Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi, wyrokiem z dnia 29 lipca 2016 roku w sprawie z powództwa K. O. i A. O. przeciwko Skarbowi Państwa- Sądowi Rejonowemu dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi, oddalił powództwo. Pozew obejmował żądanie zasądzenia, na rzecz każdego z powodów, zadośćuczynienia w kwocie 15000 zł z tytułu naruszenia dóbr osobistych powodów, w związku z pozbawieniem wolności ich ojca M. O., na podstawie nieprawomocnego wyroku. Sąd Rejonowy ustalił, że M. O. odbywał wielokrotnie kary pozbawienia wolności (m.in. za znęcanie się nad matką powodów- B. O.) zarówno przed, jak i po narodzinach powodów, a koniec odbywania kar pozbawienia wolności upływa w marcu 2019 roku. Wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2010 roku, wydanym przez Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi w sprawie IV K 465/10, M. O. został skazany na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności; wcześniej, w okresie od 8 stycznia do 26 kwietnia 2010 roku, w związku z tą sprawą stosowano wobec M. O. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania. W dniu 15 października 2010 roku M. O. został zatrzymany i osadzony, celem odbycia kary orzeczonej w sprawie IV K 465/10, w jednostce penitencjarnej, którą opuścił 8 lutego 2011 roku, korzystając z przerwy w wykonaniu kary do dnia 8 sierpnia 2011 roku. W dniu 17 listopada 2010 roku M. O. wniósł o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku w sprawie IV K 465/10, zaś 22 grudnia 2010 roku wniósł od niego apelację. Postanowienie odmawiające przywrócenia terminu do wniesienia apelacji zostało uchylone przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 16 lutego 2011 roku (sygnatura akt V Kz 39/11). Prawomocnym z chwilą wydania wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 kwietnia 2011 roku, wyrok w sprawie IV K 465/10 został zmieniony w ten tylko sposób, że uchylono obowiązek naprawienia szkody przez M. O.. M. O. korzystał z przerwy w wykonaniu orzeczonej kary także w okresie od 21 lutego do 18 grudnia 2012 roku. Kara orzeczona wyrokiem w sprawie IV K 465/10 została odbyta z dniem 12 marca 2015 roku, przy czym okres pozbawienia wolności od 15 października 2010 roku do 8 lutego 2011 roku został zaliczony na jej poczet. W chwili zatrzymania w dniu 15 października 2010 roku M. O. zamieszkiwał z małoletnimi powodami i byłą żoną B. O., cierpiącą na chorobę nowotworową. Prowadził warsztat samochodowy. B. O. miała na utrzymaniu jeszcze małoletnią córkę, utrzymywała się z opieki społecznej. Rodzice M. O. nie przejawiali zainteresowania wnukami, a jego teściowie nie mogli pomagać przy opiece nad dziećmi z uwagi na podeszły wiek. Małoletni powodowie odczuwają żal w związku z tym, że ojciec z nimi nie przebywa, odwiedzają go sporadycznie w jednostce penitencjarnej. Dziećmi, w tym narodzoną później M., zajmuje się B. O., co jest utrudnione z uwagi na jej chorobę i konieczność poddawania się chemioterapii. Wyrokiem z dnia 30 maja 2014 roku w sprawie II C 321/12, Sąd Okręgowy w Łodzi zasądził na rzecz M. O. od Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi kwotę 10000 zł tytułem zadośćuczynienia za pozbawienie go wolności w oparciu o nieprawomocny wyrok w sprawie IV K 465/10 uznając, że doszło w ten sposób do naruszenia jego dobra osobistego w postaci wolności. M. O. przeznaczył zasądzoną kwotę na potrzeby rodziny. Jego wniosek o zadośćuczynienie w związku z tymczasowym aresztowaniem, zastosowanym sprawie IV K 465/10 został oddalony przez Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem w sprawie IV Ko 280/10, utrzymanym w mocy przez Sąd Apelacyjny w Łodzi. W oparciu o powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że żądanie zadośćuczynienia jest bezzasadne, wskazując, jako podstawę prawną rozstrzygnięcia art. 23 i 24 w zw. z art. 448 oraz art. 417§1 i 417 ¹§2 kc. Sąd I instancji stwierdził, że powodowie nie wykazali, aby doszło do naruszenia jakichkolwiek dóbr osobistych a osłabienie więzi między osobami najbliższymi jest naturalną i oczywistą konsekwencją odbywania kary pozbawienia wolności przez jedną z nich. Negatywne następstwa pozbawienia wolności ojca powodów były przez nich odczuwane także przed zatrzymaniem w dniu 15 października 2010 roku. Nadto wskazał, że wyrok w sprawie II C 321/12 nie przesądza zasady odpowiedzialności pozwanego w sprawie niniejszej, skoro dotyczył innych stron, inny był także przedmiot sporu oraz zakres postępowania dowodowego. Sąd Rejonowy uznał, że skierowanie wyroku do wykonania nie było bezprawne, gdyż wówczas wyrok korzystał z przymiotu prawomocności, a dopiero następczo, wskutek złożenia przez M. O. wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku, ten przymiot utracił. Sąd Rejonowy zwrócił także uwagę na to, że, w zakresie orzeczonej kary, wyrok w sprawie IV K 465/10 został utrzymany w mocy, a okres pozbawienia wolności zaliczony na poczet orzeczonej kary, co także przesądza o braku bezprawności zachowania pozwanego.

Apelację od wyroku wnieśli powodowie, zaskarżając go w całości. Skarżący zarzucili naruszenie art. 233§1 kpc poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, art. 328§2 kpc w zw. z art. 6 kc poprzez błędne uzasadnienie faktyczne i prawne oraz nieprawidłową ocenę materiału dowodowego w odniesieniu do kwestii odpowiedzialności Skarbu Państwa za wyrządzoną powodom krzywdę i przyjęcie, że działanie pozwanego było zgodne z porządkiem prawnym, art. 232 kpc w zw. z art. 6 kc poprzez przyjęcie za wykazane, podnoszonych przez pozwanego okoliczności faktycznych, podczas gdy pozwany nie przedstawił żadnych dowodów, a jedynie twierdzenia w zakresie okoliczności polegającej na działaniu Skarbu Państwa w ramach porządku prawnego przy pozbawianiu M. O. wolności w dniu 15 października 2010 roku, a także art. 6 kc w zw. z art. 227 kpc poprzez przerzucenie na powodów ciężaru dowodu co do okoliczności w postaci bezprawności działania pozwanego, skutkującej wyrządzeniem krzywdy powodom. W uzasadnieniu apelacji skarżący wskazali, że bezprawność działania pozwanego została wykazana dokumentami ze spraw o sygnaturach akt V Kz 39/11 oraz II C 321/12. Co do naruszenia dóbr osobistych powodów zaznaczono, że w okresie pozbawienia wolności M. O. w okresie od 15 października 2010 roku do 8 lutego 2011 roku, matka powodów, sprawująca opiekę nad powodami, była w złym stanie zdrowia, gdyż nastąpiła u niej remisja choroby depresyjnej (B. O. leczy się psychiatrycznie od 1996 roku, a także onkologicznie od 2009 roku), a nadto nie pracowała. Nie mogła zatem we właściwy sposób opiekować się powodami. Bezprawne pozbawienie wolności M. O., ojca powodów, spowodowało więc wyrządzenie krzywdy powodom, których los był zagrożony; z uwagi na wiek, A. O. miał wówczas 5 lat a K. O. 9 lat, powodowie nie byli w stanie samodzielnie egzystować, pozostawali bez opieki. Skarżący podnieśli, że okoliczność, iż M. O. także przed i po okresie bezprawnego pozbawienia wolności, odbywał karę pozbawienia wolności jest bez znaczenia, gdyż wówczas odbywało się to zgodnie z prawem. W oparciu o te zarzuty skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację, pozwany wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie była zasadna. Zarzut naruszenia art. 227 kpc jest nieuprawniony. W myśl tego przepisu, przedmiotem dowodu mogą być wyłącznie fakty, które mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie sposób powiązać zakresu regulacji objętej tym przepisem z zarzutami stawianymi zaskarżonemu orzeczeniu, gdyż skarżący nie podnoszą, aby Sąd Rejonowy przeprowadził dowody, które nie miały znaczenia w sprawie, albo odwrotnie, że nie uwzględnił wniosków dowodowych, zgłoszonych przez powodów, które miałyby wpływ na treść orzeczenia. Nie jest także trafny zarzut naruszenia art. 328§2 kpc, gdyż uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera ustalenia faktyczne i wskazanie dowodów, na jakich oparł się Sąd, a także przytoczenie przepisów prawa. Z uwagi na to, że Sąd I instancji nie odmówił zgłoszonym dowodom wiarygodności, uzasadnienie nie zawiera natomiast wskazania przyczyn takiej odmowy. Zarzut obrazy art. 233§1 kpc może dotyczyć wyłącznie nieprawidłowej oceny dowodów przez sąd. Skarżący, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, może wykazywać, że sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów, a naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy. Skarżący w istocie nie kwestionują ustaleń Sądu Rejonowego co do stanu faktycznego, gdyż powołują się na te same fakty, jakie ustalił Sąd I instancji (sytuacja życiowa rodziny powodów, zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz M. O. za bezprawne pozbawienie wolności, uchylenie postanowienia o odmowie przywrócenia terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia w sprawie IV K 465/10). Stąd zresztą bezzasadny jest także zarzut dotyczący naruszenia art. 6 kc, regulującego ciężar dowodu. Rozbieżność dotyczy natomiast innej płaszczyzny, niż ustalenie stanu faktycznego, a mianowicie jego oceny prawnej. W ocenie skarżących działanie pozwanego było bezprawne, a nadto spowodowało naruszenie ich dóbr osobistych, zaś w ocenie Sądu I instancji działanie nie było bezprawne i nie doszło do naruszenia jakichkolwiek dóbr osobistych powodów. Co do pierwszej kwestii, rację mają skarżący, gdyż ocena, czy zachowanie pozwanego było bezprawne musi wypaść, w świetle ustaleń dokonanych przez Sąd Rejonowy, korzystnie dla skarżących. Ojciec powodów został pozbawiony wolności w oparciu o nieprawomocny wyrok. Kwestia, iż uprzednio wyrok został uprawomocniony nie ma znaczenia, gdyż nastąpiło to w sposób nieprawidłowy, co stwierdził Sąd Okręgowy w sprawie V Kz 39/11. Prawomocność orzeczenia ma charakter obiektywny w tym sensie, że jest następstwem niezaskarżalności orzeczenia (nie przysługuje od niego środek zaskarżenia) albo tego, że środek zaskarżenia nie został (skutecznie) wniesiony; nie wynika natomiast z tego, czy została stwierdzona jego prawomocność i czy nastąpiło to w sposób prawidłowy. Z kolei okoliczność zaliczenia okresu pozbawienia wolności M. O. na poczet orzeczonej kary oraz uprzednie utrzymanie wyroku w zakresie orzeczonej kary pozbawienia wolności, nie mogą być, jak uczynił to Sąd Rejonowy, ujmowane jako okoliczności przesądzające o braku bezprawności działania pozwanego, gdyż zatrzymanie M. O. w dniu 15 października 2010 roku i pozbawienie go wolności naruszało prawo, nastąpiło niezgodnie z porządkiem prawnym. W apelacji niesłusznie natomiast podnosi się, że pozbawienie wolności M. O. naruszyło dobra osobiste powodów. W tym miejscu należy przytoczyć przesłanki odpowiedzialności za krzywdę wyrządzoną naruszeniem dobra osobistego określonej osoby. Są nimi: zachowanie sprawcy, bezprawność zachowania, wina sprawcy, naruszenie (istniejącego) dobra osobistego, krzywda, wreszcie związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem sprawcy a naruszeniem dobra osobistego i krzywdą poszkodowanego. W świetle tego, co do tej pory powiedziano, do oceny pozostaje zatem okoliczność, czy, bez wątpienia bezprawne, pozbawienie M. O. wolności na podstawie nieprawomocnego wyroku naruszyło (i jakie) dobra osobiste powodów, i czy doszło w ten sposób do wyrządzenia im krzywdy. Nie jest bowiem uprawnione stanowisko skarżących, którzy z bezprawnego pozbawienia wolności M. O. i w ten sposób naruszenia jego dobra osobistego w postaci wolności, a priori wywodzą skutek w postaci naruszenia swoich dóbr osobistych. W orzecznictwie wskazuje się, że do dóbr osobistych człowieka należy m.in. życie rodzinne oraz więź rodzinna. Faktem jest, że ojciec powodów przebywał w jednostce penitencjarnej przez niemal 4 miesiące w oparciu o nieprawomocny wyrok karny, a zatem gdyby nie nieprawidłowe uprawomocnienie wyroku, w tym czasie pozostawałby na wolności i mógł zajmować się powodami. Powstaje jednak pytanie, czy w sytuacji, w której M. O. odbywał przed i po tym okresie wieloletnie kary pozbawienia wolności, czego normalnym następstwem jest odosobnienie jego synów od ojca, a dodatkowo wskazany okres bezprawnego pozbawienia wolności został M. O. zaliczony na poczet orzeczonej kary bezwzględnego pozbawienia wolności (a więc o taki okres krócej odbywał w późniejszym czasie karę pozbawienia wolności), można mówić o naruszeniu wskazanych wyżej dóbr osobistych. Otóż nie. Co więcej, matka powodów, jak wskazano w apelacji, cierpiała (i nadal cierpi, od wielu lat) na choroby, które utrudniają jej, czy też wręcz okresowo uniemożliwiają, sprawowanie właściwej opieki nad powodami. Osobą, która winna zajmować się powodami powinien zatem być M. O., który jednak tego obowiązku nie realizuje z uwagi na wieloletnie kary pozbawienia wolności. Życie rodzinne i więź rodzinna powodów jest zatem naruszona wskutek tego, że M. O. odbywa kary pozbawienia wolności przez określony, bardzo długi czas (przy czym, jak wskazano, o okres, przez jaki M. O. był pozbawiony wolności wskutek błędnego uprawomocniony wyroku, skrócono karę pozbawienia wolności, orzeczoną w sprawie IV K 465/10), a nie dlatego, że odbywał ją w jakimś konkretnym przedziale czasowym (15 października 2010- 8 lutego 2011 roku). Brak jest podstaw do przyjęcia, że akurat w tym okresie omawiane dobra osobiste powodów zostały naruszone, skoro i tak ich ojciec musiałby odbyć karę pozbawienia wolności w późniejszym czasie, a zły stan zdrowia matki powodów jest utrwalony, a przynajmniej cierpiała na te same schorzenia na przełomie 2010 i 2011 roku, jak i w okresie, kiedy M. O. odbywałby karę pozbawienia wolności, gdyby jej wymiar nie był skrócony z uwagi na zaliczenie okresu bezprawnego pozbawienia wolności (z materiału dowodowego wynika, że M. O. odbył karę łączną, w tym z wyroku w sprawie IV K 465/10 z dniem 12 marca 2015 roku). Jak wynika z zeznań B. O., złożonych w dniu 20 czerwca 2016 roku, nadal cierpi ona na chorobę nowotworową piersi z przerzutami na kości, a w wywiedzionej apelacji powodowie wskazują, że B. O. leczy się na depresję jeszcze od 1996 roku. Brak jest zatem także związku przyczynowego pomiędzy bezprawnych zachowaniem pozwanego, a naruszeniem dóbr osobistych powodów. Krzywda wynikająca z naruszenia dóbr osobistych powodów nie jest bowiem następstwem bezprawnego pozbawienia wolności M. O. w okresie do 15 października 2010 roku do 8 lutego 2011 roku, ale, przy uwzględnieniu sytuacji rodzinnej powodów, odbywaniem przez niego wieloletnich kar pozbawienia wolności.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy w oparciu o art. 385 kpc orzekł, jak w sentencji wyroku.