Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

Przewodniczący: SSO Jacek Łabuda

Protokolant: pracownik biurowy Grzegorz Szpak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 07 sierpnia 2014 r. w Warszawie sprawy

z powództwa T. S.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w P.

o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone

1. uznaje za niedozwolone i zakazuje pozwanemu wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści:

"W przypadku, gdy działania Użytkownika (...) negatywnie wpływają na dobre imię (...), w inny sposób szkodzą (...) (...), (...) może: a. zawiesić na czas określony lub nieokreślony jedno, kilka bądź wszystkie Konta Użytkownika";

2. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3. znosi wzajemnie koszty postępowania pomiędzy stronami;

4. nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sąd Okręgowy w Warszawie, tytułem częściowej, nieuiszczonej opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony, kwotę 300 (trzysta) złotych, w pozostałej części przejmuje na rachunek Skarbu Państwa;

5. zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt strony pozwanej.

SSO Jacek Łabuda

Sygn. akt XVII AmC 13254/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 grudnia 2012 roku powód – T. S. - domagał się uznania za niedozwolone i zakazania wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia o treści:

"W przypadku, gdy działania Użytkownika naruszają postanowienia Regulaminu, negatywnie wpływają na dobre imię (...), w inny sposób szkodzą (...) bądź w uzasadnionych przypadkach, gdy Konto lub działalność użytkownika w ramach (...) wymaga dodatkowej weryfikacji danych, o których mowa w art.2.2 lub 2.3., (...) może:

a.  zawiesić na czas określony lub nieokreślony jedno, kilka bądź wszystkie Konta Użytkownika."

zawartego w art. 8.4 lit. wzorca umowy zatytułowanego "Regulamin (...)", którym posługuje się pozwana – (...)Sp. z o.o. z siedzibą w P.. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

Powód wskazał, że pozwana wprowadziła sporny wzorzec umowy do obrotu prawnego, publikując go na prowadzonej przez siebie stronie internetowej, dostępnej pod adresem(...).

W ocenie powoda wskazane postanowienie wzorca umowy stanowi niedozwoloną klauzulę, gdyż jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów. Wypełniałoby tym hipotezę art. 385[1] § 1 kc, zgodnie z którym niedozwolonymi są postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nieuzgodnione z nim indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy – z wyłączeniem postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Powód uzasadnił powyższe tym, iż tak skonstruowane postanowienie uprawnia przedsiębiorcę ((...)) do podjęcia arbitralnej decyzji w sprawie blokady konta użytkownika bowiem jego zdaniem, zakwestionowane postanowienie zawiera zwroty niedookreślone. W ocenie powoda zawieszenie konta powoduje bardzo dotkliwe dla konsumenta skutki np. usuwane są wszystkie wystawiane przez użytkownika aukcje, użytkownik traci możliwość korzystania z usług świadczonych przez pozwaną, informacja o zawieszeniu konta wywołuje złe wrażenie na innych użytkownikach.

Ponadto powód podniósł, iż pozwana powinna najpierw zawiadomić użytkownika o zamiarze zablokowania konta oraz podać przyczynę takiej decyzji. W rezultacie, powód miałby czas na przedstawienie argumentów na swoją obronę oraz możliwość zabezpieczenia danych zawartych na platformie.

Pozwana wniosła odpowiedź na pozew w dniu 7 marca 2013 roku. Domagała się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia od powoda na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwana wniosła także o przeprowadzenie dowodów wskazanych w treści ww. pisma na okoliczności w nim wskazane.

W odpowiedzi na pozew pozwana podniosła brak legitymacji procesowej czynnej, bowiem powód nie korzysta z usług pozwanej w charakterze konsumenta, ale przedsiębiorcy. Powyższe wynika także z faktu, iż działania powoda w ramach platformy (...) miały charakter gospodarczy.

W uzasadnieniu pisma pozwana zaprzeczyła jakoby zakwestionowany zapis był abuzywny. Powód w pozwie wskazał, iż pozwana używa zwrotów niedookreślonych, co pozwala jej na zawieszenie konta użytkownikowi z jakiegokolwiek powodu. Jednakże pozwana w piśmie zaprzeczyła powyższemu zarzutowi, bowiem w jej ocenie zakwestionowane postanowienie wskazuje konkretne przesłanki zawieszenia konta. Pozwana podniosła także, iż nie jest w stanie przewidzieć wszelkich zachowań konsumentów szkodzących serwisowi i bezpieczeństwu oraz pewności obrotu dokonywanego w ramach (...), tak by móc precyzyjnie i enumeratywnie wskazać w Regulaminie konkretne zachowania użytkowników, które mogą skutkować zawieszeniem. Ponadto, w ocenie pozwanej, zrezygnowanie z treści zakwestionowanego postanowienia, mogłoby skutkować pozostawieniem poza sferą regulacji części niepożądanych działań użytkowników portalu. Skutkiem czego, pozwana nie miałaby możliwości ochrony konsumentów przed takimi działaniami. Nadto, zdaniem pozwanej przesłanki zawieszenia konta nie są na tyle dowolne, by twierdzić, iż rodzą ryzyko naruszenia interesów konsumentów w sposób rażący. Zdaniem pozwanej zakwestionowane przesłanki uzasadniają zawieszenie konta użytkownika i obligują pozwaną do podjęcia powyżej wskazanej czynności.

Odwołując się do poszczególnych przesłanek, pozwana podniosła, iż wszelkie postanowienia Regulaminu mają charakter istotny, w związku z czym każdy przypadek ich naruszenia przez użytkownika powinien zostać obwarowany możliwością zawieszenia konta. Analizując kolejną z przesłanek, powód wskazał, iż działania naruszające dobre imię produktu pozwanej jakim jest rozpoznawalny serwis (...), naraża ją na utratę zaufania użytkowników, które jest niewątpliwie ważne do jej prawidłowego funkcjonowania. Zatem pozwana powinna mieć zagwarantowane prawo przeciwdziałania zachowaniom, które naruszają jej wizerunek. Stosowanie niniejszego postanowienia umożliwia pozwanej wpływanie na jakość świadczonych przez nią usług poprzez redukowanie liczby niezgodnych z prawem i warunkami Regulaminu działań użytkowników serwisu.

Odnosząc się do ostatniej przesłanki, pozwana podniosła, iż jest ona zobowiązana zapewnić bezpieczeństwo handlu dokonywanego za pośrednictwem prowadzonej przez siebie platformy. Weryfikacja danych użytkowników i zawieszenie konta ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim użytkownikom serwisu. Tym samym, wykluczone jest umożliwienie użytkownikowi, którego dane wymagają sprawdzenia, świadczenia usług za pośrednictwem portalu. W ocenie pozwanej szybka reakcja tj. zawieszenie konta po uzyskaniu informacji o nieprawidłowym działaniu użytkownika, ma na celu zminimalizować ryzyko szkód zarówno dla serwisu, jak i pozostałych użytkowników platformy.

Ponadto pozwana podniosła, iż nie wyłącza ona swojej odpowiedzialności za szkody poniesione przez użytkownika. W przypadku niezasadnego zawieszenia konta, pozwana ponosi pełną odpowiedzialność cywilnoprawną za szkody poniesione przez użytkownika na skutek takiego zawieszenia konta. Pozwana wskazała także, iż funkcją i celem analizowanego postanowienia jest zapewnienie ochrony serwisu i korzystających z niego konsumentów.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana prowadzi działalność gospodarczą polegającą m.in. na prowadzeniu platformy handlowej on-line o charakterze otwartym, w ramach której organizowane są transakcje (tj. zawieranie umów sprzedaży towarów między zarejestrowanymi użytkownikami). W ramach tej działalności opracowała i w dacie wniesienia pozwów posługiwała się w obrocie wzorcem umowy pt. „Regulamin (...)”, zawierającym zapis, do którego nawiązuje żądanie pozwu, tj.:

"W przypadku, gdy działania Użytkownika naruszają postanowienia Regulaminu, negatywnie wpływają na dobre imię (...), w inny sposób szkodzą (...) bądź w uzasadnionych przypadkach, gdy Konto lub działalność użytkownika w ramach (...) wymaga dodatkowej weryfikacji danych, o których mowa w art.2.2 lub 2.3., Grupa (...)może:

a.  zawiesić na czas określony lub nieokreślony jedno, kilka bądź wszystkie Konta Użytkownika."

Powyższe okoliczności były pomiędzy stronami bezsporne.

Zgodnie z art. 227 kpc przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. W konsekwencji nie mogły być przedmiotem postępowania dowodowego okoliczności przedmiotowo nieistotne, zaś postępowanie dowodowe zostało ograniczone do normatywnie wyrażonych przez ustawodawcę przesłanek uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo w niniejszej sprawie zasługiwało na uwzględnienie w części.

Stosownie do treści art. 385[1] §1 kc, aby dane postanowienie umowne mogło być uznane za niedozwolone, musi ono spełniać cztery przesłanki tj.: (I) postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem, (II) ukształtowane przez postanowienie prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, (III) powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta oraz (IV) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

Omawiane postanowienie nie reguluje głównych świadczeń stron. Główne świadczenia pozwanego polegają bowiem na udostępnieniu profilu w celu umożliwienia swoim kontrahentom zawiązywania umów z innymi użytkownikami portalu, zaś konsumenta na zapłacie umówionego abonamentu za korzystanie z platformy.

Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia nie może w tej sprawie mieć znaczenia wobec abstrakcyjnego charakteru kontroli postanowienia wzorca umownego. Sąd nie bada w niniejszym postępowaniu konkretnych stosunków istniejących pomiędzy kontrahentami, ale wzorzec i treść hipotetycznych stosunków, jakie powstałyby pomiędzy pozwanym, a potencjalnym konsumentem. Nie ma zatem znaczenia, czy jakaś konkretna umowa była między stronami negocjowana ani nawet czy wzorzec był, czy też nie był zastosowany przy zawieraniu jakiejkolwiek konkretnej umowy. Kontrola ta ma bowiem charakter oceny ex ante i obejmuje wzorzec, nie zaś konkretną umowę. Istotny jest zatem fakt, że pozwany wprowadził oceniany wzorzec do obrotu poprzez wystąpienie z ofertą zawarcia umowy z wykorzystaniem go.

Dla zastosowania omawianego przepisu przesłanki II (sprzeczność z dobrymi obyczajami) i III (rażące naruszenie interesów konsumenta) muszą zachodzić równocześnie. Z reguły rażące naruszenie interesu konsumenta jest naruszeniem dobrych obyczajów, ale nie zawsze zachowanie sprzeczne z dobrymi obyczajami rażąco narusza ten interes.

Poprzez dobre obyczaje rozumiemy pewien powtarzalny wzorzec zachowań, który jest aprobowany przez daną społeczność lub grupę. Są to pozaprawne normy postępowania, którymi przedsiębiorcy winni się kierować. Ich treści nie da się określić w sposób wyczerpujący, ponieważ kształtowane są przez ludzkie postawy uwarunkowane zarówno przyjmowanymi wartościami moralnymi, jak i celami ekonomicznymi i związanymi z tym praktykami życia gospodarczego. Wszystkie one podlegają zmianom w ślad za zmieniającymi się ideologiami politycznymi i społeczno – gospodarczymi oraz przewartościowaniami moralnymi. W szczególności zaś, dobre obyczaje to normy postępowania polecające nienadużywanie w stosunku do słabszego uczestnika obrotu posiadanej przewagi ekonomicznej. W niniejszej sprawie dobrym obyczajem jest, by przedsiębiorca nie wykorzystywał swej uprzywilejowanej pozycji kontraktowej, będącej rezultatem stosowania przez niego jednostronnie ustalonego wzorca umowy.

Na gruncie niniejszej sprawy, wskazane w postanowieniu sformułowania przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienie do dokonywania wiążącej interpretacji umowy. Przedmiotowy zapis nie precyzuje w jakich okolicznościach może dojść do zablokowania konta. Zatem to przedsiębiorca określa w jakich sytuacjach postanawia uniemożliwić użytkownikowi dostęp do konta. Nadto taka decyzja podejmowana jest bez uprzedniego powiadomienia konsumenta o blokadzie oraz jej przyczynie.

W zakresie oceny stopnia naruszenia interesów konsumentów Sąd tutejszy podziela opinię Sądu Apelacyjnego w Warszawie (wyrok z dnia 2006-06-27, sygn. akt VI ACa 1505/05), że naruszenie interesów konsumenta, aby było rażące, musi być doniosłe czy też znaczące. Natomiast interesy konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też każdy inny, chociażby niewymierny. Zaliczyć tu można również dyskomfort konsumenta, spowodowany takimi okolicznościami jak strata czasu, naruszenie prywatności, niedogodności organizacyjne, wprowadzenie w błąd oraz inne uciążliwości, jakie mogłyby powstać na skutek wprowadzenia do zawartej umowy ocenianego postanowienia. Przy określaniu stopnia naruszenia interesów konsumenta należy stosować nie tylko kryteria obiektywne (np. wielkość poniesionych czy grożących strat), lecz również względy subiektywne związane bądź to z przedsiębiorcą (np. renomowana firma), bądź to z konsumentem (np. seniorzy, dzieci). Konieczne jest zbadanie, jaki jest zakres grożących potencjalnemu konsumentowi strat lub niedogodności.

Stosowany przez pozwanego zapis rażąco narusza interesy konsumentów. W szczególności może ono dotyczyć sfery ekonomicznej związanej z pozbawieniem możliwości skorzystania z usług dostępnych na platformie w rezultacie czego, powód może ponieść straty finansowe. Ponadto, takie działanie może mieć także charakter ekonomiczny. Bowiem informacja o zawieszeniu konta wywołuje złe wrażenie na innych użytkownikach, a tym samym powód może utracić znaczną ilość swoich potencjalnych kontrahentów.

Mając powyższe na uwadze, należy podnieść, iż przedsiębiorcy obowiązani są formułować treść swoich wzorców umownych jednoznacznie i w sposób zrozumiały zgodnie z treścią art. 385 § 2 k.c. Ze względu na fakt, iż wzorzec umowny stosowany przez przedsiębiorcę ma charakter adhezyjny, tryb zawierania tych umów pozbawiony jest elementu negocjacji. Konsument zatem nie ma wpływu na brzmienie poszczególnych postanowień umowy przygotowanych przez przedsiębiorcę. Postanowienia te są mu narzucane przez profesjonalistę, dlatego przedsiębiorca winien zapewnić ich przejrzystość. Zawierając umowę konsument powinien być dokładnie poinformowany o wynikających z niej prawach i obowiązkach –zarówno swoich, jak i przedsiębiorcy. Brak tych informacji lub niejasność sformułowań, podobnie jak ma to miejsce w zaistniałej sytuacji, może skutkować tym, że konsument zgodzi się na warunki umowy, których obowiązywania nie był w pełni świadomy w momencie jej zawierania, co wynika z przyznanego sobie przez przedsiębiorcę uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy. Przewaga kontraktowa pierwszego z nich stwarza zagrożenie, że będzie on dokonywał korzystnej dla siebie interpretacji budzących wątpliwości klauzul, z pokrzywdzeniem słabszej strony kontraktu- konsumenta. Każdy przejaw dyskryminacji słabszej strony umowy należy więc traktować jako naruszenie dobrych obyczajów. Tym samym klauzule niejednoznaczne, niedookreślone, niezrozumiałe („negatywny wpływ na dobre imię (...)”; ”szkodzenie w inny sposób (...)”), należy ocenić jako przyznające przedsiębiorcy uprawnienie do dokonywania wiążącej interpretacji umowy. Nadto, takie działanie przedsiębiorcy wypełnia hipotezę art. 385[3] pkt 9 kc.

Odnosząc się do zarzutu pozwanej dotyczącego braku legitymacji procesowej czynnej, należy zważyć na fakt, iż kwestionowany wzorzec umowny jest zarówno adresowany do konsumentów jak i przedsiębiorców. Reguluje on prawa i obowiązki każdego potencjalnego jak i aktualnego kontrahenta (dot. konsumenta) przedsiębiorcy, jakim jest (...)sp. z o.o. w P.. Ponadto, pozwana wprawdzie trafnie wskazała w załączonych dokumentach, iż powód działał jako przedsiębiorca na ww. platformie, jednakże było to w okresie od 2001 roku (rok zarejestrowania się powoda na platformie pozwanej) do 2011 roku (ostatnie logowanie się powoda na swoim koncie). Natomiast brak dowodów na to, aby w dniu wniesienia pozwu działalność powoda miała ten sam charakter. Zatem występując z powództwem, powód występował w roli konsumenta. Skutkiem czego, wzorzec ten podlega kontroli abstrakcyjnej, co należy do kognicji tutejszego Sądu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385[1] § 1 kc, Sąd uznał postanowienie wzorca umowy we wskazanym zakresie tj. o treści: "W przypadku, gdy działania Użytkownika (…) negatywnie wpływają na dobre imię (...), w inny sposób szkodzą (...) (…), (...)może: a. zawiesić na czas określony lub nieokreślony jedno, kilka bądź wszystkie Konta Użytkownika" za niedozwolone, zaś na podstawie art. 479[42] § 1 kpc zakazał jego wykorzystywania w obrocie z udziałem konsumentów.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo z uwagi na to, iż postanowienie to nie wykazuje cech abuzywności. Pozwana trafnie przywołała w odpowiedzi na pozew, iż wszystkie postanowienia regulaminu mają charakter istotny ze względu na specyfikę działalności portalu. Ponadto, przesłanka zablokowania konta w tymże przypadku została jednoznacznie sprecyzowana (tj. niezastosowanie się do postanowień regulaminu). Pozwana wskazała także, iż jej podstawowym celem jest zapewnienie użytkownikom platformy bezpieczeństwa przy dokonywaniu transakcji. Zatem, w ocenie Sądu uzasadniony jest fakt braku możliwości dokonywania świadczeń przez osoby, których dane nie są potwierdzone. (...), zdaniem Sądu część oddalonego postanowienia nie kształtuje praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie narusza rażąco ich interesów.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 100 kpc, zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. W przedmiotowej sprawie Sąd uwzględnił powództwo wyłącznie w zakresie co do części zakwestionowanego postanowienia, natomiast w pozostałym zakresie zostało ono oddalone, jako niespełniające przesłanek abuzywności. Zatem w pkt 3 wyroku Sąd orzekł na podstawie ww. przepisu o wzajemnym zniesieniu kosztów postępowania pomiędzy stronami. Jak zostało wskazane w pkt 4 wyroku, Sąd obciążył pozwaną jedynie w części należnymi opłatami. Zważając na ww. okoliczności sprawy Sąd zasądził od pozwanej tylko połowę kosztów postępowania tj. 300 zł.

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt strony pozwanej zarządzono na podstawie art. 479 [44] kpc.

SSO Jacek Łabuda