Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lutego 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń

Protokolant st. sekr. sądowy Anna Kopala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 lutego 2017 roku

sprawy z odwołania J. G.

od decyzji z dnia 12 grudnia 2016 roku znak (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o wysokość renty

1.  oddala odwołanie,

2.  nie obciąża ubezpieczonego kosztami procesu na rzecz pozwanego.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 29/17 UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 grudnia 2016 roku, (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przyznał J. G. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Ubezpieczony J. G. odwołał się od tej decyzji. Podniósł, że nie zgadza się z ustaloną wysokością wskaźnika podstawy wymiaru świadczenia rentowego tj. 111,7 %, podczas gdy w decyzji o ustaleniu kapitału początkowego z dnia 30.01.2006 roku wskaźnik ten wyniósł 168,66 %.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Podniósł, że wysokość wskaźnika w spornej decyzji został ustalony prawidłowo a zarzuty zawarte w odwołaniu są bezzasadne.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony J. G. urodził się (...).

Decyzją z dnia 30.01.2006 roku ZUS ustalił wysokość jego kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 roku tj. 193 097,19. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 168,66 %. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wysokości tej podstawy przyjęto podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych (od 1.01.1989 roku do 31.12.1998 roku).

Decyzją z dnia 29.04.2015 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonemu ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego.

W dniu 7.10.2016 roku J. G. wniósł o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczeniem z dnia 8.11.2016 roku lekarz orzecznik ZUS ustalił, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy do 30.11.2017 roku, ustalając datę częściowej niezdolności do pracy od ustania zasiłku chorobowego. Decyzją z dnia 12.12.2016 roku organ rentowy przyznał J. G. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 15.11.2016 roku do 31.11.2017 roku. Do ustalenia wysokości renty pozwany uwzględnił okresy składkowe: 39 lat, 9 miesięcy i 2 dni i nieskładkowe: 3 lata, 8 miesięcy i 5 dni. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 111,70 %. Do ustalenia podstawy wymiaru składek ZUS przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1989 roku do 2010 roku.

Wysokość renty J. G. (kwota świadczenia do wypłaty) wynosi 1793,06 zł.

dowód: częściowo bezsporne

dokumenty w aktach organu rentowego tom I k. 114, 118, tom II k. 8

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887; dalej jako ustawa) stanowi, iż: Art. 173 ust. 1. Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. 2. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat. 3. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy. Art. 174 ust. 1. Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. 2. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2. 3. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. 4. Do obliczenia kapitału początkowego dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyjmuje się, na jej wniosek, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty przyjęty w decyzji ustalającej prawo do renty po raz pierwszy lub ponownie ustalającej jej wysokość. W przypadku gdy renta została przyznana przed dniem 15 listopada 1991 roku, do ustalenia kapitału początkowego przyjmuje się wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony w wyniku rewaloryzacji, chyba że po tej dacie ponownie była ustalana jego wysokość. 5. Jeżeli z powodu niemożności ustalenia podstawy wymiaru renty jej wysokość została ustalona w kwocie najniższej renty, do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się najniższe wynagrodzenie pracowników obowiązujące w okresie przyjętym do obliczenia podstawy wymiaru renty. 7. Do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r. 8. Przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. Współczynnik ten oblicza się według następującego wzoru:

gdzie: „p” - oznacza współczynnik; wiek ubezpieczonego - oznacza wiek w dniu 31 grudnia 1998 r.; wiek emerytalny - oznacza 60 - dla kobiet i 65 - dla mężczyzn; staż ubezpieczeniowy - oznacza udowodniony okres składkowy i nieskładkowy,

wymagany staż - oznacza 20 - dla kobiet i 25 - dla mężczyzn; z zastrzeżeniem ust. 12. Do obliczenia kapitału konieczne jest ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego. Wskaźnik ten obliczany jest zgodnie z art. 15 ustawy. Przyjmuje się podstawy wymiaru składek z 10 kolejnych dowolnych lat sprzed 1999 r. lub 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu ubezpieczenia sprzed 1999 r.; oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu; oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów.

Organ rentowy w decyzji z dnia 30.01.2016 roku o ustaleniu kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 roku, przyjął podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych (od 1.01.1989 roku do 31.12.1998 roku). Tak ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 168,66 %.

Art. 62 ustawy stanowi, że: 1. Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:

1/ 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz

2/ po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;

3/ po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;

4/ po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek, o którym mowa w art. 24 ust. 1a. Ten ostatni wymieniony okres jest okresem hipotetycznym, mającym wpływ jedynie na wysokość świadczenia rentowego. Przepis nakazujący przy obliczaniu wysokości renty uwzględniać po 0,7% podstawy jej wymiaru za taki okres pełni funkcję ochronną pozwalającą uwzględnić dłuższy okres, tj. brakujący do pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych przypadających na czas pomiędzy dniem zgłoszenia wniosku rentowego a dniem ukończenia 60. roku życia, nieznajdujący jednak odzwierciedlenia w przebytych faktycznie okresach składkowych i nieskładkowych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 11.03.2008 roku, III AUa 648/07, Legalis).

1a. Przy obliczaniu wysokości renty przepisy art. 53 ust. 3-5 stosuje się odpowiednio. 2. Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy. 3. Przy obliczaniu renty okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2-4, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy zależy zatem od: długości okresów składkowych i nieskładkowych oraz ewentualnego stażu hipotetycznego, wysokości podstawy wymiaru renty i wysokości obowiązującej kwoty bazowej. Przy czym część socjalna jest elementem stałym, ustalonym jednakowo dla wszystkich ubezpieczonych. Jej wysokość jest obliczana jako 24 % kwoty bazowej obowiązującej w dniu nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (w przypadku skarżącego wysokość kwoty bazowej to 3 408,63 zł). Pozostałą część świadczenia zależna jest od tego, jak długo ubezpieczony pracował oraz jak wysokie wynagrodzenie w tym czasie otrzymywał. Podstawę wymiaru renty (art. 15 ustawy) stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie: 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o rentę lub, 20 lat kalendarzowych, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom.

Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi zatem:

a. 24% kwoty bazowej,

b. po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy,

c. po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Mając na uwadze powyższe w przypadku ubezpieczonego wysokość świadczenia rentowego obliczono:

Ad. a. 24 % x 3 408,62 zł (kwota bazowa) = 818,07 zł.

Ad. b. (477 (ilość miesięcy składkowych) x 1,3 %) / 12 x 3 807,43 = 1 967,68 zł.

Ad. c. (44 (ilość okresów nieskładkowych) x 0,7 %) / 12 x 3 807,43 = 97,85 zł.

Suma tych operacji daje kwotę 2 883,60 zł. Tak ustaloną kwotę należy pomnożyć przez 75 %, co daje ostateczny wynik 2 162,70 zł.

Sporna w sprawie okazała się wysokość wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego i renty. Ubezpieczony podnosił, iż winna ona w obu przypadkach wynosić 168,66 %. Wbrew stanowisku skarżącego wysokość podstawy wymiaru obu świadczeń ustalona została prawidłowo. Organ rentowy w decyzji o przyznaniu renty nie mógł ustalić wysokości wskaźnika w taki sam sposób jak w decyzji o przyznaniu kapitału początkowego.

Ustalając kapitał początkowy organ rentowy prawidłowo uwzględnił okres kolejnych 10 lat kalendarzowych przed dniem 1.01.1999 roku (a zatem okres od roku 1989 do roku 1999). Tego samego okresu nie mógł uwzględnić ustalając wysokość świadczenia rentowego. Przy ustaleniu wysokości renty uwzględnia się bowiem:

1/ 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom (wariant zastosowany przez organ rentowy), lub

2/ 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o rentę.

Skoro wniosek o rentę skarżący złożył w roku 2016 to do okresu 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o rentę nie można wliczyć lat 1989, 1990, 1991, 1992, 1993, 1994, które uwzględnione zostały do wyliczenia kapitału początkowego, albowiem lata te przypadają na okres późniejszym niż 20 lat przed złożeniem wniosku o rentę.

W toku postępowania ubezpieczony nie przedłożył żadnych dowodów na okoliczność uzyskiwania dochodów wyższych, niż wynika to z dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, które pozwalałyby na ustalenie wyższej wysokości wskaźnika podstawy świadczeń. Wariant przyjęty przez ZUS okazał się najkorzystniejszy dla ubezpieczonego. Regułą postępowania cywilnego jest okoliczność, iż ciężar udowodnienia faktu (w tym przypadku wady decyzji ZUS) - zgodnie z art. 6 K.c. - spoczywał na wnioskodawcy - jako osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawne. Przepis ten wyraża dwie ogólne reguły: pierwszą - generalnie wymagającą udowodnienia powołanego przez stronę faktu, powodującego powstanie określonych skutków prawnych, oraz drugą regułę, która sytuuje ciężar dowodu danego faktu po stronie osoby, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Pierwsza "zasada obowiązku udowodnienia powoływanego faktu" jest w istocie nieunikniona ze względów racjonalnych, ponieważ odmienna regulacja powodowałaby powstanie niedopuszczalnej łatwości wywodzenia skutków prawnych z prostego powołania się na fakt bez potrzeby jego udowodnienia. Natomiast druga stanowi "ogólną zasadę rozkładu ciężaru dowodu", od której wyjątki wskazywać mogą niektóre przepisy szczególne. Z pierwszej reguły, wyrażonej w art. 6 K.c. wynika, że samo przyznanie faktu przez drugą stronę ewentualnego sporu nie może stanowić wystarczającego dowodu istnienia danego faktu, który musi być zawsze ponadto potwierdzony całokształtem materiału dowodowego lub innymi poznanymi już okolicznościami. Wyrazem tego jest regulacja art. 229 K.p.c. wymagającego, aby przyznanie faktu przez drugą stronę nie budziło wątpliwości, co wymaga właśnie uwzględnienia innych okoliczności. Druga, wskazana w art. 6 K.c. "ogólna zasada rozkładu ciężaru dowodu", jest regułą w znaczeniu materialnym, wskazującą, kto poniesie skutki nieudowodnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, natomiast przepis art. 232 K.p.c. wskazuje, kto ponosi ciężar dowodu w znaczeniu formalnym: "kto powinien przedstawiać dowody" (tak trafnie w orz. SN z dnia 17 lutego 2006 r., V CSK 129/05, Lex nr 200947; oraz wyr. SN z dnia 8 marca 2010 r., II PK 260/09, OSNP 201 1, nr 17-18, poz. 226). Także w postępowaniu przed Sądem Ubezpieczeń Społecznych obowiązuje zasada kontradyktoryjności, zgodnie z którą strony są zobowiązane do wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, stając się dysponentem postępowania, a Sąd orzekający jest uwolniony od odpowiedzialności za rezultat postępowania dowodowego.

W ocenie Sądu odwołujący nie sprostał obowiązkowi określonemu w art. 6 K.c. oraz art. 232 K.p.c. albowiem nie przedstawił żadnych dowodów pozwalających na ustalenie wyższego wskaźnika podstawy wymiaru renty. Wariant zastosowany przez organ rentowy okazał się dla ubezpieczonego najkorzystniejszy.

Dokumenty zgromadzone w aktach organu rentowego sąd uznał za wiarygodne. Stanowiły one podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Ich wiarygodność nie była przez strony kwestionowana.

Wobec powyższego, przy przyjęciu za prawidłowe wyliczeń pozwanego, należało na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 K.p.c. oddalić odwołanie ubezpieczonego.

Ubezpieczony utrzymuje się z renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w wysokości 1 793,06 zł. Zgodnie z art. 102 K.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten ustanawia zasadę słuszności, która stanowi odstępstwo od zasady odpowiedzialności za wynik procesu wyrażonej w art. 98 K.p.c. Jest rozwiązaniem szczególnym wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności, przy czym sam nie konkretyzuje on pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych ”, pozostawiając ich kwalifikację sądowi. W doktrynie i judykaturze przyjęło się, iż do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych” należą okoliczności związane zarówno z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zalicza się np. charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, do drugich – sytuacje życiową i majątkową (…) ” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8.01.2013 r., I ACa 697/12, LEX 1281107 ). Ocena Sądu, czy zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony”, o którym mowa w art. 102 K.p.c. ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem sądu oraz oceną okoliczności rozpoznanej sprawy. Ocena taka dokonana przez sąd w zasadzie nie podlega kontroli instancyjnej i może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31.01.2013 r., VI ACa 1083/12, LEX 1299017). W przedmiotowej sprawie Sąd uznał, że zachodzą przesłanki do zastosowania art. 102 K.p.c. Ubezpieczony działał w procesie w przeświadczeniu o słuszności swych żądań. W toku procesu działał samodzielnie. Nie korzystał z pomocy profesjonalnego pełnomocnika przez co pozbawiony był możliwości dokonania prawidłowej oceny stosownych przepisów prawnych. Utrzymuje się ze świadczenia rentowego, jest częściowo niezdolny do pracy. Biorąc również pod uwagę charakter ubezpieczeniowy sprawy oraz fakt, że nakład pracy pełnomocnika organu rentowego w prowadzenie sprawy ograniczył się jedynie do sporządzenia jednego pisma procesowego i udziału w jednej rozprawie trwającej 15 minut, Sąd uznał zastosowanie art. 102 K.p.c. za uzasadnione w okolicznościach niniejszej sprawy.

Z tych względów Sąd orzekł jak w punkcie II wyroku.

SSO Tomasz Korzeń