Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

Przewodniczący: SSO Jacek Łabuda

Protokolant: stażysta Grzegorz Szpak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 sierpnia 2013 r. w Warszawie sprawy

z powództwa M. R. , A. W.

przeciwko Bank (...) S.A. w W.

o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone

1. oddala powództwo;

2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, kwotę 377 (trzysta siedemdziesiąt siedem) złotych;

3. kosztami sądowymi w zakresie opłaty stałej od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony z mocy prawa, obciąża Skarb Państwa.

SSO Jacek Łabuda

Sygn. akt XVII AmC 8868/ 12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2012-08-30 powodowie - M. R. i A. W. - domagali się uznania za niedozwolone i zakazania wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień o treści:

1) „W ramach promocji Uczestnik, który spełnia warunki (...) określone w § 2 otrzymuje:

ii. Prowizję z tytułu przedterminowej spłaty kapitału (częściowej albo całkowitej) produktu hipotecznego w wysokości:

a.  0,00 % kwoty udzielonego Produktu hipotecznego w całym okresie kredytowania- Klient korzysta z (...)

b.  1,00% kwoty udzielonego Produktu hipotecznego w pierwszych 3 latach od daty uruchomienia ostatniej transzy Produktu hipotecznego w wysokości- Klient nie korzysta z (...).”

zawartego w § 3 ust. 1 pkt „ii” „Załącznika do Umowy Kredytu Hipotecznego nr (...)”,

oraz

2) „Do określenia własnego kursu kupna i sprzedaży waluty w Tabeli Bank stosuje odchylenie od średniego kursu danej waluty, określonej przez Narodowy Bank Polski. Różnica pomiędzy kursem kupna waluty, a kupnem sprzedaży waluty wynosi maksymalnie 10 % od wartości obu kursów waluty. Różnica ta stanowi spread walutowy.” zawartego w załączniku nr 6 do w/w umowy, którymi posługuje się pozwany – Bank (...) S.A. z siedzibą w W.. Nadto strona powodowa wniosła o zasądzenie kosztów procesu.

W ocenie powodów wskazane postanowienia wzorca umowy stanowią niedozwolone klauzule, gdyż są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumentów. Wypełniałyby tym hipotezę art. 385[1] § 1 kc, zgodnie z którym niedozwolonymi są postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nieuzgodnione z nim indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy – z wyłączeniem postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Nadto odnośnie klauzuli nr 1 powodowie wskazali, że narusza ona art. 385[3] pkt 16 kc, nakładając wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej przez kontrahenta sumy na wypadek rezygnacji z wykonania części umowy.

Powodowie podnieśli, że postanowienie nr 2 spełnia przesłanki z art. 385[3] pkt 20 kc, który stanowi, że w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy. Zastosowanie spreadu walutowego prowadzi bowiem do podwyższenia ceny kredytu hipotecznego bez przyznania kredytobiorcy możliwości odstąpienia od umowy.

Pozwany domagał się oddalenia powództwa i wniósł o obciążenie powoda kosztami postępowania w całości, w tym kosztami zastępstwa procesowego. Nadto wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków A. J. i E. D. na okoliczności wskazane w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew.

Pozwany zaprzeczył, jakoby kwestionowane postanowienia miały niedozwolony charakter w myśl art. 385[1] § 1 zd. 1 kc, w szczególności naruszały w sposób rażący interesy konsumentów. Podniósł, że z dniem 2012-12-31 zaniechał stosowania wzorca umowy, w którym zawarta była klauzula nr 1, co wynika z zasad promocji, a w szczególności ust. 6 Załącznika do umowy stanowiącego wymóg skorzystania z promocji polegający na wypełnieniu do 2010-12-31 wszystkich warunków wypłat Kredytu/ pierwszej transzy. Zdaniem pozwanego umowa z użyciem tego wzorca musiała być zawarta do tego czasu, tj. do 2010-12-31.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany prowadzi działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług finansowych. W ramach tej działalności opracował i posługiwał się w obrocie wzorcem umowy pt. „Załącznik do Umowy kredytu hipotecznego nr (...)”, zawierającym postanowienie, do którego nawiązuje żądanie pozwu, tj.:

„W ramach promocji Uczestnik, który spełnia warunki (...) określone w § 2 otrzymuje:

ii. Prowizję z tytułu przedterminowej spłaty kapitału (częściowej albo całkowitej) produktu hipotecznego w wysokości:

c.  0,00 % kwoty udzielonego Produktu hipotecznego w całym okresie kredytowania- Klient korzysta z (...)

d.  1,00% kwoty udzielonego Produktu hipotecznego w pierwszych 3 latach od daty uruchomienia ostatniej transzy Produktu hipotecznego w wysokości- Klient nie korzysta z (...).”

i zaprzestał jego stosowania wcześniej niż w okresie sześciu miesięcy poprzedzającym wniesienie pozwu w niniejszej sprawie oraz „Załącznik nr 6 Umowy Kredytu Hipotecznego nr (...)” , zawierającym postanowienie, do którego nawiązuje żądanie pozwu, tj.:

„Do określenia własnego kursu kupna i sprzedaży waluty w Tabeli Bank stosuje odchylenie od średniego kursu danej waluty, określonej przez Narodowy Bank Polski. Różnica pomiędzy kursem kupna waluty a kupnem sprzedaży waluty wynosi maksymalnie 10 % od wartości obu kursów waluty. Różnica ta stanowi spread walutowy.”

Zgodnie z art. 227 kpc przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. W konsekwencji nie mogły być przedmiotem postępowania dowodowego okoliczności przedmiotowo nieistotne, zaś postępowanie dowodowe zostało skoncentrowane do normatywnie wyrażonych przez ustawodawcę przesłanek abuzywności postanowień wzorca umowy. W szczególności Sąd pominął zgłaszane przez pozwanego dowody osobowe. Świadkowie pozwanego mieli zeznawać na okoliczność zaniechania posługiwania się przez niego przedmiotowym postanowieniem nr 1. Tymczasem okoliczność ta jest niesporna.

Nadto stosownie do treści art. 232 kpc strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. W konkluzji mając na względzie zasadę ciężaru dowodu wyrażoną w art. 6 kc, okoliczności, którym przeciwnik zaprzeczył i co do których brak było wiarygodnych dowodów, Sąd uznał za nieudowodnione.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlega oddaleniu.

Na wstępie rozważań merytorycznych wyjaśnienia wymaga, że w postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Sąd dokonuje abstrakcyjnej oceny wzorca celem ustalenia, czy zawarte w nim klauzule mają charakter niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 385[1] § 1 kc. Przechodząc do oceny postanowień wzorca pod kątem ich niedozwolonego charakteru, wskazać należy, co następuje. Stosownie do treści art. 385[1] §1 kc, aby uznać dane postanowienie umowne za niedozwolone musi ono spełniać cztery przesłanki tj.: (I) postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem, (II) ukształtowane przez postanowienie prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, (III) powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta oraz (IV) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

Ostatnia z wymienionych przesłanek, o której mowa w zdaniu drugim art. 385[1] § 1 kc, zachodzi w niniejszej sprawie, gdyż omawiane postanowienie nie reguluje głównych świadczeń stron. Główne świadczenia pozwanego z tytułu zawartych umów polegają bowiem na świadczeniu usług finansowych, zaś konsumenta na zapłacie wynagrodzenia.

Przechodząc do oceny poszczególnych postanowień zakwestionowanych przez stronę powodową, wskazać należy co następuje. W odniesieniu do klauzuli nr 1 Sąd zwrócił uwagę na przepis art. 6 kc, stosownie do którego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zgodnie z obowiązującymi w polskim procesie cywilnym zasadami, to na stronach ciąży obowiązek dowodzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, a co za tym idzie – to strony są w pełni odpowiedzialne za wynik tego postępowania. W niniejszym postępowaniu to na stronie powodowej ciążył obowiązek udowodnienia faktu stosowania przez pozwanego wzorca w okresie sześciu miesięcy przed wytoczeniem powództwa, bowiem to ona domagała się uznania kwestionowanego postanowienia wzorca za niedozwolone. Ponadto, w nawiązaniu do powyższego, przepis art. 232 kpc wskazuje, że strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Uregulowanie to w przedmiotowej sprawie odnosi się w szczególności do powoda, wszczynającego spór. Powołane powyżej przepisy statuują obowiązującą w polskim procesie cywilnym zasadę kontradyktoryjności. Zasada ta oznacza, że gromadzenie materiału procesowego należy do stron procesu. Jest to ciężar procesowy, realizowany przez stronę w jej własnym interesie. Jeżeli strona pozostanie bierna, to musi się liczyć z ujemnymi konsekwencjami, np. oddaleniem powództwa. Jest to zatem obowiązek strony, ale wobec samej siebie (H. Dolecki, „Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1-366”).

Zgodnie z art. 479[39] kpc z żądaniem uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone można wystąpić również wtedy, gdy pozwany zaniechał jego stosowania, jeżeli od tego zaniechania nie minęło sześć miesięcy. A contrario, jeżeli od zaprzestania stosowania wzorca umowy minęło sześć miesięcy, nie można wytoczyć powództwa. Zgodnie z orzecznictwem „stosowanie” wzorców umów w rozumieniu art. 479 [39] kpc należy wiązać z momentem zawierania umów, nie zaś z samym wykonywaniem przez strony postanowień umowy zawartej z użyciem tego wzorca (wyrok SA w Warszawie z dnia 24 września 2010 r. VI ACa 140/10 LEX nr 927231, wyrok SA w Warszawie z dnia 30 listopada 2004 r. VI ACa 399/04 LEX nr 156758)). Sąd Apelacyjny słusznie zważył, iż momentem równoznacznym z zaniechaniem stosowania przez pozwanego wzorca umowy zawierającego zakwestionowane w pozwie postanowienia umowne, jest wprowadzenie do obrotu, a zatem zastosowanie nowego wzorca umowy, z treści którego wyeliminowano zakwestionowane postanowienia umowne.

W niniejszej sprawie powodowie nie przedstawili wiarygodnego dowodu na okoliczności opisane w pozwie. Zgodnie z ich twierdzeniami kwestionowane postanowienie nr 1 zawarte było we wzorcu obowiązującym w momencie wytoczenia powództwa, zdaniem zaś pozwanego zaprzestanie stosowania wzorca umowy nastąpiło wraz z dniem zakończenia promocji, tj. 2010-12-31.

Same twierdzenia powoda w odniesieniu do klauzuli nr 1 nie mogą więc stanowić przesłanki zasadności powództwa, tym bardziej, że strona pozwana zaprzeczyła im w całości. Sąd, po przeanalizowaniu materiału dowodowego, przychylił się do stanowiska pozwanego, zgodnie z którym pozew został wniesiony po upływie ponad sześciu miesięcy od zaniechania stosowania przez niego wzorca umowy pt. „Załącznik do Umowy Kredytu Hipotecznego nr (...)”.

Przechodząc zaś do analizy postanowienia nr 2, należy powołać się na „Rekomendację S (II) dotyczącą dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie (...), dokumentu zawierającego zbiór zalecanych przez Komisję dobrych praktyk dotyczących udzielania kredytów zabezpieczonych hipoteką. Zalecenia te nie mają charakteru wiążącego, dlatego też dostosowanie się do nich jest uzależnione od dobrej woli banków. Wspomniana rekomendacja wydawana jest na podstawie przepisu art. 137 ust. 5 prawa bankowego przewidującego, że Komisja ma uprawnienie do wydawania rekomendacji dotyczących dobrych praktyk ostrożnego i stabilnego zarządzania bankami. Aby dana klauzula regulująca kwestię spreadów walutowych nie była abuzywna, konieczne jest zawarcie w takim postanowieniu regulacji dotyczących sposobu ustalania kursów wymiany walut oraz ich terminów. W ocenie Sądu zakwestionowane postanowienie nr 2 w sposób właściwy określa sposób obliczana kursu kupna i sprzedaży waluty indeksacji kredytu, bazując na średnim kursie danej waluty ogłaszanym w poprzednim dniu roboczym przez NBP. Oparcie na kursie walut ogłaszanym przez NBP świadczy o tym, że są to informacje ogólnodostępne dla konsumenta. Z kolei z samego faktu, iż kurs ustalany jest na podstawie kursu średniego NBP ogłaszanego w poprzednim dniu roboczym wynika realizacja obowiązku wskazania terminów. Pozwany nie może bowiem sam wybierać dowolnej, najbardziej korzystnej pory dnia dla ustalenia kursu. W konkluzji Sąd podzielił zdanie pozwanego, przyjmując, że kwestionowana klauzula nr 2 nie wykazuje ono cech abuzywności, w szczególności nie narusza w rażący sposób interesów konsumentów, jak też nie stoi w sprzeczności z dobrymi obyczajami.

Z uwagi na powyższe, powództwo nie mogło odnieść zamierzonego skutku, co uzasadnia orzeczenie jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Przyznane stronie koszty stanowią wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 360 zł - ustalone na podstawie § 14 ust. 3 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163. poz. 1349 ze zm.) oraz koszt opłaty skarbowej za złożenie dokumentu stwierdzającego pełnomocnictwo w kwocie 17 zł.

Biorąc pod uwagę wynik sprawy Sąd kosztami sądowymi w zakresie opłaty stałej od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony z mocy art. 96 ust. 1 pkt 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, obciążył Skarb Państwa.

SSO Jacek Łabuda