Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Górecki

Sędziowie: SA Mikołaj Tomaszewski

SA Mariola Głowacka /spr./

Protokolant: st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2016 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. P. i D. P.

przeciwko Miasto P.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 24 lipca 2015 r. sygn. akt XVIII C 534/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a.  w punkcie 1 w ten sposób, że powództwo oddala,

b.  w punkcie 3 w ten sposób, że zasądza od powodów na rzecz pozwanego kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

II.  oddala apelację powodów,

III.  zasądza od powodów na rzecz pozwanego kwotę 8.594 zł tytułem zwrotu kosztów

postępowania apelacyjnego.

Mikołaj Tomaszewski Marek Górecki Mariola Głowacka

Sygn. akt IACa 1286/15

UZASADNIENIE

Powodowie J. P. i D. P. pozwem z dnia 18 października 2012r. wnieśli o zasądzenie solidarnie na ich rzecz od Miasta P. kwoty 188.916 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 czerwca 2012r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za obniżenie wartości nieruchomości wskutek zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz o zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 7.200 zł.

Pozwane Miasto P. w odpowiedzi na pozew wniosło o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 24 lipca 2015r. zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 117.877 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 września 2012r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 8.391,75 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że J. P. i D. P. w dniu 8 września 2009r. nabyli do wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości gruntowe geodezyjnie oznaczone jako działki (...), położone w P. obręb G., przy ulicy (...), dla których Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. prowadzi odpowiednio KW nr (...) i (...). Działki te miały odpowiednio 708 m ² i 198 m ². Obie działki, mimo, że formalnie były odrębnymi nieruchomościami, stanowiły gospodarczą całość. W dacie nabycia działki objęte były planem zagospodarowania przestrzennego P. Zachód ustanowionym uchwałą Rady Miasta P. nr (...) z dnia 29 sierpnia 2000r. i oznaczone symbolem C.33m – teren budownictwa mieszkaniowego. Zgodnie z § 5 ust. 1 lit. a i b miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2000r. dla terenów budownictwa mieszkaniowego (...) ustalono prawo budowy i rozbudowy domów mieszkalnych jednorodzinnych wolnostojących, bliźniaczych i szeregowych, małych domów wielorodzinnych, mieszczących się w gabarytach zabudowy określonych w § 5 ust. 2 pkt k, l, m oraz budynków pomocniczych, przy czym nowe budynki mieszkalne powinny nawiązywać do skali i charakteru zabudowy istniejącej oraz być sytuowane w kierunku budynków już istniejących. W § 5 ust. 2 planu wskazano, że ustalenia zawarte w ust. 1 muszą być realizowane w nawiązaniu do określonego planem układu przestrzennego sieci ulicznej i aktualnej struktury własności gruntów z zachowaniem m.in. następujących zasad gospodarowania przestrzenią: wybór rodzaju i typu zabudowy musi uwzględniać indywidualne warunki wynikające z istniejącej sytuacji w terenie oraz z pozostałych ustaleń niniejszego planu, co w skrajnym przypadku oznacza konieczność dobudowy brakujących segmentów mieszkalnych na działkach graniczących z już istniejącymi segmentami typu bliźniaczego i szeregowego w celu zakończenia całości inwestycji (lit. a), domy mieszkalne mogą być usytuowane tylko zgodnie z wyznaczonymi liniami zabudowy (lit. c), dopuszczalny, maksymalny % zabudowy działki z zabudową wolnostojącą i bliźniaczą na działkach do 800 m ² - do 25 % ich powierzchni, powyżej 800 m ² - do 20% ich powierzchni, a z zabudową szeregową - 50% ich powierzchni (lit. h); minimalna wielkość nowotworzonych działek w zabudowie szeregowej - 200 m ², w zabudowie bliźniaczej - 350 m ², pozostałych - 500 m ² (lit. i); maksymalną powierzchnię zabudowy budynku mieszkalnego ustala się na 300 m ² (lit. l), dopuszcza się scalanie istniejących działek i zagospodarowanie ich w całości pod warunkiem, że nie spowoduje to dysfunkcyjności terenów sąsiednich (lit. t). Działki (...) miały szerokość 18 m od ulicy (...) i całość tego terenu przeznaczona była pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną (C.33m). Przy założeniu, że budynek może być - zgodnie z prawem budowlanym - umiejscowiony minimalnie 4 m od granicy działki, szerokość możliwej zabudowy na nich wynosiła 10 m i stanowiły w związku z tym pełnowartościowy teren budowlano – mieszkaniowy.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 12 lipca 2011r. Rada Miasta P. przyjęła uchwałę nr (...) - Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (...) obejmujący obszar położony w P., którego granice wyznaczają: tereny linii kolejowej P.-O. oraz ulice: (...), S., Poronińska i (...). Działki (...) w tym planie zostały oznaczone symbolami 17MN - teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (teren później wydzielonych działek (...) o łącznej powierzchni 760 m ²) i 13KD-D. – teren dróg publicznych, 3 m w głąb działek od ul. (...) (teren później wydzielonych działek (...) o łącznej powierzchni 146 m ²). W § 4 pkt 5 lit. a miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 12 lipca 2011r. nakazano sytuowanie zabudowy budynków mieszkalnych zgodnie z wyznaczonymi liniami zabudowy: obowiązującymi bądź nieprzekraczalnymi, przy czym na obowiązującej linii zabudowy powinno znajdować się nie mniej niż 70% ściany frontowej budynku z uwzględnieniem pkt 6 § 4 planu. W § 4 pkt 6 planu dopuszczono przekroczenie wyznaczonych nieprzekraczalnych lub obowiązujących linii zabudowy przez takie elementy budynku jak: gzymsy, balkony, tarasy, schody, wykusze, ganki, okapy, jednak nie więcej niż o 1,5 m (lit. a) i wycofanie budynku w głąb działki poza obowiązującą linię zabudowy w przypadkach, kiedy kształt działki lub istniejące drzewa i krzewy nie pozwalają na inne usytuowanie budynku (lit. b). Dodatkowo w § 7 planu ustanowiono, że dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, określonych w § 3 pkt 1, ustala się lokalizację na działce budowlanej jednego budynku mieszkalnego jednorodzinnego oraz dopuszczenie lokalizacji na działce budowlanej jednego wolno stojącego garażu albo budynku gospodarczego, jeżeli pozwolą na to warunki techniczne wynikające z przepisów odrębnych, przy czym na terenach 2MN, 3MN, 5MN, 6MN, 8MN, 9MN, 10MN, 11 MN, 12MN, 16MN, 17MN nakazuje się sytuowanie budynków mieszkalnych jako wolno stojących lub w zabudowie bliźniaczej, z uwzględnieniem pkt 2 i 3 (pkt 1 lit. a); dopuszczenie zachowania istniejącej zabudowy szeregowej na terenach 6MN, 12MN i 17MN bez prawa jej rozbudowy (pkt 2). W zakresie wymaganych parametrów i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu: w literze a powierzchnię zabudowy nie większą niż:

- 25% powierzchni działki budowlanej w przypadku działek o powierzchni mniejszej niż 800 m ² przeznaczonych pod zabudowę wolno stojącą i bliźniaczą,

- 20% powierzchni działki budowlanej i nie większą niż 300 m ² w przypadku działek o powierzchni nie mniejszej niż 800 m ², przeznaczonych pod zabudowę wolno stojącą i bliźniaczą,

- 35% powierzchni działki budowlanej w przypadku działek przeznaczonych pod zabudowę szeregową,

W § 7 lit. j miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2011r. dopuszczono podział na nowe działki budowlane z zachowaniem następujących zasad:

- powierzchnia działek przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową wolno stojącą nie może być mniejsza niż 500 m ², a szerokość frontu działki nie może być mniejsza niż 18 m,

- powierzchnia działek przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową bliźniaczą nie może być mniejsza niż 400 m ², a szerokość frontu działki nie może być mniejsza niż 12 m,

- powierzchnia działek przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową szeregową me może być mniejsza niż 400 m ², a szerokość frontu działki nie może być mniejsza niż 8 m.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że powodowie pismem z dnia 20 marca 2012r. doręczonym w dniu 23 marca 2012r. wezwali Miasto P. do zapłaty kwoty 188.916 zł wskazując, że realizacja miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego uchwalonego w 2011r., który założył poszerzenie ul. (...) kosztem zmniejszenia wielkości m.in. działek należących do powodów oznaczonych geodezyjnie numerami (...), będzie skutkować zmniejszeniem szerokości działek od frontu o 3 metry z dotychczasowych 18 do 15 metrów. Zmniejszenie szerokości działek spowoduje, że nie będzie możliwe postawienie na tych działkach budynków wolnostojących, a to z uwagi na fakt, że powierzchnia działek przeznaczonych pod zabudowę wolnostojącą nie może być mniejsza niż 500 m ², z kolei szerokość frontu takiej działki nie może być mniejsza niż 18 metrów. Powodowie wskazali, że wobec istnienia zabudowy na sąsiedniej działce nr (...) nie jest możliwe pobudowanie na wskazanych przez nich działkach również budynków w zabudowie bliźniaczej. Miasto P. w odpowiedzi z dnia 25 czerwca 2012r. wskazało, iż nie zachodzą przesłanki podane w art. 36 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, skoro działki powodów zostały oznaczone symbolem 17MN-teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i 13KD-D.-teren dróg publicznych, a w uprzednio obowiązującym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego z dnia 6 grudnia 1994r. działki te położone były na obszarze oznaczonym symbolem II.MB9.m3-teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej + usługi podstawowe, zieleń, drogi, szkoły itp.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że działki (...) w nowym planie zagospodarowania przestrzennego z 2011r. częściowo przeznaczone zostały pod zabudowę mieszkaniową, a częściowo pod drogę publiczną. Działki (...) mają od strony ulicy (...) szerokość 18 m. Część terenu według miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2011r. przeznaczona jest pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną - 17MN, natomiast część - 3 m w głąb działek od ul. (...) - przeznaczona jest pod drogę publiczną - 13KD-D.. Przy założeniu, że zgodnie z prawem budowlanym budynek może być umiejscowiony min. 4 m od granicy działki, szerokość możliwej zabudowy zmniejszyła się o 3 m i wynosi 7 m. Ponadto działki (...) zostały objęte nakazem sytuowania budynków mieszkalnych zgodnie z wyznaczonymi na rysunku planu liniami zabudowy: obowiązującymi bądź nieprzekraczalnymi, przy czym na obowiązującej linii zabudowy powinno znajdować się nie mniej niż 70% ściany frontowej budynku. Ze względu na faktyczne zmniejszenie szerokości terenu budowlano-mieszkaniowego z 18 m do 15 m działka utraciła charakter gruntu budowlanego, ponieważ nie spełnia wymogów określonych przez miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego z 2011r. w stosunku do gruntów budowlano-mieszkaniowych tj. min. szerokość frontu działki (...) m. Przedmiotowy plan nie zakłada lokalizacji frontu działki od ul. (...), skoro zgodnie z rysunkiem planu linia zabudowy biegnie wzdłuż ul. (...), a zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego z 2011r. na obowiązującej linii zabudowy powinno znajdować się nie mniej niż 70% ściany frontowej budynku. Grunt w tym kształcie i w tych parametrach spełniałby wymogi tego planu miejscowego, gdyby określono linię zabudowy również od ul. (...), jak uczyniono to dla przeciwnej strony tej ulicy. Jednakże w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego z 2011r. taka zabudowa (front budynku zwrócony w kierunku ul. (...)) nie jest przewidziana.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że powodowie w dniu 18 maja 2012r. wszczęli postępowanie w sprawie podziału działek (...). Ostatecznym postanowieniem z dnia 5 czerwca 2012r. nr (...) (...)Dyrektor Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego (...) pozytywnie zaopiniował wstępny projekt podziału działek (...) jako zgodny z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z dnia 12 lipca 2011r. Decyzją z dnia 6 sierpnia 2012r. nr (...) (...)zatwierdzono podział nieruchomości - działek (...) na działki (...), przy czym działka (...) została podzielona na działkę (...) o powierzchni 595 m ^{( 2)} i działkę (...) o powierzchni 113 m ^{( 2)}, a działka (...) na działkę (...) o powierzchni 165 m ^{( 2)} i działkę (...) o powierzchni 33 m ^{( 2)}. W decyzji wskazano, że działki (...) znajdują się na terenie oznaczonym w planie symbolem 17MN-teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, a działki (...) znajdują się na terenie oznaczonym w planie symbolem 13KD-D.-tereny dróg publicznych. W dniu 14 grudnia 2012r. powodowie wystąpili z wnioskiem o wydanie pozwolenia na budowę budynku mieszkalnego, jednorodzinnego, wolno stojącego przy ul. (...) w P., na działkach (...) ark. 2, obręb G.. Decyzją z dnia 25 lutego 2013r. (nr (...)) Prezydent Miasta P. zatwierdził projekt budowlany i udzielił powodom pozwolenia na budowę budynku mieszkalnego jednorodzinnego, wolno stojącego przy ulicy (...) w P. na działkach (...) ark. 2, obręb G. ustalając, że decyzja i projekt budowlany są zgodne z wnioskiem inwestora i miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (...) w P. z dnia 12 lipca 2011r. Decyzją z dnia 3 lutego 2014r. GN.N. 683.37.2013 Starosta (...) przyznał na rzecz powodów odszkodowanie w kwocie 50.157 zł ( w tym 40. 578 zł za sam grunt) za nieruchomości wydzielone pod drogi publiczne położone w P., oznaczone w ewidencji gruntów: obręb G., ark. mapy 2, działka nr (...) o pow. 0,0113 ha oraz działka nr (...) o pow. 0,0033 ha ustalając, że działki te w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uchwalonym 12 lipca 2011r. zostały przeznaczone pod drogi publiczne, a powodowie po uzyskaniu decyzji zatwierdzającej podział nieruchomości w celu wydzielenia działek przeznaczonych pod drogi publiczne, wnioskiem z dnia 14 maja 2013r. wystąpili do (...) o ustalenie odszkodowania za działki nr (...) w trybie art. 98 w związku z art. 128 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Wartość nieruchomości powodów przed uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2011r. wynosiła 503.201 zł (906 m ^{( 2)} x 555,41 zł/m ^{( 2)}). Po uchwaleniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2011r. wartość nieruchomości przeznaczona pod drogę publiczną wynosi 47.952 zł (146 m ^{( 2)} x 328,44 zł/m ^{( 2)}), a wartość nieruchomości przeznaczonej pod zabudowę mieszkaniową, bez możliwości zabudowy wynosi 337.372 zł (760 m ^{( 2 )}x 443,91 zł/m ^{( 2)}). Łączna wartość nieruchomości powodów po uchwaleniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w 2011r. wynosiła 385.324 zł (47.952 zł+337.372 zł). Na skutek uchwalenia planu miejscowego z 12 lipca 2011r. grunty oznaczone geodezyjnie jako działki (...), następnie(...), utraciły możliwość zabudowy jaką miały zgodnie z planem z 29 sierpnia 2000r. i w związku z tym nastąpił spadek ich wartości o 117.877 zł obliczony jako różnica między wartością gruntu przed wejściem w życie planu z 12 lipca 2011r. (503.201 zł) i po jego wejściu w życie (385.324 zł).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że żądanie powodów okazało się usprawiedliwione co do zasady i częściowo co do wysokości.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U.2015.199 ze zm. dalej u.p.z.p.) jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może żądać od gminy odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę (pkt 1) albo wykupienia nieruchomości lub jej części (pkt 2). W orzecznictwie sądów powszechnych, a także Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że przepis art. 36 ust. 1 u.p.z.p. stanowi mechanizm rekompensaty dla właściciela nieruchomości, której wartość uległa obniżeniu wskutek uchwalenia lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Przyjmuje się, że podstawę odpowiedzialności cywilnej gminy stanowi obniżenie wartości nieruchomości wskutek zmiany przeznaczenia terenu na podstawie uchwalonego planu miejscowego lub uchwalonej zmiany tego planu (vide: wyroki Sądu Najwyższego z 22 listopada 2013r. II CSK 98/2013, L..pl nr (...); 13 czerwca 2013r. IV CSK 680/2012, L..pl nr (...); wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26 września 2013r. I ACa 381/2013, L..pl nr (...)). Chodzi zatem o niemożność wykorzystywania gruntu w sposób dotychczasowy w związku z uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub jego zmianą (vide: Mirosław Wincenciak Komentarz do art. 36 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym e-LEX). Musi przy tym zachodzić związek przyczynowy pomiędzy uchwaleniem planu miejscowego bądź jego zmianą, a skutkiem w postaci ograniczenia prawa własności polegającego na uniemożliwieniu lub istotnym ograniczeniu korzystania z nieruchomości, przy czym chodzi o korzystanie faktyczne lub zgodne z dotychczasowym przeznaczeniem tj. w taki sposób w jaki właściciel może to potencjalnie czynić w granicach określonych przepisami prawa. Korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób oznacza faktyczny sposób wykorzystywania nieruchomości przed uchwaleniem planu zagospodarowania przestrzennego. Korzystanie natomiast z nieruchomości w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem oznacza, że decydujące jest przeznaczenie nieruchomości bądź w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, bądź w akcie administracyjnym (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 23 kwietnia 2014r. IACa 89/14, LEX nr 1466954). Odszkodowanie, o którym mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. przysługuje za poniesioną rzeczywistą szkodę. W wyroku z dnia 12 października 2007r. (V CSK 230/07, LEX nr 485903) Sąd Najwyższy przyjął, że w tym przypadku chodzi o szkodę, która polega na obniżeniu wartości nieruchomości lub która pozostaje w bezpośrednim związku ze zmianą przeznaczenia nieruchomości. W wyroku z dnia 9 kwietnia 2015r. (II CSK 336/14, LEX nr 1683406) Sąd Najwyższy z kolei wskazał, że użyte w art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. pojęcie „rzeczywista szkoda" obejmuje także obiektywny spadek wartości nieruchomości wynikający z uniemożliwienia lub istotnego ograniczenia możliwości korzystania z niej w dotychczasowy sposób lub w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem. Właścicielowi nieruchomości przysługuje roszczenie o naprawienie szkody poprzez wyrównanie spadku wartości nieruchomości, jeżeli do niej doszło na skutek uchwalenia lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który powoduje, że korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób lub zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem jest znacznie ograniczone lub niemożliwe. Tym samym ustalenie, że powodowie na skutek uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w 2011r. nie mogli korzystać z nieruchomości w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem skutkuje ustaleniem istnienia przesłanek z art. 36 ust. 1 u.p.z.p.

Sąd pierwszej instancji uznał, że w przedmiotowej sprawie powodowie wykazali, iż w wyniku uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (...) z dnia 12 lipca 2011r. w istotny sposób zostało ograniczone ich prawo do korzystania z nieruchomości oznaczonej geodezyjnie jako działki (...). W związku ze zmianą planu doszło do zmiany przeznaczenia części działek. Działki dotychczas w całości przeznaczone pod tereny budownictwa mieszkaniowego (oznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego z 29 sierpnia 2000r. symbolem C.33m zostały częściowo przeznaczone pod drogi publiczne i oznaczone symbolem 13.KD-D.. Objęcie pasa o szerokości 3 m w głąb od ulicy (...) z przeznaczeniem pod drogi publiczne spowodowało zmniejszenie frontu działki z dotychczasowych 18 m do 15 m. Niemożliwym stało się wybudowanie na tych działkach budynku wolnostojącego, a to z uwagi na fakt, że stosownie do treści aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego (§ 7 ust. 5 lit. j) powierzchnia działek przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową wolnostojącą nie może być mniejsza niż 500 m ², a szerokość frontu takiej działki nie może być mniejsza niż 18 metrów. Z uwagi zaś na obowiązującą, zarówno pod rządem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2000r. jak i miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2011r., nieprzekraczalną linię zabudowy przewidzianą od ulicy (...), a nie ulicy (...) po stronie powodów, w dalszym ciągu niemożliwe było usytuowanie budynku fontem od ulicy (...).

Zdaniem Sądu pierwszej instancji analizując zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego należy brać pod uwagę nowo projektowane działki budowlane, o których mowa w § 7 ust. 5 lit. j miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 12 lipca 2011r., skoro częściowa zmiana przeznaczenia działek (...) miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2011r. skutkowała koniecznością dokonania w 2012r. podziału geodezyjnego działek tak by wydzielić z nich grunt budowlany i grunt przeznaczony pod drogi publiczne. Konieczność uwzględnienia zaś gruntu przeznaczonego pod drogi skutkowała faktycznym zmniejszeniem powierzchni gruntu budowlanego. Zatem dokonana przez miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego z 2011r. zmiana przeznaczenia części działek powodów z terenu budowlanego na teren przeznaczony pod drogi publiczne, już sama w sobie będąca istotnym ograniczeniu korzystania z nieruchomości, spowodowała, że korzystanie z całej nieruchomości w dotychczasowy sposób (zabudowa budynkiem wolnostojącym) stało się niemożliwe. Na skutek zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w dniu 12 lipca 2011r. doszło do spadku wartości nieruchomości powodów, który utracił walory pełnowartościowego gruntu budowlanego i stał się de facto gruntem częściowo budowlanym bez możliwości zabudowy i częściowo gruntem przeznaczonym pod drogi. Rzeczywista szkoda poniesiona w związku z tym przez powodów, obliczona jako różnica między pełnowartościowym gruntem budowlanym (o wartości 503.201 zł) a gruntem budowlanym bez możliwości zabudowy i gruntem częściowo przeznaczonym pod drogi publiczne (o wartości 385.324 zł), wyniosła 117.877 zł. Stąd Sąd w punkcie 1 wyroku zasądził na rzecz powodów na podstawie art. 36 ust. 1 u.p.z.p. kwotę 117.877 zł.

Sąd pierwszej instancji uznał brak jest przy tym podstaw do zaliczania na poczet tej kwoty odszkodowania, które powodowie otrzymali na podstawie decyzji Starosty (...) z dnia 3 lutego 2014r. Odszkodowanie to zostało przyznane w związku z przejęciem prawa własności części nieruchomości (działek (...)), a nie obniżeniem wartości działek (...) (podzielonych następnie na działki (...)). Są to zasadniczo odmienne podstawy prawne i faktyczne odszkodowania.

Sąd pierwszej instancji o odsetkach od zasądzonej kwoty 117.877 zł orzekł zgodnie z art. 37 ust. 9 u.p.z.p., który stanowi, że wykonanie obowiązku wynikającego z roszczeń, o których mowa w art. 36 ust. 1-3 powinno nastąpić w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku, chyba że strony postanowią inaczej, a w przypadku opóźnienia w wypłacie odszkodowania lub w wykupie nieruchomości właścicielowi nieruchomości przysługują odsetki ustawowe. Powodowie pismem z dnia 20 marca 2012r. doręczonym w dniu 23 marca 2012r. wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 188.916 zł tytułem odszkodowania na podstawie art. 36 ust. 1 u.p.z.p. Termin 6 miesięcy na wypłatę odszkodowania minął bezskutecznie w dniu 23 września 2012r. i od dnia następnego należą się powodom odsetki ustawowe. Sąd za niezasadne uznał stanowisko powodów, że odsetki należą się od dnia wydania przez pozwanego w dniu 25 czerwca 2012r. decyzji odmownej. Termin 6 miesięcy na wypłatę odszkodowania ma charakter ustawowy i nie podlega skróceniu przez wydanie decyzji odmownej. Jedynym przypadkiem, gdy może on być skrócony jest sytuacja zgodnego postanowienia stron, a takie nie miało miejsca w omawianej sprawie.

Sąd pierwszej instancji w pkt 2 wyroku oddalił żądanie powodów ponad zasądzoną kwotę 117.877 zł oraz co do odsetek za okres od 25 czerwca 2012r. do 23 września 2012r. oraz co do żądania zasądzenia należności na rzecz powodów solidarnie. Powodowie są małżonkami i nie zachodzi co do nich ustawowa bądź umowna podstawa solidarności wierzycieli.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. mając na względzie, że powodowie wygrali proces w 62%, a pozwany w 38% Na łączne koszty powodów w wysokości 15.741,54 zł złożyły się: 9.446 zł opłata sądowa, 3.600 zł koszty pełnomocnika, 17 zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa, 2.678,54 zł wydatków związanych z opinią biegłego - łącznie 15.741,54 zł. Z kolei pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł. Mając zatem na uwadze wynik procesu powodom należy się zwrot kosztów w wysokości 9.759,75 zł, a pozwanemu w wysokości 1.368 zł. Sąd zatem zasądził od pozwanego na rzecz powodów różnicę tj. kwotę 8.391,75 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W ocenie Sądu brak było podstaw do ustalenia wyższej niż minimalna stawki kosztów zastępstwa procesowego pełnomocnika powodów. Ani pełnomocnik powodów nie przywołał okoliczności za tym przemawiających ani z charakteru i przebiegu sprawy nie wynikał szczególny nakład pracy pełnomocnika i jego wkład w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

Apelacje od powyższego wyroku wnieśli powodowie i pozwany. Powodowie zaskarżyli wyrok w części oddalającej powództwo oraz dotyczącej postanowienia o kosztach procesu, a więc rozstrzygnięcia zawarte w pkt 2 i 3 wyroku. Powodowie wnieśli o zmianę wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 188.916 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 czerwca 2012r. do dnia zapłaty, obciążenie pozwanego kosztami procesu w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 7.200 zł oraz kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym wraz z kosztami zastępstwa procesowego. Pozwany zaskarżył wyrok w całości (winno być w części tj. w zakresie uwzględnionego żądania i postanowienie o kosztach procesu, a więc rozstrzygnięcia zawarte w pkt 1 i 3 wyroku) domagając się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych oraz kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych. Pozwany ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Powodowie w odpowiedzi na apelację pozwanego wnieśli o oddalenie apelacji pozwanego w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany w odpowiedzi na apelację powodów wniósł o oddalenie apelacji powodów w całości i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie, apelację powodów oddalono.

Powodowie w uzasadnieniu do pozwu wskazali, że zmniejszenie szerokości działek do 15 m spowoduje, że niemożliwe stanie się pobudowanie na tych działkach budynku wolnostojącego, a to z uwagi na fakt, że stosownie do treści aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego (§ 7 ust. 5) powierzchnia działek przeznaczonych pod budowę mieszkaniową wolnostojącą nie może być mniejsza niż 500 m ², a szerokość frontu takiej działki nie może być mniejsza niż 18 m, sąsiednia działka nr (...) posiada 8,02 m szerokości, również zabudowa budynkiem bliźniaczym w tym przypadku jest niemożliwa, zabudowę taką uniemożliwia również budynek już istniejący na działce nr (...) (vide: k. 3 akt). Powodowie zarzucili, że z powodu zmiany planu zagospodarowania przestrzennego następuje praktycznie całkowita utrata możliwości zabudowy działek zarówno jednym domem wolnostojącym, jak i zabudową bliźniaczą, nie ma możliwości wybudowania domu wolnostojącego na każdej z tych działek (vide: k. 3 akt). Zdaniem powodów rzeczywista ich szkoda przejawia się w tym, że uchwalony w 2011r. plan istotnie ogranicza, a nawet uniemożliwia im zarówno kontynuowanie dotychczasowego sposobu korzystania z nieruchomości, jak i pozbawia ich potencjalnej możliwości korzystania z nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem sprzed uchwalenia planu, wobec czego ich wartość uległa obniżeniu (vide:. k. 3 akt). Również w piśmie procesowym z dnia 3 stycznia 2013r. powodowie zarzucili, że chcieli na działkach wybudować dom, jednak po wejściu w życie planu zagospodarowania przestrzennego stało się to niemożliwe, zatem powodowie nie mogą korzystać ze swoich nieruchomości zgodnie z ich dotychczasowym przeznaczeniem, co stanowi przesłankę do wypłaty przez pozwanego odszkodowania za poniesioną przez nich rzeczywistą szkodę na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (vide: k. 114 akt). Podstawa faktyczna roszczenia powodów w toku sporu nie uległa zmianie.

Z postanowienia Prezydenta Miasta P. z dnia 22 listopada 2010r. numer sprawy (...) (...)- (...) zobowiązującego do usunięcia nieprawidłowości wynika, że powodowie wnioskiem otrzymanym przez Prezydenta Miasta P. w dniu 6 października 2010r. wystąpili o zatwierdzenie projektu budowlanego i wydanie pozwolenia na budowę budynku mieszkalnego, jednorodzinnego w zabudowie wolnostojącej na terenie nieruchomości usytuowanej przy ul. (...) w P. - (...) G. (vide: k. 193 akt). Wynika więc z tego, że powodowie jeszcze przed wejściem w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który zaczął obowiązywać od dnia 12 lipca 2011r., wystąpili do Prezydenta Miasta P. o zatwierdzenie projektu budowlanego i wydanie pozwolenia na budowę budynku mieszkalnego, jednorodzinnego w zabudowie wolnostojącej przy czym miał być on posadowiony nie tylko na działkach nr (...), ale także na działkach (...). Powodowie więc jeszcze przed dniem 12 lipca 2011r. zamierzali wybudować wyłącznie budynek mieszkalny, jednorodzinny w zabudowie wolnostojącej, a nie budynek w zabudowie bliźniaczej i miał być on pobudowany na czterech działkach, a nie wyłącznie na działkach (...). Z treści w/w postanowienia jednocześnie wynika, że powodowie nie zamierzali, przed 12 lipca 2011r., wybudować dom wolnostojący na każdej z działek o nr (...), a więc pobudować dwa domy. Decyzją Prezydenta Miasta P. z dnia 25 lutego 2013r. nr (...) po rozpatrzeniu wniosku powodów z dnia 14 grudnia 2012r. zatwierdzono projekt budowlany i udzielono pozwolenia na budowę powodom budynku mieszkalnego, jednorodzinnego, wolno stojącego przy ulicy (...) w P. - inwestycja na działkach nr geod. (...), (...). Z niekwestionowanych w apelacji ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika, że decyzją z dnia 6 sierpnia 2012r. nr (...).7050-199/12 zatwierdzono podział nieruchomości - działek (...) na działki (...), przy czym działka (...) została podzielona na działkę (...) o powierzchni 595 m ^{( 2)} i działkę (...) o powierzchni 113 m ^{( 2)}, a działka (...) na działkę (...) o powierzchni 165 m ^{( 2)} i działkę (...) o powierzchni 33 m ^{( 2)}. Z powyższego wynika, że zatwierdzenie projektu budowlanego i udzielenie pozwolenia powodom na budowę budynku mieszkalnego dotyczyło działek nr (...), które powstały po podziale działek (...) oraz działek (...), o których była mowa w w/w postanowieniu Prezydenta Miasta P. z dnia 22 listopada 2010r. Powodowie w odpowiedzi na apelację pozwanego zarzucili, że wskutek pomniejszenia działki powodów w związku z poszerzeniem ulicy zostali zmuszeni zmienić plany dotyczące zabudowy działki nr (...), budowę domu musieli rozszerzyć o kolejne działki graniczące z działką nr (...) (vide: k. 471 akt). Zarzut ten nie znajduje potwierdzenia we wniosku powodów otrzymanym przez Prezydenta Miasta P. w dniu 6 października 2010r., którym wystąpili o zatwierdzenie projektu budowlanego i wydanie pozwolenia na budowę budynku mieszkalnego, jednorodzinnego w zabudowie wolnostojącej na terenie nieruchomości usytuowanej przy ul. (...) w P. - dz. nr geod.(...)ark. 2 obręb G.. Powodowie jeszcze przed 12 lipca 2011r., a więc wejściem w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zamierzali pobudować budynek nie tylko na działce nr (...), lecz także na działkach nr (...), a więc działkach sąsiednich. Twierdzenie powodów, że realizowaliby budowę wyłącznie na działkach (...) (vide: k. 471 akt) pozostaje w sprzeczności z ich wnioskiem z dnia 6 października 2010r. oraz postanowieniem Prezydenta Miasta P. z dnia 22 listopada 2010r. numer sprawy UA.VI. (...)- (...), którego to treści dokumentu powodowie w toku procesu nie kwestionowali. Powód J. P. na rozprawie apelacyjnej w dniu 20 kwietnia 2016r. przyznał, że na w/w działkach powodowie pobudowali nieruchomość. W sytuacji, gdy przed 12 lipca 2011r. powodowie chcieli wybudować dom jednorodzinny w zabudowie wolnostojącej, który miał być posadowiony nie tylko na działkach (...), lecz także na działkach (...) i faktycznie na tych działkach dom ten przez powodów został pobudowany, brak jest podstaw do uznania, że na skutek wejścia w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego P. Zachód B w P. uchwalonego uchwałą nr (...)Rady Miasta P. z dnia 12 lipca 2011r. (vide: k. 19 akt) powodowie nie mogli pobudować budynku mieszkalnego. Zdaniem Sądu w związku z uchwaleniem w dniu 12 lipca 2011r. planu miejscowego korzystanie przez powodów z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem nie stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, a więc nie zaistniały przesłanki z art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U.2015.199 ze zm.) warunkujące przyznanie odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę.

Ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji, jako znajdujące uzasadnienie w materiale zgromadzonym w aktach sprawy, Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne z wyłączeniem tego, że:

- ze względu na faktyczne zmniejszenie szerokości terenu budowlano-mieszkaniowego z 18 m do 15 m działka utraciła charakter gruntu budowlanego, ponieważ nie spełnia wymogów określonych przez miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego z 2011r. w stosunku do gruntów budowlano-mieszkaniowych tj. min. szerokość frontu działki (...) m,

- po uchwaleniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w 2011r. wartość nieruchomości przeznaczonej pod zabudowę mieszkaniową, bez możliwości zabudowy wynosi 337.372 zł (760 m ² x 443,91 zł/m ²),

- łączna wartość nieruchomości powodów po uchwaleniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w 2011r. wynosiła 385.324 zł (47.952 zł+337.372 zł),

- na skutek uchwalenia planu miejscowego z 12 lipca 2011r. grunty oznaczone geodezyjnie jako działki (...), następnie (...) utraciły możliwość zabudowy jaką miały zgodnie z planem z 29 sierpnia 2000r. i w związku z tym nastąpił spadek ich wartości o 117.877 zł obliczony jako różnica między wartością gruntu przed wejściem w życie planu z 12 lipca 2011r. (503.201 zł) i po jego wejściu w życie (385.324 zł).

Sąd Apelacyjny aprobuje wyłącznie teoretyczne rozważania Sądu pierwszej instancji dotyczące art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Sąd z wyżej wskazanych przyczyn nie aprobuje zarówno kierunku rozstrzygnięcia jak i wniosków Sądu pierwszej instancji. Biorąc powyższe pod rozwagę na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok zmieniono w pkt 1 w ten sposób, że powództwo oddalono. Konsekwencją zmiany wyroku było obciążenie powodów, stosownie do art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. kosztami procesu i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kwoty 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na podstawie § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tj. Dz.U. z 2013r. poz. 490). Zgodnie z art. 385 k.p.c. apelację powodów oddalono.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. obciążając nimi powodów i zasądzając od powodów na rzecz pozwanego kwotę 8.594 zł obejmującą opłatę od apelacji - 5.894 zł i koszty zastępstwa procesowego - 2.700 zł ustalone na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 cyt. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

SSA Mikołaj Tomaszewski SSA Marek Górecki SSA Mariola Głowacka