Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2015 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach Wydział II Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie:

Przewodniczący : Sędzia Sądu Okręgowego Elżbieta Kaziród

Protokolant: Iwona Mucha

po rozpoznaniu w dniu 05 listopada 2015 r. w Rybniku

sprawy z powództwa D. O. (1)

przeciwko A. P.

o zapłatę

1)  zasądza od pozwanego A. P. na rzecz powoda D. O. (1) kwotę 100 000 zł ( sto tysięcy zł) z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od dnia 18.08.2012 roku do dnia zapłaty;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8 617 zł ( osiem tysięcy sześćset siedemnaście zł) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3)  nakazuje pobrać od pozwanego A. P. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. kwotę 793,80 zł (siedemset dziewięćdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt groszy) tytułem kosztów sądowych.

Sygn.akt II C 489/14

UZASADNIENIE

Powód D. O. (1) w pozwie skierowanym przeciwko A. P. ( P.) wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 100 000 zł z ustawowymi odsetkami od 18.08.2012 roku do dnia zapłaty i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 08.04.2011 roku zawarł z J. P. (1) umowę pożyczki na kwotę 100 000 zł. Na mocy tej umowy przekazał powód na rzecz J. P. (1) wskazaną kwotę. Pomiędzy stronami od 01.10.2009 r. trwał także stosunek najmu lokalu położonego w R., a należącego do J. P. (1). D. O. (1) jako wynajmujący dobrze znał pożyczkobiorcę, miał do niego zaufanie. Pożyczkobiorca w dniu 22.08.2011 r. został zamordowany przez swojego brata pozwanego A. P.. Mocą postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 16.05.2012 r. sygn. akt II Ns 594/11 spadek po zmarłym nabył z mocy ustawy w całości jego brat A. P.. Wobec powyższego postanowienia pożyczka stanowi dług spadkowy do którego uregulowania zobowiązany jest pozwany jako jedyny spadkobierca. W opisanej sytuacji zagrożonym była terminowa spłata pożyczki. Powyższe wynika z braku zaufania do obecnego pożyczkobiorcy A. P.. Istotnym było także to, że pozwany przebywa w Zakładzie Karnym w R. z uwagi na fakt, że dokonał zabójstwa pożyczkobiorcy. Z tych względów powód wypowiedział umowę pożyczki i wezwał do jej zwrotu w terminie miesiąca od otrzymania wezwania, a więc do 17.08.2012 r. Pozwany nie uiścił żądanej kwoty.

Pozwany A. P. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu. Zdaniem pozwanego powództwo nie jest oparte na usprawiedliwionych podstawach. W pierwszej kolejności pozwany zaprzeczył temu, iż jego brat J. P. (1) zawarł z powodem umowę pożyczki 100 000 zł. W toku procesu pozwany nie kwestionował podpisu J. P. (1) na umowie. Natomiast podtrzymywał w toku procesu zarzut, że J. P. (1) nie miał świadomości tego co podpisuje oraz kwestionował fakt faktycznego przekazania kwoty pożyczki. To przekonanie pozwany opiera na następujących przesłankach. W szczególności J. P. (1) po dniu 08.04.2011 r. nie posiadał znacznych zasobów środków pieniężnych. Wprost przeciwnie posiadał liczne zadłużenia kredytowe, które spłacał. Godnym uwagi jest to, iż jak wynika z umowy pożyczki przedłożonej do pozwu wypłata kwoty pożyczki miała nastąpić po ustanowieniu przez pożyczkobiorcę zabezpieczenia spłaty pożyczki w formie hipoteki na nieruchomości. W tym kontekście nie wiarygodnym jest , by kwota pożyczki została wypłacona mimo obwarowania wypłaty koniecznością ustanowienia zabezpieczenia. Podkreślenie wymaga, że wypłata wystąpiła w dniu zawarcia umowy. Tym samym nie miało sensu zamieszczania przedmiotowego zapisu skoro wypłata nastąpiła mimo braku zabezpieczenia. Nadto w związku z zawartą umową pożyczki nie została złożona deklaracja podatkowa, ani też nie został uiszczony podatek od czynności cywilno prawnych. Istotnym jest również to, że powód nie miał żadnego interesu w udzieleniu długoterminowej pożyczki w tak znacznej kwocie skoro umowa nie zawierała żadnych zapisów odnośnie prowizji czy odsetek, które mógłby pobrać pożyczkodawca. Również analiza dalszych zapisów umowy podważa wiarygodność tego dokumentu. M. w § 6 umowy znajduje się oświadczenie pożyczkobiorcy o tym, iż nie jest dłużnikiem w oparciu o inne tytuły przewidziane prawem. Oświadczenie to nie jest zgodne z prawdą, albowiem w dniu zawarciu umowy J. P. (1) spłacał kredyt hipoteczny. Informacja ta była łatwa do zweryfikowania przez pożyczkodawcę, albowiem w księdze wieczystej znajdował się wpis o ustanowienie hipoteki. W toku procesu pozwany zarzucił również, że niewiarygodnie brzmi twierdzenie powoda, jakoby interes powoda w przekazaniu J. P. (1) pożyczki wyrażał się w tym, iż w zamian za udzieloną pożyczkę J. P. (1) rzekomo miał nie podwyższać czynszu najmu lokalu użytkowego. Te twierdzenia są niewiarygodne bowiem z aneksu do umowy najmu wprost wynika, że kwota czynszu nie zostanie podwyższona o więcej niż stopa inflacji do końca trwania umowy najmu to jest 8 lat. Te wszystkie naprowadzone okoliczności prowadza do wniosku, że kwota pożyczki nie została wydana. W okolicznościach sprawy istotnym również jest, że J. P. (1) leczył się okulistycznie. Schorzenie wzroku powodowało, że J. P. (1) miał trudności z czytaniem i pisaniem. W konsekwencji wszelkie potwierdzenia otrzymanych od D. O. (1) kwot były sporządzone przez D. O. (1) lub jego brata. W związku z powyższym pozwany uważa, że nawet jeśli J. P. (1) faktycznie zawarł umowę pożyczki to nie doszło do wydania gotówki. Zaś samo potwierdzenie wypłaty mogło zostać podsunięte J. P. (1) przy okazji przekazywania czynszu najmu. W ocenie pozwanego sytuacja materialna powoda nie pozwalała mu na przekazanie pożyczki w tak znacznej wysokości. Co więcej pozwany nie regulował swoich zobowiązań z tytułu umowy najmu, który zawarł z J. P. (1). Nie wywiązywał się w sposób należyty z zobowiązania do zapłaty należności za wodę, energię elektryczną i gaz. J. P. (1) co najmniej 4 krotnie wzywał powoda do zapłaty zaległości. Sam czynsz również nie był regulowany na bieżąco.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 08.04.2011 roku została zawarta umowa pożyczki pomiędzy D. O. (1) i J. P. (1). Przedmiotem umowy było udzielenie pożyczki pieniężnej w kwocie 100 000 zł ( § 1 umowy). Zgodnie z § 2 umowy pożyczka zostanie przekazana jednorazowo, a wypłata nastąpi po złożeniu przez pożyczkobiorcę zabezpieczenia w postaci ustanowienia hipoteki na udziale 3/6 prawa własności nieruchomości J. P. (1) położonej w R. przy ul. (...) objętej KW Sądu Rejonowego w Rybniku Nr (...) ( § 3) .

Umowa została przygotowana przez D. O. (1). Została podpisana przez D. O. (1) jako pożyczkodawcę, J. P. (1) jako pożyczkobiorcę i M. O. (1) jako świadka. Każda karta umowy została podpisana przez J. P. (1). D. O. (1) wypełnił dowód wpłaty – KP o treści „ potwierdzenie odbioru pożyczki na kwotę 100 000 tys J. P. (1)”. Potwierdzenie zostało podpisane przez J. P. (1).

- dowód: umowa z 08.04.2011 r. , potwierdzenie wpłaty z 08.04.2011 r., zeznanie świadka M. O. (1), przesłuchanie powoda D. O. (1).

Podpis ręczny o treści J. P. (1) sporządzony z lewej strony pod treścią umowy pożyczki z dnia 08.04.2011 r. oraz na dowodzie wpłaty w rubryce „ powyższą kwotę otrzymałem” z dnia 08.04.2011 r. został nakreślony przez J. P. (1).

- dowód: opinia biegłego z zakresu ekspertyzy dokumentu, badania pisma ręcznego podpisów mgr inż. C. H. (1) – karta 196-214

J. P. (1) przeczytał umowę parokrotnie posługując się lupą. Przy jej pomocy przeliczył pieniądze. Były to banknoty 100 zł. Po przeliczeniu pieniędzy podpisał umowę i osobne pokwitowanie odbioru tych pieniędzy. Pokwitowanie zostało wypisane przez M. O. (1). J. P. twierdził, że chce wynająć lub kupić mieszkanie, bo w rodzinie go podtruwają.

- dowód; zeznanie świadka M. O. (1) i D. O. (1)

Powoda D. O. (1) i J. P. (1) łączyła również umowa najmu z dnia 01.10.2009 r. lokalu położonego w nieruchomości J. P. (1) w R. przy ul. (...) gdzie powód prowadził zakład fryzjerski. Zgodnie z umową najmu powód przekazywał czynsz. Faktycznie przekazywał czynsz w kwocie 2000 zł mimo, że na potwierdzeniach zapłaty figurowała kwota 1000 zł. Tak strony umowy najmu uzgodniły. J. P. osobiście odbierał czynsz, dokładnie sprawdzał banknoty i po dokładnym przeczytaniu podpisywał pokwitowanie. W początkowym okresie przy tych działaniach towarzyszyła mu siostrzenica.

Zgodnie z aneksem do umowy najmu J. P. zobowiązał się nie podwyższać czynszu poza stopę inflacji przez cały okres trwania umowy. W ten sposób strony umowy rozliczyły nakłady na lokal dokonany przez powoda w postaci remontu pomieszczeń .

- dowód: przesłuchanie powoda D. O. , zeznanie świadka J. B., dowody uiszczenia czynszu

J. P. (1) zawsze miał przy sobie lupę i korzystał z niej przy odbieraniu pieniędzy tytułem czynszu.

- dowód: zeznanie świadka M. O., A. B., K. S.

J. P. (1) cierpiał na schorzenie wzroku. Oczekiwał na operację. Miał kłopoty z widzeniem, nie nosił okularów. Posługiwał się lupą. Był osobą ostrożną i nawet w Urzędzie Skarbowym w towarzystwie swojej siostrzenicy wymagał od urzędniczki przeczytania dokumentu do niego skierowanego łącznie z treścią pieczątek. Pobierając czynsz również dokładnie oglądał banknoty przez lupę. J. P. posiadał kredyty w bankach . Był w konflikcie z żoną brata. J. P. nie pracował. Jego jedynym źródłem dochodu był czynsz z tytułu najmu lokali położonych w budynku, którego był współwłaścicielem. Po jego śmierci kredyty spłaciła żona A. P. ( bratowa zmarłego).

- dowód: zeznanie świadka J. B.

Okresowo powód D. O. zalegał z opłatami za wodę , energię elektryczną i gaz. J. P. domagał się od powoda aby uiszczał w sposób należyty te opłaty. Problemy z terminowym płaceniem wynikały po części z tego, że był pojedynczy licznik na media również na lokal, którego powód nie wynajmował, a z którego najemcą w tym zakresie był w konflikcie.

- dowód. zeznanie powoda D. O.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 16 maja 2012 roku Sąd Rejonowy w Rybniku stwierdził ,że spadek po J. P. (1) (P. ), synu J. i A. , zmarłym w dniu 22 sierpnia 2011 roku w R. , ostatnio zamieszkałym w R. przy ulicy (...), na mocy ustawy nabył w całości jego brat A. P. , syn J. i A. .

dowód: postanowienie z 16.05.2012r.

Po śmierci J. P. (1) powód D. O. wypowiedział umowę pożyczki i wezwał pozwanego A. P. do jej zwrotu w terminie miesiąca do dnia 17 sierpnia 2012 roku. Pozwany nie uiścił żądanej kwoty .

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przeprowadzone dowody uwzględniając wnioski dowodowe stron.

Sąd oddalił wnioski pozwanego o dopuszczenie dowodu z informacji Urzędu Skarbowego w R. na okoliczność wysokości dochodów powoda w latach 2008 - (...) oraz czy był uiszczony podatek od czynności cywilno prawnych , z dokumentacji leczenia J. P. na okoliczność , że J. P. leczył się okulistycznie i niedowidział oraz czy schorzenie oczu uniemożliwiało mu czytanie , z aneksu do umowy najmu mocą którego „kwota czynszu nie zostanie podwyższona o więcej niż stopa inflacji do końca trwania umowy najmu” . Przeprowadzenie tych dowodów było zbędne . W toku procesu nie było sporu co do okoliczności , że J. P. miał kłopoty ze wzrokiem i był w stanie czytać przy użyciu lupy , że od umowy pożyczki nie został uiszczony podatek . Powód przyznał też ,że środki na udzielenie pożyczki posiadał z różnych źródeł w tym pożyczki od rodziny . Nie było też sporu co do treści aneksu do umowy najmu w zakresie ograniczenia prawa do podwyższania czynszu . Powód ją przyznał. Dodatkowo wyjaśnił, że wynikało to z faktu, że poczynił znaczne nakłady na remont lokalu. Co też nie było sporne w toku procesu .

W toku procesu pozwany nie kwestionował , że pod umową i pokwitowaniem przekazania pieniędzy figuruje podpis J. P. (1). Umowa pożyczki została zawarta w formie pisemnej. Wartość dowodowa dowodu z dokumentu jest wyższa niż dowodu z przesłuchania stron czy zeznań świadków . Dokument utrwala treść czynności w chwili krytycznej dla jej powstania , a nie podlegając zmianom w czasie umożliwia obiektywne odtworzenie treści czynności prawnej . Dlatego umowa stanowi dowód , iż doszło do zawarcia umowy pożyczki.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom powoda D. O. i zeznaniom świadków M. O. , K. P. ,J. B. , K. S., A. B. . Ich zeznania są logiczne i spójne , nie ma między nimi istotnych sprzeczności . Tylko brat powoda M. O. uczestniczył jako świadek w zawieraniu umowy pożyczki . Pozostali świadkowie posiadali jedynie informację o okolicznościach pośrednich . Przy czym zarówno świadkowie zawnioskowani przez powoda jak i pozwanego zgodnie twierdzili , że J. P. miał kłopoty ze wzrokiem , zawsze posługiwał się lupą a przed podpisaniem pokwitowania skrupulatnie liczył pieniądze i czytał treść podpisywanego dokumentu . Z oczywistych powodów niezwykle trudno jest udowodnić czynność negatywną , a to okoliczność , że zmarły faktycznie pieniędzy z umowy nie otrzymał . Przekonanie świadków K. P. i J. B. , że tak było ponieważ nie znalazły pieniędzy i nie widziały aby J. P. nimi dysponował nie jest wystarczające . Zwłaszcza ,że zmarły wiódł odrębne życie i świadkowie nie mogli wiedzieć o wszystkich jego działaniach i sprawach . Najważniejszym jest , że powód wykazał dokumentem w postaci pokwitowania przekazanie pieniędzy .

Strony nie kwestionowały opinii biegłego grafologa C. H.. Sąd w całości podziela jej ustalenia gdyż jest logiczna i spójna a końcowe wnioski są następstwem szczegółowej analizy pisma J. P. w oparciu o złożone oryginały dokumentów z jego podpisami

Sąd zważył co następuje:

Powód D. O. wykazał w toku procesu , że ze zmarłym J. P. w dniu 8 kwietnia 2011 zawarł umowę pożyczki kwoty 100 000 zł oraz , że J. P. (1) potwierdził od obiór tej kwoty . Pozwany A. P. jako spadkobierca J. P. (1) odpowiada za dług spadkowy z tego tytułu i dlatego powództwo należało uwzględnić w całości .

Dla ważności umowy pożyczki nie jest wymagana szczególna forma. Jednakże umowa pożyczki , której wartość przenosi 500zł powinna być , dla celów dowodowych , stwierdzona pismem (art.720§2kc ) . W orzecznictwie podkreśla się , że fakt użycia określenia „stwierdzenie pismem ” oznacza , iż nie chodzi tu o zawarcie umowy w formie pisemnej , tylko istnienie pisma stwierdzającego , że umowa została zawarta.

W niniejszej sprawie umowa pożyczki została zawarta w formie pisemnej . Stanowi więc dokument o szczególnej mocy dowodowej .

Artykuł 246 i 247 kpc dają wyraz wyższości dowodu z dokumentu nad dowodem z przesłuchania świadków lub stron . Dokument utrwala treść czynności w chwili krytycznej dla jej powstania , a nie podlegając zmianom w czasie umożliwia obiektywne odtworzenie przed sądem treści czynności prawnej , tak jak ją pierwotnie sprecyzowano ( tak: wyrok SA w Krakowie z dnia 18.12.2014 r. I ACa 1275/14- LEX 1649247) .

Zachowanie formy pisemnej umowy jaki pokwitowanie w tej formie odbioru kwoty pożyczki powoduje , że nie może być prowadzone postępowanie dowodowe do tyczące tych faktów . Wartość dowodowa dokumentu jest w realiach niniejszej sprawy szczególnie istotna bowiem pożyczkobiorca nie żyje .

Zarzuty pozwanego:

- przekazania pieniędzy mimo braku ustanowienia hipoteki zastrzeżonej w umowie ,

- nieprawdziwe oświadczenie pożyczkobiorcy , iż nie jest dłużnikiem w oparciu o inne tytuły

- brak środków przez pozwanego umożliwiającego udzielenie pożyczki ,

-brak korzyści z udzielenia pożyczki zwłaszcza w kontekście ograniczenia możliwości podwyższenia czynszu w czasie trwania umowy

-brak posiadania przez J. P. pieniędzy z umowy po dacie jej zawarcia

nie mogą podważyć faktu zawarcia umowy pożyczki i przekazania pieniędzy .

Strony w ramach swobody umów mają prawo kształtować treść umów w sposób dowolny i oceniać korzyści jak i ryzyko jakie z ich zawarciem się wiąże. To powód ponosił ryzyko przekazania pieniędzy mimo braku zabezpieczenia i zawarł umowę bez oczywistych korzyści np. w formie odsetek . Nie można też wykluczyć , że strony mogły rozważać kolejny aneks do umowy najmu i w inny sposób kształtując jej treść .Okoliczność ,że członkowie rodziny zmarłego nie widzieli by dysponował tak znaczną sumą nie jest dowodem ,że nie doszło do przekazania sumy pożyczki . Zarzuty pozwanego są próbą oceny sytuacji w dacie zawarcia umowy z obecnej perspektywy .

Pożyczka stanowi dług spadkowy ( zgodnie z art.922§1 kc) dlatego pozwany jako spadkobierca jest zobowiązany do jej zwrotu .

Podstawą orzeczenia jest art.720 §1 kc w zw. z art.922§1 kc. O odsetkach orzeczono po myśli art.359 kc , zgodnie z żądaniem pozwu , zasądzono je od dnia następnego po upływu terminu wyznaczonego do zwrotu pożyczki.

Po myśli art.98 kpc pozwany , jako przegrywający proces , został obciążony obowiązkiem zwrotu powodowi kosztów procesu ( 5000zł – opłata od pozwu , 3617zł –koszty zastępstwa adwokackiego ) . Na podstawie art.83 uks w zw. z art.113 uks pozwany został obciążony kosztami sądowymi należnymi na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Okręgowego w Gliwicach (koszt opinii biegłego 669zł , 124,80 –zwrot kosztów dojazdu świadka ). Całkowity koszt opinii biegłego grafologa C. H. to kwota 1169zł (500zł –wypłacone zostało z zaliczki w kwocie 500zł uiszczonej przez pozwanego a pozostała część w kwocie 669zł została pokryta z funduszu SP).

SSO E. K.

7.12.2015 r.