Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 7 marca 2014 roku powód S. S. wniósł o zasądzenie od pozwanego J. N. kwoty 4800 euro tytułem zwrotu pożyczki wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 14 czerwca 2004 roku do dnia zapłaty, przy czym na dochodzoną kwotę składała się kwota 4000 euro należności głównej oraz kwota 800 euro oprocentowania.

W piśmie z dnia 12 listopada 2015 roku powód zmienił żądanie w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 4800 euro wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi: od kwoty 1600 euro od dnia 15 kwietnia 2004 roku do dnia zapłaty, od kwoty 1600 euro od dnia 15 maja 2004 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 1600 euro od dnia 15 czerwca 2004 roku do dnia zapłaty.

*

Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2016 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie:

I. zasądził od pozwanego J. N. na rzecz powoda S. S. kwotę 4800 euro z odsetkami ustawowymi liczonymi:

- od kwoty 1600 euro od dnia 15 kwietnia 2004 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 1600 euro od dnia 15 maja 2004 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 1600 euro od dnia 15 czerwca 2004 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

II. przyznał radcy prawnemu M. J. kwotę 2952 zł tytułem wynagrodzenia kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego J. N. i kwotę tę nakazał wypłacić z sum budżetowych Skarbu Państwa – kasy Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie;

III. przyznał radcy prawnemu P. K. kwotę 2952 zł tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

IV. zasądził od pozwanego J. N. na rzecz powoda S. S. kwotę 2952 zł tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

V. nakazał pobrać od pozwanego J. N. na rzecz Skarbu Państwa –kasy Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie kwotę 3971 zł tytułem wydatków postępowania wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 marca 2004 roku S. S. jako pożyczkodawca zawarł na piśmie z J. N. umowę pożyczki gotówkowej, zgodnie z którą J. N. pożyczył kwotę 4000 euro. Ponad wskazaną kwotę kapitału J. N. zobowiązał się zwrócić S. S. kwotę 800 euro tytułem oprocentowania pożyczki. Zgodnie z postanowieniami umowy łączna kwota 4800 euro miała zostać spłacona przez J. N. w trzech ratach, których termin płatności przypadał kolejno na: 14 kwietnia 2004 roku, 14 maja 2004 roku oraz 14 czerwca 2004 roku. Przy zawieraniu umowy pożyczki S. S. otrzymał od J. N. 500 złotych tytułem prowizji za udzielenie pożyczki.

J. N. mimo wezwań ze strony S. S. nie uregulował żadnych należności z tytułu zawartej umowy pożyczki.

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższych ustaleń faktycznych dokonał na podstawie zeznań powoda oraz dokumentów dołączonych do akt sprawy, przede wszystkim umowy pożyczki łączącej strony. Sąd Rejonowy uznał oba te dowody za wiarygodne.

Sąd Rejonowy zauważył, że wprawdzie kurator ustanowiony dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego kwestionował autentyczność podpisu J. N. na umowie pożyczki z dnia 13 marca 2004 roku, jednakże nie poparł on tej tezy żadnymi dowodami, a nawet nie wskazał żadnych okoliczności, które by to twierdzenie uwiarygodniły.

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a według art. 232 k.p.c. strona w postępowaniu sądowym zobowiązana jest wskazywać fakty oraz dowody na potwierdzenie swoich twierdzeń.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne.

Sąd Rejonowy wskazał, że roszczenie powoda z umowy pożyczki dotyczy świadczenia jednorazowego a nie okresowego, w związku z czym przedawnia się na zasadach ogólnych, tj. z upływem 3 lat, gdy pożyczkodawcą jest osoba, która stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudni się udzielaniem pożyczek, albo z upływem 10 lat w przypadku, gdy pożyczkodawcą jest inna osoba.

Świadczeniem okresowym jest bowiem świadczenie pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, powtarzające się w określonych odstępach czasu, niestanowiące jednak z góry ustalonej całości (przykładowo: renta, czynsz, alimenty). Świadczenie jednorazowe spełniane w ratach nie staje się przez to świadczeniem okresowym. Zobowiązanie było bowiem z góry określone.

W związku z tymi wywodami Sąd Rejonowy uznał, że do przedawnienia dochodzonego przez powoda świadczenia nie doszło, gdyż zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. z chwilą wystąpienia przez powoda z pozwem bieg przedawnienia uległ przerwaniu.

Materialną podstawę żądania pozwu stanowił przepis art. 720 § 1 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Istotą zobowiązania pożyczkodawcy jest więc przeniesienie przedmiotu pożyczki na własność pożyczkobiorcy, natomiast pożyczkobiorcy – obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki, czyli zwrot określonej co do wielkości ilości pieniędzy lub określonej ilości rzeczy oznaczonych co do gatunku.

Powód udowodnił, że strony zawarły umowę pożyczki, na podstawie której powód przeniósł na własność biorącego pożyczkę pozwanego określoną w umowie ilości pieniędzy. Jednocześnie wykazał, że pozwany nie wywiązał się ze swojego zobowiązania i nie zwrócił powodowi przedmiotu pożyczki w przewidzianych w umowie terminach.

Wyrażenie sumy pieniężnej będącej przedmiotem umowy pożyczki zawartej między stronami w walucie obcej, uzasadniało zasądzenie roszczenia w euro (art. 358 k.c.).

Pożyczka może być udzielona odpłatnie i w niniejszej sprawie powód dochodził zapłaty kwoty 800 euro tytułem umówionego oprocentowania pożyczki. Umowa w tym zakresie była zgodna z art. 359 § 1 k.c.

Ponadto na podstawie art. 481 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Pozwany był zobowiązany do zwrotu kwoty kapitału i oprocentowania w trzech ratach, płatnych w oznaczonych terminach. Nie spełniając tych świadczeń popadł w opóźnienie i powodowi należą się żądane odsetki ustawowe za opóźnienie, przy czym z uwagi na zmianę art. 481 § 2 k.c. Sąd Rejonowy zaznaczył, że od dnia 1 stycznia 2016 roku powodowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

Sąd Rejonowy przyznał kuratorowi ustanowionemu dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego wynagrodzenie w oparciu o § 1 pkt 1 i pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 roku w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1476).

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Rejonowy uzasadnił art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia swych praw bądź celowej obrony.

Wynagrodzenie pełnomocnika powoda ustanowionego z urzędu Sąd Rejonowy ustalił na podstawie § 6 pkt 5 oraz § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490, ze zm.).

Rozstrzygnięcie z punktu V. wyroku Sąd Rejonowy oparł na art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1595). Na koszty sądowe, którymi została obciążona strona pozwana, składa się wynagrodzenie kuratora ustanowionego dla pozwanego oraz opłata od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powód został zwolniony.

*

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł w imieniu pozwanego kurator, wskazując, że zaskarża wyrok Sądu pierwszej instancji w punktach I., III., IV. i V.

Kurator pozwanego zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

I.  naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie:

1) art. 227 k.p.c. oraz art. 233 k.p.c. poprzez uznanie, iż pomimo braku przedstawienia przez powoda dowodów potwierdzających, że pozwany złożył podpis na umowie pożyczki, okoliczność ta została udowodniona,

2) błąd w ustaleniach faktycznych, sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego,

3) błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, iż pozwany odebrał kwotę wskazaną w umowie pożyczki od powoda, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że brak jest dowodów potwierdzających tę okoliczność,

4) art. 233 § l k.p.c. przez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów poprzez nierozważenie w sposób bezstronny i wszechstronny przez Sąd pierwszej instancji materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w szczególności uznanie za wiarygodne zeznań S. S. w części, w której twierdzi, że pozwany podpisał umowę pożyczki z powodem i pozwany odebrał kwotę pożyczki od powoda,

5) art. 232 k.p.c. w zw. z art. 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że powód udowodnił roszczenie, pomimo iż w świetle zgromadzonego materiału dowodowego roszczenie nie zostało udowodnione.

Kurator pozwanego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych, a ponadto o przyznanie wynagrodzenia za pełnienie obowiązków kuratora.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest częściowo zasadna, aczkolwiek z innych względów, niż podniesione w apelacji, będących wynikiem częściowo nieprawidłowego zastosowania przez Sąd pierwszej instancji przepisów prawa materialnego o przedawnieniu.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenił dowody zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia za własne. Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się również naruszenia innych wskazanych w apelacji przepisów o postępowaniu dowodowym ani nie popełnił błędu w ustaleniach faktycznych.

Skuteczne zgłoszenie przez stronę zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c., tj. przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, jedynie bowiem to może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo-skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2005 roku, sygn. IV CK 122/05, Lex nr 187124).

Skarżący takich okoliczności nie wykazał. Zeznania powoda i przedłożona przez powoda umowa pożyczki tworzą spójny i logiczny stan faktyczny, zgodny z zasadami doświadczenia życiowego.

Nie jest tak, aby na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia, iż podpis na umowie pożyczki pochodzi od pozwanego. Zgodnie z art. 253 k.p.c. jeżeli strona zaprzecza prawdziwości dokumentu prywatnego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenie osoby, która je podpisała, od niej nie pochodzi, obowiązana jest okoliczności te udowodnić. Jeżeli jednak spór dotyczy dokumentu prywatnego pochodzącego od innej osoby niż strona zaprzeczająca, prawdziwość dokumentu powinna udowodnić strona, która chce z niego skorzystać. Na tej podstawie przyjmuje się, że jeżeli dana strona twierdzi, że jej podpis na dokumencie nie jest autentyczny, powinna to udowodnić. Niczego nie zmienia w tym względzie fakt, że w niniejszej sprawie w imieniu pozwanego występuje kurator. Niewątpliwie udział kuratora, który nie dysponuje wiedzą tożsamą z wiedzą pozwanego nieznanego z miejsca pobytu, może utrudniać stronie pozwanej skuteczne zakwestionowanie zasadności powództwa. Nie może to jednak prowadzić do zmiany rozkładu ciężaru dowodu w procesie.

Dowody przedstawione przez powoda w niniejszym procesie przekonująco dowodzą, że strony zawarły przedmiotową umowę pożyczki, a podpisanie umowy przez pozwanego oraz brak kwestionowania przez niego skutków tej umowy na drodze prawnej, pozwala też uznać, że otrzymał on kwotę pożyczki (art. 231 k.p.c.).

Absolutnie zatem nie można podzielić stanowiska apelującego, jakoby powód nie udowodnił swojego roszczenia.

Sąd Rejonowy częściowo prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego, w szczególności wskazując, że powód wywodzi swoje roszczenia z umowy pożyczki (art. 720 § 1 k.c.) i świadczenie pożyczkobiorcy polegające na zwrocie określonej ilości pieniędzy, nawet spełniane ratalnie, nie jest świadczeniem okresowym. W okolicznościach niniejszej sprawy, w której powód nie dochodzi roszczenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej, roszczenie z tego tytułu przedawnia się z upływem 10 lat od dnia wymagalności roszczenia (art. 118 k.c. i art. 120 § 1 k.c.). W tym zakresie prawidłowy jest zatem wniosek Sądu Rejonowego, iż przedawnienie nie miało miejsca, bowiem wniesienie pozwu w niniejszej sprawie przerwało bieg przedawnienia i do czasu prawomocnego zakończenia procesu przedawnienie nie biegnie (art. 123 § 1 pkt 1 k.c. i art. 124 § 1 i § 2 k.c.).

Sąd Rejonowy nie zwrócił jednak uwagi na charakter dochodzonego obok należności głównej roszczenia z tytułu oprocentowania pożyczki (odsetek naliczonych w wysokości 20 % w łącznej kwocie 800 euro, doliczonej do rat zwracanej pożyczki) oraz z tytułu żądanych odsetek ustawowych za opóźnienie. W tym zakresie roszczenia powoda są niewątpliwie roszczeniami okresowymi, a co za tym idzie przedawniają się z upływem 3 lat (art. 118 k.c.). Dotyczy to zarówno odsetek kapitałowych (co do zasady) jak i odsetek za opóźnienie (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 1976 roku, III CRN 181/76, NP 1979/6/76, czy uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 roku, III CZP 42/04, OSNC 2005/9/149).

W tym stanie rzeczy, zważywszy na daty wymagalności odsetek kapitałowych i odsetek ustawowych za opóźnienie oraz datę wniesienia pozwu (7 marca 2014 roku) należało przyjąć, że przedawniły się roszczenia powoda w całości w zakresie odsetek kapitałowych oraz w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie za okres sprzed 7 marca 2011 roku. W tym zakresie Sąd Rejonowy powinien uwzględnić podniesiony zarzut przedawnienia (art. 117 § 1 i § 2 k.c.).

Jedynie na marginesie należy zauważyć, że odsetek za opóźnienie od odsetek kapitałowych powód mógłby żądać od dnia wniesienia pozwu (art. 482 § 1 k.c.).

W niniejszej sprawie częściowa zasadność zarzutu przedawnienia rzutowała w sposób istotny na wynik procesu. Porównując bowiem wysokość żądanych przez powoda należności z tytułu kapitału i odsetek (łącznie 11916,42 euro) oraz wysokość należności ostatecznie zasądzonych – 6582,36 euro (na datę wyrokowania przez Sąd drugiej instancji ), powództwo zostało uwzględnione w około połowie. Wobec powyższego na podstawie art.100 k.p.c. należało znieść koszty procesu pomiędzy stronami.

Na podstawie art. 22 ³ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 roku, Nr 10, poz. 65, ze zm.) oraz § 6 pkt 5 oraz § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu należało przyznać pełnomocnikowi powoda ustanowionemu z urzędu od Skarbu Państwa wynagrodzenie za udział w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Konsekwencją zmiany wyniku procesu było również to, że na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych należało odpowiednio zmienić rozstrzygnięcie o pobraniu od pozwanego nieuiszczonych kosztów sądowych (obejmujących wynagrodzenie kuratora w całości oraz połowę opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony).

Z uwagi na wynik procesu, na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zniósł koszty procesu w postępowaniu odwoławczym.

Na podstawie art. 22 ³ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych oraz § 4 ust. 1-3, § 8 pkt 5, § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1805) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2016 roku, poz. 1715) należało przyznać od Skarbu Państwa wynagrodzenie pełnomocnikowi powoda ustanowionemu z urzędu za udział w postępowaniu odwoławczym.

Na podstawie § 1 ust. 1 i ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 roku w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej należało przyznać kuratorowi ustanowionemu dla pozwanego wynagrodzenie za udział w postępowaniu odwoławczym w stawce odpowiadającej wynagrodzeniu radcy prawnego, podwyższonej o podatek od towarów i usług.

Z tych względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.