Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2017 r. w Gliwicach

sprawy H. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania H. H.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

z dnia 14 września 2016 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) SSO Grażyna Łazowska

Sygn. akt. VIII U 1864/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14.09.2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił ubezpieczonemu H. H. prawa do emerytury w niższym wieku w oparciu o art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U.2016.poz.887) w związku z tym, iż nie udowodnił on 15 – letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odwołaniu ubezpieczony wskazał, że od 1.04.1981r. do 31.12.1998r. nieprzerwanie pracował na placu drzewa przy obsłudze żurawi wieżowych, w tym do 31.08.1995r. na powierzchni KWK (...), a następnie w firmie prywatnej T. P., Z. (...) spółce jawnej. Zdaniem ubezpieczonego przez cały ten okres pracował w warunkach szczególnych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wskazując, że do stażu pracy w warunkach szczególnych zaliczył ubezpieczonemu jedynie okres pracy w KWK (...) na zgodnie z przedłożonym świadectwem pracy od 7.06.1971r. do 4.06.1972r. oraz od 1.03.1989r. do 31.08.1995r. tj. w wymiarze 7 lat 5 miesięcy i 1 dzień. Tym samym ubezpieczony nie spełnia przesłanek wymaganym prawem umożliwiającym mu przyznanie prawa do emerytury.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Ubezpieczony ukończył 60 lat z dniem (...)., nie jest członkiem OFE, a na dzień 1.1.1999r. legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze 25 lat.

Odwołujący był zatrudniony w KWK (...) na następujących stanowiskach:

- od 07.06.1971r. do 04.06.1972r. jako młodszy górnik p/z

- od 05.06.1972r. do 28.02.1989r. jako robotnik, cieśla, ślusarz na powierzchni,

- od 01.03.1989r. do 31.08.1995r. jako maszynista operator żurawia na powierzchni.

Pracodawca wydał ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych za okres od 1.03.1989r. do 31.08.1995r. wymienionych w wykazie A dziale VIII – w transporcie i łączności, poz. 1 ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących oraz parzących w transporcie – rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. Nadto pracodawca powołał stanowisko wymienione w wykazie A dziale VIII poz. 1 pkt.2 stanowiącym załącznik do Zarządzenie nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983r.

Od 1976r. ubezpieczony pracował na placu drzewa KWK (...), gdzie odbywał się załadunek i wyładunek materiałów potrzebnych do pracy w górnictwie – z wagonów i samochodów na wagoniki kolejowe. Ubezpieczony zajmował się ręcznym rozładunkiem i załadunkiem takich materiałów jak betoniki, siatki do wykładania towarów czy różnego rodzaju pyłów kamiennych potrzebnych do prac zabezpieczających podziemia oraz naprawą lokomotywki, którą były przewożone wagoniki kopalniane. Naprawy lokomotywki zajmowały mu czasami tydzień w miesiącu.

W marcu 1981r. ubezpieczony ukończył kurs maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych i przyznano mu uprawnienia klasy III do obsługi żurawi wieżowych. Od tej pory ubezpieczony pracował również jako operator żurawia. Praca operatorów żurawi na placu drzewa zorganizowana była w ten sposób, że obsługiwali oni dźwigi od 4 do 6 godzin dziennie, a następnie zajmowali się ręcznym załadunkiem i wyładunkiem oraz sprzątaniem placu. Ponieważ praca na placu drzewa odbywała się na 3 zmiany, rozładunki i załadunki przy użyciu żurawi rozkładały się w czasie i nie było zapotrzebowania całodzienną pracę operatora.

W 1987r. ubezpieczony uzyskał uprawnienia instruktorskie i do 2015r. przyuczał innych pracowników do obsługi wszystkiego rodzaju dźwigów. Polegało do na tym, że siedział ze szkolącym się w kabinie i pokazywał zasady obsługi, a następnie nadzorował jego pracę. Zajmował się tym średnio raz lub dwa razy w roku, a wyuczenie jednej osoby trwało około miesiąca. Ubezpieczony

W czerwcu 1988r. ubezpieczony ukończył kurs maszynistów lokomotyw spalinowych, od tej pory w zależności od potrzeb jeździł również lokomotywką, transportując wagoniki z szybu na plac. Bywało, że jeździł lokomotywką przez kilka dni w miesiącu.

W 1995r. usługi rozładunkowe i załadunkowe na placu drzewa zostały sprywatyzowane i jego obsługą zajęła się spółka jawna Usługi (...).P., Z. S., która przejęła pracowników kopalni. W okresie od 1.09.1995r. do 31.10.2010r. ubezpieczony był pracownikiem jej Spółki, wykonując takie same prace jak poprzednio.

Pracodawca w świadectwie pracy wskazał, że ubezpieczony wykonywał pracę operatora żurawia wieżowego oraz że nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych.

[dowód: akta rentowe i osobowe ubezpieczonego, zaświadczenia o ukończonych kursach, zeznania świadków G. M., E. S., R. W. i ich akta osobowe, zeznania świadka Z. S. (2)].

Sąd nie dał wiary ubezpieczonemu, że pracował jako operator żurawia przez całe dniówki, bowiem zaprzeczyli temu wszyscy słuchani w sprawie świadkowie. Osoby te bądź współpracowały bezpośrednio z odwołującym (G. M., E. S., R. W.) bądź z racji prowadzonej działalności posiadały informacje o zasadach pracy na placu drzewnym (Z. S. (2)) i jednomyślnie zeznały, że operatorzy żurawia oprócz jego obsługi wykonywali również inne czynności. Różnice pomiędzy zeznaniami w tym zakresie dotyczą jedynie liczby godzin obsługi żurawia ( od 4 do 6 ) natomiast niewątpliwym jest, że ubezpieczony oprócz pracy operatora żurawia pracował również przy ręcznym rozładunku i załadunku, zajmował się naprawą lokomotywki i jej prowadzeniem, oraz przyuczaniem innych pracowników do obsługi żurawia. Jak wyjaśnił to przekonywująco Z. S. (2) organizacja pracy na placu drzewa była tego rodzaju, że nie było zapotrzebowania na obsługę żurawi przez całe dniówki.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2016, poz. 887) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W zakresie określenia wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ww. ustawy, rodzajów prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których ubezpieczonym przysługuje prawo do emerytury art. 32 ust. 4 odsyła do uregulowań Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz.43 ze zm.) – dalej Rozporządzenie RM.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 i 2 ww. rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Natomiast jak stanowi § 1 ust 1 i 2 rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej "wykazami".

W myśl § 3 i 4 rozporządzenia, pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w załączonym do rozporządzenia wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 60 lat dla mężczyzn

2. ma wymagany 25 letni okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Rola powołanego Rozporządzenia RM w kwalifikowaniu prac w szczególnych warunkach, akcentowana jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który podkreśla, iż w świetle przepisów wykazu A, stanowiącego załącznik do tegoż rozporządzenia, wyodrębnienie owych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono, bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego.

Taki sposób kwalifikacji prawnej nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (vide: tak Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 1 czerwca 2010 r., sygn. akt II UK 21/10, LEX nr 619638, z dnia 19 maja 2011 r., sygn. akt III UK 174/10, LEX nr 901652, z dnia 19 marca 2012 r., sygn. akt II UK 166/12, LEX nr 1171002).

Stanowisko to zostało podkreślone przez jedno z ostatnich orzeczeń Sądu Najwyższego z dnia 11.01.2017r., I UK 493/15, LEX nr 2238247 gdzie wskazano, że : „ Przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji, jako pracy w szczególnych warunkach. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest dowolne, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki. Nie wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami uprawniają do emerytury w obniżonym wieku, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ”.

Odnosząc powyższe do rozpoznawanej sprawie stwierdzić należy, że ubezpieczony stoi na stanowisku, iż jako operator żurawia pracował w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu, praca operatora żurawia może zostać zakwalifikowana do prac wymienionych w załączniku do Rozporządzenia RM z 7.02.1983r. w wykazie A dziale V: prace w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych poz. 3 prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych.

Jednakże odwołujący jedynie niecałe trzy lata pracował w zakładzie, który można by przypisać do branży budowlanej – tj. spółce jawnej Usługi (...).P., Z. S. i było to od 1.09.1995r. do 31.12.1998r.

Natomiast w okresie od 1981r. do 31.08.1995r. ubezpieczony był pracownikiem kopalni węgla kamiennego, a zatem ocena czy wykonywał pracę w warunkach szczególnych winna być dokonywana w aspekcie prac w wymienionych w Dziale I Rozporządzenia RM odnoszącym się do prac w górnictwie. W dziale tym nie zostały jednak wymienione prace operatorów żurawi czy innych maszyn budowlanych.

Bez znaczenia pozostaje, że KWK (...) powołała się w wydanym ubezpieczonemu świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych zapisy załącznika do Zarządzenie nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983r. Utrwalonym poglądem w orzecznictwie jest, że obecnie zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej. Sąd Najwyższy kilkakrotnie wyjaśniał, iż wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do Rozporządzenia RM nie uprawnia do uzyskania wcześniejszej emerytury. Wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno - porządkujący, uściślający. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową. Innymi słowy skutki prawne wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze określone są w ustawie FUS i utrzymanym jej przepisami w mocy Rozporządzenia RM a zarządzenie ministra wydane na podstawie upoważnienia zawartego w § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. nie jest źródłem prawa materialnego. (vide wyrok Sądu Najwyższego z 21.04.2004r., II UK 337/03, lex 127855; z 16.12.2004r., III UK 79/04, lex 151304)

W związku ze wspomnianym wyżej świadectwem pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, które zostało wydane ubezpieczonemu przez KWK (...) wyjaśnienia wymagają dwie kwestie.

Pierwszą z nich stanowi dokonana przez pracodawcę kwalifikacja pracy odwołującego jako szczególnej - wymienionej w Wykazie A Rozporządzenia RM, dziale VIII – w transporcie i łączności, poz. 1 ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących oraz parzących w transporcie. Również w tym przypadku Sąd stoi na stanowisku, że prace wymienione w dziale VIII Wykazu A nie mogą mieć zastosowania do ubezpieczonego, bowiem nie pracował w branży transportu i łączności. Przede wszystkim jednak, praca operatora żurawia nie może być zakwalifikowana do prac wymienionych w poz. 1 działu VIII, bowiem nie wiąże się z fizycznym wysiłkiem przy czynnościach załadunkowych i wyładunkowych, a zatem nie można uznać, że ubezpieczony wykonywał „ciężkie” prace za i wyładunkowe. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, odwołujący przy pomocy żurawia ładował i rozładowywał różnego rodzaju materiały potrzebne do pracy w górnictwie, a zatem nie „materiały sypkie, pyliste, toksyczne, żrące oraz parzące”. Zdaniem Sądu, tylko takie prace załadunkowe/wyładunkowe zostały uznane przez ustawodawcę za wykonywane w warunkach szczególnych, które przyczyniają się do szybszego obniżenia wydolności organizmu pracowników poprzez nadmierny wysiłek albo specyfikę towaru. Natomiast jeśli chodzi o prace ubezpieczonego przy ręcznym wyładunku i załadunku oraz przeładunku pyłów to wykonywał je najwyżej kilka godzin i to nie codzienne, a zatem nie można ich zaliczyć do pracy „szczególnych” w rozumieniu Rozporządzenia RM i uprawnień emerytalnych.

Po drugie, wydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie przesądza o uznaniu, że dany pracownik taką pracę wykonywał. Sąd podziela zapatrywanie, zgodnie z którym świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (wyrok SN z 16.06.2009r., I UK 24/09, LEX nr 518067). Tym samym treść świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych.

Kolejną przyczyną dla której odwołanie nie mogło zostać uwzględnione jest okoliczność, że ubezpieczony nie wykonywał pracy szczególnej stale i w pełnym wymiarze. Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego, ubezpieczony w latach 1981-1998 wykonywał następujące prace: obsługiwał żuraw, pomagał w ręcznym transporcie, sprzątał plac drzewa, naprawiał i prowadził lokomotywkę oraz pracował jako instruktor. Mimo, że pracował przede wszystkim jako operator żurawia to codziennie wykonywał inne prace, które nie miały charakteru sporadycznego i zajmowały średnio 4 -2 godziny dziennie. Czasami jak ustalono, przez całe dniówki ubezpieczony obsługiwał lokomotywkę czy przyuczał innych do obsługi dźwigów – nie wykonując żadnej pracy w warunkach szczególnych.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) oraz wymieniona w wykazach do Rozporządzenia RM.

Mając powyższe na uwadze, ubezpieczony nie wykazał, iż posiada 15-letni staż pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, a zatem odwołanie zostało oddalone. Zdaniem Sądu, jedynym niespornym okresem pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w warunkach szczególnych to okres pracy na stanowisku górnika pod ziemią od 07.06.1971r. do 04.06.1972r., która to jest wymieniona w Wykazie A Rozporządzenia RM dziale I poz. 1 – „prace pod ziemią”. Praca odwołującego jako operatora żurawia nie może zostać zaliczona do stażu szczególnego, bowiem nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nadto, poza krótkim okresem zatrudnienia w spółce jawnej Usługi (...).P., Z. S. ubezpieczony nie pracował w branży „budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych” a tylko praca operatora żurawie w tej branży może być uznana za wykonywaną w warunkach szczególnych.

W tym stanie rzeczy, w oparciu o przywołane przepisy prawa oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.

(-)SSO Grażyna Łazowska