Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział XIII Cywilny Rodzinny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Ewa Litowińska- Kutera

Sędziowie: SSO Agata Kotuła

SSR del. Anna Hutyrczak

Protokolant: Kamila Kubik

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2017 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa małoletniej K. M. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego P. M. (1)

przeciwko A. K.

o alimenty

na skutek apelacji wniesionej przez pozwaną od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu z dnia 27 lipca 2016 r. sygn. akt III RC 501/15;

oddala apelację.

/ Anna Hutyrczak / / Ewa Litowińska- Kutera/ /Agata Kotuła /

Sygn. akt XIII Ca 476/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 lipca 2016 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu w sprawie III RC 501/15 zasądził od pozwanej A. K. na rzecz małoletniej powódki K. M. kwotę 4.800 (cztery tysiące osiemset) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 września 2015 r. do dnia zapłaty oraz alimenty w kwocie po 500 zł miesięcznie, płatne poczynając od dnia 30 września 2015 r., płatne do dnia 10-go każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, do rąk ustawowego przedstawiciela małoletniej powódki P. M. (1) (pkt I). W pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt II). Nie obciążył pozwanej kosztami procesu na rzecz małoletniej powódki (pkt III). Odstąpił od obciążania pozwanej należną opłatą sądową (pkt IV). Wyrokowi w pkt I nadał rygor natychmiastowej wykonalności w części dotyczącej świadczeń alimentacyjnych za okres od dnia 30 września 2015 r. (pkt V).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Małoletnia K. M., urodzona dnia (...), pochodzi z nieformalnego związku (...).

Do 2014 r. małoletnia pozostawała pod opieką matki. P. M. (1) był wówczas zobowiązany do uiszczania na rzecz małoletniej alimentów w kwocie 450 zł miesięcznie, jednakże nie uiszczał zasądzonych alimentów, w związku z czym A. K. pobierała na córkę świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

W dniu 26 sierpnia 2014 r. pieczę nad dzieckiem przejął ojciec. Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2015 r. wydanym w sprawie III RNsm 925/14 Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Krzyków powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnią P. M. (2), ograniczając władzę rodzicielską A. K. do ogólnego wglądu w wychowanie i kształcenie małoletniej. Obowiązek alimentacyjny P. M. (1) względem małoletniej został uchylony.

Od czasu przejęcia pieczy nad małoletnią przez P. M. (1) A. K. w ograniczonym zakresie partycypuje w kosztach utrzymania córki.

Małoletnia K. ma obecnie 16 lat, uczęszcza do III klasy gimnazjum. Małoletnia korzystała w ubiegłym roku szkolnym 2015/2016 z obiadów w szkole, co stanowiło wydatek ok. 120 zł miesięcznie. Dziewczynka korzysta z korepetycji z chemii i fizyki. Zajęcia z chemii kosztują 60 zł za godzinę lekcyjną, a zajęcia z fizyki – 50 zł. Małoletnia powinna mieć po dwie lekcje w tygodniu z tych przedmiotów. Wyżywienie dla małoletniej kosztuje nie mniej niż 500 zł miesięcznie, odzież i obuwie – ok 100-150 zł miesięcznie, środki czystości i kosmetyki – ok. 100 zł miesięcznie. Małoletnia choruje sezonowo 3-4 razy w roku, każda choroba pociąga za sobą wydatek około 50 zł. Rozrywka dla małoletniej stanowi koszt ok. 100 zł miesięcznie, obecnie te potrzeby małoletniej nie są zaspokajane. Małoletnia nie wyjeżdża na ferie zimowe i wakacje z uwagi na sytuację finansową rodziny. Małoletnia korzysta z zajęć pozalekcyjnych organizowanych przez młodzieżowy dom kultury; opłata roczna wynosi 100 zł.

Małoletnia ma stwierdzoną depresję, zażywa leki psychotropowe. Powinna pozostawać pod stałą opieką psychologa. Dotychczas uczestniczyła w dwóch spotkaniach miesięcznie finansowanych ze środków publicznych, wizyty prywatne kosztują po 90 zł.

Małoletnia przechodzi długotrwałe leczenie stomatologiczne z uwagi na bardzo zły stan uzębienia i poważne zaniedbania z wcześniejszego okresu. Jedna wizyta stomatologiczna kosztuje 150 zł, chirurgiczne usunięcie zęba – 200 zł. Ponadto małoletnia ma wadę zgryzu, koszt aparatu ortodontycznego wynosi ok. 2.000 zł, jednakże małoletnia nie założyła dotychczas aparatu z uwagi na brak środków finansowych.

P. M. (1) pracuje jako kierowca ciężarówki, z tego tytułu uzyskuje wynagrodzenie w kwocie 1.200 zł miesięcznie, dodatkowe 100-150 zł miesięcznie uzyskuje ze sprzedaży zużytych palet.

W 2014 r. ojciec małoletniej uzyskał całkowity dochód brutto w kwocie 18 752,48 zł.

Przedstawiciel ustawowy małoletniej pozostaje obecnie w związku małżeńskim z M. M.. W listopadzie 2015 r. z małżeństwa urodził się małoletni A. M.. M. M. pracuje na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, zarabia ok. 1.300 zł miesięcznie. W 2014 r. osiągnęła całkowity dochód brutto w kwocie 18 825 zł. M. M. jest właścicielką samochodu marki K. (...)’eed o wartości 12 000 zł; auto zostało zakupione w systemie ratalnym jeszcze zanim małoletnia zamieszkała z ojcem.

Małoletnia mieszka wraz z ojcem, jego małżonką i przyrodnim młodszym bratem w mieszkaniu przy ul. (...) we W.. Czynsz za mieszkanie wraz z funduszem remontowym wynosi ok. 450 zł miesięcznie. Opłaty za telefony komórkowe wynoszą ok. 190 zł miesięcznie, za gaz – ok. 30-50 zł, za energię elektryczną – 100 zł miesięcznie, za Internet i telewizję – 140 zł miesięcznie.

P. M. (1) ma zadłużenie wobec funduszu alimentacyjnego w kwocie około 26.000 zł. Ponadto rodzina ma zobowiązania finansowe względem matki M. M. w kwocie 700 zł. Matka M. M. przejęła również na siebie spłatę kredytu w kwocie 5.000 zł zaciągniętego na pokrycie kosztów utrzymania rodziny w 2015 r. Mieszkanie, w którym mieszka rodzina, jest zadłużone na kwotę około 3.000 zł miesięcznie. P. M. (1) pożycza co miesiąc kwoty 200-300 zł od dwóch kolegów z pracy, M. M. pożyczyła od dwóch koleżanek łącznie 800 zł, brała również od pracodawcy zaliczki na poczet wynagrodzenia w kwocie 1.000 zł miesięcznie. Pożyczki zwracała na bieżąco.

A. K. ma 35 lat, wykształcenie średnie. Poza małoletnią ma jeszcze troje dzieci: dziesięcioletniego syna P., czteroletnią córkę J. i córkę A., która urodziła się dnia (...) Od 2010 r. pozwana jest zatrudniona w zakładach bukmacherskich, gdzie uzyskuje dochód w kwocie 1.300-1.400 zł miesięcznie. Do grudnia 2016 r. pozwana będzie przebywała na urlopie macierzyńskim, w związku z czym obecne dochody A. K. wynoszą około 1.100 zł miesięcznie netto, przy czym z wynagrodzenia odliczana jest kwota około 350 zł tytułem należności dla komornika. W 2013 r. pozwana osiągnęła łączny dochód brutto w kwocie 20.749,23 zł, w 2014 r. – 22.919,06 zł, a w 2015 r. – 21.285,42 zł.

Pozwana mieszka wraz z dziećmi i partnerem, który opłaca czynsz za mieszkanie i łoży na małoletnie dzieci P. i J. po 300 zł miesięcznie na dziecko. A. K. uczestniczy w pozostałych opłatach za mieszkanie w kwocie zależnej od jej dochodów, zazwyczaj jest to około 300 zł w miesiącu. Od maja 2016 r. rodzina mieszka w wynajmowanym mieszkaniu, uiszcza czynsz w kwocie 2200 zł miesięcznie. Decyzja została podjęta z uwagi na oszczędności; w poprzednim lokalu rodzina ponosiła bardzo wysokie koszty eksploatacji, zwłaszcza ogrzewania.

W okresie od września 2014 r. do września 2015 r. A. K. robiła małoletniej sporadyczne zakupy odzieży. W tym okresie przeznaczyła na jej rzecz ok. 1500 zł. P. M. (2) nie przekazywała dotychczas żadnych kwot na utrzymanie córki.

Powiatowy Urząd Pracy we W. w okresie ostatnich 12 miesięcy wpłynęły oferty pracy dla osób bez zawodu oraz dla kasjerów. Wynagrodzenie na oferowanych stanowiskach wynosiło od 1850 zł do 2000 zł brutto miesięcznie.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie co do zasady. Jako podstawę rozstrzygnięcia podał art. 133 § 1 i 135 § 1 k.r.o. Zakres usprawiedliwionych potrzeb małoletniej określił na poziomie ok. 1.700 zł miesięcznie. Jednocześnie nadmienił, że znaczną część tych kosztów stanowią koszty jej leczenia tj. ok 480 zł miesięcznie (stomatolog 150 zł, ortodonta 150 zł, psycholog 180 zł) i są one konieczne z uwagi na wieloletnie zaniedbania małoletniej w tym zakresie. Pozostałe wydatki obejmują podstawowe potrzeby egzystencjalne. Odnosząc się do możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanej wskazał, że uwzględniając poziom jej kwalifikacji oraz przyjmując, ze jest osobą młodą i zdrową powinna świadczyć pracę w pełnym wymiarze i dlatego ustalił jej możliwości zarobkowe na poziomie ok. 1.460 zł, odpowiadające wynagrodzeniu proponowanemu na stanowiskach oferowanych przez PUP we W.. W dalszej kolejności Sąd podniósł, że podziela powszechnie przyjęte stanowisko, że świadczenie wychowawcze nie może być traktowane jako dochód rodzica, jednakże stanowi po stronie pozwanej rzeczywiste przysporzenie, zwiększające jej comiesięczny budżet o 100%. W związku z tym pozwana w każdym miesiącu dysponuje kwotą ok. 2.800-2.900 zł. W tym kontekście świadczenie alimentacyjne na małoletnią powódkę w kwocie 500 zł miesięcznie nie może zostać uznane za wygórowane albowiem po uiszczeniu należnej kwoty alimentów pozwanej pozostaje do dyspozycji ok. 2.400 zł na utrzymanie siebie oraz częściowo trojga najmłodszych dzieci. Jednocześnie podkreślił, że świadczenie alimentacyjne na rzecz małoletniej powódki nie pokryje nawet 30% jej usprawiedliwionych potrzeb.

W ocenie Sądu powódka wykazała również, że z okresu sprzed wytoczenia powództwa tj. za okres od września 2014 r. do września 2015 r. pozostają niezaspokojone potrzeby oraz zobowiązanie finansowe związane z częściowym zabezpieczeniem potrzeb. W tym zakresie uwzględnić należało przede wszystkim kosztowne i długotrwałe leczenie stomatologiczne, stanowiące skutek wieloletnich zaniedbań pozwanej, a także leczenie ortodontyczne, które nie zostało jeszcze rozpoczęte z uwagi na brak odpowiednich środków finansowych. Ze zgromadzonego materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że ojciec małoletniej zmuszony był posiłkować się pożyczkami od rodziny i znajomych, ponieważ środkami, którymi wówczas dysponował nie wystarczały mu na zaspokojenie wszystkich potrzeb małoletniej. Uwzględniając ówczesną sytuację materialną pozwanej Sąd doszedł do przekonania, że w okresie ostatnich dwunastu miesięcznych poprzedzających wytoczenie powództwa w niniejszej sprawie, powinna ona była partycypować w kosztach utrzymania córki w kwocie 400 zł miesięcznie. Biorąc pod uwagę informację udzieloną przez PUP we W., należy stwierdzić, że pozwana była w stanie uzyskać w tamtym czasie dochód w kwocie 1.400 zł netto miesięcznie. Skoro zatem w okresie spornym pozwana miała na utrzymaniu cztery osoby (siebie, powódkę oraz dwoje młodszych dzieci) to należy stwierdzić, że na jedną osobę powinna przeznaczać średnio 400 zł miesięcznie. Mnożąc zatem kwotę 400 zł miesięcznie przez liczbę miesięcy, w których A. K. była zobowiązana do uczestniczenia w utrzymaniu małoletniej powódki, uzyskano kwotę 4.800 zł.

Od ww. wyroku apelację wywiodła pozwana A. K., zaskarżając go w części, to jest w zakresie pkt I i wniosła o jego zmianę poprzez zasądzenie od niej na rzecz małoletniej powódki K. M. alimentów w kwocie po 200 zł miesięcznie i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W apelacji pozwana podniosła następujące zarzuty:

1/ błędu w ustaleniach faktycznych sprawy przez niewłaściwe przyjęcie, iż pozwana jest w stanie sprostać finansowo opłacaniu alimentów w kwocie 500 zł miesięcznie, podczas gdy sytuacja finansowa pozwanej jest na tyle trudna, że alimenty w tej wysokości przekraczają jej zdolności zarobkowe;

2/ wzięcia pod uwagę przez Sąd Rejonowy świadczenia wychowawczego z programu rządowego 500+, które pozwana otrzymuje na swoje małoletnie dzieci, które nie powinny być wliczane do dochodu i mieć wpływu na wysokość zasądzonych alimentów.

W uzasadnieniu apelacji wskazała, że o ile istotnie potrzeby uprawnionej utrzymują się na poziomie ok. 1.700 zł miesięcznie, o tyle określenie ustalenie możliwości zarobkowych pozwanej zostało dokonane przez Sąd Rejonowy błędnie. Pozwana na swoim utrzymaniu ma trójkę małoletnich dzieci, a także ponosi wydatki związane z wynajęciem mieszkania. Opłaty te są bardzo wysokie, w przeliczeniu na jedną osobę przekraczają 500 zł miesięcznie. Od lipca 2016 r. otrzymuje 441,28 zł, ponieważ komornik pobiera 60% z zasiłku macierzyńskiego na rzecz alimentów powódki. Zaległość według stanu na dzień 30.09.2016 r. wynosi 6.410,03 zł. Co więcej Sąd Rejonowy przy ustaleniu alimentów błędnie wziął pod uwagę świadczenie wychowawcze z programu rządowego 500+, które pobiera pozwana. W dalszej kolejności podniosła, ze ojciec małoletniej nie uiszczał zasądzonych alimentów w okresie od 2002 r. do 2014 r. W tym czasie nie zawsze istniał fundusz alimentacyjny, a potrzeby dziecka wzrastały. Nie jest więc prawdą, że tylko pozwana zaniedbywała leczenie stomatologiczne małoletniej. Ojciec powódki zapewniał, że weźmie na siebie obowiązek leczenia zębów, m.in. ze względu na to, że w tym czasie urodził się syn pozwanej P. L., a także z uwagi iż siostra ojca małoletniej pracowała jako pomoc w gabinecie stomatologicznym. Jednocześnie Sąd I instancji stwierdził, iż w roku 2015 r. pozwana miała na utrzymaniu cztery osoby (siebie, powódkę oraz dwoje małoletnich dzieci) nie biorąc pod uwagę, iż była wówczas w ciąży zagrożonej.

W odpowiedzi na apelację z dnia 2 listopada 2016 r. przedstawiciel ustawowy małoletniej powódki wniósł o oddalenie apelacji jako całkowicie niezasadnej. W uzasadnieniu pisma podał, że podniesione przez powódkę nowe okoliczności przemawiające jej zdaniem za zmniejszeniem zasądzonego świadczenia sprowadzają się do niepopartej żadnymi dowodami stwierdzeń o trudnej i pogarszającej się jej sytuacji majątkowej. Oczywiście nie sposób odmówić pozwanej racji w tym, że wychowanie trojki małoletnich dzieci stanowi istotne obciążenie dla budżetu domowego, nie mniej nie zwalnia to jej od łożenia na rzecz wszystkich dzieci stosownie do potrzeb i posiadanych możliwości majątkowych. Zdaniem powódki, twierdzenia pozwanej o niemożności sprostania nałożonemu obowiązkowi alimentacyjnemu z uwagi na wysokie koszty utrzymania trójki dzieci, wydatki związane z wynajęciem mieszkania, brak wsparcia ze strony partnera i nieuregulowane inne zobowiązania nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości, są nielogiczne i w sposób oczywisty mają na celu uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego wobec małoletniej K. M..

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż zarzuty przedstawione w apelacji pod adresem zaskarżonego wyroku sprowadzały się do zakwestionowania dokonanej przez Sąd I instancji oceny zebranego materiału dowodowego. W ocenie skarżącej ustalenia Sądu Rejonowego w zakresie wysokości kosztów utrzymania małoletniej córki są prawidłowe. Pozwana nie zgadza się jednak z wnioskami, iż jest ona w stanie sprostać obowiązkowi alimentowania córki kwotą 500 zł miesięcznie, nadto nie zgadza się na wliczenie do jej dochodu kwoty 1.500 zł pochodzącej z wypłaty świadczeń wychowawczych na troje dzieci pozostających pod jej opieką.

Koszty utrzymania małoletniej powódki wyliczone przez Sąd Rejonowy na kwotę 1700 zł miesięcznie, niekwestionowane przez żądną ze stron, są bardzo wysokie mając na uwadze możliwości zarobkowe i majątkowe obojga rodziców, wynikają jednak z wieloletnich zaniedbań ze strony zarówno matki i ojca małoletniej ( który wcześniej nie łożył systematycznie zasądzonych od niego na rzecz córki alimentów). W tej sytuacji uwzględnienie stanowiska pozwanej i ustalenie jej obowiązku alimentacyjnego na poziomie 200 zł miałoby jedynie symboliczny charakter i naraziłoby powódkę na niemożność zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb. Zatem zasady doświadczenia życiowego i szczegółowe przeanalizowanie wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności wskazują na trafność rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Podobnie nie zasługuje na aprobatę podniesienie przez pozwaną zarzutu błędnego wliczenia do jej dochodu wypłacanych jej świadczeń wychowawczych z rządowego programu 500+.

Istotnie w myśl znowelizowanego przepisu art. 135 §3 kro na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:

1) świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;

2) świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;

3) świadczenia wychowawcze, o których mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci;

4) świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

Należy jednak w tym miejscu odnieść się do ratio legis wprowadzonych zmian. Istotą ich było bowiem uniknięcie sytuacji obniżania świadczeń alimentacyjnych na dzieci, które korzystają z programu wypłaty świadczeń wychowawczych, bądź też zasądzania świadczenia alimentacyjnego w niższym wymiarze z uwagi właśnie na wypłatę świadczenia 500+. Świadczenie alimentacyjne, o którym mowa w powołanym przepisie jest świadczeniem przysługującym temu samemu dziecku, któremu jednocześnie przysługują inne wymienione świadczenia. W niniejszym postępowaniu mamy do czynienia ze zgoła inną sytuacją. Pozwana wychowując troje dzieci, które pozostają pod jej bezpośrednią opieką, jest jednocześnie zobowiązana do alimentacji najstarszej córki, która zamieszkuje obecnie z ojcem. Zachodzi tu zatem swoista kolizja interesów małoletnich dzieci i trudno mówić o uprzywilejowanej sytuacji dzieci wychowywanych przez matkę kosztem potrzeb niezamieszkującej z matką córki.

W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach niniejszego postępowania argumentacja i logika Sadu Rejonowego są trafne i zasługują na aprobatę.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w oparciu o art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.