Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie – Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Przemysław Jagosz

Protokolant prac. sąd. Natalia Indyka

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2017 r., w Olsztynie, na rozprawie,

sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko B. M.

o zapłatę

I.  utrzymuje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany w dniu 7.02.2017 r. przez Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie (...) w zakresie zasądzającym z weksla od pozwanej B. M. na rzecz powoda (...) S.A. w W. kwotę 56 296,78 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od takiej kwoty za okres od 22.09.2016 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części nakaz zapłaty uchyla i oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 302 tytułem zwrotu części kosztów procesu.

Sygn. akt I C 119/17

UZASADNIENIE

Powód – (...) S.A. w W. – żądał od pozwanej B. M. 100 165,96 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21.09.2016 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu powołał się na weksel gwarancyjny wystawiony przez męża pozwanej na zabezpieczenie spłaty wierzytelności z tytułu umowy kredytu oraz na to, że pozwana poręczyła wekslowo spłatę tego zobowiązania i wyjaśnił, że na kwotę objętą pozwem składa się zadłużenie z tytułu niespłaconego kredytu.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 7.02.2017 r. (sygn.. akt (...)) powództwo zostało uwzględnione w całości, a na rzecz powoda zasądzono koszty procesu w kwocie 4 870 zł, obejmującej ¼ opłaty od pozwu (1 253 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika powoda za prowadzenie sprawy w postępowaniu nakazowym wraz z opłatą za pełnomocnictwo (3 617 zł).

Pozwana wniosła zarzuty od powyższego nakazu, żądając jego uchylenia, oddalenia powództwa w całości i zasądzenia zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu powołała się na:

a) przedawnienie roszczenia zabezpieczonego wekslem i poręczeniem wekslowym,

b) wypełnienie weksla niezgodnie z porozumieniem wekslowym z uwagi na jego wypełnienie po upływie terminu przedawnienia roszczenia zabezpieczonego wekslem i w związku z tym brak zobowiązania wekslowego,

c) nieprawidłową wysokość dochodzonego roszczenia albowiem mąż pozwanej spłaca wierzytelność z tytułu kredytu w ramach egzekucji.

(zarzuty k. 37-39)

W odpowiedzi na zarzuty powód podtrzymał żądania i wskazał, że:

a) w dacie wypełnienia weksla roszczenie nim zabezpieczone nie uległo przedawnieniu,

b) kwota wskazana w wekslu w dacie jego wypełnienia odzwierciedlała wysokość zadłużenia męża pozwanej.

(pismo k. 54 i nast.)

W dalszym toku postępowania pozwana wskazała, że nie była jedynie poręczycielem wekslowym, a do takiego poręczenia doszło w związku z udzieleniem poręczenia cywilnego za zobowiązania z tytułu kredytu, o czym świadczy treść porozumienia wekslowego.

(pismo k. 83-84)

Sąd ustalił, co następuje:

Jak wynika z przedstawionych przez powoda dokumentów w postaci m.in. weksla, deklaracji wekslowej, umowy, zestawienia operacji, korespondencji i tytułu wykonawczego, a nadto z twierdzeń stron, nie ulega wątpliwości, że:

a)  mąż pozwanej w dniu 22.03.2005 r. zawarł z bankiem, którego następcą prawnym jest powód, umowę kredytu w rachunku bieżącym na kwotę 100 000 zł,

b)  w dniu 22.05.2005 r. dokonano zmiany umowy i postanowiono, że limit kredytu będzie ulegał stopniowej redukcji do 22.05.2010 r., tak, aby w dniu następnym wynosił 0,00 zł (k. 43-45)

c)  na zabezpieczenie spłaty wierzytelności mąż pozwanej w dniu 22.03.2005 r. wystawił weksel gwarancyjny in blanco, na którym pozwana zamieściła oświadczenie „poręczam”,

d)  zgodnie z deklaracją wekslową powód mógł wypełnić weksel na sumę należnego kapitału, odsetek i kosztów, w każdym czasie w przypadku uchybienia terminom zapłaty, jak również wtedy, gdy bankowi służyłoby prawo zaspokojenia wierzytelności przed nadejściem tych terminów,

e)  w treści deklaracji pozwana wyraziła zgodę na jej treść i poręczyła solidarnie i osobiście za wszystkie zobowiązania, wskazując, że w związku z tym złożyła na wekslu swój podpis jako solidarny poręczyciel za wystawcę weksla,

f)  z uwagi na brak terminowej spłaty należności z tytułu kredytu (odsetek, opłat i prowizji) umowa została wypowiedziana pismem z 22.10.2009 r.

g)  w dniu 23.04.2012 r. został wystawiony bankowy tytuł egzekucyjny na kwotę 64 684,35 zł tytułem należności głównej wraz z odsetkami od tej kwoty od dnia 24.04.2012 r.; postanowieniem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 26.07.2012 r. tytuł ten został opatrzony klauzulą wykonalności w zakresie nie przekraczającym całkowitej kwoty 150 000 zł,

h)  pismem z dnia 26.09.2012 r. bank skierował do komornika wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie wskazanego tytułu, żądając należności głównej w kwocie 64 681,56 zł oraz dalszych odsetek od kwoty 72 548,52 zł,

i)  egzekucja wszczęta przez komornika przy Sądzie Rejonowym w Olsztynie M. C. na postawie wymienionego wyżej wniosku trwa nadal (sygn. akt (...)), a w dniu 8.03.2017 r. komornik dokonał zajęcia rachunku bankowego męża pozwanej,

j)  w dniu 7.09.2016 r. powód wypełnił weksel gwarancyjny na kwotę 100 165,96 zł, płatną 21.09.2016 r., i wezwał pozwaną do jego wykupu (k. 11),

k)  według zestawienia operacji na rachunku, w którego ciężar udzielono kredytu i na który wpływają kwoty wyegzekwowane przez komornika saldo zadłużenia na datę płatności weksla wynosiło 56 296,78 zł (k. 77).

Sąd zważył, co następuje:

Ustalone w sprawie okoliczności faktyczne świadczą o tym, że o ile zarzuty dotyczące przedawnienia roszczenia nie zasługują na podzielenie, o tyle roszczenie powoda zostało wykazane jedynie w części, co czyni zasadnym zarzut dotyczący wysokości poręczonego przez pozwaną zobowiązania pozostałego do spłaty.

W pierwszej kolejności rozważyć należało zarzut przedawnienia roszczenia objętego wekslem i poręczeniem wekslowym. W tej mierze pozwana słusznie wskazywała, że nie można uzupełnić weksla gwarancyjnego niezupełnego w dacie wystawienia (in blanco) po upływie terminu przedawnienia roszczenia, które ten weksel zabezpieczał. Powód natomiast słusznie podnosił, że czym innym jest przedawnienie roszczenia zabezpieczonego wekslem, a czym innym przedawnienie roszczeń wekslowych, czyli wynikających z wystawionego i uzupełnionego weksla.

Jak już wskazano, weksel wystawiony przez męża pozwanej zabezpieczał spłatę jego zobowiązań względem powoda z tytułu umowy kredytu w rachunku bieżącym. Roszczenia powoda z tego tytułu, jako związane z prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej, zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego (k.c.), przedawniały się zatem z upływem 3 lat od daty ich wymagalności.

Zgodnie z umową zadłużenie z tytułu kredytu w rachunku bieżącym męża pozwanej miało być spłacane na bieżąco z wpłat dokonywanych na ten rachunek (§ 3 – k. 6v), a zgodnie z aneksem limit zadłużenia miał być w całości zredukowany do 22.05.2010 r. Przed tą datą umowa została jednak wypowiedziana, co oznacza, że wymagalność całego roszczenia z tytułu niespłaconego zadłużenia powstała najpóźniej z dniem, w którym upłynął termin wypowiedzenia umowy kredytowej. Według twierdzeń stron nastąpił to wskutek wypowiedzenia umowy dokonanego pismem z 22.10.2009 r. i po upływie terminu 30-dniowego wypowiedzenia, poprzedzonego siedmiodniowym terminem oczekiwania na ewentualną spłatę zadłużenia (k. 12). Oznacza to, że termin wymagalności całego zadłużenia męża pozwanej mógł przypadać najwcześniej 30.11.2009 r. (przy założeniu, że dłużnik otrzymał wypowiedzenie w dacie wskazanego pisma). Tym samym początek biegu trzyletniego terminu przedawnienia roszczeń z tego tytułu mógł rozpocząć się najwcześniej z dniem 1.12.2009 r. i upływałby z dniem 1.12.2012 r. Przed tą datą powód wystawił jednak bankowy tytuł egzekucyjny i uzyskał do niego klauzulę wykonalności przeciwko mężowi pozwanej, a nadto wszczął egzekucję swojej wierzytelności, co – w myśl art. 123 § 1 pkt 1 k.c. - skutecznie przerwało bieg przedawnienia. Zważywszy, że postępowanie egzekucyjne na podstawie wspomnianego tytułu trwa nadal, zgodnie z art. 124 § 2 k.c. termin przedawnienia nie mógł ponownie rozpocząć biegu, co jednocześnie oznacza, że zarówno w dacie uzupełnienia weksla (7.09.2016 r.), jak i obecnie roszczenie powoda względem męża pozwanej nie jest przedawnione.

W konsekwencji, uzupełnienie weksla w dniu 7.09.2016 r. nastąpiło przed upływem terminu przedawnienia roszczenia, co czyni zarzuty pozwanej w tym zakresie bezzasadnymi.

Bezzasadne są również zarzuty dotyczące przedawnienia roszczenia wekslowego względem pozwanej. Nie ma przy tym szczególnego znaczenia, czy za spłatę zobowiązań męża pozwana poręczyła tylko w ramach poręczenia wekslowego, czyli za spłatę kwoty wekslowej przez męża jako wystawcę weksla, czy również w ramach poręczenia przewidzianego przepisami Kodeksu cywilnego. Podstawą powództwa było bowiem zobowiązanie pozwanej wynikające z poręczenia wekslowego, czyli udzielonego na wekslu w formie zapisu „poręczam” i potwierdzonego treścią deklaracji wekslowej, z której w sposób jasny i nie budzący wątpliwości interpretacyjnych wynika, że podpisując w ten sposób weksel pozwana poręczyła za męża „jako poręczyciel za wystawcę”. Oczywistym jest również, że skoro weksel zabezpieczał spłatę wierzytelności z tytułu kredytu i miał charakter niezupełny, w treści deklaracji znalazło się stwierdzenie dotyczące poręczenia za zobowiązania z tego tytułu i pozostające „w związku z tym” podpisanie deklaracji oraz weksla. Zawarcie tego stwierdzenia w ocenie Sądu nie nadaje przy tym poręczeniu udzielonemu przez pozwaną charakteru poręczenia cywilnego z art. 876 k.c.

Uznanie, że poręczenie udzielone przez pozwaną i powołane pozwem jako podstawa jej odpowiedzialności ma charakter poręczenia wekslowego i nastąpiło na wekslu niezupełnym w chwili jego wystawienia, przesądza o tym, że do czasu wypełnienia weksla i opatrzenia go datą płatności, pozwana nie była dłużnikiem wekslowym powoda, gdyż nie istniało jeszcze jej zobowiązanie wekslowe do zapłaty. W związku z tym nie mógł się rozpocząć bieg terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę z weksla. Jej zobowiązanie względem powoda, wynikające z poręczenia na wekslu za męża, mogło bowiem powstać dopiero z chwilą prawidłowego uzupełnienia weksla, a termin przedawnienia roszczenia wekslowego przeciwko niej – wynoszący zgodnie z art. 70 Prawa wekslowego z dnia 28.04.1936 r. (t. jedn. Dz. U. z 2016, poz. 160) 3 lata - mógł zacząć swój bieg dopiero od dnia płatności wypełnionego weksla (por. uzasadnienie wyroku SN w sprawie IV CSK 199/12). Zważywszy, że data płatności weksla została wyznaczona na 21.09.2016 r., oczywistym jest, że 3-letni termin przedawnienia nie upłynął w dacie wnoszenia powództwa (23.01.2017 r. – data nadania na Poczcie Polskiej - k. 27).

Okoliczności powyższe czynią również bezprzedmiotowymi wywody pozwanej odnoszące się do braku wpływu przerwy biegu przedawnienia w stosunku do jej męża na jej odpowiedzialność jako dłużnika solidarnego. Skoro do daty uzupełnienia weksla i daty jego płatności nie była dłużnikiem wekslowym powoda, a jej zobowiązanie wekslowe nie istniało, nie mogła z tego tytułu, czyli wekslowo, odpowiadać solidarnie z mężem, gdyż wobec braku uzupełnienia weksla, on również nie był jeszcze dłużnikiem wekslowym.

Z tych przyczyn zarzuty dotyczące braku zobowiązania wekslowego pozwanej i oparte na twierdzeniu o przedawnieniu roszczeń przed uzupełnieniem weksla nie zasługiwały na uwzględnienie.

Zasadne częściowo okazały się natomiast zarzuty dotyczące wysokości zobowiązania, za którego spłatę odpowiada pozwana. Zgodnie z deklaracją wekslową weksel mógł być uzupełniony na sumę należnego powodowi kapitału, odsetek i kosztów. W odpowiedzi na zarzuty pozwanej powód przedstawił zestawienie operacji, z którego wynika, że na datę płatności weksla (21.09.2016 r.) saldo zadłużenia męża pozwanej wynosiło 56 296,78 zł (k. 77).

Brak jest jakichkolwiek innych dowodów, które świadczyłyby, że zadłużenie z pozostałe do spłaty jest wyższe lub niższe; nie przedstawiła ich żadna ze stron.

W konsekwencji, należy uznać, że roszczenie powoda zostało wykazane do kwoty widniejącej na wspomnianym zestawieniu, tj. do kwoty 56 296,78 zł.

Z mocy art. 481 § 1 i 2 k.c. za okres po dacie płatności weksla powód mógł domagać się również odsetek ustawowych za opóźnienie, zwłaszcza, że wezwanie do wykupu weksla pozwana otrzymała przed tą datą, w dniu 14.09.2016 r. (k. 10).

Uwzględniając powyższe, na podstawie art. 496 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) w związku z art. 32 Prawa wekslowego, nakaz zapłaty wydany przeciwko pozwanej jako poręczycielce wekslowej, należało utrzymać w mocy do wykazanej kwoty zadłużenia, którego spłatę zabezpieczał weksel, tj. do kwoty 56 296,78 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od takiej kwoty za okres od 22.09.2016 r. (po dacie płatności weksla) do dnia zapłaty, zaś w pozostałej części uchylić i oddalić powództwo – o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

W związku z takim rozstrzygnięciem, w wyniku którego powództwo zostało ostatecznie uwzględnione w ok. 56 %, zgodnie z art. 100 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) koszty procesu między stronami rozdzielono. Po stronie powoda obejmowały one opłatę od pozwu w postępowaniu nakazowym (1 253 zł) oraz opłatę za pełnomocnictwo (17 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika, które wobec skutecznego wniesienia zarzutów należało ustalić w wysokości wynikającej z § 2 pkt 6 w związku z § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (5 400 zł). Łącznie zatem koszty te wynosiły 6 670 zł i można je było uznać za zasadne do 56% (w których powództwo zostało uwzględnione), tj. do kwoty 3 735 zł.

Po stronie pozwanej koszty procesu obejmowały opłatę od zarzutów (3 757 zł) oraz opłatę za pełnomocnictwo (17 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika, w wysokości wynikającej z § 2 pkt 6 w związku z § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (5 400 zł). Łącznie zatem koszty te wynosiły 9 174 zł i można je było uznać za zasadne do 44 % (w których powództwo zostało oddalone), tj. do kwoty 4 037 zł.

Różnica tych kosztów wypada na korzyść pozwanej w kwocie 302 zł, którą zasądzono na jej rzecz w pkt II wyroku.