Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział XIII Cywilny Rodzinny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Lilla Sieradzka – Sowińska

Sędziowie: SSO Ewa Litowińska- Kutera

SSO Agata Kotuła

Protokolant: Kamila Kubik

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2017 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa S. B. (1)

przeciwko małoletniemu D. B. reprezentowanemu przez przedstawicielkę ustawową A. B. (1)

o obniżenie alimentów

oraz

z powództwa S. B. (1)

przeciwko A. B. (1)

o uchylenie obowiązku alimentacyjnego

oraz

z powództwa S. B. (1)

przeciwko A. B. (1)

o alimenty

na skutek apelacji wniesionej przez powoda od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Śródmieścia we Wrocławiu z dnia 29 kwietnia 2016 roku, sygn. akt III RC 155/15;

I.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w punkcie III w ten sposób, że uchyla z dniem 13 sierpnia 2015r. obowiązek alimentacyjny S. B. (1) wobec A. B. (1) ustalony wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Śródmieścia we Wrocławiu z dnia 4 marca 2010r. o sygnaturze akt IIIRC 283/08;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy dla Wrocławia– Śródmieścia) na rzecz adwokata A. Ł. kwotę 738 zł (w tym podatek VAT) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

IV.  przyznaje od Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy dla Wrocławia– Śródmieścia) na rzecz adwokata A. L. kwotę 369 zł (w tym podatek VAT) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu małoletniemu pozwanemu w postępowaniu odwoławczym.

/ Ewa Litowińska- Kutera / / Lilla Sieradzka – Sowińska / / Agata Kotuła /

Sygn. akt XIII Ca 321/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2016 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu , w sprawie o sygn. akt III RC 155/15, w pkt. I obniżył alimenty zasądzone od pozwanego S. B. (1) wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 18 listopada 2004 r. w sprawie XIII RC 3181/01 na rzecz małoletniego D. B. z kwoty po 1.400 zł miesięcznie do kwoty po 800 zł miesięcznie, płatne do dnia 10-go każdego miesiąca do rąk matki małoletniego pozwanego A. B. (1) z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 13 sierpnia 2015 r.; w pkt. II w pozostałym zakresie oddalił powództwo o obniżenie alimentów; w pkt. III oddalił powództwo o uchylenie obowiązku alimentacyjnego; w pkt. IV oddalił powództwo S. B. (1) o zasądzenie alimentów na jego rzecz; w pkt. V kosztami opłaty sądowej, od której powód był zwolniony obciążył Skarb Państwa; w pkt. VI przyznał od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocników z urzędu – adw. F. B. - (...) kwotę 221,40 zł brutto oraz adw. A. L. kwotę 332,10 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi i pozwanym z urzędu, a nadto adw. A. L. kwotę 45 zł tytułem zwrotu opłaty kancelaryjnej za wydanie zapisu dźwięku rozprawy.

Rozstrzygnięcie powyższe Sąd oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 18 listopada 2004 r. w sprawie XIII RC 3181/01 orzeczony został rozwód pomiędzy A. B. (1) a S. B. (1) z winy obu stron. Władzę rodzicielską nad małoletnim D. B. powierzono matce. Zasądzono od powoda S. B. (1) na rzecz małoletniego D. B. alimenty w kwocie po 1.400 zł i na rzecz pozwanej A. B. (1) alimenty w kwocie po 600 zł miesięcznie.

Powód prowadził wówczas działalność gospodarczą, sprowadzał z Niemiec samochody (kilkanaście w ciągu roku), miał magazyn części samochodowych. Ze sprzedaży samochodu miał zysk rzędu kilku tysięcy złotych. Utrzymywał się także z pieniędzy ze sprzedaży domu oraz działek we W.. Sprzedał też pensjonat w D. za 280.000 zł. Kupił działkę rolną w I.. Zamierzał podjąć pracę w zawodzie inżyniera elektryka oraz pracować na roli.

Pozwana zatrudniona była na stanowisku informatyka, przebywała na urlopie wychowawczym otrzymując kwotę około 500 zł z tytułu zasiłków. Mieszkała wraz z synem w swoim mieszkaniu spółdzielczym własnościowym przy ul. (...) we (...)/3. Koszt utrzymania małoletniego D. B. wynosił około 1.200 zł, A. B. (1) około 600 zł.

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Śródmieścia z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie RIIIC 283/08 obniżone zostały alimenty zasądzone na rzecz pozwanej A. B. (1) z kwoty po 600 zł miesięcznie do kwoty po 400 zł miesięcznie poczynając od l stycznia 2009 r. W toku tego postępowania powód wnosił również o obniżenie alimentów zasądzonych na rzecz małoletniego pozwanego D. B., które to powództwo zostało oddalone, po zmianie wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Śródmieścia na skutek apelacji przedstawicielki ustawowej D. B..

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia w sprawie o sygn. R III C 721/10 oddalił powództwa S. B. (1): przeciwko A. B. (1) o uchylenie obowiązku alimentacyjnego oraz przeciwko D. B. o obniżenie alimentów. Wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 23 listopada 2011 r. w sprawie sygn. XIII Ca 427/11 oddalono apelację powoda od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia z dnia 13 czerwca 2011 r. w sprawie RIIIC 721/10.

Wyrokiem z dnia 20 lutego 2014 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia w sprawie o sygn. akt IIIRC 137/13 oddalił powództwa S. B. (2): przeciwko A. B. (1) o uchylenie obowiązku alimentacyjnego oraz przeciwko małoletniemu D. B. reprezentowanemu przez matkę A. B. (1) o obniżenie alimentów.

W dacie w/w orzeczenia, powód zarejestrowany był jako osoba bezrobotna, do połowy października 2012 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych. Utrzymywał się z ziemi, która została darowana przez niego córce A. B. (2). Powód prowadził własną działalność gospodarczą z siedzibą w R. pod K. - usługi wulkanizacyjne oraz sprzedaż aut. Z tego tytułu osiągał dochód 800-900 zł miesięcznie. Zabiegał o plac na Giełdzie (...) przy ul. (...) we W.. Dochód z dzierżawy pola wynosił ok. 400 zł rocznie, otrzymywał również dopłaty do nieruchomości rolnej z UE w wysokości ok. 2.000 zł rocznie. Powód nie handlował już płodami rolnymi. Pole obsiewał i plony zbierał rolnik, a z tego tytułu powód otrzymywał 200-300 zł.

Powód mieszkał sam w wynajętym pokoju we W., ponosił koszty wynajmu w wysokości 300 zł miesięcznie. Córka A. B. (2) chorowała na schizofrenię, znajdowała się pod opieką dziadków. S. B. (1) cierpiał na nadciśnienie tętnicze oraz zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Na zakup leków przeznaczał ok. 30 zł.

Powód nie łożył alimentów na rzecz pozwanych, spłacał jedynie częściowo swoje zadłużenie wobec MOPS, przekazując na ten cel kwotę 700 zł miesięcznie. Toczyło się postępowanie egzekucyjne z nieruchomości położonej w miejscowości I., Gm. Św. K. objętej księgą wieczystą KW (...), którą uprzednio podarował córce.

Kwota zobowiązań powoda na dzień 9 września 2013 r. wynosiła: 27.710,32 zł - z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, 11.592,00 zł z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych, 193.649,73 zł - z tytułu należności pozwanych. Egzekucja alimentów była bezskuteczna.

W 2012 r. powód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie uzyskał żadnych dochodów.

Powód nadal dzierżawił działkę nr (...), obręb I. do dnia 18.11.2015 r. od córki A. B. (2) na podstawie umowy dzierżawy z dnia 18.11.2010 r.

Małoletni pozwany D. B. miał 14 lat. Od września 2013 r. uczęszczał na zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze dla osób niepełnosprawnych w stopniu głębokim prowadzone przez Specjalny Ośrodek Szkolno- (...) we W. przy ul. (...). Wcześniej uczęszczał do Ośrodka przy ul. (...) we W.. Zajęcia odbywały się w godzinach od 8.00 do 12.00, następnie przez trzy kolejne godziny małoletni uczestniczył w dodatkowych zajęciach prowadzonych w świetlicy szkolnej przez Stowarzyszenie (...). Chłopiec miał skłonności do infekcji górnych dróg oddechowych, często chorował i wówczas zostawał w domu pod opieką matki. A. B. (1) wzywana była czasami do szkoły z uwagi na złe zachowanie syna i wówczas musiała zabrać dziecko przed zakończeniem zajęć do domu.

Stan zdrowia chłopca nie uległ poprawie. Małoletni w dalszym ciągu wymagał specjalistycznej diety bezglutenowej, bezmlecznej i bezcukrowej. Pozwana przygotowywała synowi do szkoły dwa posiłki, podawane były chłopcu przez wychowawców. Mimo osiągniętego wieku małoletni nadal był niesprawny, a nawet częściowo pieluchowany. Zachowanie chłopca było bardzo zaburzone, cechowała je hyperaktywność z towarzyszącą agresją i autoagresją.

W ciągu roku małoletni wraz z matką wyjeżdżał dwukrotnie na turnusy rehabilitacyjne, koszt tych wyjazdów nie obejmujący kosztów dojazdów wynosił ok. 3.300 zł. Miesięczny koszt utrzymania małoletniego wynosił ok. 1.800 zł miesięcznie, na kwotą tą składały się wydatki na: wyżywienie ok. 750 zł, odzież, obuwie ok. 150 zł, wizyty lekarskie oraz leki ok.350 zł, pampersy i środki czystości ok. 150 zł, wyjazdy rehabilitacyjne średnio około 300 zł miesięcznie, przybory szkolne oraz część kosztów utrzymania mieszkania.

Pozwani w dalszym ciągu zamieszkiwali w mieszkaniu położonym we W. przy ul. (...). Miesięczny koszt utrzymania lokalu wynosił ok. 950 zł, na kwotą tą składały się należności za: czynsz -523 zł wraz z ratą kredytu -186 zł w łącznej wysokości ok. 710 zł, prąd ok. 80 zł, gaz ok. 20 zł, telefon ok. 70 zł, telewizja ok. 15 zł oraz wywóz śmieci ok. 40 zł.

Pozwana A. B. (1) miała 52 lata, od czasu urodzenia syna ze względu na jego stan zdrowia nie wykonywała żadnej pracy zarobkowej i sprawowała opiekę nad dzieckiem. Utrzymywała się ze świadczeń MOPS otrzymywanych na niepełnosprawnego syna w wysokości 1.459 zł miesięcznie (zasiłek rodzinny wraz z dodatkiem z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka 186 zł, fundusz alimentacyjny 550 zł, zasiłek pielęgnacyjny 153 zł, świadczenie pielęgnacyjne 520 zł oraz dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego 100 zł) oraz dodatkowego okresowego świadczenia w wysokości 200 zł miesięcznie.

Pozwana cierpiała na zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, wymagała podjęcia rehabilitacji. W 2013 r. przeszła zabieg usunięcia zmiany nowotworowej na czole, była hospitalizowana. Opiekę nad małoletnim w tym czasie sprawowała jej siostra oraz koleżanka. Miesięczny koszt swojego utrzymania pozwana określała w tamtym okresie na kwotę ok. 800 zł, w tym wyżywienie ok. 500 zł, odzież ok. 100 zł oraz leczenie ok. 200 zł.

Powód utrzymywał z synem kontakty orzeczone postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia w sprawie sygn. akt IIIRNsm 630/11.

Obecnie powód S. B. (1) ma 66 lat. Od dnia 13 sierpnia 2015 r. przebywa na emeryturze. Decyzją z 29 września 2015r. ustalono, że wysokość emerytury powoda od 1 listopada 2015 r. wynosi 1.864,80 zł brutto miesięcznie, tj. 1.551,97 zł netto miesięcznie.

Powód nadal prowadzi działalność gospodarczą S. A. ABC. Za rok 2013 powód uzyskał przychód w wysokości 10.686 zł, za 2014 rok przychód w wysokości 12.840 zł. Od dnia 1 grudnia 2015 r. działalność jest zawieszona. Powód rozważy możliwość jej podjęcia w przypadku gdy otrzyma od Gminy W. mieszkanie do remontu, o które stara się od trzech lat. Powód zabiegał również o wydzierżawienie placu przy ul. (...) we W. na warsztat, w którym mógłby wymieniać opony. Do końca listopada 2015 r. dorabiał sprzedając opony na giełdzie. Zrezygnował z dzierżawy pola.

Powód jest właścicielem: samochodu osobowego marki P. (...) rok produkcji 2004 r., przyczepy ciężarowej SAM Laweta rok produkcji 1995, samochodu osobowego C. (...) rok produkcji 1997. Powód jest współwłaścicielem samochodu ciężarowego marki F. (...) rok produkcji 2005 r., przyczepy ciężarowej marki SAM rok produkcji 2010 r., samochodu osobowego marki O. (...) rok produkcji 1999, samochodu osobowego marki O. (...) rok produkcji 2009.

Nadal toczy się przeciwko powodowi postępowanie egzekucyjne. Kwota zobowiązań powoda na dzień 31 marca 2015 r. wynosiła łącznie 292.174,45 zł. Powód posiada konto w (...) Agricole. Na dzień 14 stycznia 2016 r. saldo na rachunku wynosiło 110,27 zł.

Powód choruje na chorobę zwyrodnieniową stawów, uskarża się na przewlekłe bóle kręgosłupa, ma rozpoznaną dyskopatię. Choruje na nadciśnienie tętnicze, przewlekły nieżyt żołądka z refluksem, torbiele. W okresie od 14.02.2015 r. do 06.03.2015 r. powód przebywał w Centrum (...) w K.. W lutym 2016 r. przebył operację usunięcia przepukliny. Czeka na jeszcze jedną operację. Na leki wydał około 140 zł. Obecnie mieszka u kolegi, nieodpłatnie. Koszt utrzymania powoda wynosi około 1.000 zł miesięcznie (wyżywienie 500 zł, odzież, obuwie 200 zł, leki 150 zł, wydatki związane z kontaktami z synem). Na mocy orzeczenia z dnia 3 grudnia 2015 r. powód uznany został za osobę o lekkim stopniu niepełnosprawności do dnia 31 grudnia 2018 r.

Małoletni pozwany D. B. ma 16 lat. Jest osobą z ustalonym rozpoznaniem Zespołu (...), zwanego inaczej T. 21. Chłopiec uczęszcza do Specjalnego Ośrodka Szkolno – (...) we W.. Korzysta z zajęć zespołowych w wymiarze 4 godzin dziennie (8.00-12.00). W godzinach od 12.00 do 13.40 chłopiec przebywa w świetlicy prowadzonej przez Stowarzyszenie (...) człowiek” na terenie tej samej placówki. Małoletniemu D. zdarzają się napady agresji w stosunku do osób i przedmiotów z jego otoczenia, w takich sytuacjach jego matka zawsze przyjeżdża do placówki i odbiera syna. Sytuacje takie zdarzają się zwykle raz lub dwa razy w tygodniu.

Na mocy orzeczenia z dnia 16 grudnia 2015 r. małoletni D. B. uznany został za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym na stałe.

Małoletni nadal wymaga diety bezglutenowej, bezmlecznej, bezcukrowej. Zawartość tych składników w diecie dziecka prowadzi do niekorzystnych skutków zdrowotnych dla organizmu chłopca. Zachowania agresywne i autoagresywne trudne do opanowania zawsze nasilają się po kontakcie z produktami mlecznymi, glutenem, słodyczami, dodatkami do żywności, jak glutaminian sodu, barwniki, konserwanty, salicylany.

Od maja 2005 r. do nadal małoletni D. pozostaje pod opieką Centrum (...) I. D. we W.. Ze względu na stan zdrowia chłopiec pozostaje pod opieką wielu specjalistów z zakresu medycyny, rehabilitacji w szerokim pojęciu tego słowa. Jest niesamodzielny pod wieloma względami. Szczególnie trudne jest duże zaburzenie w komunikacji zarówno słownej, jak i bezsłownej. Nadal musi być pieluchowany. Ma typowe emocjonalne zaburzenia nastolatka.

Małoletni nadal ma okresowe spadki ilości leukocytów poniżej normy, co zagraża kolejnym zakażeniem. Jest alergikiem.

Chłopiec miał i nadal ma zaburzony rozwój psychoruchowy. Rozpoznany jest u niego autyzm.

Rozpoznano u chłopca niedoczynność tarczycy. Chłopiec znajduje się pod stałą kontrolą neurologa, kardiologa, pediatry, psychiatry.

Po zmianach w diecie D. i stosowaniu niezbędnej dla chłopca suplementacją uzyskano: zdecydowaną poprawę w zakresie odporności i właściwy rozwój fizyczny mimo genetycznego tła problemu zdrowotnego, poprawę napięcia mięśniowego, też w wyniku wzrostu wchłanialności substancji odżywczych, poprawę zachowań społecznych, zauważalną poprawę w komunikacji i rozumieniu, coraz większą samodzielność w zakresie samoobsługi.

Małoletni D. uczestniczy w turnusach rehabilitacyjnych i psychoterapeutycznych, logopedycznych, pedagogicznych. Matka stara się, aby małoletni dwa razy w ciągu roku wyjeżdżał na turnusy, stara się wybierać te, które są dofinansowane. W 2015 r. małoletni wyjechał raz na turnus. Otrzymał dofinansowanie do pobytu ze środków PFRON w kwocie 1183 zł, dla opiekuna w kwocie 789 zł. W terminie od 30.07. do 13.08.2015 r. małoletni D. wraz z matką przebywał na turnusie rehabilitacyjnym w Ośrodku (...) w M.. W bieżącym roku PFRON negatywnie rozpoznał wniosek pozwanej o dofinansowanie do turnusu rehabilitacyjnego. Za wyjazd pozwani zapłacą około 4.000 zł. Od kilku lat A. B. (1) korzysta z pomocy fundacji po przedstawieniu faktur za leczenie i leki. W ubiegłym roku otrzymała z fundacji kwotę 1.381 zł.

Miesięczne koszty utrzymania małoletniego D. nadal wynoszą około 1.800 zł do 1.900 zł. Na koszty te składają się opłaty za: wyżywienie 700-900 zł (z uwagi na dietę bezglutenową), odzież i obuwie 150 zł, dietetyk 130 zł, leki około 200-250 zł, pieluchy (około 60 zł za paczkę), wydatki szkolne około 10-15 zł.

Pozwana A. B. (1) ma 54 lata, z wykształcenia jest ekonomistą. Pozwana nadal nie pracuje z uwagi na stan zdrowia syna.

A. B. (1) cierpi na chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa, bez przeciwwskazań do sprawowania opieki.

Pozwana otrzymuje świadczenie pielęgnacyjne z tytułu opieki nad chorym dzieckiem 1.200 zł, zasiłek rodzinny 106 zł, zasiłek rodzinny pielęgnacyjny 153 zł, dodatek do rehabilitacji 80 zł. Otrzymuje z Funduszu Alimentacyjnego kwotę 500 zł miesięcznie na syna. W 2015 r. otrzymała z Funduszu Alimentacyjnego na swoją rzecz po 400 zł. W okresie od maja 2015 r. do października 2015 r. otrzymała miesięcznie kwotę 2.039 zł łącznie tytułem wypłaconych świadczeń. Od marca 2016 r. łączna kwota wypłacanych świadczeń wynosi 2.171 zł. Nadto pozwanej przyznano dodatek mieszkaniowy w kwocie 344 zł do 31 sierpnia 2016 r. Pozwana nie ma żadnego majątku oprócz własnościowego mieszkania, w którym zamieszkuje z synem. Pozwana nie złożyła jeszcze wniosku o przyznanie świadczenia z rządowego programu 500 plus. Z informacji MOPS we W. wynika, iż ma prawo do otrzymania świadczenia na syna.

Pozwana na swoje wyżywienie wydatkuje około 500 zł miesięcznie, na odzież i leczenie około 300 zł miesięcznie.

Pozwani nadal zamieszkują w mieszkaniu położonym przy ul. (...) we W.. Na miesięczny koszt utrzymania lokalu składają się należności za: czynsz 554,71 zł wraz z ratą kredytu 188,55 zł w łącznej wysokości 743,26 zł, Internet około 70 zł, gaz około 31 zł, abonament rtv około 21 zł, prąd około 75 zł, woda około 144 zł.

Pomiędzy stronami toczyły się przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu postępowania sądowe: o wydanie zarządzeń w przedmiocie władzy rodzicielskiej nad małoletnim D. B., sygn. akt III Nsm 194/13; o ograniczenie władzy rodzicielskiej nad małoletnim D. B., sygn. akt III Nsm 994/13; o zmianę postanowienia w przedmiocie władzy rodzicielskiej nad małoletnim D. B. i o zmianę kontaktów oraz z urzędu przy udziale A. B. (1) i S. B. (1) o wydanie zarządzeń w przedmiocie władzy rodzicielskiej nad małoletnim D. B., sygn. akt IIIR Nsm 630/11.

Przy takich ustaleniach i dokonaniu wykładni przepisu art. 138 k.r.o. i art. 128 k.r.o., art. 133 § 1 k.r.o. oraz art. 135 § 1 i 2 k.r.o. Sąd Rejonowy uznał, że powództwo o obniżenie alimentów zasługiwało na częściowe uwzględnienie natomiast powództwo o uchylenie obowiązku alimentacyjnego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na uwzględnienie nie zasługiwało również żądanie powoda o zasądzenie alimentów na podstawie art. 60 § 1 k.r.o.

W odniesieniu do żądania obniżenia alimentów sąd Rejonowy wskazał, że od czasu ostatniej sprawy alimentacyjnej upłynął okres około dwóch lat. W tym czasie stan zdrowia małoletniego pozwanego oraz koszty jego utrzymania nie uległy istotnym zmianom. Zmiany skutkujące obniżeniem obowiązku alimentacyjnego zaszły natomiast po stronie powoda, który nabył uprawnienia emerytalne, jednocześnie zawiesił prowadzoną działalność gospodarczą, nadto pogorszeniu uległ jego stan zdrowia. Stąd Sąd Rejonowy uznał, że zaszły przesłanki uzasadniające obniżenie alimentów zasądzonych na rzecz małoletniego syna wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 18 listopada 2004 r. do kwoty po 800 zł od dnia 13 sierpnia 2015 r., tj. od daty uzyskania wieku emerytalnego przez powoda. Sąd Rejonowy wskazał nadto, że mając na uwadze deklarowaną przez powoda wysokość kosztów jego utrzymania (ok. 1.000 zł miesięcznie), powód nie ma możliwości wywiązywania się w dotychczasowym zakresie z ciążącego na nim zobowiązania alimentacyjnego względem syna. Powód utrzymuje kontakt z synem, deklaruje wolę przejęcia części obowiązków związanych z opieką nad nim w związku z większą ilością wolnego czasu.

Dalej Sąd I instancji wskazał, że sytuacja życiowa i materialna pozwanej od czasu ostatniego ustalenia alimentów nie uległa zmianie. W dalszym ciągu A. B. (1) zaangażowana jest w opiekę nad synem, który dorasta i obowiązki związane z jego wychowaniem są coraz trudniejsze i bardziej absorbujące. Podjęcie pracy zawodowej jest praktycznie niemożliwe. W konsekwencji Sąd Rejonowy oddalił żądanie zasądzenia od A. B. (1) na rzecz powoda alimentów uznając, iż pozwana nie ma obecnie takich możliwości majątkowych ani zarobkowych, by uczynić zadość żądaniu, skupiona jest na zapewnieniu synowi optymalnych warunków życiowych.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 2 i 10 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i na podstawie § 6 pkt 11 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Apelację (k. 326) od wyroku Sądu Rejonowego złożył powód, reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu, wyznaczonego do sprawy z powództwa powoda przeciwko małoletniemu D. B. reprezentowanemu przez A. B. (1) o obniżenie alimentów oraz z powództwa powoda przeciwko A. B. (1) o uchylenie obowiązku alimentacyjnego, zaskarżając go w pkt II i III, zarzucając:

1. Naruszenie prawa materialnego, a to art. 138 k.r.o. w zw. z art. 135 § 1 k.r.o. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że z uwagi na nabycie przez powoda uprawnień emerytalnych, zawieszenie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz pogorszenie jego stanu zdrowia nastąpiła zmiana stosunków uzasadniająca obniżenie alimentów na rzecz uprawnionego, ale jedynie z kwoty po 1.400 zł do kwoty po 800 zł miesięcznie, mimo iż zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy oraz możliwości zarobkowe powoda uzasadniają obniżenie alimentów na rzecz małoletniego D. B. do kwoty po 500 zł miesięczne,

2. Naruszenie prawa materialnego, a to art. 138 k.r.o. w zw. 60 § 1 k.r.o. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że nie ma podstaw do całkowitego uchylenia obowiązku alimentacyjnego powoda wobec byłej żony A. B. (1), podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że pozwana otrzymuje szereg świadczeń, w tym świadczenie w wysokości 1.200 zł z tytułu opieki nad dzieckiem, które są wystarczające na pokrycie usprawiedliwionych potrzeb pozwanej, a mając na uwadze obecne możliwości zarobkowe powoda nie jest on w stanie dalej partycypować w kosztach utrzymania byłej żony,

3. Naruszenie przepisu postępowania, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, co skutkowało nieprawidłową oceną aktualnej sytuacji materialnej powoda i przyjęciem, że ze względu na nową sytuację życiową powoda i koszty utrzymania pozwanych, powód jest w stanie alimentować pozwanych łączną kwotą 1.200 zł miesięcznie, podczas gdy wszechstronna ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego pozwala na przyjęcie, że od daty ostatniego orzeczenia w przedmiocie obowiązku alimentacyjnego sytuacja materialna powoda zmieniła się diametralnie i nie będzie on w stanie w dalszym ciągu partycypować w kosztach utrzymania pozwanych na tym poziomie albowiem sam znajduje się w ciężkiej sytuacji życiowej.

W uzasadnieniu wskazał skarżący, że aktualnie jedynym jego źródłem utrzymania jest emerytura, która po dokonaniu potrąceń przez komornika wynosi ok. 440 zł. Powód znajduje się w bardzo ciężkiej sytuacji życiowej. Aktualnie nie jest on w stanie samodzielnie pokryć własnych kosztów utrzymania takich jak koszty wyżywienia, mieszkania czy leczenia. Po dokonaniu podstawowych zakupów pozostaje praktycznie bez środków do życia. Ponadto nie ma on stałego miejsca zamieszkania, pomieszkuje trochę u znajomych przy ul. (...) we W., a czasami u siostry. Miesięczne koszty utrzymania syna ustalone przez Sąd Rejonowy uznał skarżący za wygórowane, w szczególności za zawyżoną uznał kwotę ponoszoną na wyżywienie. Zakwestionował potrzebę comiesięcznego korzystania przez pozwaną z wizyt u dietetyka w kwocie po 130 zł. Za zawyżone uznał powód koszty zakupu lekarstw dla syna w wysokości 200-250 zł miesięcznie. Zarzucił, że w związku z niepełnosprawnością syna pozwana korzysta z szeregu świadczeń, nadto korzysta z pomocy fundacji (...). Dalej zarzucił skarżący, że pozwana A. B. (1) nie pozostaje w niedostatku, nadto może podjąć zatrudnienie w niepełnym zakresie czasu pracy.

Mając na uwadze powyższe wniósł skarżący o:

- obniżenie alimentów zasądzonych od powoda S. B. (1) wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 18 listopada 2004 r., w sprawie III RC 318/01, na rzecz małoletniego D. B. z kwoty po 1.400 zł miesięcznie do kwoty po 500 zł miesięcznie płatnych do dnia 10-go każdego miesiąca z góry do rąk matki małoletniego pozwanego A. B. (1) z odsetkami ustawowymi w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat,

- uchylenie obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanej A. B. (1) w kwocie po 400 zł zasądzonego wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Śródmieścia z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie III RC 283/08.

Apelację (k. 307) od wyroku Sądu Rejonowego złożył powód, reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu, wyznaczonego do sprawy z powództwa powoda przeciwko pozwanej A. B. (1) o alimenty, zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt. IV, zarzucając:

1.Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a polegający na błędnym przyjęciu, że:

a) powód jest właścicielem przyczepy ciężarowej marki SAM rok produkcji 2010 – podczas gdy przyczepa ta została mu skradziona,

b)  powód jest właścicielem samochodu osobowego C. (...) rok produkcji 1997 - podczas, gdy faktycznie pojazd ten został sprzedany przez Komornika Sądowego w toku postępowania egzekucyjnego, zaś pieniądze ze sprzedaży zostały przekazane pozwanej,

c)  kwota 400 zł miesięcznie otrzymywana przez pozwaną tytułem alimentów zasądzonych wyrokiem rozwodowym, stanowi główne źródło jej utrzymania - podczas, gdy w ocenie powoda informacja ta nie polega na prawdzie i pochodzi z innego, niż przedmiotowe, postępowania sądowego,

d)  pozwana w ubiegłym roku otrzymała z fundacji wyłącznie kwotę 1.381 zł — podczas, gdy faktycznie D. pokrywa rachunki wystawione na fundację, zwraca pozwanej za wczasy rehabilitacyjne, za wizyty syna u lekarza, za rehabilitację, za leki i pieluchy,

e)  pozwana nie może podjąć pracy zarobkowej wskutek możliwości telefonicznej prośby szkoły o wcześniejsze odebranie syna z zajęć z powodu złego zachowania — podczas, gdy faktycznie szkoła ma pokój wyciszenia, pozwana tylko sporadycznie była wzywana do szkoły celem zabrania syna do domu przed zakończeniem zajęć, zasadniczo zaś w godz. od 7:00 do 14:00 syn przebywa w szkole, a pozwana mogłaby podjąć pracę zarobkową;

2. naruszenie art. 60 § 1 k.r.o. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na pominięciu okoliczności, że powód znajduje się w niedostatku.

W uzasadnieniu podniósł skarżący m.in., że znajduje się w niedostatku. Od dnia 13 sierpnia 2015 r. przebywa na emeryturze, wysokość świadczenia wynosi 1.551,97 zł netto miesięcznie. Obecnie emerytura jest jedynym źródłem utrzymania powoda. Powód mieszka nieodpłatnie u kolegi. Komornik sądowy potrąca powodowi 60% przyznanego świadczenia emerytalnego, w efekcie powodowi pozostaje do dyspozycji jedynie kwota 440 zł na miesiąc.

Mając na uwadze powyższe wniósł skarżący o:

- zmianę zaskarżonego orzeczenia przez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda alimentów w wysokości po 300 zł miesięcznie,

- zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych,

ewentualnie o:

- uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Nadto pełnomocnik wyznaczony dla powoda z urzędu wniósł o przyznanie mu kosztów zastępstwa adwokackiego w niniejszym postępowaniu według norm przepisanych, oświadczając jednocześnie, że w całości pozostały one nieopłacone.

W odpowiedzi pozwani wnieśli o:

- oddalenie apelacji powoda,

- zasądzenie na rzecz pełnomocnika z urzędu pozwanych – adw. A. L. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kosztów zastępstwa adwokackiego z urzędu, liczonych wedle norm przepisanych, powiększonych o podatek VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w postępowaniu apelacyjnym z urzędu. Jednocześnie oświadczył, że opłata ta nie została uiszczona ani w części, ani w całości.

W postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy uzupełnił postępowanie dowodowe i dodatkowo ustalił, co następuje:

Powód S. B. (1) jest właścicielem samochodu osobowego marki P. (...), rok produkcji 2004. Laweta rok produkcji 1995, została powodowi ukradziona w 2009 lub w 2010 r. Powód jest współwłaścicielem przyczepy ciężarowej marki SAM, laweta, rok produkcji 2010. Samochód osobowy marki C. (...) rok produkcji 1997, którego właścicielem był powód, został sprzedany przez Komornika Sądowego w toku postępowania egzekucyjnego około 15 lat temu. W czerwcu 2016 r. powód sprzedał samochód marki F. (...) za kwotę 500 zł. Powód jest współwłaścicielem samochodu marki O. (...) z 1995 r., samochód znajduje się w Anglii, gdzie jest użytkowany przez syna znajomej powoda. Powód jest współwłaścicielem ze swoją sąsiadką samochodu osobowego marki O. (...) rok produkcji 2009. Powód korzysta z tego samochodu. Powód jest współwłaścicielem z panem K. W. przyczepy samochodowej marki SAM rok produkcji 2010, obecnie nikt nie korzysta z tej przyczepy. Gospodarstwo rolne o pow. 2,57 hektara powód sprzedał 4 lata temu za kwotę 40.000 zł i następnie dzierżawił tę nieruchomość. Obecnie dotacje otrzymuje właściciel nieruchomości. Część pieniędzy powód przekazał córce, wydał kwotę 8.000 zł na opłaty notarialne, na inwestycji, spłatę zadłużenia. Powód prowadził działalność – zakład wulkanizacyjny w miejscowości R., gm. K., zakład dzierżawił powód od siostry. Nie prowadzi działalności powód ponieważ jest chory, lokal został zamknięty. Siostra powoda zastanawia się czy nie wydzierżawić zakładu. Maszyny do wulkanizacji są warte 8.000 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest częściowo uzasadniona.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy wyjaśnił istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktyczne i poczynił co do zasady prawidłowe ustalenia, które Sąd Okręgowy przyjął za własne. Ustalenia te, Sąd Okręgowy uzupełnił w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Rejonowy powołał właściwe przepisy prawne i przeprowadził ich prawidłową wykładnię. Sąd odwoławczy w części odmiennie natomiast ocenił ustalone okoliczności i wyprowadził odmienne wnioski uznając ostatecznie, że należało uchylić obowiązek alimentacyjny S. B. (1) wobec A. B. (1).

W pozostałym zakresie apelację powoda należało oddalić.

Wyrokiem z dnia 18 listopada 2004 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt XIII RC 3181/01, rozwiązał małżeństwo A. B. (1) i S. B. (1) z winy obu stron. Wówczas Sąd rozwodowy zasądził od powoda S. B. (1) na rzecz małoletniego D. B. alimenty w kwocie po 1.400 zł i na rzecz pozwanej A. B. (1) alimenty w kwocie po 600 zł miesięcznie. Następnie wyrokiem z dnia 4 marca 2010 r., Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu, w sprawie o sygn. akt XIII RC 283/08, obniżył alimenty zasądzone na rzecz pozwanej A. B. (1) z kwoty po 600 zł miesięcznie do kwoty po 400 zł miesięcznie.

W ocenie Sądu Okręgowego, z dniem w którym powód S. B. (1) przeszedł na emeryturę, tj. 13 sierpnia 2015 r., odpadły podstawy, aby pozwana A. B. (1) korzystała z alimentów od powoda.

Sąd odwoławczy orzekając, wziął pod uwagę sytuację obu stron i uznał, że pozwana nie znajduje się w niedostatku. Sąd Okręgowy zważył na usprawiedliwione potrzeby pozwanej oraz możliwości zarobkowe powoda i uznał, że w sytuacji majątkowej S. B. (1) zaszły zmiany, skutkujące zmianą orzeczenia Sądu Rejonowego. Po pierwsze, jak już wyżej wskazano, powód od dnia 13 sierpnia 2015 r. przeszedł na emeryturę i uzyskuje świadczenie emerytalne w wysokości 1.551,97 zł netto miesięcznie. Uzyskiwane świadczenie stanowi jedyny dochód powoda. Ze świadczenia emerytalnego powoda prowadzona jest egzekucja komornicza. Zadłużenie powoda w obowiązku alimentacyjnym jest bardzo wysokie. Sąd Okręgowy wziął również pod uwagę wyjaśnienia powoda złożone na rozprawie apelacyjnej w dniu 19 października 2016 r., odnośnie kwestii posiadania samochodów, które zostały przez Sąd Rejonowy powodowi przypisane. Po złożonych przez powoda wyjaśnieniach, należało zweryfikować ustalenia Sądu I instancji, albowiem okazały się one nie do końca prawidłowe. Nie wszystkie samochody, o których mowa w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego, znajdują się w posiadaniu powoda. S. B. (1) jest właścicielem samochodu osobowego marki P. (...), rok produkcji 2004, natomiast laweta rok produkcji 1995, została powodowi ukradziona około 2010 r. (powód nie potrafił precyzyjnie określić). Powód jest współwłaścicielem przyczepy ciężarowej marki SAM, laweta, rok produkcji 2010, obecnie nikt nie korzysta z tej przyczepy. Nie jest już powód właścicielem samochodu osobowego marki C. (...) z 1997r., ponieważ pojazd ten został sprzedany przez Komornika Sądowego w toku postępowania egzekucyjnego około 15 lat temu. W czerwcu 2016 r. powód sprzedał samochód marki F. (...) za kwotę 500 zł. Powód jest współwłaścicielem samochodu marki O. (...) z 1995 r., samochód znajduje się w Anglii, gdzie jest użytkowany przez syna znajomej powoda. Powód jest współwłaścicielem wespół ze swoją sąsiadką samochodu osobowego marki O. (...) rok produkcji 2009. Powód korzysta z tego samochodu.

Powód nie posiada majątku, oszczędności. Wprawdzie 4 lata temu sprzedał gospodarstwo rolne o pow. 2,57 hektara, za kwotę 40.000 zł, jednakże pieniądze te powód wydał – opłacił notariusza, część pieniędzy przekazał córce, spłacił istniejące zadłużenie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, mając na uwadze, że jedynym dochodem powoda jest emerytura przy uwzględnieniu, że konieczne koszty miesięcznego utrzymania powoda to kwota ok. 1.000 zł, jak również biorąc pod uwagę, że powód jest obciążony obowiązkiem alimentacyjnym na rzecz syna D., uznać należy, że sytuacja powoda nie pozwala na dalsze utrzymywanie obowiązku alimentacyjnego powoda względem pozwanej A. B. (1), albowiem powyższe może doprowadzić do niedostatku po stronie powoda.

Nie mogło umknąć Sądowi Okręgowemu, że pozwana otrzymuje szereg świadczeń z MOPS, w tym świadczenie pielęgnacyjne z tytułu opieki nad chorym dzieckiem w kwocie 1.200 zł. Od marca 2016 r. łączna kwota wypłacanych świadczeń wynosi 2.171 zł miesięcznie. Nadto pozwanej przyznano dodatek mieszkaniowy w kwocie 344 zł.

Sąd Okręgowy podziela zarzut powoda odnośnie możliwości podjęcia pracy przez pozwaną, chociażby w niepełnym wymiarze czasu. Małoletni syn stron D. B. realizuje obowiązek szkolny, uczęszcza na zajęcia i słuszny jest zarzut skarżącego, że przynajmniej w części ten czas, kiedy pozwana przebywa w domu, może przeznaczyć chociażby na dodatkowe zatrudnienie w ramach niepełnego etatu.

Z tych względów Sąd Okręgowy, w pkt. I wyroku zmienił częściowo zaskarżony wyrok w punkcie III w ten sposób, że uchylił z dniem 13 sierpnia 2015 r. obowiązek alimentacyjny S. B. (1) wobec A. B. (1) ustalony wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Śródmieścia we Wrocławiu z dnia 4 marca 2010 r. o sygn. akt III RC 283/08, o czym orzeczono na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Dalej Sąd Okręgowy wskazuje, że nie są zasadne zarzuty dotyczące małoletniego syna stron D. B.. Małoletni pozwany (w 2017 r. uzyska pełnoletniość) nadal jest dzieckiem niepełnosprawnym. Sytuacja D. B. od daty poprzedniego orzekania w przedmiocie alimentów nie uległa zmianie. Nie zmalały miesięczne koszty utrzymania chłopca, nadal kształtują się na poziomie ok. 1.800-1.900 zł miesięcznie. Ustawiczny problem, jaki powód podnosi od wielu lat, nie zgadzając się z tym, że dziecko korzysta z posiłków bezglutenowych, nie znajduje oparcia w przedkładanych przez matkę dokumentach. Z materiału zgromadzonego w aktach sprawy wynika, że małoletni D. B. wymaga zwiększonych kosztów utrzymania. Twierdzenia powoda o możliwości wyżywienia D. za kwotę 10 zł dziennie, nie znajduje racjonalnego wytłumaczenia. Sąd odwoławczy wskazuje, że wprawdzie małoletni pozwany otrzymuje zasiłki, nie mniej jednak, te koszty utrzymania małoletniego, uzupełniane przez alimenty od powoda, są niezbędne do pokrycia usprawiedliwionych potrzeb dziecka. Sąd Okręgowy zwraca również uwagę, że to matka pozwanego D. B. praktycznie w całości wypełnia swój obowiązek dotyczący opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem.

Nie zasługiwała również na uwzględnienie apelacja powoda w zakresie, w jakim żądał powód zasądzenia alimentów na swoją rzecz. O ile sytuacja powoda nie jest dobra, o czym mowa była wyżej, o tyle sytuacja materialna pozwanej A. B. (1) również nie jest o wiele lepsza. Bez wątpienia nałożenie obowiązku alimentacyjnego na rzecz powoda doprowadziłoby do niedostatku pozwanej. Otrzymywane przez pozwaną świadczenia, pozwalają bowiem na pokrycie jej usprawiedliwionych potrzeb. Nadto pozwana ma na swoim utrzymaniu syna D. i przez fakt wspólnego zamieszkiwania, ponosi codzienny trud jego wychowania i opieki. Pozwana z uwagi na wiek, stan zdrowia, konieczność zapewnienia opieki niepełnosprawnemu dziecku, nie ma obecnie takich możliwości majątkowych i zarobkowych, aby uczynić zadość żądaniu powoda.

Wobec powyższego, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda w pozostałej części jako niezasadną, o czym orzeczono jak w pkt. II wyroku.

W pkt. III wyroku Sąd Okręgowy przyznał od Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia) na rzecz adwokata A. Ł. kwotę 738 zł (w tym podatek VAT) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu odwoławczym, o czym orzeczono w oparciu o § 6 pkt 4 w zw. z § 7 ust. 4 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348).

W pkt. IV wyroku Sąd Okręgowy przyznał od Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia) na rzecz adwokata A. L. kwotę 369 zł (w tym podatek VAT) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu małoletniemu pozwanemu w postępowaniu odwoławczym, o czym orzeczono w oparciu o § 6 pkt 3 w zw. z § 7 ust. 4 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348).