Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Piotr Rajczakowski

Sędziowie: SO Aleksandra Żurawska

SO Maciej Ejsmont

Protokolant: Violetta Drohomirecka

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2017 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa N. S.

przeciwko L. W.-M. i W. M.

o zapłatę 51.113,66 zł

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Kłodzku

z dnia 15 września 2016 r., sygn. akt I C 1641/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że określa
iż odsetki ustawowe od kwoty 51.113,66 zł należne są od dnia
28 maja 2016 r.;

II.  oddala dalej idącą apelację ;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 3.600 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

(...)

Sygn. akt II Ca 1013/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 września 2016 r. Sąd Rejonowy w Kłodzku zasądził solidarnie od pozwanych L. W. – M. i W. M. na rzecz powoda N. S. kwotę 51.113,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 16 lipca 2015 roku do dnia zapłaty (pkt I), oddalił dalej idące powództwo (pkt II), zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 10.601,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III) oraz ustalił i przyznał kuratorowi ustanowionemu dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych adw. T. D. z Kancelarii Adwokackiej w K. wynagrodzenie w kwocie 4428 zł (w tym podatek VAT) (pkt IV).

Wyrokiem uzupełniającym z dnia 11 października 2016 r. Sąd Rejonowy w Kłodzku uzupełnił wskazany wyżej wyrok w pkt I w ten sposób, że zastrzegł pozwanym prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe do wartości ustalonego w spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 września 2006 roku E. M. oraz powód N. S. zawarli z (...). w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...) na kwotę 359.073,68 zł. Zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka kaucyjna na nieruchomości objętej księga wieczysta (...).

W dniu 25 marca 2010 roku przed Sądem Rejonowym w Kłodzku, w sprawie sygn. akt I Ns 896/08, E. M. oraz N. S. zawarli ugodę, na mocy której zgodnie oświadczyli, że w skład ich majątku wspólnego wchodziły :

1)  lokal mieszkalny nr (...) położony w K. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Kłodzku prowadzi księgę wieczystą KW nr (...),

2)  lokal użytkowy nr (...) znajdujący się w podziemiu budynku w K. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Kłodzku prowadzi księgę wieczystą KW nr (...);

3)  lokal użytkowy nr (...) znajdujący się w podziemiu budynku w K. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Kłodzku prowadzi księgę wieczystą KW nr (...);

4)  działka zabudowana nr (...) położona w K. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Kłodzku prowadzi księgę wieczystą KW nr (...);

5)  samochód osobowy marki O. nr rej. (...) rok prod. 1997;

6)  samochód osobowy marki D. (...), nr rej. (...) rok prod.1993.

Uczestnicy postępowania dokonali podziału majątku wspólnego w ten sposób, że N. S. na wyłączną własność przypadły nieruchomości opisane w pkt 1 – 3 oraz samochód osobowy opisany w pkt 6), zaś E. M. nieruchomość opisana w pkt 4) oraz samochód osobowy opisany w pkt 5).

Dług zabezpieczony hipotecznie na nieruchomości, która przypadła uczestniczce E. M. , na dzień 23 marca 2010 roku wynosił 382.076,62 zł i uczestniczka zobowiązała się wobec N. S. do spłaty w całości przyszłych rat kredytu hipotecznego, zaś N. S. zobowiązał się wobec niej do współdziałania w kwestiach formalnych związanych z obsługą wyżej wymienionego kredytu.

E. M. zmarła w dniu 21 lipca 2010 roku w K., a spadek po niej na podstawie ustawy nabył mąż W. M. oraz córka L. R., - M. każdy po 1/2 części spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Postanowieniem z dnia 14 marca 2014 roku Sąd Rejonowy w Kłodzku zezwolił W. M. na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem małoletniej L. M. polegającej na zbyciu udziału spadkowego po zmarłej matce E. M., tj. udziału 1/2 części w nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym położonym w K. przy ul. (...), na działce nr (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Kłodzku prowadzi księgę wieczystą nr (...) za kwotę nie mniejszą niż 442.000 zł. Sąd zobowiązał także wnioskodawcę W. M., by pieniądze pochodzące ze sprzedaży udziału spadkowego małoletniej w tejże nieruchomości złożył – po uprzedniej spłacie przypadającej na małoletnią części zobowiązania wynikającego z umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 19 września 2006 roku zawartej z (...) w K. – na bankowej lokacie terminowej założonej dla L. M..

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowy w Kłodzku T. G. w dniu 17 listopada 2015r. wszczął przeciwko powodowi N. S. postępowanie egzekucyjne w sprawie KM 750/15 na podstawie tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 12 grudnia 2014 roku, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 5 stycznia 2015 roku Referendarza Sądowego w Sądzie Rejonowym w Kłodzku w sprawie I Co 3517/14. W zawiadomieniu o wszczęciu egzekucji wskazano wysokość zadłużenia: należność główna 441.216,79 zł; odsetki od dnia 17 lutego 2015r. – 105.839,44 zł; opłata egzekucyjna 82.106,55 zł, inne koszty – 210 zł.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku dokonał zajęcia rachunków bankowych powoda, wierzytelności w Urzędzie Miejskim w P. oraz w Nadleśnictwie Z., wynagrodzenia za pracę i wezwał do dokonywania potrąceń.

Urząd Miejski w P. na dzień 30 czerwca 2015r. przekazał na konto Komornika 3.163,30 zł, Koło (...) przekazało na konto komornika 148,80 zł, zaś (...)w okresie zajęcia od marca do 30 czerwca 2015r. przekazało kwotę 13.751,02 zł. W dniu 13 marca 2015. z rachunku bankowego powoda N. S. przelano tytułem spłaty części zadłużenia - zajęcia (...)na rachunek Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku T. G. należności w kwocie 31.425,33 zł oraz w kwocie 900,15 zł, zaś w dniu 30 marca 2015r. w kwocie 1.664,86 zł. Z tytułu tych transakcji pobrano także prowizję za przelew egzekucyjny w łącznej kwocie 60 zł. Łącznie w toku postępowania egzekucyjnego w sprawie (...) od powoda wyegzekwowano 51 113,46 zł. Pismem z dnia 8 lipca 2015r. powód wezwał pozwanych do solidarnej zapłaty kwoty 51 113,66 zł do dnia 15 lipca 2015r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy przyjął, że powództwo podlegało uwzględnieniu.

Pozwani są spadkobiercami E. M. zmarłej w dniu 21 lipca 2010 roku. Z chwilą śmierci spadkodawczyni, na pozwanych przeszły jej wszelkie prawa i obowiązki. Ponoszą oni (do czasu działu spadku) solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe z ograniczeniem do wartości ustalonego w spisie inwentarza stanu czynnego spadku. E. M. w ugodzie sądowej zawartej z N. S., obejmującej podział ich majątku wspólnego, zawarła umowę o przejęciu długu z tytułu umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 19 września 2006 roku zawartej z (...) w K.. Zobowiązanie z tytułu spłaty tego kredytu przeszło zgodnie z art. 922 k.c. na pozwanych. Obecnie to pozwani ponoszą wobec powoda odpowiedzialność za to, że wierzyciel nie będzie żądał od niego spełnienia świadczenia. Bezsprzecznie przejęcie długu nie wywołuje skutku względem wierzyciela, który uprawniony jest żądać spełnienia długu od każdego z dłużników solidarnych według własnego uznania (art. 366 k.c.). Według zaś art. 376 k.c., jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. W odniesieniu do pozwanych rozstrzyga o tym umowa o przejęciu długu oraz prawo spadkowe. Stąd ponoszą oni wobec powoda solidarnie odpowiedzialność z tytułu spełnionego dotychczas świadczenia. Z przedłożonych przez powoda dokumentów, w szczególności potwierdzeń przelewów oraz zaświadczeń pracodawców wynika, że powód z tytułu długu, za którego spełnienie odpowiedzialność solidarną ponoszą pozwani, spłacił kwotę 51 113,46 zł. Pozwany W. M. posiadał pełną wiedzę odnośnie stanu faktycznego i prawnego w związku z dziedziczeniem po E. M., podjął bowiem działania zmierzające do zbycia nieruchomości nabytej w drodze dziedziczenia i uzyskał wymagane do tego zezwolenie sądu na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniej córki. Celem tej transakcji miała być w pierwszej kolejności spłata zadłużenia z tytułu kredytu hipotecznego. Pozwany jednak nie dokonał spłaty należności z tytułu kredytu i tym samym doprowadził do wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko powodowi. Pozwani ponoszą wobec powoda odpowiedzialność za to, że wierzyciel egzekwuje od niego swoje należności. Skoro w toku postępowania egzekucyjnego od powoda wyegzekwowano łącznie należności i koszty w kwocie 51 113,46 zł, to kwotę tę pozwani są solidarnie zobowiązani zwrócić powodowi. O odsetkach orzeczono zgodnie z art.481 k.c. i art. 455 k.c. Powód wezwał pozwanych do zapłaty spornej należności do dnia 15 lipca 2015r., a zatem odsetki ustawowe należą się od dnia 16 lipca 2015r., a dalej idące żądanie w części dotyczącej odsetek podlegało oddaleniu. Jednocześnie na podstawie art. 1031§2 k.c. i art. 319 k.p.c. Sąd zastrzegł pozwanym prawo powoływania w się toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe do wartości ustalonego w spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana. Zaskarżyła ona go w całości. Zarzuciła:

- naruszenie art. 376 § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy nie istniały przesłanki do tego , gdyż powód nie dokonał spłaty całości świadczenia należnego wierzycielowi, czy też choćby przypadającej na niego części;

- naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez obciążenie małoletniej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu w sytuacji, gdy nie dała ona powodów do wytoczenia powództwa;

W uzasadnieniu apelacji pozwana wskazała, że nie była stroną umowy kredytowej z dnia 19 września 2006 r. Powód nie przejął długu pozwanej wobec banku. Jej odpowiedzialność wobec banku ograniczona jest wyłącznie do nieruchomości budynkowej, gdyż jest dłużnikiem rzeczowym.

Podniosła też, że postanowieniem z dnia 7 stycznia 2015 r. klauzula wykonalności została nadana bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przeciwko powodowi, nie zaś pozwanej. Podstawy dochodzonej zapłaty nie może też stanowić ugoda z dnia 25 marca 2010 r. w przedmiocie podziału majątku , gdyż obejmowała tylko aktywa, nie zaś pasywa. Nadto w ugodzie tej powód zrzekł się wszelkich roszczeń związanych z majątkiem wspólnym wobec E. W. .

Pozwana wskazała wreszcie, że powodowi przysługiwały alternatywne środki prawne. Skoro wyrokiem z dnia 29 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Świdnicy (IC 1641/15) pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy, na podstawie którego prowadzona była egzekucja banku przeciw powodowi, to przysługiwało mu roszczenie wobec banku o zwrot kwot ściągniętych w toku egzekucji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja jest uzasadniona tylko w niewielkiej części .

Sąd I instancji przeprowadził w sposób prawidłowy postępowanie dowodowe, w oparciu o jego wyniki dokonał właściwego ustalenia stanu faktycznego, a następnie jego trafnej oceny prawnej. Z tej przyczyny ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy przyjmuje za własne. W związku z tym nie zachodzi potrzeba ich powtarzania. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2001 r., V CKN 348/00, LEX nr 52761, Prok.i Pr. 2002/6/40). Jedynie dodatkowo, Sąd Okręgowy uwzględnił, badając zarzuty apelacji, że prawomocnym już wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 29 stycznia 2016 r. (sygn. akt I C 1134/15) pozbawiono wykonalności tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 12 grudnia 2014 r. nr (...), wydanego przez (...) w W.. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 5 stycznia 2015 r. w sprawie I Co 3517/14. W uzasadnieniu tegoż wyroku wskazano, że podstawę rozstrzygnięcia stanowi fakt, iż nie doszło do doręczenia N. S. wypowiedzenia umowy kredytu hipotecznego z dnia 19 września 2006 r. Co za tym idzie, nie było podstaw do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 12 grudnia 2014 r., ani też nadania mu klauzuli wykonalności.

Treść powyższego wyroku była znana Sądowi Okręgowemu z urzędu, na co – stosownie do art. 228 § 2 k.p.c. w zw. z art. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. – zwrócono uwagę stronom podczas rozprawy apelacyjnej. Podkreślić należy zresztą, że treść tego wyroku znana była obu stronom. Jego odpis dołączony został do pisma procesowego powoda z dnia 18 kwietnia 2016 r., zaś pozwana powoływała się na jego treść we wniesionej przez siebie apelacji.

W tej części rozważań Sądu Okręgowego wskazać należy, że podstawę roszczeń powoda wobec zmarłej E. M. stanowiła ugoda z dnia 25 marca 2010 r., zawarta między tymi osobami, będącymi uczestnikami sprawy o podział majątku wspólnego, prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Kłodzku pod sygnaturą I Ns 896/08.. W ugodzie tej E. M. zobowiązała się wobec N. S. do spłaty całości przyszłych rat kredytu hipotecznego udzielonego uczestnikom na podstawie umowy z dnia 19 września 2006 r. Ta część ugody stanowiła konsekwencję przyznania w niej na rzecz E. M. własności nieruchomości zabudowanej, na której ustanowiono zabezpieczenie rzeczowe wierzytelności banku wynikającej z umowy kredytowej. Co istotne, ustalona w ugodzie wartość nieruchomości uwzględniała wartość ciążącego na niej zabezpieczenia rzeczowego. Analizowane tu postanowienie ugody nie pociągnęło za sobą – co oczywiste – zwolnienia powoda ze zobowiązania wobec banku, wynikającego z umowy kredytowej z dnia 19 września 2006 r. Statuowało jednak stosunek prawny, w ramach którego E. M. gwarantowała w stosunku do N. S., iż wierzyciel nie będzie od niego żądać spełnienia świadczenia wynikającego z przywołanej wyżej umowy kredytowej. Konsekwencją niewywiązania się przez nią z tego zobowiązania było powstanie po stronie powoda roszczenia odszkodowawczego z tytułu niewykonania zobowiązania, którego podstawę stanowił art. 471 k.c. Zobowiązanie obciążające E. M. w chwili jej śmierci (otwarcia spadku po niej) przeszło na jej spadkobierców, to jest pozwanych z niniejszej sprawy (art. 922 § 1 k.c. oraz 924 k.c.). Przedmiotem spadkobrania były bowiem nie tylko aktywa, lecz i pasywa, w tym zobowiązanie umowne spadkodawczyni w stosunku do powoda. Co za tym idzie, oboje spadkobiercy ponosili odpowiedzialność wobec powoda, iż nie będzie on zmuszony do spłaty rat wynikających z przywołanej wyżej umowy kredytu. Bezsporne jest, że powód zmuszony został , na skutek działań banku - wierzyciela do uiszczenia na jego rzecz kwoty dochodzonej pozwem. Zapłata tej kwoty spowodowała zmniejszenie jego majątku, a zatem powstanie szkody (straty). Między ową zapłatą a zmniejszeniem majątku powoda zachodzi związek przyczynowy. Należy mieć przy tym na uwadze, że zarówno apelantka, jak i nie wnoszący apelacji pozwany, mieli świadomość istnienia zobowiązania wobec banku. Wyrazem tego było choćby uzyskanie postanowienia Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 14 marca 2014 r. ( I. N. 206/13). W orzeczeniu tym zezwolono W. M. na zbycie udziału spadkowego pozwanej po zmarłej E. M., to jest udziału we współwłasności nieruchomości, na której ustanowiono zabezpieczenie rzeczowe wierzytelności banku z tytułu przywołanej wyżej umowy. Istotne jest, że W. M. zobowiązany był z mocy tego postanowienia do przeznaczenia kwot uzyskanych ze sprzedaży tegoż prawa majątkowego na spłatę zobowiązania z umowy kredytowej. Tymczasem nieruchomość ta nie została zbyta, a pozwani nie podnieśli, a tym bardziej nie udowodnili, by spłacili zobowiązanie z umowy kredytowej, w zakresie kwot wymagalnych po zawarciu ugody z dnia 25 marca 2010 r.

W tej sytuacji należało przyjąć, że powód mógł skutecznie, w ramach odpowiedzialności odszkodowawczej, domagać się od pozwanych zapłaty kwoty dochodzonej pozwem.

Bezzasadnie zarzuca apelantka Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 376 § 1 k.c. Z mocy stosunku prawnego łączącego powoda ze spadkodawczynią pozwanych, a po otwarciu spadku po niej - z pozwanymi, do spłaty całości roszczenia z umowy kredytowej na rzecz banku zobowiązani byli wyłącznie pozwani, nie zaś powód.

Niczego w zakresie zasadności roszczenia dochodzonego pozwem nie zmienia fakt wydania przez Sąd Okręgowy w Świdnicy wyroku z dnia z dnia 29 stycznia 2016 r. (sygn. akt I C 1134/15). Podkreślić należy, że do chwili uprawomocnienia się tego wyroku, tytuł wykonawczy, którego on dotyczył, stanowił skuteczną podstawę egzekucji prowadzonej przeciwko powodowi z niniejszej sprawy. Powód może domagać się od pozwanych zwrotu wyegzekwowanych od niego kwot. Brak podstaw do „zmuszania” go, by kierował swe roszczenie w stosunku do banku, który nie dopełnił wymogów związanych z wypowiedzeniem w stosunku do niego umowy kredytowej.

Nie należy jednocześnie tracić z pola widzenia tej okoliczności, że pozwana nie wykazała inicjatywy dowodowej w celu wykazania, że nawet przy braku wypowiedzenia umowy kredytu, wartość comiesięcznych spłat rat kredytowych, do jakich zobowiązani byliby przecież w stosunku do banku kredytobiorcy (powód i spadkobiercy E. M.) za okres od dnia zawarcia ugody, to jest od dnia 25 marca 2010 r., byłyby niższe niż kwota dochodzona pozwem. O istnieniu zaś zadłużenia z tego tytułu świadczy choćby treść postanowienia Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 14 marca 2014 r.(...), gdzie zobowiązano przedstawiciela ustawowego pozwanej do spłaty - z uzyskanej ceny sprzedaży nieruchomości - zadłużenia małoletniej z tytułu umowy kredytu.

Całokształt powyższych okoliczności wskazuje, że zarzuty apelacji nie są zasadne. Sąd Okręgowy uznał jedynie, uwzględniając, że pozwana zaskarżyła wyrok w całości, że Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia prawa materialnego, a to art. 481 § 1 k.c. oraz 455 k.c. Roszczenie odszkodowawcze powoda stało się wymagalne dopiero po wezwaniu pozwanych do zapłaty. Dopiero z treści tego dokumentu mogli oni podjąć wiedzę, że powód poniósł szkodę, w jakiej konkretnie wysokości i, że domaga się jej naprawienia. Powód nie udowodnił, by skutecznie doręczono pozwanym wezwanie do zapłaty przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie. W tej sytuacji, przyjąć należało, że pozwana popadła w stan opóźnienia w zapłacie odszkodowania dopiero w dniu 28 maja 2016 r., a więc dzień po doręczenia odpisu pozwu kuratorowi dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych. Doręczenie to nastąpiło w dniu 27 maja 2016 r. (k. 111 akt).

Uwzględniając powyższe okoliczności, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzeczono jak na wstępie.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Na zasądzoną na rzecz powoda kwotę kosztów postępowania apelacyjnego składa się opłata za czynności pełnomocnika, będącego radcą prawnym, w kwocie 3.600 zł. Obliczona została na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 ze zm.) według wersji obowiązującej na dzień wniesienia apelacji, to jest 4 października 2016 r.

(...)