Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2017 r.

Sąd Rejonowy w Żaganiu Wydział I Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Adriana Buławska

Protokolant: st. sekr. sąd. Patrycja Smardzewska

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2017 r. Ż.

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (obecnie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.)

przeciwko: P. S. (1)

o zapłatę

powództwo oddala

Sygn. akt I C 366/16

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (obecnie działająca (...) Sp. z o.o.) wystąpiła z powództwem przeciwko P. S. (1), domagając się zasądzenia od pozwanego na jej rzecz kwoty 475,54 zł, a nadto kosztów sądowych w kwocie 30 zł, kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 90 zł i kwoty 0,30 zł tytułem prowizji e-C. (a to wobec wniesienia pozwu do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie, w ramach elektronicznego postępowania upominawczego).

Uzasadniając pozew powódka wskazała, że jest podmiotem świadczącym usługi w zakresie sprzedaży i dostawy energii elektrycznej. W ramach tej działalności zawarła z pozwanym umowę o nr (...), na czas określony, wskazany w § 4 umowy. Wyjaśniła, iż w § 1 pkt 11 umowy oraz w § 3 pkt 3-6 ogólnych warunków umowy wskazano, że w przypadku wypowiedzenia umowy przez pozwanego w okresie jej obowiązywania, pozwany będzie zobowiązany do zapłaty opłaty jednorazowej w kwocie równej iloczynowi stawki 15 zł i liczby pełnych miesięcy, o które została skrócona umowa. Pozwany złożył powódce oświadczenie o wypowiedzeniu umowy przed jej wygaśnięciem w dniu 01.01.2019 r. i dlatego też został obciążony opłatą jednorazową w kwocie 462 zł, dochodzoną pozwem. Powódka podała, że na dochodzoną pozwem należność składa się nadto kwota 13,54 zł tytułem skapitalizowanych odsetek, obliczonych od dnia następnego po dniu wymagalność kwot z poszczególnych faktur do dnia wniesienia powództwa. Pozwany nie zapłacił powyższych należności.

Postanowieniem z dnia 14.03.2016 r., Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i przekazał sprawę do Sądu Rejonowego w Żaganiu, jako sądu właściwości ogólnej dla pozwanego.

Pismem procesowym z dnia 26.04.2016 r. (k. 14-15) powódka wyjaśniła, że podejmowała próby pozasądowego rozwiązania sporu, albowiem skierowała do pozwanego wezwanie do zapłaty, które to pozostało bezskuteczne. Nadto powołała się na zasadę kontynuacji postępowania po przekazaniu sprawy z elektronicznego postępowania upominawczego do sądu właściwości ogólnej pozwanego, wnosząc o dalsze prowadzenie postępowania, w tym w oparciu o dostarczone z pismem dokumenty.

Pozwany, słuchany informacyjnie w czasie pierwszego posiedzenia przeznaczonego na rozprawę (k. 42-42v), wskazał, że nie zgadza się z treścią pozwu, gdyż został oszukany przez przedstawiciela powódki. Oświadczył, że przedstawiciel ten – przed zawarciem umowy – poinformował, iż jest to jedynie „odnowienie” umowy z E.. Podniósł, że przedstawiciel ten nie dał mu dojść do słowa, zapewniał, że rachunki za energię elektryczną będą niższe, a nadto zataił, iż będą to dwa rachunki – na rzecz powódki i na rzecz E.. Pozwany przyznał, że podpisał umowę, przedłożoną przez powódkę w toku sprawy. Przyznał również, że nie czytał tej umowy przed jej podpisaniem, jednocześnie wyjaśniając, iż przyczyną tego stanu rzeczy było sporządzenie umowy drobnym drukiem. Wskazał, że rzeczywiście podpisał również dokument oświadczenia odbiorcy. O zaistnieniu błędu zorientował się dopiero w N. S., w siedzibie E., gdzie poinformowano go, że podmiot, z którym podpisał umowę, jest całkowicie odrębnym podmiotem od E.. Pozwany wyjaśnił, że faktury za sprzedaż energii elektrycznej, jakie otrzymywał od powódki przed złożeniem oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, były rzeczywiście niższe od tych, które dotychczas wystawiała E.. Jednak po doliczeniu do kwot z tych faktur, również należności na rzecz E., okazało się, że łączne należności za korzystanie z energii elektrycznej będą o 50% wyższe od dotychczasowych. Pozwany przyznał również, iż otrzymał od powódki wezwanie do zapłaty w związku z wypowiedzeniem umowy przed terminem, na który została zawarta oraz że nie uregulował należności z tego tytułu. Wyjaśnił, że po otrzymaniu tego wezwania zadzwonił do powódki, wskazując, iż nie ureguluje należności, albowiem został oszukany.

W piśmie procesowym, datowanym na dzień 11.07.2016 r. (k. 45), powódka sprecyzowała swoje żądanie, podając, że stawka, zastosowana przy wystawieniu opłaty wyrównawczej na podstawie § 4 ust. 2 oraz pkt 9 oświadczenia odbiorcy opiewała faktycznie na kwotę 11, nie zaś 15 zł. Dodatkowo przedstawiła sposób wyliczenia kwoty 462 zł, składającej się na należność dochodzoną pozwem.

W kolejnym piśmie (k. 62-63), powódka zauważyła, ustawa Prawo energetyczne oraz przepisy wykonawcze do tej ustawy nakładają na przedsiębiorstwa energetyczne szereg obowiązków, a najważniejszym z nich jest obowiązek zawarcia z konsumentem umowy o świadczenie usługi dostarczania energii elektrycznej. Wskazała, że w świetle tych przepisów przedsiębiorstwa energetyczne podzielono na dwa rodzaje: sprzedawcę energii elektrycznej ( (...)) oraz przedsiębiorstwo świadczące usługi w zakresie dostarczania energii do odbiorcy końcowego ( (...)). Podniosła, że konsument może w związku z tym zawrzeć m. in. umowę sprzedaży energii elektrycznej – ze sprzedawcą tej energii i umowę o świadczenie usług dystrybucji – z przedsiębiorstwem zajmującym się dostarczaniem energii do odbiorców końcowych. Przedmiotem umowy między stronami była sprzedaż energii elektrycznej, natomiast Operatorem Systemu Dystrybucyjnego ( (...)) pozostawała spółka (...). Powódka oceniła, że w tej sytuacji zgodnym z przepisami było obciążenie pozwanego dwoma opłatami, bowiem każda z nich została nałożona za innego rodzaju świadczenie – powódka obciążała pozwanego za sprzedaż energii elektrycznej, natomiast E. za dystrybucję tej energii. Powódka podniosła, że o sposobie ułożenia stosunku prawnego, odrębności od innych przedsiębiorstw energetycznych, zakresie umowy – wyłącznie sprzedaży energii – informowała pozwanego przy zawarciu umowy, co pozwany potwierdził poprzez złożenie własnoręcznego podpisu pod oświadczeniami, stanowiącymi integralną część umowy. Pozwany potwierdził również, poprzez podpis pod oświadczeniem odbiorcy, że został poinformowany o tym, iż zawarcie umowy będzie się wiązało z otrzymywaniem przez niego dwóch faktur – odrębnie za sprzedaż oraz dystrybucję energii elektrycznej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 9 lutego 2015 r. do miejsca zamieszania pozwanego P. S. (1), znajdującego się w miejscowości Z. (...), przyszła przedstawicielka powódki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. – J. R.. Wymieniona podała powodowi, że jest przedstawicielem „energetyki”, że przyszła celem „odnowienia” dotychczas obowiązującej umowy na dostawę energii elektrycznej, wskazując jednocześnie na obniżenie rachunków za energię elektryczną w sytuacji podpisania umowy. Rozmowa ta odbywała się w obecności syna pozwanego – P. S. (2) oraz żony pozwanego.

Dowód:

- umowa sprzedaży energii elektrycznej – cza określony (konsument) k. 16-17 i 20 akt,

- zeznania świadka P. S. (2) k. 57-57v akt,

- zeznania powoda P. S. (1) k. 69-69v akt.

Pozwany podpisał przedłożone mu, przez przedstawicielkę powódki, dokumenty w postaci umowy sprzedaży energii elektrycznej – czas określony (konsument), oświadczenia odbiorcy, pełnomocnictwa i potwierdzenia odbiorcy.

W treści podpisanego przez pozwanego dokumentu oświadczenia odbiorcy, składającego się łącznie z 13 punktów różnego rodzaju oświadczeń, zostały zawarte m. in. oświadczenia, że umowa sprzedaży energii elektrycznej zostaje zawarta na 48 miesięcy, z (...) Sp. z o.o., że została ona zawarta świadomie, że pozwany otrzymał jeden egzemplarz umowy wypełniony i podpisany przez przedstawiciela powódki, a także zapoznał się i akceptuje treść umowy. Dokument oświadczenia odbiorcy zawierał również pełnomocnictwo dla powódki do wypowiedzenia umowy kompleksowej dotychczasowemu operatorowi systemu dystrybucyjnego i sprzedawcy energii elektrycznej oraz do zawarcia umowy z dotychczasowym Operatorem Systemu Dystrybucyjnego. W dokumencie tym znalazło się nadto oświadczenie, że zawarcie umowy z powódką spowoduje rozwiązanie wcześniej zawartych umów w zakresie sprzedaży energii elektrycznej z innymi sprzedawcami, że pozwany został poinformowany, iż po zakończeniu procesu zmiany sprzedawcy będzie otrzymywał dwie faktury, tzn. za sprzedaż energii elektrycznej od powódki oraz za dystrybucję od operatora systemu dystrybucyjnego, że rozwiązanie umowy zawartej na czas określony z poprzednim sprzedawcą może się wiązać z koniecznością zapłaty temu sprzedawcy opłaty związanej z przedwczesnym jej rozwiązaniem oraz że został poinformowany, że powódka jest podmiotem grupy (...) S.A. i nie jest powiązana osobowo ani kapitałowo m. in. z (...) S.A. (ani z żadną ze spółek z Grupy (...) S.A.), a nadto, że w przypadku wypowiedzenia umowy, po upływie 14 dni od dnia jej zawarcia, może zostać obciążony przez powódkę opłatą jednorazową w wysokości wynikającej z pomnożenia 11 zł przez liczbę pełnych miesięcy, o ile została skrócona umowa zawarta na czas określony.

W podpisanym przez pozwanego dokumencie potwierdzenia odbiorcy zostały z kolei zawarte oświadczenia, iż odbiorca z pełną świadomością zawarł umowę sprzedaży energii elektrycznej z powódką, że w sposób jednoznaczny, jasny i zrozumiały poinformowano go, że zawarcie umowy z powódką spowoduje zmianę dotychczasowego sprzedawcy energii elektrycznej oraz że powódka nie jest w żaden sposób powiązana m. in. z (...) S.A. (ani z żadną ze spółek z Grupy (...) S.A.).

Powód ma 67 lat, jest emerytem i posiada wykształcenie podstawowe.

Dowód:

- umowa sprzedaży energii elektrycznej – cza określony (konsument) k. 16-17 i 20 akt,

- ogólne warunki umowy sprzedaży energii elektrycznej k. 18-19 akt,

- pouczenie k. 21 akt,

- dokument oświadczenia odbiorcy k. 22 akt,

- pełnomocnictwo k. 23 akt,

- dokument potwierdzenia odbiorcy k. 24 akt,

- zeznania świadka P. S. (2) k. 57-57v akt,

- zeznania powoda P. S. (1) k. 69-69v akt.

Po otrzymaniu rachunku za sprzedaż energii elektrycznej, wystawionego przez powódkę oraz rachunku za usługę dystrybucji, wystawionego przez (...) S.A., syn pozwanego zorientował się, że być może podmiot, z którym jego ojciec podpisał umowę w dniu 9 lutego 2015 r., nie jest podmiotem tożsamym z dotychczasowym sprzedawcą energii – (...) S.A. W związku z tymi wątpliwościami pozwany udał się do N. S., gdzie znajduje się biuro obsługi klienta (...) S.A., uzyskując tam informację, że zawarł umowę sprzedaży energii elektrycznej z podmiotem całkowicie odrębnym od (...) S.A., w związku z czym będzie otrzymywał dwa rachunki za energię elektryczną – jeden za sprzedaż, a drugi za dystrybucję, które – po zasumowaniu – będą wyższe w zakresie należności za energię elektryczną o około 50% od dotychczasowych, otrzymywanych w ramach umowy kompleksowej z (...) S.A.

Po otrzymaniu powyższej informacji i zorientowaniu się co do zaistnienia błędu, pozwany – pismem, datowanym na dzień 08.06.2015 r., złożył powódce oświadczenie, wskazując, że rezygnuje z zawartej z powódką umowy i „wraca” do (...) S.A. Jako powód tego oświadczenia pozwany podał wprowadzenie w błąd przez przedstawiciela powódki – zatajenie faktu konieczności regulowania dwóch rachunków, w tym odrębnego na rzecz (...) S.A. Pismo to wpłynęło do powódki w dniu 09.06.2015 r. Pozwany wypełnił również i odesłał powódce formularz odstąpienia od umowy.

Dowód:

- wypowiedzenie umowy k. 27-28 akt,

- formularz odstąpienia od umowy k. 29 akt,

- zeznania świadka P. S. (2) k. 57-57v akt,

- zeznania powoda P. S. (1) k. 69-69v akt.

Przed złożeniem oświadczenia o uchyleniu się od skutków umowy, zawartej z powódką pod wpływem błędu, pozwany otrzymywał dwa rachunki – jeden od powódki za sprzedaż energii elektrycznej i drugi od (...) S.A. za usługę dystrybucji tej energii. Opłaty, związane ze sprzedażą energii i jej dystrybucją, a obciążające pozwanego, po ich zasumowaniu, były wyższe od dotychczasowych, uiszczanych przez pozwanego w ramach umowy kompleksowej z (...) S.A. Dodatkowo – po uchyleniu się od umowy zawartej z powódką – pozwany był zmuszony do podpisania nowej umowy kompleksowej z (...) S.A., na warunkach mniej korzystnych od obowiązujących przed wypowiedzeniem umowy z tą spółką za pośrednictwem powódki.

Dowód:

- rachunki k. 60 akt,

- zeznania świadka P. S. (2) k. 57-57v akt,

- zeznania powoda P. S. (1) k. 69-69v akt.

W związku z rozwiązaniem przez pozwanego umowy przed okresem, na jaki umowa ta została zawarta, powódka wystawiła notę obciążeniową na kwotę 462 zł z terminem płatności oznaczonym na dzień 25.09.2015 r., a następnie – pismem, datowanym na dzień 18.12.2015 r. – wezwała pozwanego do zapłaty tej kwoty.

Okoliczności bezsporne, a nadto dowód:

- kopia noty obciążeniowej nr (...) k. 31 akt,

- ostateczne przedprocesowe wezwanie do zapłaty k. 32-33 akt.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego, zgromadzonego w sprawie. Sąd oparł się na złożonych przez strony dokumentach, zawierających opisane powyżej okoliczności i oświadczenia, ustalając, że pozwany – zgodnie z tym, co twierdziła powódka, a czego w istocie sam pozwany nie kwestionował – zawarł z powódką umowę w zakresie sprzedaży energii elektrycznej, która to przewidywała opłatę jednorazową w przypadku wypowiedzenia umowy przed upływem terminu jej obowiązywania (48 – miesięcy). Zasadnicze znaczenie miał przy tym dowód z oświadczenia o „wypowiedzeniu” przedmiotowej umowy (w istocie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem błędu), złożonego przez pozwanego powódce. Dowód ten stanowił bowiem podstawę do ustalenia, czy przy składaniu oświadczenia przez pozwanego został zachowany termin, o jakim stanowi art. 88 § 2 kc oraz jaki był w istocie powód owego wcześniejszego rozwiązania umowy przez pozwanego, określanego przez powódkę mianem wypowiedzenia. Wszystkim dowodom z dokumentów należało dać wiarę, przy tym dokumentom w postaci umowy, oświadczenia odbiorcy i potwierdzenia odbiorcy jedynie co do treści tych dokumentów, nie zaś skutków prawnych z nich płynących (o czy będzie szerzej mowa w dalszej części uzasadnienia). Strony nie kwestionowały tych dokumentów, a Sąd nie znalazł podstaw, aby kwestionować je z urzędu.

Niezwykle istotne dla rozstrzygnięcia były dowody o charakterze osobowym, a mianowicie zeznania świadka P. S. (2) i samego pozwanego – słuchanego w trybie art. 304 kpc. Także tym dowodom Sąd dał wiarę w całości, jako spójnym, logicznym, a przy tym wzajemnie się potwierdzającym i uzupełniającym. Na podstawie zeznań świadka i pozwanego Sąd ustalił, że przy zawieraniu umowy, z której powódka wywodziła swoje roszczenie, doszło do zaistnienia sytuacji, o jakiej stanowi art. 84 § 1 kc.

Dodatkowo z wiadomości, dostępnych Sądowi z urzędu i również powszechnie znanych, wynika, że przeciwko powódce było prowadzone postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, które zakończyło się wydaniem decyzji nr (...) z dnia 30 grudnia 2016 r., opartej na podstawie z art. 26 ust. 1 i 2 w związku z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t. jedn.: Dz. U. 2015, poz. 184 z późn. zm.) i w zw. z art. 7 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1634). Po przeprowadzeniu, wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów działania powódki – (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. – dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. – których dopuszczała się podczas składania konsumentom propozycji zawarcia umowy sprzedaży energii elektrycznej, polegających m. in. na:

1. wprowadzającym w błąd informowaniu konsumentów, w związku ze składaniem konsumentom propozycji zawarcia umowy sprzedaży energii elektrycznej, o:

a)  tożsamości (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., na rzecz i w imieniu której osoby reprezentujące (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. składają wizyty konsumentom w miejscu ich zamieszkania celem złożenia propozycji zawarcia z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. umowy sprzedaży energii elektrycznej oraz o okolicznościach złożenia tej propozycji,

b)  poprzez niezgodne z prawdą twierdzenia osób reprezentujących (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., że:

- reprezentują dotychczasowego sprzedawcę energii elektrycznej, z którego usług korzysta konsument, zaś dokumenty podpisywane przez konsumentów podczas tych wizyt stanowią aneks do dotychczasowych umów, lub wymóg podpisania przez konsumentów dokumentów przedstawianych im podczas tych wizyt wynika ze zmiany przepisów prawa, likwidacji sprzedawcy energii elektrycznej, z którego usług korzysta dotychczas konsument lub przejęcia tego przedsiębiorcy przez Spółkę lub połączenia obydwu przedsiębiorców (dotychczasowego sprzedawcy oraz Spółki) podczas gdy w rzeczywistości dochodzi do zawarcia przez konsumenta umowy sprzedaży energii elektrycznej z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. i zmiany sprzedawcy energii, co narusza art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt 1 i ust. 3 pkt 6 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206 z późn. zm.) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów i nakazuje zaniechanie jej stosowania,

c)  istnieniu szczególnej korzyści cenowej, polegającej na uzyskaniu niższych kosztów za energię elektryczną w związku z zawarciem umowy sprzedaży energii elektrycznej z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., podczas gdy w rzeczywistości po zawarciu umowy z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. rachunki konsumentów za energię elektryczną (za sprzedaż i za dystrybucję) wzrastają lub utrzymują się na tym samym poziomie, co narusza art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt 1 i ust. 3 pkt 5 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206 z późn. zm.) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów,

2. nieinformowaniu konsumentów, w związku ze składaniem konsumentom propozycji zawarcia umowy sprzedaży energii elektrycznej, o obowiązku opłacania przez konsumentów dwóch faktur, oddzielnie za dystrybucję i sprzedaż energii elektrycznej, w przypadku zawarcia umowy sprzedaży energii elektrycznej z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., co narusza art. 6 ust. 1 i 3 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206, z późn. zm.) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów, a w konsekwencji stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t. jedn.: Dz. U. 2015, poz. 184; z późn. zm.),

3. zatajaniu przez osoby reprezentujące (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. faktu, iż - oprócz działania w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy świadczącego usługi telekomunikacyjne - działają również w imieniu i na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. oraz że pośród przedstawionych konsumentowi przez te osoby dokumentów dotyczących zawarcia umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, znajduje się również umowa sprzedaży energii elektrycznej przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. - dawniej: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., przez co konsument nie ma świadomości zawierania z Przedsiębiorcą jakiejkolwiek umowy, co narusza art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. nr 171, poz. 1206 z późn. zm.) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów, a w konsekwencji stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t. jedn.: Dz. U. 2015, poz. 184 z późn. zm.).

Prezes Urzędu Konkurencji i Konsumentów nakazał powódce zaniechanie stosowania powyższych praktyk – które w istocie, co wynika z wiarygodnych zeznań świadka i pozwanego, miały miejsce również w realiach sprawy – oraz nałożył na powódkę kary pieniężne, w łącznej kwocie przekraczającej 10 mln zł.

Faktem jest, że opisana powyżej decyzja jest nieprawomocna, niemniej jednak opisane w niej praktyki, stwierdzone w toku postępowania wszczętego z urzędu, potwierdzają prawdziwość zeznań świadka P. S. (2) i pozwanego P. S. (1), gdyż to, o czym podawali wymienieni co do zachowania i postępowania reprezentanta powódki przy zawieraniu umowy, było w zasadzie identyczne z tymi praktykami, które zostały uznane przez Prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów za naruszające obowiązujące w tej mierze przepisy. Jakkolwiek zatem zeznania, które stanowiły podstawę do oddalenia powództwa, zostały złożone przez osoby bezpośrednio – jak pozwany lub pośrednio – jak świadek (który jest synem pozwanego) zainteresowane rozstrzygnięciem sprawy, tak Sąd uznał je w całości za wiarygodne.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 84 § 1 kc w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny) – por. § 2 art. 84 kc.

W ocenie Sądu pozwany, składając oświadczenia poprzez swój podpis pod umową w dniu 09.02.2015 r. i pozostałymi dokumentami, związanymi z tą umową, działał pod wpływem błędu, o którym stanowi przywołany powyżej przepis art. 84 kc.

Podpisując wszystkie dokumenty, wiążące się z zawarciem umowy z powódką, pozwany działał w błędnym przekonaniu, że pochodzą one od (...) S.A., która to była dotychczasowym sprzedawcą i dystrybutorem energii elektrycznej dla pozwanego. Błąd ten został wywołany przez osobę, działającą w imieniu powódki, która to – przychodząc do miejsca zamieszkania pozwanego – wskazała, że celem jej wizyty jest, jak to określił pozwany, „odnowienie” dotychczasowej umowy. Pozwany mógł być zatem rzeczywiście przekonany, iż musi podpisać przedłożone mu dokumenty tak, aby zachować dostęp do energii elektrycznej. Przedstawiciel powódki zapewniał przy tym o niższych rachunkach za energię elektryczną, co miało stanowić „motywację” dla pozwanego do podpisania przedłożonych mu dokumentów.

W ocenie Sądu pozwany został wprowadzony w błąd co do skutków prawnych swojego oświadczenia przez osobę działającą w imieniu powódki, a wprowadzenie w ten błąd nastąpiło na etapie zawierania umowy. Pozwany rzeczywiście podpisał przedłożone mu dokumenty, w tym zawierające oświadczenia, iż został poinformowany i jest świadomy m. in. co do tego, że powódka jest podmiotem nie związanym finansowo czy też osobowo z (...) S.A., że będzie otrzymywał dwa rachunki za energię elektryczną, wreszcie, że na skutek podpisania dokumentów dojdzie do zmiany dotychczasowego sprzedawcy energii elektrycznej. Okoliczność ta nie miała jednak decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w tym sensie, że nie mogła prowadzić do uwzględnienia powództwa. Pozwany podpisał przedłożone mu dokumenty w zaufaniu do rozmowy z przedstawicielem powódki. Choć podpisał je – jak sam przyznał – bez przeczytania, tak wiedzę o nich czerpał z rozmowy z przedstawicielem powódki. Należy przy tym pokreślić, że dokumenty te są sporządzone bardzo małą czcionką, obszerne w swej treści i liczne. Pozwany jest natomiast osobą w zaawansowanym wieku – emerytem, a przy tym posiada jedynie wykształcenie podstawowe. Podpisanie przedkładanych dokumentów, bez ich uprzedniego przeczytania, nie mogło zatem – wedle stanowiska Sądu – obciążać pozwanego, zwłaszcza zaś, że działał on przy zawieraniu umowy jako konsument. Profesjonalista, jakim jest powódka – poprzez przedstawiciela – nie zapewniła tymczasem w rzeczywistości rzetelnego przedstawienia wszelkich konsekwencji, jakie będą się łączyły z podpisaniem umowy i wiążących się z nią oświadczeń, potwierdzeń i pełnomocnictw. Zresztą właśnie istnienie tych dodatkowych – poza samą umową i ogólnymi jej warunkami – oświadczeń i potwierdzeń odbiorcy (por. k. 22,24), potwierdza, w ocenie Sądu, tą okoliczność, że przedstawiciel powódki działał wręcz z zamiarem wprowadzenia pozwanego w błąd co do treści umowy i konsekwencji z niej płynących oraz że takie właśnie działanie tego przedstawiciela było nie tylko aprobowane, ale wręcz wymagane przez powódkę. Wedle stanowiska Sądu, gdyby przedstawiciel powódki przedstawił pozwanemu rzetelnie wszelkie informacje odnośnie umowy, w szczególności co do osoby kontrahenta, zmiany sprzedawcy energii elektrycznej, rozwiązania dotychczasowej umowy sprzedaży tej energii (co mogło się przecież wiązać z karami finansowymi dla pozwanego), otrzymywania dwóch rachunków – jednego za sprzedaż energii, a drugiego za jej dystrybucję, to nie istniałaby potrzeba „zabezpieczenia” się przez powódkę dodatkowymi dokumentami (oświadczeniem odbiorcy i potwierdzeniem odbiorcy), poza samą umową.

Uwadze Sądu nie uszło oczywiście, że już na pierwszej stronie druku umowy, podpisanego przez pozwanego, zostało zawarte logo firmowe i firma powódki. Nie daje to jednak podstaw do przyjęcia, że nie mogło dojść do działania pozwanego pod wpływem błędu. Elementem tego loga i firmy było wszakże wskazanie, że jest to „energetyka”. W potocznym języku, zwłaszcza osób starszych i w niewielkim stopniu wykształconych, takie właśnie sformułowanie stosowane jest dla określenia podmiotu, dostarczającego im energię elektryczną, niezależnie od tego, jaką rzeczywiście firmą dysponuje ten podmiot. Takim też sformułowaniem posłużył się zresztą sam pozwany, w trakcie słuchania informacyjnego, dla określenia spółki (...) (por. k. 42)

Na fakt działania pozwanego w błędzie i to błędzie wywołanym działaniem, czy też raczej zaniechaniem przedstawiciela powódki – nierzetelnym poinformowaniem o treści dokumentów, przedłożonych pozwanemu do podpisu, świadczy również oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od zawartej umowy – uchyleniu się od jej skutków. W treści tego oświadczenia pozwany wprost wskazał, że przyczyną „wypowiedzenia” przez niego umowy jest wprowadzenie w błąd. Wyjaśnił, iż zostało przed nim „zatajone”, że będzie musiał płacić drugi rachunek dla E.. Wskazał, że osoba „od powódki” nie mówi prawdy tylko ją „zataja” oraz że został wprowadzony w błąd również poprzez informację o niższych kosztach za energię elektryczną.

Na zaistnienie błędu po stronie pozwanego, i to wywołanego działaniem przedstawiciela powódki, wskazuje wreszcie również rozumowanie logiczne. Jest bowiem dla Sądu całkowicie nieprzekonywające, aby pozwany, mając pełną wiedzę odnośnie istotnych warunków umowy i osoby kontrahenta, zdecydował się na podpisanie przedłożonych mu dokumentów. Podpisując te dokumenty ryzykował wszakże możliwością obciążenia go przez (...) S.A. karą umowną za przedterminowe rozwiązanie umowy (por. pkt 8 dokumentu oświadczenia odbiorcy) oraz przyjął na siebie ciężar opłacania dwóch rachunków (za sprzedaż energii elektrycznej i jej dystrybucję), z których należności (po zsumowaniu) w istocie okazały się wyższe od dotychczasowych należności za energię elektryczną (w ramach umowy z (...) S.A.). W efekcie zatem pozwany, z podpisania umowy z powódką, nie czerpał żadnych korzyści.

Należy również wskazać, że powódka nie zdołała zakwestionować tej, wynikającej z zeznań świadka i pozwanego, okoliczności, iż pozwany działał przy zawieraniu umowy pod wpływem błędu. Choć pozwany konsekwentnie, w toku całego postępowania oraz również jeszcze przed jego rozpoczęciem – w piśmie, zawierającym odstąpienie od umowy – powoływał się na zaistnienie błędu, to powódka nie przedstawiła żadnego dowodu, w oparciu o który można by przyjmować, iż błąd rzeczywiście nie nastąpił. Z pewnością dowodu takiego nie stanowią dokumenty oświadczenia i potwierdzenia odbiorcy, przedłożone wraz z pozwem, a to jeżeli zważyć na okoliczności, w jakich dokumenty te powstały. Również i te dokumenty zostały przez pozwanego podpisane pod wpływem błędu, wywołanego działaniem przedstawiciela powódki.

Błąd pozwanego, opisywany powyżej, był przy tym błędem istotnym i dotyczył zarówno osoby kontrahenta, jak i warunków oraz przedmiotu umowy. Pozwany jednoznacznie oświadczył, że gdyby tylko uzyskał informację, iż osoba, która do niego przyszła ze wskazaniem na konieczność „odnowienia” dotychczasowej umowy sprzedaży energii elektrycznej, nie jest reprezentantem spółki (...), że podpisanie umowy będzie się łączyło ze zmianą dotychczasowego sprzedawcy tej energii i z koniecznością opłacania dwóch rachunków – jednego za sprzedaż energii (dla powódki), a drugiego za usługę dystrybucji (dla (...) S.A.), to z całą pewnością nie zdecydowałby się na podpisanie umowy i pozostałych, przedłożonych mu do podpisu, dokumentów.

Wbrew przy tym stanowisku powódki, zaprezentowanemu w ostatnich z pism procesowych, pozwany nie kwestionował wcale możliwości wystawiania dwóch rachunków za energię elektryczną – jednego za jej sprzedaż, a drugiego za usługę dystrybucji. Przedłożone przez niego potwierdzenia zapłaty należności na rzecz powódki i (...) S.A. dotyczyły bowiem kwestii obciążenia wyższą w istocie, a nie niższą – jak zapewniał przedstawiciel powódki – płatnością za energię elektryczną, po zsumowaniu dwóch należności – za sprzedaż energii i za jej dystrybucję. I w tym zatem zakresie, który w istocie doprowadził pozwanego do podpisania umowy (chęć mniejszych płatności za prąd), pozwany został wprowadzony w błąd przez przedstawiciela powódki.

W ocenie Sądu pozwany uchylił się skutecznie od skutków prawnych oświadczeń woli złożonych pod wpływem błędu. Należy bowiem zauważyć, że swoje oświadczenie w tym przedmiocie skierował do powódki już w piśmie, datowanym na dzień 08.06.2015 r. Pismo to wpłynęło do powódki w dniu 09.06.2015 r., a więc w cztery miesiące od zawarcia umowy. Roczny termin, przewidziany w art. 88 § 2 kc dla możliwości uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, został zatem zachowany. Błąd został bowiem przez pozwanego wykryty po zawarciu umowy – po otrzymaniu pierwszego z rachunków od powódki oraz od (...) S.A. i łączącej się z tym wizycie pozwanego w biurze obsługi klienta (...) S.A. (co miało miejsce po podpisaniu umowy, a przed oświadczeniem o odstąpieniu od niej).

Konsekwencją skutecznego uchylenia się pozwanego od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli jest uznanie zawartej umowy i podpisanych wraz z nią oświadczeń za nieważne. Co za tym idzie ani ta umowa, ani też oświadczenia i potwierdzenia odbiorcy w związku z nią podpisane, nie mogą stanowić podstawy dochodzonego przez powódkę roszczenia, które opiera się na tych właśnie dokumentach.

Mając zatem powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji wyroku, oddalając powództwo.