Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

M. S. (1) został oskarżony o to, że w dniu 09 sierpnia 2015 roku w R., woj. (...) przy ul. (...) na terenie targowiska miejskiego (...) w ruchu lądowym prowadził samochód osobowy marki B. nr rejestracyjny (...) będąc w stanie nietrzeźwości 1,85‰ i 1,70‰ we krwi,

tj. o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 06 czerwca 2016 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II K 580/15, Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej:

1.  uznając, iż oskarżony M. S. (1) dopuścił się dokonania zarzucanego mu czynu, wyczerpującego dyspozycję art. 178a § 1 k.k., na podstawie art. 66 § 1 i § 2 k.k. i art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne wobec M. S. (1) warunkowo umorzył na okres próby 3 lat;

2.  na podstawie art. 67 § 3 k.k. w zw. z art. 43a § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego M. S. (1) świadczenie pieniężne w kwocie 1.000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej;

3.  na podstawie art. 67 § 3 k.k. w zw. z art. 42 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego M. S. (1) zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 1 roku;

4.  zasądził od oskarżonego M. S. (1) na rzecz Skarbu Państwa kwotę 200 złotych tytułem kosztów sądowych.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł Prokurator Prokuratury Rejonowej w Rawie Mazowieckiej, zaskarżając wyrok na niekorzyść oskarżonego w części dotyczącej warunkowego umorzenia postępowania o czyn z art. 178a § 1 k.k. (rozstrzygnięcie dotyczyło także czynu z art. 279 § 1 k.k.).

Skarżący w oparciu o art. 438 pkt 4 k.p.k. zarzucił wyrokowi niesłuszne zastosowanie środka w postaci warunkowego umorzenia postępowania, gdzie Sąd przyjął, że wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne oraz że właściwości i warunki osobiste oskarżonego oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, co wynikało z niedostatecznego uwzględnienia okoliczności obciążających oskarżonego, a w szczególności:

- oskarżony prowadząc samochód znajdował się w stanie znacznej nietrzeźwości wyrażającej się w 1,85 promila alkoholu we krwi, co w istotny sposób wpływa na to, że stopień społecznej szkodliwości czynu należy uznać za znaczny,

- oskarżony nie wyjechał samochodem z targowiska na ulicę o większym natężeniu ruchu, co wynikało jedynie z faktu zatrzymania samochodu przez B. J.,

- motywacja i właściwości osobiste oskarżonego powodują, że stopień jego winy należy uznać za znaczny, a zwłaszcza:

- w chwili popełnienia zarzucanego czynu oskarżony uciekał w obawie przed ujęciem go w chwilę po dokonaniu kradzieży pieniędzy z automatu myjni samochodowej;

- oskarżony jest funkcjonariuszem Biura Ochrony Rządu, instytucji powołanej w określonym zakresie do strzeżenia porządku prawnego i jego właściwości osobiste zgodnie z ustawą o BOR powinny wyrażać w znacznie większym stopniu świadomość prawną i należytą postawę etyczną.

W konkluzji apelacji skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora zasługuje na uwzględnienie ze skutkiem w postaci uchylenia zaskarżonego rozstrzygnięcia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Wprawdzie sposób sformułowania zarzutu apelacyjnego, mającego według skarżącego postać rażącej niewspółmierności wymierzonej kary, budzi uzasadnione zastrzeżenia, niemniej jednak oskarżyciel zasadnie podniósł, iż prawidłowa analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz okoliczności sprawy nie pozwala na przyjęcie, że społeczna szkodliwość czynu zarzuconego oskarżonemu nie była znaczna. Dla porządku zatem wypada jedynie zauważyć, że kwestia oceny przesłanek umożliwiających skorzystanie z instytucji przewidzianej w art. 66 § 1 k.k. należy do sfery ustaleń faktycznych, gdyż dotyczy konkretnych okoliczności, przez pryzmat których dokonuje się ustalenia natężenia społecznej szkodliwości czynu, analizy postawy sprawcy, jego właściwości i warunków osobistych. Nienależyta ocena tychże przesłanek skutkować może błędnym ustaleniem, że w sprawie nie zachodzą podstawy do warunkowego umorzenia postępowania, kwestia ta nie jest jednak rozpatrywana w kategoriach rażącej niewspółmierności wymierzonej kary.

Przechodząc do meritum rozważań należy zaznaczyć, iż sąd rejonowy co do zasady dokonał trafnych ustaleń faktycznych w zakresie przebiegu zdarzenia z udziałem oskarżonego M. S. (1). Sam oskarżony nie kwestionował tego, że to on odjechał samochodem należącym do B. J. spod myjni samochodowej, zaś stan nietrzeźwości, w jakim się znajdował w czasie prowadzenia pojazdu, został obiektywnie potwierdzony stosownymi badaniami.

Oceniając następnie zachowanie oskarżonego przez pryzmat przesłanek decydujących o stopniu jego społecznej szkodliwości sąd meriti przyjął, że okoliczności sprawy przemawiały za uznaniem, iż ów stopień nie był znaczny. Uzasadniając swoje stanowisko w tej kwestii sąd wskazał, że zagrożenie dla bezpieczeństwa w komunikacji oraz zdrowia uczestników ruchu, jakie stworzył oskarżony swoim zachowaniem, nie zostało urealnione wobec faktu krótkotrwałego prowadzenia pojazdu, w dodatku miało to miejsce na terenie targowiska, gdzie ruch był ograniczony. Następnie sąd wywodził, że oskarżony nie spowodował żadnej szkody, zaś jego zachowanie było wynikiem nagłego zamiaru, nie zaś przemyślanego działania. Oskarżony motywowany był bowiem chęcią jak najszybszego opuszczenia miejsca zdarzenia, tj. myjni samochodowej, gdzie M. S. (1) wspólnie z M. S. (2) i J. J. zostali przyłapani na kradzieży pieniędzy z automatu. Dodatkowo sąd miał na uwadze, iż M. S. (1) nie był uprzednio karany i prowadzi ustabilizowany tryb życia, wobec czego zastosowanie wobec niego instytucji warunkowego umorzenia postępowania będzie wystarczającą reakcją na jego bezprawne zachowanie.

Powyższa argumentacja, aczkolwiek z pozoru poprawna, nie jest jednak przekonująca i nie znajduje dostatecznego umocowania w należycie rozważonych okolicznościach przedmiotowej sprawy. Należy bowiem przyznać rację skarżącemu, iż sąd a quo w niedostateczny sposób uwzględnił okoliczności obciążające oskarżonego, pomijając również w swej ocenie niektóre aspekty jego zachowania oraz istotne fakty dotyczące zatrudnienia oskarżonego.

Niewątpliwie stopień nietrzeźwości oskarżonego, wyrażający się w wartościach 1,85 i 1,70 promila alkoholu we krwi, był znaczny. Z wyjaśnień M. S. (1) oraz zeznań świadka B. J. wynikało, że przez cały dzień oskarżony wraz ze znajomymi spożywał alkohol w postaci piwa i wódki, a zatem oskarżony musiał mieć świadomość tego, że pod żadnym pozorem nie powinien prowadzić samochodu, co jednak uczynił. Oczywistym jest, że kierowanie pojazdem, w szczególności mechanicznym przez osobę znajdującą się w takim stanie stanowi poważne i realne zagrożenie dla wszystkich uczestników ruchu.

Wprawdzie istotnie dystans, jaki M. S. (1) pokonał kierując samochodem był niewielki i wynosił zaledwie kilkanaście metrów, przy czym oskarżony nie zdążył wyjechać samochodem z targowiska na ulicę, niemniej jednak uwadze sądu uszło to, że samochód został zatrzymany przez B. J.. Tylko i wyłącznie jego interwencja sprawiła, że oskarżony zrezygnował z kontynuowania jazdy, a że miał takowy zamiar świadczy chociażby fakt, że ustępując miejsce kierowcy B. J. oskarżony wraz z pozostałymi kolegami nakazali mu szybko odjechać. Ich zachowanie ewidentnie podyktowane było chęcią jak najszybszego opuszczenia terenu myjni, gdzie zostali przyłapani na gorącym uczynku kradzieży monet z automatu. Kwestia oceny tej przyświecającej oskarżonemu motywacji przedstawiona w uzasadnieniu skarżonego wyroku także budzi wątpliwości. Sąd niejako na korzyść oskarżonego poczytał fakt, iż podjęta przez niego decyzja o ucieczce z miejsca zdarzenia miała swoje uzasadnienie w zaistniałej sytuacji, była impulsywna i nieprzemyślana, jako że oskarżony wraz z kolegami został przyłapany i zaskoczony przez pracownika myjni, który zareagował dość nerwowo (str. 14 uzasadnienia). Premiowanie zachowania sprawcy przestępstwa z tego tytułu, że dopuścił się go z chęci uniknięcia odpowiedzialności za uprzednio popełniony czyn karalny, choćby okazał się on wykroczeniem, nie może się spotkać z akceptacją i stoi w sprzeczności z dyrektywami wymiaru kary, która zgodnie z treścią art. 53 k.k. ma osiągnąć wobec sprawcy cele zapobiegawcze i wychowawcze, realizować potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, a nadto czynić zadość społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Jak słusznie zauważył skarżący, oskarżony jest funkcjonariuszem Biura Ochrony Rządu, czyli instytucji powołanej do strzeżenia porządku prawnego, a zatem w stosunku do jego osoby kryteria oceny właściwości osobistych ulegać winny zaostrzeniu. Dość wskazać, że zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o BOR służbę w tej formacji pełnić może osoba nie tylko niekarana za popełnienie przestępstwa, ale też posiadająca nieposzlakowaną opinię (Dz. U. 2014 r., poz. 170). Pełnienie tego typu funkcji publicznych wymaga od zatrudnionych w nim osób, aby swoją postawą dawały przykład postępowania praworządnego, a wszelkie odstępstwa od tej normy winny być oceniane z należytą surowością.

Tym samym zachodziły podstawy do przyjęcia, iż zaskarżone rozstrzygnięcie dotknięte było uchybieniem, mającym wpływ na jego treść. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku jest tylko wówczas słuszny, gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania. Dla skuteczności zarzutu błędu niezbędne jest wykazanie nie tylko wadliwości ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd, ale i wykazanie konkretnych uchybień w ocenie materiału dowodowego, jakich dopuścił się sąd (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 kwietnia 2014 r., II AKa 284/13, L.).

W przedmiotowej sprawie sąd nie poddał zachowania oskarżonego należytej analizie w aspekcie oceny stopnia jego społecznej szkodliwości, w tym nienależycie ocenił sferę motywacyjną sprawcy przestępstwa, pochopnie usprawiedliwiając zachowanie oskarżonego chęcią ucieczki z miejsca popełnienia innego czynu zabronionego i nie odniósł się rzetelnie do wszystkich okoliczności inkryminowanego zdarzenia. Dodatkowo nie uwzględnił okoliczności istotnych dla zaopiniowania właściwości i warunków osobistych M. S. (1), podczas gdy w świetle uregulowań art. 66 § 1 k.k. zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania jest możliwe tylko wówczas, gdy łącznie spełnione zostaną następujące przesłanki:

- wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu nie są oceniane jako znaczne;

- brak jest wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu;

- sprawca dotychczas nie był karany za przestępstwo umyślne;

- postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, zaś w szczególności nie popełni przestępstwa;

- występek jest zagrożony karą do 5 lat pozbawienia wolności.

W związku z powyżej stwierdzonymi uchybieniami, sąd odwoławczy na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. uchylił wyrok w zaskarżonej części (to jest rozstrzygnięcia zawarte oryginalnie w punktach od 3 do 6) i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Rawie Mazowieckiej, który winien poddać ponownej ocenie całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i dokonać pogłębionej analizy zachowania oskarżonego w kontekście jego społecznej szkodliwości oraz postawy sprawcy i jego właściwości i warunków osobistych. Wówczas dopiero podejmie decyzję, jaka będzie prawidłowa reakcja prawno-karna na czyn zarzucany oskarżonemu.