Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania B. H. (B. H. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o odsetki i wysokość świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonego B. H.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 20 grudnia 2011r. sygn. akt XI U 2148/11

oddala apelację.

/-/ SSA J. Pietrzak/-/ SSA I. Goik/-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 292/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 czerwca 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu B. H. wypłaty ustawowych odsetek za nieterminową wypłatę ekwiwalentu węglowego za lata 2004-2005, albowiem wyrok Sądu Apelacyjnego przyznający prawo do ekwiwalentu wpłynął do organu rentowego dopiero w dniu 8 kwietnia 2011 roku
a świadczenie zostało wypłacone dnia 26 kwietnia 2011 roku, a zatem w terminie
30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności faktycznej niezbędnej do wydania decyzji.

Odwołanie od przedstawionej decyzji wniósł ubezpieczony B. H. domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania prawa do skapitalizowanych odsetek za nieterminową wypłatę ekwiwalentu pieniężnego za lata 2004-2009 wraz z ustawowymi odsetkami. Uzasadniając zajęte stanowisko ubezpieczony podniósł, że ustawa z dnia 6 lipca 2007 roku o ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych
z przedsiębiorstw robót górniczych wyznacza 2-miesięczny termin wypłaty od dnia złożenia wniosku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania
w przedmiocie odsetek od należności za 2004-2005 rok i podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. W zakresie przyznania prawa do odsetek
za należności za 2006-2009 organ rentowy wnosił o odrzucenie odwołania albowiem
o ich wypłatę ubezpieczony nie występował dotychczas do organu rentowego i nie były one przedmiotem jego decyzji.

Decyzją z dnia 20 czerwca 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.odmówił ubezpieczonemu B. H.ponownego przeliczenia wysokości emerytury z uwzględnieniem 75 miesięcy przelicznikiem 1,8 i poinformował go, że emerytura została wyliczona
z uwzględnieniem za okres od 7 lutego 1978 roku do 31 maja 1984 roku - łącznie 1526 dniówek przodkowych, zgodnie z zaświadczeniem Przedsiębiorstwa (...) S.A.z dnia 16 kwietnia 1999 roku o ilości dniówek przodkowych.

Odwołanie od decyzji wniósł ubezpieczony B. H. domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania prawa do emerytury wyliczonej
z uwzględnieniem 75 miesięcy przelicznikiem 1,8 albowiem okres od 7 lutego 1978 roku do 31 maja 1984 roku to okres 75 miesięcy, a nie 65 miesięcy, jak przyjął organ rentowy. Ubezpieczony argumentował, że zaświadczenie pracodawcy z dnia
19 kwietnia 1999 roku o ilości dniówek przodkowych zostało anulowane i jako okres pracy przodkowej powinien być przyjęty cały okres kalendarzowy od 7 lutego 1978 roku do 31 maja 1984 roku.

Nadto ubezpieczony zarzucił organowi rentowemu celowe działanie na jego szkodę poprzez zaniżenie wysokości należnej mu emerytury, błędne wyliczenie ilości dni urlopu górniczego, zmuszanie go do procesu sądowego w sprawach oczywistych, narażanie na koszty i w odwołaniu z dnia 9 lipca 2011 roku wniósł o zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego odszkodowania w kwocie 12.477 zł.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i wskazał, że zgodnie z zaświadczeniem Przedsiębiorstwa (...) S.A. w B.
z dnia 16 kwietnia 1999 roku ubezpieczony przepracował w okresie od 1 stycznia 1981 roku do 31 maja 1984 roku 813 dniówek przodkowych, co po przeliczeniu na miesiące, zgodnie z regułami określonymi w § 31 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49 ze zm.), daje 65 miesięcy.
W odwołaniu organ rentowy przedstawił szczegółowy sposób matematycznego wyliczenia okresu podlegającego zaliczeniu na wysokość emerytury
przelicznikiem 1,8. Zaznaczono również, że Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia
28 października 2004 roku oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji odmawiającej prawa do emerytury, zaś wniosek ubezpieczonego odnośnie wysokości przeliczników górniczych został przekazany do rozpoznania organowi rentowemu. Wniosek ten został rozpoznany przez organ rentowy decyzją z dnia 27 października 2006 roku, której ubezpieczony nie zaskarżył do Sądu.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2011 roku sygn. akt XI U 2148/11 Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach Wydział XI Ubezpieczeń Społecznych w pkt 1 oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 17 czerwca 2011 roku, w pkt 2 wniosek ubezpieczonego o wypłatę należności odsetkowych
od nieterminowo wypłaconego ekwiwalentu za węgiel za lata 2006-2009 przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., w pkt 3 oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 20 czerwca 2011 roku, w pkt 4 roszczenie ubezpieczonego o zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.odszkodowania w kwocie 12.477 zł przekazał do rozpoznania Sądowi Rejonowemu Wydziałowi Cywilnemu w Sosnowcu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 20 stycznia 2009 roku ubezpieczony wystąpił z wniosek o wypłatę ekwiwalentu za lata 2004-2005. Z dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń wynika również, iż decyzją z dnia 17 lutego 2009 roku organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu ekwiwalentu za wskazany
we wniosku okres.

Na skutek apelacji ubezpieczonego, wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia
1 marca 2010 roku zostało przyznane mu prawo do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla za lata 2004-2005 w wysokości po 3 tony rocznie,
po ustaleniu, iż Przedsiębiorstwo (...) S.A. nie odstąpiło skutecznie od stosowania świadczeń deputatowych dla byłych pracowników. Jak ustalono wyrok ten wpłynął do organu rentowego w dniu 8 kwietnia 2011 roku i został wykonany bezzwłocznie przez organ rentowy decyzją z dnia 26 kwietnia 2011 roku.
Z dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń wynika również, że żądanie przyznania prawa do odsetek od należności za węgiel za lata 2006-2009 nie było dotychczas przedmiotem wniosku ubezpieczonego do organu rentowego ani przedmiotem rozstrzygnięcia organu rentowego.

W dalszej kolejności Sąd ustalił, że w okresie spornym od 7 lutego 1978 roku do 31 maja 1984 roku ubezpieczony pracował na stanowisku młodszego górnika pod ziemią i stanowisku górnika pod ziemią. Pracodawca wskazał, że w tym okresie ubezpieczony bezpośrednio w przodku przepracował łącznie 1526 dniówek, z tego 713 dniówek do 31 grudnia 1980 roku i 813 dniówek po 1 stycznia 1981 roku.
Sąd Okręgowy podniósł również, iż organ rentowy ustalił ilość dniówek przodkowych ubezpieczonego zgodnie z zaświadczeniem Przedsiębiorstwa (...) S.A., które wpłynęło do organu rentowego w dniu 21 kwietnia 1999 roku dokonując prawidłowego przeliczenia okresu pracy przodkowej z ilości wskazanych przez pracodawcę dniówek na miesiące i prawidłowo przyjął do wyliczenia wysokości
65 miesięcy emerytury przelicznik 1,8.

Sąd Okręgowy zaznaczył przy tym, iż pracodawca faktycznie pismem z dnia
14 lutego 2003 roku anulował wcześniejsze zaświadczenie z dnia 16 kwietnia 1999 roku z tym, że nie dotyczyło ono wykazu dniówek przodkowych tylko stanowisk pracy, na których ubezpieczony wykonywał pracę w poszczególnych okresach zatrudnienia a w szczególności stanowiska jakie ubezpieczony zajmował bezpośrednio przed urlopem górniczym.

Uzasadniając zajęte w niniejszej sprawie stanowisko, Sąd Okręgowy powołał się w pierwszej kolejności na przepis art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 205
poz. 1585 ze zm.), zgodnie z którym jeżeli organ rentowy w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych
do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Powołując się na wskazane uregulowanie prawne Sąd I Instancji zaakcentował okoliczność, iż powyższa reguła nie dotyczy sytuacji gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności a wobec faktu, iż uprawnienie ubezpieczonego do spornego świadczenia zostało wyjaśnione dopiero na etapie wyroku Sądu Apelacyjnego, nie ma podstaw do uznania odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w przyznaniu świadczenia ubezpieczonemu. Sąd pierwszej instancji wskazał przy tym, że na gruncie ubezpieczeń społecznych nie przysługuje ubezpieczonemu prawo do kapitalizacji odsetek, albowiem w tym zakresie nie mają zastosowania przepisy prawa cywilnego i z tych przyczyn roszczenie ubezpieczonego o wypłatę skapitalizowanych odsetek z odsetkami za opóźnioną wypłatę ekwiwalentu za bezpłatny węgiel za lata 2004-2005 jest całkowicie bezzasadne. Mając na uwadze przedstawione argumenty, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonego
od decyzji z dnia 17 czerwca 2011 roku.

Sąd I instancji zauważył również, iż w postępowaniu odwoławczym
w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie podlega rozpoznaniu żądanie wykraczające poza zakres decyzji organu rentowego. Mając powyższe na uwadze
i okoliczność, iż ubezpieczony z żądaniem przyznania odsetek od niewypłaconych
w terminie ekwiwalentów pieniężnych za bezpłatny węgiel za lata 2006-2009 wystąpił dopiero w odwołaniu i żądanie to nie było dotychczas rozpoznane przez organ rentowy, Sąd pierwszej instancji przekazał je do rozpoznania organowi rentowemu.

Następnie odnosząc się do żądania ubezpieczonego, Sąd Okręgowy argumentował, iż podstawą prawną zastosowania przeliczników górniczych jest przepis art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153
poz. 1227 ze zm.). Odwołując się do jego treści Sąd I instancji zaznaczył,
iż przelicznik 1,8 stosuje się przy ustalaniu wysokości emerytur górniczych za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d. Nadto Sąd pierwszej instancji zauważył i tę okoliczność, iż pracodawcy są zobowiązani do prowadzenia indywidualnej dla każdego górnika ewidencji liczby dniówek w poszczególnych miesiącach w danym roku kalendarzowym zaliczalnych w wymiarze półtoraktrotnym. Następnie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na zapis § 31 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49), zgodnie z którym przy obliczaniu okresów zatrudnienia dodaje się poszczególne okresy obejmujące lata, miesiące i dni. Okresy niepełnych miesięcy zatrudnienia oblicza się w dniach. Sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych; sumę miesięcy zamienia się na lata, przyjmując pełne 12 miesięcy za jeden rok. Jeżeli w zaświadczeniu stwierdzającym okresy zatrudnienia podane są dniówki robocze a nie okresy zatrudnienia, sumę dni zamienia się na miesiące przyjmując za miesiąc 22 dni robocze a za okresy przed dniem 1 stycznia 1981 roku - 25 dni roboczych.

Powołując się na przedstawione przepisy prawa oraz wyliczenie matematyczne,
Sąd I instancji stwierdził, iż roszczenie ubezpieczonego obejmujące żądanie uwzględnienia 75 miesięcy przelicznikiem 1,8 jest bezzasadne.

Odnosząc się z kolei do żądania ubezpieczonego odszkodowania w kwocie
12.477 zł Sąd pierwszej instancji stwierdził, że sformułowanie żądania pozwala mu na przypisanie cech sprawy cywilnej w rozumieniu art. 1 k.p.c. w związku z czym
w oparciu o art. 200 § 1 k.p.c. stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę sądowi właściwemu.

Apelację od wskazanego wyroku wniósł ubezpieczony.

Skarżący domagał się odsetek od nieterminowej wypłaty deputatu węglowego oraz skorygowania nieprawidłowości w obliczeniu pracy górniczej od 7 lutego 1978 roku do 31 maja 1984 roku.

W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego ubezpieczony argumentował, iż bezzasadne są twierdzenia zawarte w uzasadnieniu wyroku Sądu pierwszej instancji, że do wniosku nie dołączył dokumentów potwierdzających uprawnienia. Zdaniem ubezpieczonego były one dołączone do wniosku z 20 stycznia 2009 roku od początku - zaświadczenie (...)26 listopada 2008 roku. Powodem odmowy w ocenie skarżącego była zła interpretacja prawa i nie zaliczanie przez ZUS uprawnień byłych pracowników (...) do deputatu węglowego. Według ubezpieczonego w dniu złożenia jego wniosku o deputat 20 stycznia 2009 roku
Sąd i ZUS z urzędu wiedzieli, że wniosek z załączonym zaświadczeniem należy rozpatrzyć pozytywnie. Nadto w ocenie apelującego błędne jest ustalenie Sądu Okręgowego, iż zaświadczenie, które wpłynęło do ZUS w celu ustalenia okresów uprawniających do emerytury oraz okresu urlopu górniczego niezbędnego do nabycia uprawnień emerytalnych mogło posłużyć do obliczenia wysokości emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego z dnia 20 grudnia 2011 roku sygn. akt XI U 2148/11 odpowiada prawu.

Według Sądu II instancji, Sąd pierwszej instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, nie naruszył przepisów prawa materialnego ani postępowania, w tym art. 233 § 1 k.p.c., zaś poczynione przez niego ustalenia faktyczne Sąd Odwoławczy podziela i przyjmuje za swoje.

Również według Sądu II instancji obie zaskarżone decyzje tak ta z dnia
17 czerwca 2011 roku nr (...)jak i z dnia 20 czerwca 2011 roku nr (...)są prawidłowe.

Odnośnie żądania przez ubezpieczonego odsetek za lata 2004-2005 podkreślić należy, że istotnie zgodnie z art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 205
poz. 1585 ze zm.) jeżeli organ rentowy w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych
z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia - jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego.
Rację ma również Sąd pierwszej instancji twierdząc, iż powyższa reguła nie dotyczy sytuacji gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności.

Sąd Odwoławczy podkreśla, że każda sprawa wymaga indywidualnego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia. Uprawnienie ubezpieczonego do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla za lata 2004-2005 zostało ustalone dopiero na mocy wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach III Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 marca 2011 roku sygn. akt III AUa 1753/10.
Do tego momentu wbrew twierdzeniom ubezpieczonego jego prawo do spornego świadczenia wymagało wyjaśnienia a kwestia nie była jasna i czytelna z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawa. W tym znaczeniu twierdzenia ubezpieczonego nie zasługują na uwzględnienie oraz brak jest podstaw do żądania
w zakresie odsetek. Nie należy bowiem zapominać, że kwestie deputatowe wymagały wyjaśnień systemowych czynionych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 6 lipca 2007 roku o ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych (Dz. U. z 2007 roku Nr 147
poz. 1031 ze zm.) w indywidualnym aspekcie każdej sprawy.

Jeżeli chodzi natomiast o kwestie dotyczące zastosowania przelicznika 1,8 do całego okresu 75 miesięcy, żądanie ubezpieczonego słusznie uznał Sąd I instancji za całkowicie nieuzasadnione. Należy bowiem w tym miejscu zwrócić uwagę ubezpieczonego na okoliczność, iż podstawą zastosowania przeliczników górniczych jest przepis art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153
poz. 1227 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur stosuje się przelicznik 1,8 za każdy rok pracy, o którym mowa w art. 50d cytowanej ustawy emerytalnej. Słusznie również Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę na zapis § 31 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49), zgodnie z którym przy obliczaniu okresów zatrudnienia dodaje się poszczególne okresy obejmujące lata, miesiące i dni.
Należy podkreślić, iż Sąd Okręgowy w uzasadnieniu w sposób szczegółowy przedstawił matematyczną zasadę wyliczenia świadczenia ubezpieczonego zgodną
z obowiązującymi przepisami. Bez powtarzania tych zapisów wypada jedynie zauważyć, że już w uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji zauważył, iż pracodawca faktycznie pismem z dnia 14 lutego 2003 roku anulował swoje wcześniejsze zaświadczenie z dnia 16 kwietnia 1999 roku, nie dotyczyło ono jednak wykazu dniówek przodkowych tylko stanowisk pracy, na których ubezpieczony wykonywał prace w poszczególnych okresach zatrudnienia, a w szczególności stanowiska, jakie ubezpieczony zajmował bezpośrednio przed urlopem górniczym. A zatem organ rentowy w sposób prawidłowy na podstawie zaświadczenia, które wpłynęło do ZUS
w dniu 21 kwietnia 1999 roku prawidłowo przeliczył okres pracy przodkowej z ilości wskazanych przez pracodawcę dniówek na miesiące i prawidłowo przyjął
do wyliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego 65 miesięcy przelicznikiem 1,8.

Ubezpieczony zasadza swoje roszczenia na subiektywnym odczuciu, tracąc
z pola widzenia przedstawione obowiązujące przepisy i dokonane przez organ rentowy wyliczenia znajdujące w nich oparcie.

Powyższe powoduje, iż jego roszczenia są całkowicie nieuzasadnione i nie ma mowy o jakimkolwiek błędzie organu rentowego.

Niezależnie od powyższego Sąd II instancji stwierdza, że słusznie Sąd Okręgowy wniosek ubezpieczonego o wypłatę należności odsetkowych od nieterminowo wypłaconego ekwiwalentu za węgiel za lata 2006-2009 przekazał
do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., zaś na mocy art. 200 § 1 k.p.c. przekazał sądowi właściwemu żądanie ubezpieczonego odszkodowania w kwocie 12.477 zł.

Odnosząc się do pozostałych twierdzeń ubezpieczonego zawartych
we wniesionym środku odwoławczym należy uznać, iż stanowią one nie zasługującą na uwzględnienie polemikę z prawidłowym stanowiskiem Sądu pierwszej instancji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c orzekł
jak w sentencji.

/-/ SSA J. Pietrzak/-/ SSA I. Goik/-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek