Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

Przewodniczący:	SSO Hanna Kulesza
Protokolant:	sekretarz sądowy Irmina Bartochowska

po rozpoznaniu w dniu 09 października 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego

z udziałem zainteresowanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o udostępnienie infrastruktury kolejowej

na skutek odwołania (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

od decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego z dnia 24 grudnia 2012 r. Nr (...) (...)

I.  oddala odwołanie,

II.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego kwotę 360 zł ( słownie: trzysta sześćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

III.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 360 zł ( słownie: trzysta sześćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Hanna Kulesza

Sygn. akt XVII AmK 1/13

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z dnia 24 grudnia 2012 r. na podstawie art. 29 ust. 1i, ust. 6 ustawy z dnia 28 marca 2003r. o transporcie kolejowym (Dz.U.z 2007r. Nr, 16, poz. 94 ze zm), zwaną dalej „ustawą o transporcie kolejowym” Prezes Urzędu Transportu Kolejowego działając z urzędu orzekł zawarcie między (...) S.A. z siedzibą w W. a (...) S.A. z siedzibą w W. umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej na rozkład jazdy obowiązujący od dnia 9 grudnia 2012r. do dnia 14 grudnia 2013r na warunkach szczegółowo w niej określonych. Integralną część decyzji stanowiły załączniki i dokumenty w nich wymienione.

Na podstawie art. 29 ust. 6 ustawy o transporcie kolejowym decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

(decyzja k. 4-31)

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 14 stycznia 2013r. wniosła (...) S.A. z siedzibą W. (dalej: powód, (...) S.A., (...)) zaskarżając ją w całości , wniosła o jej uchylenie w całości, ewentualnie o zmianę zaskarżonego orzeczenia oraz zasądzenie kosztów postępowania , w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie:

1.  prawa materialnego, polegające na błędnej wykładni art. 10 pkt 1 u.t.k w zw. z art. 13 u.t.k. w zw. art. 29 ust. li u.t.k., skutkujące niezasadnym przyjęciem, iż Prezes Urzędu Transportu Kolejowego w ramach zadań z zakresu regulacji, jest uprawniony do dowolnego kreowania praw i obowiązków licencjonowanego przewoźnika i zarządcy zamierzających zawrzeć umowę o udostępnienie do infrastruktury kolejowej, podczas gdy prawidłowa interpretacja regulacji z art. 29 ust. li u.t.k. winna prowadzić do wniosku, iż Prezes UTK władny jest podjąć jedynie ograniczone działania w tym zakresie, w szczególności nie naruszających integralności ekonomicznej podmiotów gospodarczych oraz nie tworzących dodatkowych zobowiązań i uzgodnień nie postulowanych przez strony w trybie negocjacji lub postulowanych tylko przez jedną ze stron przy sprzeciwie drugiej;

2.  prawa materialnego, tj. art. 29 ust. li u.t.k., art. 32 ust. 1 w zw. z art. 384 k.c., § 19 ust 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 lutego 2009 r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz.U. z 2009, Nr 35, poz. 274, dalej rozporządzenie w sprawie warunków dostępu), polegające na błędnym przyjęciu, iż regulamin przydzielania tras pociągów, o którym mowa w art. 32 ust. 1 u.t.k. jest wzorcem umowy w rozumieniu art. 384 k.c., co jednocześnie w odniesieniu do innych umów zawieranych przez zarządcę z licencjonowanymi przewoźnikami narusza zasadę równego traktowania wszystkich przewoźników w zakresie zawieranych z nimi umów;

3.  prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k., oraz § 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu polegające na dowolnym naniesieniu przez Prezesa UTK zapisu § 2 ust. 2 zaskarżonej decyzji oraz na błędnym przyjęciu, iż powód obowiązany jest do weryfikacji dokumentów przedkładanych przez przewoźnika niezbędnych do uzyskania dostępu do infrastruktury kolejowej, podczas gdy, dokumenty te wydawane są przez Prezesa UTK, a nadto nie jest jasne, na czym przedmiotowa weryfikacja miałaby polegać;

4.  prawa materialnego tj. art. 29 ust. 1i u.t.k. i art. 29 ust. 1c u.t.k. polegające na dowolnej modyfikacji przez Prezesa UTK, zapisu § 2 ust. 10 zaskarżonej decyzji, co w konsekwencji doprowadziło do nałożenia na powoda obowiązku udostępniania infrastruktury kolejowej nie pozostającej w jego zarządzie;

5.  prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k., polegające na wprowadzaniu w błąd zainteresowanego i powoda, iż w zakresie rozliczeń wynikających z § 10 ust. 7 i 9 zaskarżonej decyzji, istnieją zapisy odnoszące się do trybu i terminu regulowania ujętych w tych przepisach zobowiązań, podczas gdy prawidłowa analiza w tym zakresie prowadzi do wniosku odwrotnego;

6.  prawa materialnego tj. art. 29 ust. 1i u.t.k., poprzez jego błędną wykładnie, polegającą na niezasadnym przyjęciu, iż Prezes UTK posiada uprawnienia mogące w sposób dowolny wpływać na zobowiązania ekonomiczne stron umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej odnoszące się do sposobu naliczania i wysokości marży zysku należnej zarządcy, podczas gdy prawidłowa analiza omawianego przepisu prowadzi do wniosku odwrotnego;

7.  prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k. oraz § 18 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu, poprzez ich błędną wykładnie, polegającą na niezasadnym przyjęciu, iż Prezes UTK posiada uprawnienia mogące w sposób dowolny wpływać na zobowiązania ekonomiczne stron umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej odnoszące się do sposobu naliczania i wysokości należnych przewoźnikowi z tytułu odwołania pociągu przez zarządcę, podczas gdy prawidłowa analiza omawianych przepisów prowadzi do wniosku odwrotnego;

8.  prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k., poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK, iż posiada on uprawnienie do nałożenia na zarządce obowiązku każdorazowego aktualizowania kategorii linii kolejowych w związku z prowadzonymi pracami remontowymi i modernizacyjnymi oraz przedłużającymi się ograniczeniami prędkości wynikającymi ze złego stanu infrastruktury kolejowej, podczas gdy prawidłowa wykładnia omawianego przepisu prowadzi do wniosku odwrotnego;

9.  prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k., poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK, iż posiada on uprawnienie do dowolnego doboru formy zabezpieczenia roszczeń zarządcy wynikających z decyzji zastępującej umowę o korzystanie z infrastruktury kolejowej;

10.  prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k., poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK, iż posiada on uprawnienie do nakładania na zarządcę i przewoźnika obowiązku w postaci informowania Prezesa UTK o wprowadzonych ograniczeniach kursowania pociągów, podczas gdy ewentualne wyprowadzenie takiej powinności nie może znajdować odzwierciedlenie w zapisach decyzji zastępującej umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej będącej w rzeczywistości kontraktem między jej stronami, a zatem regulującym jedynie prawa i obowiązki zarządcy i przewoźnika między nimi;

11.  prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k. poprzez niezasadnie przyjęcie przez Prezesa UTK, iż posiada on uprawnienie do na nakładania na zarządcę i przewoźnika obowiązku w postaci informowania Prezesa UTK o dokonaniu przez zainteresowanego wpłaty należności, podczas gdy ewentualne wyprowadzenie takiej powinności nie może znajdować odzwierciedlenie w zapisach decyzji zastępującej umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej będącej w rzeczywistości kontraktem między jej stronami, a zatem regulującym jedynie prawa i obowiązki zarządcy i przewoźnika między nimi;

12.  prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1i u.t.k. oraz art. 29 ust 2 u.t.k. poprzez niezasadne przyjęcie przez Prezesa UTK iż posiada on uprawnienie do nałożenia na zarządcę obowiązku wprowadzania kar umownych oraz ustalenia ich wysokości, jak również nakładania na zarządcę infrastruktury kolejowej obowiązku ich rozliczenia, w tym również tych, które wynikły między przewoźnikami oraz wymuszanie na zarządcy nierównego traktowania przewoźników w omawianym zakresie.

W uzasadnieniu odwołania Powód wskazał, iż Strony na skutek wydania zaskarżonej Decyzji zostały zmuszone do przestrzegania stosunku zobowiązaniowego wbrew wcześniejszym ustaleniom i własnym oświadczeniom, przy przekroczeniu granic wymaganych przez prawo do zawarcia umowy o udostępnienie do infrastruktury kolejowej. Nastąpiło w jej ocenie naruszenie prawa na skutek dowolności Prezesa UTK z zakresie formułowania postanowień umowy, co skutkować winno uchyleniem decyzji .

Według (...) Prezesowi UTK nie przysługuje uprawnienie wynikające z art. 29 ust. 1 i u.t.k. z zakresu regulacji rynku. Odwołująca wskazała na konieczność zbadania zakresu narzędzi władczych mogących wpłynąć na kształt umowy Stron na skutek wydania decyzji zastępującej umowę. W jej ocenie, Prezes UTK nie posiada uprawnień do formułowania ustaleń pomiędzy niezależnymi przedsiębiorcami w zakresie accidentalia negotti umowy o udostępnienie infrastruktury w postaci dodatkowych uregulowań, a pomimo tego w niniejszej sprawie ukształtował stosunek cywilnoprawny w zakresie, w jakim strony go nie negocjowały. Uprawnienie takie nie wynika z art. 29 ust. 1i u.o.t.k. i nie może być interpretowany rozszerzająco. Prezes UTK, zdaniem Skarżącej stworzył tym samym własną wizję umowy o udostępnienie infrastruktury. Prezes przekroczył tym samym art. 29 ust. 1i u.t.k. poprzez wydanie rozstrzygnięcia w zakresie, którego nie był uprawniony orzekając o stosunkach cywilnoprawnych i handlowych między stronami umowy. Za niedopuszczalne zdaniem powoda należy uznać , wprowadzanie przez Prezesa UTK do kontraktu handlowego zobowiązań i ustaleń , o które nawet strony nie postulowały , a nadto nakładać na nie dodatkowe zobowiązania finansowe bez uwzględnienia sytuacji ekonomicznej przedsiębiorców.

Na rozprawie w dniu 09 października 2014r, powód zmodyfikował żądanie odwołania na wypadek nie uwzględnienia wniosku o uchylenie decyzji w całości wnosząc o uchylenie decyzji zastępującej umowę w części tj. uchylenie par. 2 ust. 2 i 10 oraz par.15 ust. 5 decyzji.

(odwołanie k.45-69, protokół rozprawy k. 232)

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (dalej: pozwany, Prezes UTK) wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołanie k. 118-149 )

Na rozprawie w dniu 9 października 2014r. (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej: zainteresowany, (...) S.A., (...) ) wniosła o oddalenie odwołanie w całości w tym o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

(stanowisko zainteresowanej protokół k. 232)

Postanowieniem z dnia ….Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji oddalił wniosek powoda o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. i (...) S.A. w dniach 16 października 2012r. i 12 listopada 2012 r. prowadziły negocjacje o zawarcie umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej do przewozu osób w rozkładzie jazdy pociągów 2012/2013, podczas których nie doszły do porozumienia, co do wszystkich postanowień negocjowanej umowy.

(okoliczność bezsporna)

Prezes UKT postanowieniem z dnia 19 listopada 2012r. na podstawie art. 29 ust. 1e, ust. 1 f oraz ust. 1 g ustawy z dnia 28 marca 2003r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2—7r. Nr 16, poz. 94 ze zm.) w sprawie zawarcia między (...) S.A. z siedzibą w W. a (...) z siedzibą w W. umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej do przewozu osób w rozkładzie jazdy pociągów 2012/2013 nałożył na Strony obowiązek prowadzenia negocjacji oraz dostarczenia Prezesowi UTK projektu umowy oraz stanowisk Stron w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania postanowienia. Tym samym postanowieniem Prezes UTK wyznaczył termin i miejsce negocjacji na dzień 27 listopada 2012 r. w siedzibie urzędu, oraz wyznaczył termin zakończenia negocjacji na dzień 30 listopada 2012r.

(dowód: postanowienie Prezesa UTK k. 19-20 akt administracyjnych .)

W piśmie z dnia 23 listopada 2013r. Prezes UTK przedstawił i załączył do akt sprawy postępowania administracyjnego swoje stanowisko w związku z brakiem porozumienia pomiędzy pasażerskimi przewoźnikami kolejowymi a (...) S.A. w zakresie przedstawionej propozycji przez tego ostatniego rekompensat do rozkładu jazdy pociągów.

(dowód: pismo (...)z dnia 5 listopada 2012r, k.13-14 akt administracyjnych, pismo (...) z dnia 17 października k.15-20 akt administracyjnych, stanowisko Prezesa UTK k. 21-25 akt administracyjnych).

(...) S.A. przedłożyła projekt umowy o dostępie do infrastruktury kolejowej wraz ze wskazaniem tych postanowień co do których nie osiągnęła porozumienia w drodze negocjacji z (...) z siedzibą w W.S.A.

(dowód pismo z 23 listopada 2012r. k. 29 akt administracyjnych, tabela rozbieżności k. 31-35 akta administracyjnych, projekt umowy wraz załącznikami k. 37-85 akt administracyjnych).

(...) S.A. z siedzibą w W. wskazała rozbieżności w postanowieniach umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej negocjowanej z (...) S.A..

(treść informacji przesłana drogą elektroniczną na adres Prezesa UTK k. 87-93 akt administracyjnych).

(...) S.A. i (...) S.A. oświadczyły, że w toku prowadzenia negocjacji nie uzgodniły treści zapisów § 1 pkt 2, § 2 ust. 7, § 5 ust. 11, § 7 ust. 12 pierwszy akapit, § 7 ust. 13, § 11 ust.8, § 15, ust. 5, Załącznik nr 7 ust. 9, 10, 12, 14 i 16, oraz załącznik nr 9. Umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej do przewozu osób w rozkładzie jazdy pociągów 2012/2013 .

( protokół negocjacji k. 95-105 akt administracyjnych.)

Pismem z dnia 29 listopada 2012 r. Prezes UTK poinformował strony, o prawie do wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów w sprawie oraz zgłoszonych żądań, w terminie 5 dni od dnia otrzymania pisma. Z prawa tego strony skorzystały.

(dowód: pismo UTK z 29 listopada 2012r. k. 147akt administracyjnych, pismo (...) S.A. k. 153-154 akt administracyjnych, pismo (...) S.A. k.155-156 akt administracyjnych.)

Powyżej opisany stan faktyczny jako nie sporny został ustalony przez Sąd w oparciu o ww. dowody, których wiarygodność i moc dowodowa nie budziły zastrzeżeń.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Odwołanie zasługuje na oddalenie.

Zasadniczo należy wskazać, że zaskarżona decyzja znajduje podstawę prawną w treści art. 29 ust 1i ustawy z dnia 28 marca 2003r. o transporcie kolejowy (Dz.U.z 2007r. nr 16 ,poz. 94 ze zm.) - dalej jako u.t.k - w myśl którego Prezes UTK wydaje, po bezskutecznym upływie terminu zakończenia negocjacji, decyzję w sprawie udostępnienia infrastruktury kolejowej, która zastępuje umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Umowa o udostępnianie infrastruktury kolejowej zawarta z zarządcą infrastruktury lub zastępująca ją decyzja daje przewoźnikowi kolejowemu prawo do korzystania z przydzielonych i wyznaczonych w rozkładzie jazdy pociągów tras pociągów i umożliwia mu korzystania z niezbędnej infrastruktury kolejowej (art. 29 ust.1 u.t.k.), a w zamian za udostępnienie infrastruktury kolejowej jej zarządca nabywa prawo do opłat, o których mowa w art. 33 u.t.k. (art. 29 ust. 4 u.t.k.). Umowa zawierana jest na okres obowiązywania rozkładu jazdy pociągów.

Essentialia negotii umowy o korzystanie z przydzielonych tras pociągowych zostały wymienione w § 20 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 lutego 2009 r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz.U.2009.35.274 dalej: jako rozporządzenie w sprawie warunków dostępu), które w szczególności prawodawca wskazuje jako :

1) rozkład jazdy pociągów przewoźnika;

2) warunki udostępniania oraz korzystania z infrastruktury kolejowej związanej z przydzieloną trasą pociągu;

3) usługi, które zarządca zapewnia na rzecz przewoźnika;

4) jednostki organizacyjne wyznaczone do współpracy;

5) zasady dokumentowania świadczonych usług;

6) zastosowane ulgi i współczynniki zwiększające stawki;

7) termin, a także sposób uiszczenia:

a) opłaty podstawowej,

b) opłat dodatkowych,

c) opłaty rezerwacyjnej,

d) innych zobowiązań finansowych wynikających z umowy;

8) zakres i sposób ustalania odpowiedzialności stron umowy w przypadku wystąpienia szkód;

9) zasady postępowania i regulowania ewentualnych zobowiązań w przypadku powstania przeszkód w wywiązaniu się z zobowiązań wynikających z umowy;

10) sposób odstąpienia od umowy albo jej rozwiązania;

11) sposób rozstrzygania sporów.

Istotnym z punktu widzenia elementów umowy jest również zasada, że strony uczestniczące w procesie zawierania umowy o korzystanie z przydzielonych tras pociągów, określaną jako umowa o udostępnienie infrastruktury kolejowej, obowiązuje regulamin przydzielania tras pociągów (dalej jako: Regulamin), opracowany, zgodnie z treścią § 19 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu, przez zarządcę infrastruktury po przeprowadzeniu konsultacji z przewoźnikami. Regulamin wydawany jest na podstawie upoważnienia ustawowego wynikającego wprost z art. 32 ust. 1 u.t.k.

Regulamin ten w szczególności określa: tryb składania i rozpatrywania wniosków o przydział tras pociągów, charakterystykę infrastruktury kolejowej przeznaczonej do udostępniania przewoźnikom kolejowym oraz informacje o warunkach dostępu do niej, sposób ustalania opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej, warunki korzystania z udostępnionej infrastruktury kolejowej, zakres usług związanych z udostępnianiem infrastruktury kolejowej i warunki ich zapewnienia oraz sposób przewożenia materiałów sypkich zapobiegający ich pyleniu.

Oznacza to, że umowa nie może być sprzeczna z regulaminem, tym bardziej, że zarządcę obowiązuje zasada zapewnienia równoprawnego traktowania przewoźników kolejowych w przedmiocie udostępniania infrastruktury kolejowej. Granicą ingerencji Prezesa UTK w ukształtowanie stosunku prawnego o udostępnienie infrastruktury kolejowej mocą decyzji zastępującą tę umowę wydaje się, że jest przepis art. 31 ust 9 u.t.k., który stanowi, że prawa i obowiązki w niej wyrażone nie mogą naruszać zasad bezpieczeństwa ruchu kolejowego, bezpiecznego przewozu osób i rzeczy oraz ochrony środowiska, a także ochrony zabytków.

W kontekście powołanych przepisów a także biorąc pod uwagę, że na mocy przepisów prawa Prezes UTK wypełnia zadania w zakresie regulacji transportu kolejowego (art. 13 u.t.k.) Sąd doszedł do przekonania, że wydana decyzja mieści się w granicach kompetencji Prezesa UTK, w przeciwieństwie do tego co podnosi powód w zarzucie pierwszym.

Zdaniem Sądu Prezes UTK w sytuacji poddania jego kompetencji sporu między przewoźnikiem z zarządcą infrastruktury, uprawniony jest rozstrzygnąć w sposób władczy nie tylko kwestie sporne między stronami, z powodu których strony nie osiągnęły porozumienia, ale także te nie będące przedmiotem negocjacji, jeśli są one istotne dla prawidłowego funkcjonowania regulowanego rynku, o ile oczywiście przyjęte rozwiązania mieszczą się w granicach prawa.

Rolą Prezesa UTK jest ukształtowanie środkami administracyjnymi stosunku cywilnoprawnego pomiędzy podmiotami działającymi na rynku regulowanym tak aby odpowiadał relacjom między kontrahentami występującymi na rynkach konkurencyjnych i zapewniał efektywną konkurencję na rynku transportu kolejowego. Mając zaś na uwadze, że wydana decyzja nie przekracza zakresu regulacji brak jest podstaw do uwzględnienia zarzutów przekroczenia kompetencji przez organ. Prezes UTK wydając decyzję w sprawie udostępnienia infrastruktury kolejowej ma obowiązek stworzenia prawnych warunków dla zapewniania minimalnego dostępu do infrastruktury kolejowej oraz dostępu na sieci kolejowej do urządzeń związanych z obsługą pociągów, a także do zapewnienia tej obsługi określonych w części I załącznika do u.t.k. Skoro decyzja o dostępie do infrastruktury kolejowej w zakresie nią objętym zastępuje umowę, to musi ona zawierać niezbędne elementy tej umowy, które umożliwiają jej realne funkcjonowanie w obrocie.

Przechodząc do rozpoznania dalszych zarzutów, Sąd zważył co następuje:

Odnośnie zarzutu drugiego dotyczącego postanowienia zawartego w § 1 pkt 2 decyzji a dotyczącego uznania - według powoda niezasadnie - Regulaminu przydzielania tras pociągów za wzorzec umowy, to należy uznać, go za niezasadny. Regulamin ten, określa zasady współpracy pomiędzy przedsiębiorcami których dotyczy, tj. przewoźników kolejowych i zarządcy infrastruktury. Oczywiste jest to, że regulamin ten nie dotyczy stosunków z konsumentami. O konsumentach jest mowa tylko w art. 384 § 2 kc. Zatem przepisy art. 384-385 k.c. nie ograniczają stosowania wzorców umów czy regulaminów do kształtowania li tylko relacji z konsumentami. Ponadto według art. 384 k.c. wzorzec umowny ma być ustalony przez jedną ze stron, nie jest zaznaczone w tym przepisie, czy ma ona działać w porozumieniu z drugą stroną umowy, czy też nie, zaś w § 19 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu jest mowa o konsultacjach zarządcy z przewoźnikami, czyli zarządca sam ustala Regulamin (po zgromadzeniu ewentualnych opinii przewoźników) (jak: w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego z dnia 18.06.2014r. sygn.akt. VI A Ca 1473/13).

W omówionym wyżej znaczeniu regulamin przydzielania tras pociągów jest więc wzorcem umowy o jakim mowa w art. 384-385 kc.

Brak jest podstaw od uwzględnienia zarzutu trzeciego tj. naruszenia art. 29 ust. 1i u. t.k odnoszącego się do postanowienia § 2 ust. 2 decyzji. Nałożony w przedmiotowym zapisie obowiązek weryfikacji dokumentów przedkładanych przez przewoźnika znajduje uzasadnienie w treści art. 354 k.c. nakładającego na strony umowy obowiązek współdziałania przy wykonywaniu zobowiązania zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno- gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadającym tym zwyczajom. Wyrażenie stanowiska przez drugą stronę co do kompletności, aktualności i zgodności dokumentów będących przedmiotem świadczenia przewoźnika jest działaniem, które w ocenie Sądu zmierza do wykonywania zobowiązania zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu.

Niezasadny jest również zarzut czwarty odnoszący się do naruszenia § 2 ust. 10 decyzji, ponieważ pozwany w kwestionowanym postanowieniem nie nałożył nowych obowiązków ani uprawnień dla powoda i zainteresowanego ponadto co strony same ustaliły w procesie negocjacji. Postanowienie to mieści się w granicach art. 29 ust. 1 a ustawy t.k. , który przewiduje , że przewoźnicy kolejowi są uprawnieni do minimalnego dostępu do infrastruktury kolejowej oraz dostępu do sieci kolejowej do urządzeń związanych z obsługą pociągów, a także do zapewnienia tej obsługi, określonych w części I załącznika do ustawy t.k. Uprawnienie które przysługuje zainteresowanemu do realizacji przejazdów, w celu minimalizacji opóźnień, jego pociągów z wykorzystaniem infrastruktury kolejowej linii 250 będącej w zarządzie (...) sp. z o.o., nie jest obowiązkiem tylko uprawnieniem dla zainteresowanej w ramach prawa do minimalnego dostępu do infrastruktury, pod warunkiem, ze zostanie jej przydzielona i udostępniona trasa pociągu na tej linii przez (...) (...) sp. z o.o.

W kolejnym zarzucie piątym i siódmym powód kwestionował § 10 ust. 7 i 9 decyzji odnoszący się do przewidzianej dla przewoźnika rekompensaty ustalonej w formie procentu od opłaty podstawowej za odwołaną trasę pociągu z przyczyn leżących po stronie zarządcy.

§ 10 ust 7 decyzji co do zasady odpowiada treści § 18 rozporządzenia w sprawie dostępu, z tą różnicą, że określona w tym przepisie opłata rezerwacyjna w treści decyzji jest rekompensatą a stroną uprawnioną do jej żądania jest przewoźnik a nie zarządca. Prezes UTK nie miał obowiązku określenia w decyzji sposobu i terminu jej uiszczenia ponieważ treść § 20 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu odnosi się do opłaty podstawowej, opłat dodatkowych, opłaty rezerwacyjnej należnej zarządcy na podstawie umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Na marginesie § 16 ust. 8 decyzji przekazał tę regulację do negocjacji stronom. Ustalona w § 10 ust. 7 decyzji rekompensata dla przewoźnika na warunkach symetrycznych, do tych które uprawniają zarządcę do pobierania opłaty rezerwacyjnej w przypadku niewykorzystania przydzielonej trasy pociągu przez przewoźnika niezależnie od przyczyny, jest formą kary umownej za nienależyte wykonanie umowy przez zarządcę. Podstawą prawną regulacji dla przewidzianej kary umownej dla zarządcy jest § 20 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu według którego umowa o korzystanie z przydzielonych tras pociągów określa w szczególności zasady postępowania i regulowania ewentualnych zobowiązań w przypadku powstania przeszkód w wywiązaniu się z zobowiązań wynikających z umowy. Analogicznie zatem taki sam zakres możliwej a nawet koniecznej regulacji przysługuje Prezesowi UTK, który wydaje decyzję zastępującą umowę. Należy zgodzić się z argumentacją pozwanego, że zobowiązanie zarządcy do ponoszenia kar umownych za odwołanie pociągu z przyczyn leżących po jego stronie, w terminie krótszymi niż 30 dni, najczęściej spowodowanych pracami remontowo – modernizacyjnymi, przyczyni się do sprawniejszego planowania i wykonania zadań w zakresie utrzymania infrastruktury kolejowej w należytym stanie. Skutki gospodarcze odwołania pociągu z trasy są bardziej dotkliwe dla przewoźnika niż zarządcy. W związku z czym zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie również, nawet jeśli pozwany określił sposób dokumentowania obciążenia rekompensatą fakturą a nie notą księgową, co nie ma wpływu na prawidłowość kwestionowanego postanowienia. Wystawienie noty księgowej czy faktury jest dowodem księgowym nie mającym wpływu na ukształtowanie treści praw i obowiązków wynikających z umowy o dostępie do infrastruktury kolejowej.

Nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut szósty odnoszący się do § 9 ust. 3 pkt 3 i 4 i ust. 4 decyzji. Ingerencja Prezesa UKT z zakresie ustalenia marży zysku na poziomie 7% czy też utraty prawa do jej naliczenia związana jest z pogorszeniem parametrów pierwotnie przydzielonych tras pociągów w ramach rocznego rozkładu jazdy pociągu lub indywidualnego rozkładu jazdy pociągów, których konsekwencją jest wprowadzenie zastępczego rozkładu jazdy pociągów. Zgodnie z § 20 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu Prezes UTK jest wręcz zobowiązany do umieszczenia w umowie regulacji odnoszących się do ewentualnych zobowiązań w sytuacjach w których powstają przeszkody w wywiązywaniu się z zobowiązań wynikających z umowy. Obowiązek zarządcy infrastruktury do nienaliczania marży zysku dla przejazdów zamówionych w rocznym rozkładzie jazdy pociągów, a zrealizowanych w ramach zastępczego rozkładu jazdy pociągów uzależniony został od sytuacji, gdy z przyczyn leżących po jego stronie nastąpiło pogorszenie parametrów pierwotnie przydzielonych tras przez wydłużenie czasów jazdy pociągów powyżej 15 minut w przypadku wojewódzkich przewozów pasażerskich oraz powyżej 30 minut w przypadku międzywojewódzkich przewozów pasażerskich realizowanych w publicznym transporcie zbiorowym, bez względu na to czy są to przewozy wykonywane w ramach usług użyteczności publicznej. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na treść § 13 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu - nie zabrania zarządcy różnicowania stawek marży zysku, a jej zróżnicowanie przez Prezesa UTK uwzględnia jedynie te przypadki w których obniżona jakość oferowanych usług przyczynia się do powstania strat po stronie przewoźników. W ocenie Sądu postanowienie to nie budzi zastrzeżeń ponieważ umowa o udostępnienie infrastruktury kolejowej jest umową wzajemną, to nie może budzić wątpliwości prawo do różnicowania systemu wynagradzania za świadczenie wzajemne zarządcy w sytuacji gdy świadczenie to nie było spełnione zgodnie z treścią Regulaminu z przyczyn leżących po stronie zarządcy.

Kwestionowany przez powoda § 11 ust. 8 decyzji w ramach zarzutu ósmego de facto odpowiada istocie umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej jako stosunku prawnego o charakterze ciągłym. Świadczenie wzajemne zarządcy w zamian za należną opłatę, powinno odpowiadać treści art. 355 § 2 k.c. Zobowiązanie zarządcy do zachowania parametrów linii kolejowych i czasu przejazdów w zakresie pasażerskich przewozów kolejowych w okresie obowiązywania umowy o dostępie do infrastruktury kolejowej, mieści się w granicach należytej staranności wymaganej przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Przewoźnik nie ma wiedzy jak również wpływu na to, że w okresie obowiązywania umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej, linie kolejowej mogą odbiegać od parametrów w oparciu o które jest ustalany czas przejazdu pociągów.

Niezasadny jest również zarzut dziewiąty odnoszący się do § 15 ust. 7 decyzji, w zakresie w jakim odwołujący się zarzuca, dowolność w wyborze sposobu zabezpieczenia roszczeń powoda. Zarówno weksel wraz z deklaracją wekslową określoną w załączniku nr 8 decyzji, jak i art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. należą do przewidzianych prawem sposobów zabezpieczania wykonania świadczenia należnego zarządcy. Natomiast powód nie wykazał w toku postępowania, że forma wyboru zabezpieczenia dokonana przez pozwanego, zapewniająca pewność obrotu gospodarczego i prawa pasażerów, w jakikolwiek sposób przez ten wybór narusza jego interesy. Powód nie wykazał również, że sposób zabezpieczenia przez dobrowolne poddanie się egzekucji skuteczniej chroni jego słuszne interesy, jak również nie wykazał że zainteresowany w jakikolwiek sposób utrudniał złożenie podpisanego weksla wraz z deklaracją wekslową. Prezes UTK , w ocenie Sądu w sposób wyważony i chroniący słuszne interesy obu stron dokonał wyboru sposobu zabezpieczenia.

Zobowiązanie stron do poinformowania Prezesa UTK o wprowadzonych ograniczeniach kursowania pociągów zostało wprowadzone w ramach nadzoru regulacyjnego wynikającego z art. 14a ust. 1 u.t.k w odniesieniu do przepisów rozporządzenia 1371/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007r. dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowy.

§ 20 ust. 1 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu określa w szczególności istotne postanowienia umowy, co nie oznacza zamkniętego katalogu postanowień umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Postanowienie to nie wpływa zatem na treść wzajemnych zobowiązań przewoźnika i zarządcy a ma na celu należyte wykonanie zadań krajowego regulatora transportu kolejowego. Decyzja Prezesa UTK zastępująca umowę, choć reguluje kwestie cywilistyczne, jest również aktem prawa administracyjnego, który charakteryzuje element imperium (władzy) przez jednostronne narzucenie regulacji w zakresie posiadanych ustawowych kompetencji. W związku z czym podniesiony w odwołaniu zarzut dziesiąty nie zasługuje również na uwzględnienie.

Taka sama ocena musi spotkać zarzut jedenasty w zakresie zdania § 16 ust. 5 decyzji w którym zobowiązuje zarządcę do zawiadomienia Prezesa UTK o dokonaniu przez przewoźnika spłaty całej zaległej należności lub o aktualnym stanie zadłużenia, ponieważ zapis ten służy realizacji ustawowych zadań powierzonych Prezesowi UTK. Prezes UTK sprawuje nie tylko nadzór nad rozwiązaniem umów ale do jego kompetencji należy również zbieranie i analizowanie informacji dotyczących rynku przewozu kolejowego (art. 13 ust. 1 pkt 6 u.t.k.) a niewątpliwie informacje o złej kondycji finansowej przewoźników, czy o zatorach płatniczych mieszczą się w granicach informacji dotyczących rynku przewozu kolejowych

Odnosząc się do zarzutu ostatniego- dwunastego, należy stwierdzić, że podstawę do regulowania w umowie kwestii zasad postępowania i regulowania ewentualnych zobowiązań w przypadku powstania przeszkód w wywiązywaniu się z zobowiązań wynikających z umowy stanowi przepis § 20 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia w sprawie warunków dostępu. Zastrzeganie w przypadkach niewykonania umowy kar umownych, zwłaszcza, gdy dokładne wyliczenie szkody z tego tytułu nie jest możliwe lub jest istotnie utrudnione jest normalną praktyką kontraktową i znajduje uzasadnienie w niniejszej sprawie. Sam zarządca dostrzegał w dotychczasowych relacjach z przewoźnikami przydatność i racjonalność takiego rozwiązania,

Przyjęcie przez Prezesa UTK, iż strony winny wypracować zasady (system) wzajemnych rozliczeń w zakresie wysokości i sposobu obliczania odszkodowań zmierza niewątpliwie do harmonizacji całego rynku usług kolejowych i przełoży się na sprawiedliwe, bo jednolite rozliczanie przewoźników z tytułu opóźnień w przejazdach (zasada równego traktowania). Przy czym Prezes UTK nie narzucił zarządcy infrastruktury tworzenia systemu informatycznego a co do sposobu dokonywania rozliczeń pozostawił mu w tym względzie dowolność. Należy zgodzić się także z argumentacją organu, że wypracowanie spójnego systemu naliczania kar, rekompensat oraz rozliczeń wszystkich kosztów, które obciążają przewoźników może przybliżyć zaspokojenie społecznych oczekiwań odnoszących się do terminowości kolei, skoro przewoźnicy powodujący opóźnienia będą mieć jasne i równe zasady odpowiedzialności, które mogą stymulować punktualność.

Mając na uwadze powyższe Sąd w oparciu o przepis art. 479 ⁷⁵ §1 kpc orzekł o oddaleniu odwołania.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 kpc, zasądzając na rzecz pozwanego Prezesa UTK i zainteresowanego - (...) S.A. poniesione koszty zastępstwa procesowego. Wysokość tych kosztów wynika z §14 ust 3 pkt 3 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radcy prawnego oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSO Hanna Kulesza