary sprawiedliwej.

Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w wypadkach przewidzianych w ustawie, również w wypadku opisanym w art. 31 § 2 k.k. Przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. zagrożone jest alternatywnie karą grzywny, ograniczenia wolności i pozbawienia wolności do lat dwóch. W świetle art. 60 § 7 k.k. nadzwyczajne złagodzenie kary w takim przypadku polega na odstąpieniu od wymierzenia kary i obligatoryjnym orzeczeniu środka karnego wymienionego w art. 39 pkt 2-3, 7 i 8 k.k. Powołany przepis stanowi lex specialis w stosunku do reguł wyrażonych w art. 60 § 6 pkt 1-3 k.k. Objęte przez art. 60 § 7 k.k. występki to czyny o stosunkowo nieznacznej zawartości bezprawia.

W § 3 art. 31 k.k. zawarto wyłączenie stosowania jego § 1 i 2 do sprawcy, który wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia, powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, jeżeli konsekwencje te przewidywał albo mógł przewidzieć. Regulacja ta stanowi odstępstwo od zasady winy (nullum crimen sine culpa), bowiem pozwala na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej osoby, która nie mogła w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem, a tym samym nie była zdolna do zawinienia. Taka obiektywizacja odpowiedzialności karnej uzasadniona jest koniecznością zapewnienia ochrony dóbr prawnych przed czynami zabronionymi nietrzeźwych lub odurzonych sprawców. W przypadku rozpatrywanej sprawy stan nietrzeźwości stwierdzony u oskarżonego nie powodował ograniczenia jego poczytalności, tylko należał do znamion przypisanego występku. Stwierdzenie u M. M. (1) warunków z art. 31 § 2 k.k. miało wyłącznie związek z przewlekłą chorobą psychiczną, na którą cierpi oskarżony.

Sąd uznał, iż zasadne z perspektywy realizacji celów prewencji generalnej i indywidualnej, a także zadośćuczynienia społecznemu poczuciu sprawiedliwości, będzie zastosowanie wobec oskarżonego środków karnych w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz świadczenia pieniężnego. W związku
z tym, w punkcie II. wyroku, na podstawie art. 60 § 7 k.k. i art. 42 § 2 k.k., art. 43 § 1 k.k. orzeczono wobec oskarżonego M. M. (1) zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 3 lat. Dolegliwość wynikająca z braku możliwości korzystania
z pojazdu mechanicznego w tym okresie, w sposób dostateczny zmotywuje oskarżonego do przestrzegania zasad bezpieczeństwa w komunikacji, w tym zakazu prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości. Zdaniem Sądu, orzeczenie wspomnianego środka dodatkowo uświadomi oskarżonemu, że popełnianie przestępstw jest nieopłacalne, a skutki takiego zachowania będą zawsze uciążliwe. Określając czas obowiązywania omawianego środka na minimalnym ustawowym poziomie, Sąd wziął pod uwagę to, że zawartość alkoholu
w jednym litrze wydychanego powietrza u oskarżonego w istotnym stopniu (I badanie, 0,55 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, II badanie 0,60 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu oraz urządzeniem Alkotest D. 7110 I badanie 0,55 mg/l, alkoholu
w wydychanym powietrzu II badanie 0,54 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu)przekraczała granicę stanowiącą próg odpowiedzialności karnej za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości.

W punkcie III. wyroku na podstawie art. 60 § 7 k.k. i art. 43a § 2 k.k., zobowiązano oskarżonego M. M. (1) do zapłaty świadczenia pieniężnego w wysokości 5.000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Wobec faktu, iż w przedmiotowej sprawie skorzystano możliwości odstąpienia od wymierzenia oskarżonemu kary, Sąd zobowiązany był orzec co najmniej jeden środek karny.

Należy podkreślić, że świadczenie pieniężne na określony cel nie pełni funkcji odszkodowawczej czy restytucyjnej, lecz ma na celu zwiększenie oddziaływania na sprawcę, a także wzgląd na prewencję ogólną. W ocenie Sądu, celowe było skorzystanie z możliwości nałożenia na oskarżonego tego środka w związku odstąpieniem od wymierzenia kary, tak by dodatkowo uzmysłowić oskarżonemu niewłaściwość jego postępowania i osiągnąć wobec niego pozytywny skutek wychowawczy.

W oparciu o dyspozycję art. 63 § 4 k.k., na poczet środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczonego w pkt II wyroku, zaliczono oskarżonemu okres zatrzymania dokumentu prawa jazdy od dnia 10 kwietnia 2016 roku do dnia wyrokowania.

Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata K. M. koszty obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu M. M. (1), według norm przepisanych i przy uwzględnieniu zaliczki na poczet podatku VAT, albowiem nie zostały uiszczone w całości ani w części.

Mając na uwadze sytuację majątkową oskarżonego i przeciętne możliwości płatnicze M. M. (1), a także niemałą wysokość kosztów sądowych w niniejszej sprawie i orzeczone świadczenie pieniężne, Sąd zwolnił oskarżonego od obowiązku uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, w tym od opłaty.