Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant st. sekr. sądowy Cezary Jarocki

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku H. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania H. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 25 kwietnia 2016r. sygn. (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy H. W. prawo do emerytury poczynając od dnia 01 marca 2016 roku.

Sygn. akt V U 412/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 kwietnia 2016 roku, znak (...) organ rentowy odmówił H. W. prawa do emerytury podnosząc w uzasadnieniu, iż wnioskodawca nie udowodnił wymaganych przepisami 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Do staży pracy w warunkach szczególnych ZUS nie zaliczył wnioskodawcy okresów od dnia 11 listopada 1974 roku do dnia 31 stycznia 1994 roku oraz od dnia 21 kwietnia 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku, ponieważ analiza całości dołączonych do wniosku dokumentów nie pozwala w ocenie organu rentowego jednoznacznie określić charakteru wykonywanej pracy i uznać, że ubezpieczony wykonywał prace na stanowiskach wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

W odwołaniu wniesionym od powyższej decyzji w dniu 5 maja 2016 roku H. W. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury. Skarżący wniósł o zaliczenie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w R. od dnia 11 listopada 1974 roku do dnia 31 stycznia 1994 roku, kiedy to zajmował stanowiska kierowcy samochodu ciężarowego i operatora dźwigu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy nadmienił, że brak jest możliwości ustalenia, że w kwestionowanych okresach wnioskodawca pracował na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

H. W., urodzony dnia (...), złożył w dniu 1 marca 2016 roku wniosek o przyznanie emerytury. Wnioskodawca był członkiem otwartego funduszu emerytalnego, jednakże złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-3 akta emerytalnych)

H. W. legitymuje się na dzień 1 stycznia 1999 r. okresem ubezpieczenia w łącznym rozmiarze 26 lat, 11 miesięcy i 21 dni, na co składają się wyłącznie okresy składkowe.

Organ rentowy od okresu pracy w warunkach szczególnych zaliczył H. W. okres zatrudnienia w wymiarze 1 roku, 11 miesięcy i 8 dni, na co złożyły się okresy zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w R. od dnia 2 lipca 1974 roku do dnia 2 listopada 1974 roku oraz w Zakładzie (...), (...) s.c. z siedzibą w R. od dnia 12 września 1995 roku do dnia 17 kwietnia 1997 roku na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

(dowód: decyzja ZUS z dnia 25 kwietnia 2016 roku, k. 26, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 29 marca 2016 roku, k. 21, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 6 kwietnia 2016 roku, k. 22 akt emerytalnych)

W okresie od dnia 11 listopada 1974 roku do dnia 31 stycznia 1994 roku wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w R.. Z dniem 31 stycznia 1994 roku pracodawca rozwiązał z ubezpieczonym umowę pracę z przyczyn dotyczących zakładu pracy.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 31 stycznia 1994 roku, k. 9, umowa o pracę z dnia 9 listopada 1974 roku, k. 29, oświadczenie pracodawcy z dnia 19 października 1993 roku, k. 10, karta obiegowa zmiany, k. 12 akt sprawy)

Wnioskodawca zajmował kolejno następujące stanowiska:

- od dnia 11 listopada 1974 roku do dnia 30 listopada 1978 roku - kierowcy,

- od dnia 1 grudnia 1978 roku do dnia 30 kwietnia 1979 roku - operatora dźwigu,

- od dnia 1 maja 1979 roku do dnia 31 grudnia 1981 roku - kierowcy – operatora dźwigu,

- od dnia 1 stycznia 1982 roku do dnia 31 lipca 1982 roku – operator,

- od dnia 1 sierpnia 1982 roku do dnia 30 kwietnia 1983 roku - operator dźwigu,

- od dnia 1 maja 1983 roku do dnia 31 lipca 1984 roku - maszynista żurawi samojezdnych, kierowca,

- od dnia 1 sierpnia 1984 roku do dnia 31 grudnia 1985 roku - operator sprzętu,

- od dnia 1 stycznia 1986 roku do dnia 31 stycznia 1994 roku - operator dźwigu, kierowca, ślusarz remontowy

(dowód: umowa o pracę z dnia 9 listopada 1974 roku, k. 29, umowa o pracę z dnia 1 marca 1975 roku, k. 27, angaż z dnia 20 maja 1978 roku, angaż z dnia 1 grudnia 1978 roku , k. 25, angaż z dnia 25 maja 1979 roku, k. 23, angaż z dnia 31 grudnia 1981 roku, angaż z dnia 16 sierpnia 1982 roku, k. 21, angaż z dnia 3 maja 1983 roku,, k. 20, angaż z dnia 15 sierpnia 1984 roku, angaż z dnia 22 stycznia 1986 roku, k. 19, angaż z dnia 20 sierpnia 1986 roku, angaż z dnia 21 sierpnia 1987 roku, k. 18, angaż z dnia 5 grudnia 1988 roku, angaż z dnia 5 stycznia 1989 roku, k. 15, angaż z dnia 1 marca 1989 roku, angaż z dnia 17 czerwca 1989 roku, k. 14, angaż z dnia 9 stycznia 1991 roku, angaż z dnia 1 kwietnia 1993 roku, k. 13 akt sprawy, kserokopia legitymacji ubezpieczeniowej, k. 17 – 19 akt emerytalnych)

Od dnia nawiązania stosunku pracy z Przedsiębiorstwem (...) w R., to jest od dnia 11 listopada 1974 roku wnioskodawca wykonywał obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego marki S.. Woził materiały budowlane. W okresie od dnia 22 kwietnia 1975 roku do dnia 8 kwietnia 1977 roku wnioskodawca odbywał czynną służbę wojskową. Po jej zakończeniu powrócił na tożsame stanowisko w tym samym zakładzie pracy. W dniu 24 września 1978 roku uzyskał uprawnienia do obsługi żurawi samojezdnych do 10 ton, III kategorii i od tej chwili pracował jako operator dźwigu. Pracodawca powierzył wnioskodawcy obsługę dźwigu samojezdnego marki (...). W dniu 15 marca 1986 roku uzyskał kwalifikacje do obsługi żurawi samojezdnych do 30 ton. Z dniem 1 kwietnia 1988 roku pracodawca powierzył wnioskodawcy dodatkowe obowiązki w postaci obsługi samochodu marki Ż.. Obowiązki te wnioskodawca wykonywał przez trzy miesiące w związku z prowadzeniem robót budowlanych w miejscowości M.. Następnie pracował już wyłącznie jako operator dźwigu. Nie wykonywał żadnych obowiązków charakterystycznych dla stanowiska ślusarza remontowego. Wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonując pracę na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego, a następnie operatora dźwigu.

(dowód: zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 1:32 do minuty 13:29 w związku z nagraniem od minuty 23:41 do minuty 24:49, zeznania świadka Z. Ł., nagranie od minuty 14:25 do minuty 19:49, zeznania świadka J. W., nagranie od minuty 19:49 do minuty 22:40, protokół z rozprawy z dnia 28 marca 2017 roku, k. 36 – 37, angaż z dnia 1 kwietnia 1988 roku, k. 16 akt sprawy, kserokopia książeczki wojskowej, k. 11 -17 akt o kapitał początkowy, uprawnienia maszynisty ciężkich maszyn budowlanych, k. 12-12v akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (tj. poniżej 65 lat dla mężczyzn). Ustęp 4 art. 32 stanowi zaś, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Stosownie do art. 184 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem.

Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Organ rentowy podniósł bowiem, że wnioskodawca nie dysponuje świadectwem pracy w warunkach szczególnych, a z przedłożonych dokumentów wynika, że w spornym okresie pracował na stanowiskach niewymienionych w załączniku A i B rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, ukończył 60 lat i nie był członkiem OFE.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Odnośnie oceny dowodów zgromadzonych w postępowaniu zważyć należy, iż okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Okoliczność niedysponowania przez skarżącego świadectwem pracy w szczególnych warunkach, nie przesądza jeszcze, że wnioskodawca takiej pracy nie wykonywał.

Stanowisko takie wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239 stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami.

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w R. był niesporny między stronami w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach ubezpieczeniowych. Spór dotyczył charakteru pracy wykonywanej w przez wnioskodawcę w okresie od dnia 11 listopada 1974 roku do dnia 31 stycznia 1994 roku, tj. czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach, czy też nie.

Stało się tak dlatego, że z dokumentów w postaci świadectwa pracy, umowy o pracę oraz angaży potwierdzających zatrudnienie wnioskodawcy w spornym okresie wynika, że wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku kierowcy, operatora dźwigu, maszynisty żurawi samojezdnych i ślusarza remontowego. Oprócz tego, że pracodawca nieprecyzyjnie określił stanowisko pracy skarżącego, to jest nie wskazał jakich samochodów był kierowcą, to wskazane w angażach stanowiska nie zostały wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Powyższe nie może jednak być wyłączną podstawą dla oddalenia odwołania wnioskodawcy. Zgodnie bowiem z ugruntowaną linią orzeczniczą, dla zaliczenia kwestionowanych przez ZUS okresów zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych istotne jest to, jakie obowiązki skarżący faktycznie wykonywał (por. wyrok SN z dnia 21 lipca 2016 roku, sygn. akt I UK 311/15).

Dokonując ustaleń w zakresie rodzaju prac wykonywanych przez wnioskodawcę w okresie od dnia 11 listopada 1974 roku do dnia 31 stycznia 1994 roku w Przedsiębiorstwie (...) w R. Sąd oparł się na spójnych i wiarygodnych zeznaniach świadków: Z. Ł. i J. W., którzy w spornych okresach pracowali wraz z wnioskodawcą na budowach prowadzonych przez ww. Przedsiębiorstwo i mieli możliwość obserwowania, jakie czynności i na jakich pojazdach wykonuje wnioskodawca oraz na zeznaniach wnioskodawcy, a także na dokumentach wystawianych przez pracodawcę skarżącego, to jest umowach o pracę i angażach.

Do momentu uzyskania uprawnień operatora żurawia, wnioskodawca wykonywał obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego marki S., którego dopuszczalny ciężar całkowity znacznie przekraczał 3,5 tony. Za pomocą tego pojazdu skarżący przewoził materiały budowlane. Nie był kierowany do obsługi samochodów mniejszych niż S. ( tj. mniejszych niż 3,5 tony). W okresie od dnia 22 kwietnia 1975 roku do dnia 8 kwietnia 1977 roku wnioskodawca odbywał czynną służbę wojskową, po której zakończeniu powrócił na tożsame stanowisko w tym samym zakładzie pracy. Tym samym zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych podlega również okres pełnienia przez wnioskodawcę służby wojskowej, w myśl bowiem wówczas o obowiązującego przepisu art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony, czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby (Dz.U. 1974 Nr 24, poz. 142).

Praca na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, jest pracą zaliczoną przez ustawodawcę do prac w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem A, działem VIII pkt 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

W dalszej kolejności wskazać należy, że z ustaleń faktycznych poczynionych w oparciu o dokumenty z akt osobowych wynika, iż w dniu 24 września 1978 roku H. W. uzyskał uprawnienia do obsługi żurawi samojezdnych do 10 ton, III kategorii. W związku z powyższym od dnia 1 grudnia 1978 roku wnioskodawca świadczył obowiązki kierowcy dźwigu na prowadzonych przez zakład pracy robotach budowlanych, co potwierdza wystawiony przez jego pracodawcę angaż. Skarżącemu powierzono obsługę dźwigu marki (...). Inne obowiązki skarżący wykonywał jedynie incydentalnie, miało to mianowicie miejsce przez nie więcej niż trzy miesiące od dnia 1 kwietnia 1988 roku, podczas prowadzenia robót budowlanych w miejscowości M., gdzie skarżący dowoził na miejsce pracy pracowników Przedsiębiorstwa.

Żuraw samojezdny mieści się niewątpliwie w kategorii ciężkich maszyn budowlanych. Maszyną tą wnioskodawca wykonywał prace załadunkowe i wyładunkowe w budownictwie. Przedsiębiorstwo było bowiem przedsiębiorstwem budowlanym zajmującym się budownictwem i pracami budowlanymi. Praca świadczona przez wnioskodawcę na stanowisku operatora dźwigu - żurawia samojezdnego kołowego mieści się w definicji prac maszynistów ciężkich maszyn budowlanych, a zatem jest to praca wymieniona w wykazie A dział V (w budownictwie) pkt 3, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

W świetle przeprowadzonego postępowania dowodowego nie budzi zatem żadnych wątpliwości, że wnioskodawca faktycznie wykonywał w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace w szczególnych warunkach wymienione w załączniku do rozporządzenia. Dodać należy, że organ rentowy nie przedstawił w toku postępowania jakiegokolwiek dowodu podważającego dowody zgłoszone przez skarżącego.

Po doliczeniu spornego okresu do stażu pracy w szczególnych warunkach uznanego przez organ rentowy, wnioskodawca wykazał, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach przez łączny czas znacznie przekraczający 15 lat. Niekorzystnych skutków dla wnioskodawcy nie generuje wyłączenie ze stażu pracy w warunkach szczególnych okresu wykonywania obowiązków kierowcy pojazdu marki ŻUK, albowiem świadczenie tychże czynności trwało jedynie trzy miesiące.

Biorąc pod uwagę, iż wnioskodawca spełnił jednocześnie pozostałe wymagane przepisami rozporządzenia warunki, to jest ukończył 60 lat, jego łączny okres zatrudnienia składkowy i nieskładkowy wyniósł ponad 25 lat, należało uznać stanowisko wnioskodawcy za w pełni uzasadnione.

Dlatego też na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sad Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy H. W. prawo do emerytury od dnia 1 marca 2016 roku, to jest od dnia złożenia wniosku o emeryturę