Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2017 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa (...) w W.

przeciwko (...) w G.

o zapłatę

1.  uchyla wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 18 grudnia 2014r. sygnatura akt I C 175/14;

2.  oddala powództwo;

3.  zasądza od powoda (...) w W. na rzecz pozwanego (...) w G. kwotę 101.889,04 (sto jeden tysięcy osiemset osiemdziesiąt dziewięć 04/100) złotych tytułem zwrotu wyegzekwowanego świadczenia;

4.  w pozostałej części wniosek o zwrot wyegzekwowanego świadczenia oddala;

5.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk

Sygnatura I C 175/14

UZASADNIENIE

Powód (...) w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) w G. kwoty 91.551,83 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu. Na dochodzoną kwotę składały się następujące roszczenia : 16.458,54 zł. tytułem nienależnego świadczenia, 4.285,08 zł. tytułem odsetek skapitalizowanych od w/w kwoty od dnia 14 lipca 2012r. do dnia poprzedzającego złożenie pozwu, 16.308,84 zł. tytułem nienależnego świadczenia, 4.478,45 zł. tytułem odsetek skapitalizowanych od w/w kwoty za okres od 5 czerwca 2012r. do dnia poprzedzającego złożenie pozwu, 48.923,16 zł. tytułem kary umownej, 1.097,76 zł. tytułem odsetek skapitalizowanych od naliczonej kary umownej za okres od 13 maja 2014r. do dnia poprzedzającego złożenie pozwu. W uzasadnieniu pozwu powód wywodził, iż w dniu 18 listopada 2011r. zwarł z pozwanym umowę na wykonanie robót wykończeniowych i adaptacyjnych w budynku Delegatury Rejonowej w T. na terenie (...) Zakres robot określał kosztorys ślepy oraz kosztorys ofertowy wykonawcy. Termin wykonania umowy określono na 28 lutego 2012r., a na wypadek jego przekroczenia zastrzeżono karę umowną. Wynagrodzenie ustalono na 322.774,64 zł. W dniu 30 kwietnia 2012r. strony zawarły aneks do umowy, w ramach którego wykonawca zobowiązał się do wykonania robót dodatkowych za wynagrodzeniem 193.003,59 zł. Strony nie uzgodniły terminu zakończenia robót objętych aneksem, ale zważywszy na to , że zakres robót był mniejszy niż w umowie pierwotnej, termin ich realizacji nie powinien był być dłuższy niż dla umowy pierwotnej tj. 3 miesiące od podpisania aneksu, a wiec powinien upłynąć najpóźniej 31 lipca 2012r. Wykonawca zszedł z budowy w drugiej połowie 2012r. W listopadzie 2013r. postanowiono, że roboty zostaną wznowione. W kwietniu 2014r. pozwany przesłał do powoda kosztorys powykonawczy na kwotę 732.300,32 zł. brutto. Powód odmówił rozliczenia zgodnie z kosztorysem. Wywodził, że część robót została zafakturowana i rozliczona w trakcie wykonywania prac, a nawet przed ich wykonaniem. Ostatecznie nie zostały wykonane wszystkie prace objęte umową i aneksem, zaś przedstawiony kosztorys powykonawczy był nierzetelny. Na skutek wypłat dokonanych przed zakończeniem robót doszło do nadpłaty kwoty 32.767,38 zł. Podstawą prawną dochodzenia roszczenia w tym zakresie jest przepis art. 410 § 2 k.c. Roszczenie w zakresie kary umownej powód oparł o § 8 ust 2 umowy w związku z art. 483 i 484 k.c., przy czym jako dzień początkowy naliczania kary wskazał 1 sierpnia 2012r.

W dniu 18 grudnia 2014r. w sprawie zapadł wyrok zaoczny, w którym zasądzono w całości dochodzone roszczenia oraz rozstrzygnięto o kosztach procesu. Wyrokowi zaocznemu nadano rygor natychmiastowej wykonalności (k. 234).

Pozwany złożył sprzeciw od wyroku zaocznego, domagając się jego uchylenia i oddalenie powództwa. W uzasadnieniu kwestionował fakt istnienia nadpłaty, wywodząc, że wszystkie wystawione faktury miały pokrycie w wykonanych pracach i były zasadne. Kwestionował również podstawy naliczenia kary umownej, podnosząc, że opóźnienie w wykonaniu umowy z dnia 18 listopada 2011r. nastąpiło m.in. z powodu opóźnienia w uzyskaniu decyzji administracyjnej zatwierdzającej projekt budowlano – wykonawczy. Projekt zatwierdzono dopiero w czerwcu 2014r., a za uzyskanie decyzji zatwierdzającej odpowiedzialny był powód. Pozwany wywodził, iż zwracał uwagę powoda na tę okoliczność i wnosił o sporządzenie aneksu określającego nowy termin wykonania umowy. Dalej pozwany podnosił, iż aneks do umowy z dnia 18 listopada 2011r. zawarty został już po terminie wykonania robót przewidzianym w umowie, tj. 30 kwietnia 2012r. W aneksie nie określono terminu wykonania dodatkowych prac objętych aneksem i nie ma żadnych podstaw do ustalenie tego terminu na 31 lipca 2012r. Z ostrożności pozwany zgłosił zarzut potrącenia dochodzonej pozwem wierzytelności z należnością za nieuregulowaną przez powoda fakturę VAT nr (...) na kwotę 243.068,69 zł. (sprzeciw od wyroku zaocznego k. 241).

Pismem złożonym na rozprawie w dniu 12 stycznia 2017. Pozwany wniósł o wydanie orzeczenia o zwrocie spełnionego świadczenia (k. 840).

Sąd ustalił co następuje:

W dniu 18 listopada 2011r. strony zawarły umowę nr (...), której przedmiotem było wykonanie przez pozwanego robót wykończeniowych i adaptacyjnych w budynku Delegatury Rejonowej w T. na terenie (...) Szczegółowy zakres robót określał kosztorys inwestorski w wraz z przedmiarem robót sporządzonym przez pozwanego w dniu 8 października 2011r. W § 2 umowy określono termin wykonania prac – nie później niż do 28 lutego 2012r. Za wykonanie przedmiotu umowy powód zobowiązał się zapłacić cenę umowną w kwocie 322.774,64 zł. brutto. Kwota ta miała być płatna w terminie 14 dni od dnia podpisania odbioru końcowego bez zastrzeżeń co do prawidłowości wykonania przedmiotu umowy. (§ 3 umowy). W § 8 umowy zawarto postanowienia odnoszące się do kary umownej, należnej powodowi od pozwanego w przypadku odstąpienia od umowy przez powoda z przyczyn, za które ponosi odpowiedzialność pozwany w wysokości 20% wynagrodzenia określonego w § 3 umowy. Niezależnie od kary umownej pozwany zobowiązał się w tym wypadku do zwrotu zaliczek uzyskanych od powoda. Karę umowną przewidziano także na wypadek przekroczenia terminów zagwarantowanych przez pozwanego dla wykonania przedmiotu umowy i usunięcia wad w okresie gwarancyjnym. Wyniosła ona 0,03% od kwoty ceny określonej w § 3 za każdy dzień opóźnienia, łącznie jednak nie więcej niż 10 % wartości określonej w §3. Zgodnie z § 10 pozwany był zwolniony z dotrzymania umownych terminów w przypadku zdarzeń spowodowanych przez siłę wyższą lub inne okoliczności, za które pozwany nie ponosi odpowiedzialności. O zaistnieniu przeszkód w terminowym wykonaniu robót pozwany zobowiązał się każdorazowo poinformować powoda w formie pisemnej podając jednocześnie nowy proponowany termin wykonania umowy. Ustalenie nowego terminu wykonania robót wymagało sporządzenia i podpisania przez strony aneksu do umowy. W umowie ( § 11) wskazano również osoby upoważnione do dokonywania wszelkich uzgodnień w trakcie realizacji umowy - ze strony pozwanego był to K. G. , ze strony powoda S. Z. i P. M. (1). (umowa k. 37, kosztorys ofertowy z dnia z dnia 8 października 2011r. k. 151).

Roboty miały być wykonywane w budynku, którego wznoszenie rozpoczęto na przełomie lat 70 i 80-tych. Prace budowlane nie zostały zakończone. W chwili zawierania umowy powód dysponował dokumentacją projektowo - budowlaną obejmującą projekt techniczno – roboczy architektury z grudnia 1978r. i decyzję Wiceprezydenta Miasta T. z dnia 16 marca 1979r. o udzieleniu pozwolenia na budowę świetlicy.(k. 12 akt)

Pozwany przystąpił do wykonania umowy i wystawił w toku prowadzonych prac kolejne faktury: w dniu 29.11.2011 fakturę nr (...) na kwotę 109.999,99 zł brutto, w dniu 2.01.2012 fakturę nr (...) na kwotę 80.000 zł brutto, w dniu 14.02.2012 fakturę nr (...) na kwotę 80.000 zł brutto , w dniu 9 marca 2012r. fakturę nr (...) na kwotę 40.000 zł brutto, w dniu 27 kwietnia 2012r. fakturę nr (...) na kwotę 12.774,64 zł brutto. Należności wynikające z w/w faktur zostały przez powoda wypłacone. Ich łączna wartość brutto to 322.774,64 zł (okoliczność wystawienia faktury (...) i wypłaty należności przyznana na rozprawie w dniu 12 stycznia 2017r. k. 853, pozostałe faktury k. 103-106).

Pomimo tego, że doszło do wypłaty pełnej kwoty objętej umową z dnia 18 listopada 2011r. roboty związane z wykonaniem umowy w dacie wypłaty należności za ostatnią w/w fakturę nie były jeszcze wykonane, co wynikało po części z tego, iż strony nie dysponowały potrzebną do ich wykonania dokumentacja techniczną.

W dniu 30 kwietnia 2012r. strony podpisały aneks (...) do umowy nr (...) z dnia 18 listopada 2011r. W aneksie postanowiono, że w związku z koniecznością wykonania robót dodatkowych §3 umowy z dnia 18 listopada 2011r. otrzymuje brzmienie : „Za wykonanie przedmiotu umowy określonego w § 1 ust. 1 niniejszej umowy Zamawiający (powód) zapłaci Wykonawcy (pozwanemu) kwotę 322.774,64 zł brutto . Ponadto Wykonawca zobowiązuje się do wykonania robót dodatkowych określonych w kosztorysie uzupełniającym do projektu z dnia 20.04.2012r. sporządzonym przez Pana K. G. , za które Zamawiający zobowiązuje się zapłacić kwotę 166 458,54 zł.” Pozostałe postanowienia umowy pozostały bez zmian. W aneksie nie określono terminu wykonania prac dodatkowych (aneks k. 150, kosztorys uzupełniający k. 125 i nast.).

Prace objęte umową pierwotną i aneksem były tego rodzaju, że ich wykonanie było wzajemnie od siebie uzależnione, w tym sensie, że nie było celowe wykonywanie niektórych prac objętych umową pierwotną, przed zakończeniem pewnych robót przewidzianych aneksem.

W toku dalszych prac pozwany wystawił kolejne faktury: w dniu 7 maja 2012r. fakturę nr (...) na kwotę 99.999,- zł brutto, w dniu 1 czerwca 2012r. fakturę nr (...) na kwotę 49.999,50 zł brutto, w dniu 6 lipca 2012r. fakturę numer (...) na kwotę 16.458,54 zł brutto (faktury k. 107-109). Łączna wartość w/w faktur wynosiła 166.457,04 zł brutto .Była to kwota o 1,50 zł niższa niż wynagrodzenie przewidziane w aneksie za prace dodatkowe. Pomimo tego, że nie dokonano jeszcze odbioru końcowego, powód wypłacił pozwanemu należności objęte w/w fakturami.

W listopadzie 2012r. na zlecenie powoda opracowano projekt budowlano – wykonawczy „Wznowienie robót w celu dokończenia budowy budynku świetlicy dla potrzeb Delegatury Rejonowej (...) w (...) G., przy ul. (...) na działce o nr ewid. (...)”.

Decyzją Starosty (...) z dnia 7 lutego 2013r. nr (...) stwierdzono wygaśnięcie decyzji Wiceprezydenta Miasta T. z dna 16 marca 1979r. oraz zatwierdzono w/w projekt budowlany z listopada 2012r. i udzielono powodowi pozwolenia na budowę (decyzja k. 278 akt).

W dniu 20 marca 2013r. strony ustaliły, że wznowienie robót nastąpi z dniem 10 kwietnia 2013r., a termin ich zakończenia określiły na 1 czerwca 2013r. (notatka służbowa z dnia 20 marca 2013r. k. 283).

Pismem datowanym na 31 stycznia 2012r. pozwany w związku z trwającymi pracami projektowymi i procedurami administracyjnymi z tym związanym zwrócił się do powoda o zawarcie aneksu terminowego do umowy. Pismo to wpłynęło do powoda w dniu 2 lipca 2013r. (k. 290). Pismem dnia 24 lipca 2013r. pozwany zaproponował termin zakończenia robót na 31 października 2013r. (k. 256).

Pismem z dnia 5 sierpnia 2013r. powód poinformował pozwanego o zamiarze weryfikacji stanu robót za pośrednictwem Ośrodka rzeczoznawców (...) i zwrócił się o wyznaczenie przez pozwanego osoby, która będzie uczestniczyła w wizji lokalnej przeprowadzanej przez rzeczoznawców ( k. 240-241). We wrześniu 2013r. Ośrodek (...) wydał opinię oceniającą wykonanie robót pod względem rzeczowo-finansowym, jakości ich wykonania i zgodności ze sztuką budowlaną (k. 42).

Pismem z 4 października 2013r. powód wezwał pozwanego do poprawienia robot zwianych z ułożeniem kostki brukowej oraz wykonania prac opisanych w tym piśmie (k. 281-282).

W dniu 5 listopada 2013r. przedstawiciele stron sporządzili protokół, z którego wynika, że roboty na obiekcie są nadal kontynuowane (k. 254).

W dniu 27 stycznia 2014r. przystąpiono do odbioru prac. W protokole opisano roboty, które mają jeszcze zostać wykonane. Strona pozwana zobowiązała się do ich wykonania do 10 lutego 2014r. (protokół odbioru końcowego k. 257). W dniu 10 lutego 2014r. sporządzono protokół końcowy nr II, w którym ponownie opisano prace podlegające wykonaniu. Pozwany zobowiązał się wykonać roboty wewnętrzne do 20 lutego 2014r., zaś pozostałe do końca kwietnia 2014r. (k. 259). W dniu 20 lutego 2014r. sporządzono protokół końcowy III, potwierdzający wykonanie robot wewnętrznych, zobowiązujący do zakupu i zamontowania wyposażenia kuchni do 28 lutego 2014r.i wykonania robót zewnętrznych do końca kwietnia 2014r. W protokole strony określiły początek biegu okresu gwarancji , co wskazuje, że jest to protokół ostatecznego odbioru prac (protokół k. 249). W sporządzaniu wszystkich trzech protokołów brały udział osoby upoważnione przez powoda w umowie do dokonywania uzgodnień trakcie realizacji umowy tj. S. Z. i P. M. (1).

W lutym 2014r. pozwany przedstawił kosztorys powykonawczy sporządzony przez inż. R. K., opiewający na kwotę 767.249,01 zł brutto, po skorygowaniu na kwotę 732.300,52 zł brutto (pisma przedstawiające kosztorys k. 251-252). Następnie pozwany w dniu 24 lutego 2014r. wystawił kolejną fakturę VAT na kwotę 243.068,69 zł brutto ( k. 253).

Powód odmówił zapłaty przedstawionej faktury, podnosząc, że wartość tej faktury nie odpowiada rzeczywistej wartości i i ilości wykonanych prac. Powołując się na opinię Ośrodka (...) powód domagał się zwrotu nadpłaconej kwoty , którą wyliczał wówczas na 47.281,07 zł brutto, a także wezwał do zapłaty kary umownej w kwocie 48.923,31 zł. (pismo powoda z dnia 7 maja 2014r.k. 99). Następnie powód sporządził kosztorys uzupełniający dotyczący wykonanych prac, który to kosztorys uzupełniał opinię (...). Wartość prac ujętych w tym kosztorysie wynosiła 35.245,72 zł (kosztorys sporządzony przez A. O. k. 98).

Część prac wykonanych przez pozwanego nie była objęta ani umową pierwotną ani aneksem do umowy, a wynikała z kolejnych zaleceń powoda przedstawianych w protokołach oceniających zakres wykonanych prac. Prace te zostały szczegółowo wymienione przez biegłego z zakresu budownictwa wydającego opinię w niniejszej sprawie na stronie 31 i 32 opinii (k. 538,539 akt).

Jak wynika z opinii biegłego K. D. (1) (k. 508 i nast.) łączna wartość robót wykonanych przez pozwanego wynosi brutto 587.448,07 zł, a więc przekracza kwotę wynagrodzenia umownego o 98.214,89 zł, przy czym wartość robót dodatkowych (nie ujętych w kosztorysie stanowiącym załącznik do umowy, ani w kosztorysie stanowiącym załącznik do aneksu do umowy), a rzeczywiście zrealizowanych wynosi 83.965,05 zł brutto.

Opisany wyżej stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody z dokumentów, uznając je za w pełni wiarygodne, a także w oparciu o opinię biegłego K. D. oraz zeznania świadków P. M. (1) (k. 323 i 388), K. T. (k. 324), A. O. (2) (327), W. L. (328), P. R. (k.329; zapis audio-video rozprawy z dnia 26 marca 2015r. obejmujący zeznania świadków k. 333, odnośnie uzupełniającego przesłuchania P. M. na rozprawie 21 maja 2015r. k. 394), J. O. (k. 389), A. C. (k. 390), K. C. (k. 391), A. P. (k. 392; zapis audio-video rozprawy z dnia 21 maja 2015r. na której przesłuchano świadków k. 394), S. Z. (k. 413; zapis rozprawy z dnia 18 czerwca 2015r. k. 418) oraz przesłuchanie stron tj. przesłuchanie J. N. (k. 450), T. K. (k. 451) i K. G. (k. 452; zapis audio – video rozprawy, na której przesłuchano strony k. 455). Zeznania świadków i stron w zakresie w jakim posiadali oni wiedzę o zdarzeniach istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy Sąd uznał za wiarygodne, znajdują one zresztą potwierdzenie w przedstawionych przez strony dokumentach dotyczących procesu inwestycyjnego. Zeznania świadka H. P. (k. 326) oraz przesłuchanego w charakterze strony J. J. (k. 416) nie wniosły do sprawy żadnych istotnych okoliczności.

Ustalenia w zakresie wyceny wykonanych prac, ich zakresu, a także zakresu prac objętych kolejnymi kosztorysami i prac, które zostały wykonane pomimo tego, iż nie zostały uwzględnione w żadnym z kosztorysów Sąd dokonał w oparciu o opinię biegłego z zakresu budownictwa K. D. (opinia pisemna k. 508 i nast., ustne wyjaśnienia do opinii złożone na rozprawie w dniu 12 stycznia 2017r. k. 854; zapis audio-video rozprawy k. 861). Opinię Sąd uznał za wyczerpującą, rzetelną i wiarygodną. Biegły ze starannością i szczegółowością przeanalizował stan faktyczny sprawy i w sposób zrozumiały wypowiedział się odnośnie wszystkich zagadnień objętych tezą dowodową. W sposób szczegółowy omówił z punktu widzenia posiadanej wiedzy specjalistycznej wszelkie kwestie dotyczące sporządzonych przez strony kosztorysów, a także wykonanych w rzeczywistości prac budowlanych. Składając ustne wyjaśnienia do opinii biegły w rzetelnie i szczegółowo odniósł się do wszystkich zarzutów i wątpliwości zgłaszanych przez strony po zapoznaniu się z opinią pisemną. Podtrzymał wnioski opinii pisemnej i wyjaśnił w sposób nie budzący wątpliwości podstawy z jakich te wnioski wyprowadził. W tej sytuacji nie było żadnych przesłanek do dopuszczania kolejnych opinii biegłego na te same okoliczności , ani też do dopuszczania dalszych opinii uzupełniających. Uwzględnianie wniosków powoda w tym zakresie prowadziłoby jedynie do przedłużenia postępowania i generowania dalszych nieuzasadnionych kosztów procesu. Nie było też podstaw do poszerzania opinii biegłego o zagadnienia związane z jakością wykonanych prac. Strona powodowa wywodziła swoje żądania z art. 410 § 2 k.c. domagając się zwrotu świadczenia nienależnego. Zgłoszone żądanie nie obejmowało żadnych roszczeń odszkodowawczych czy też gwarancyjnych, a zatem ewentualna wadliwość wykonanych robót nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ( art. 227 k.p.c.).

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Strona powodowa w niniejszej sprawie nie wykazała aby przesłanki zastosowania cytowanego przepisu zostały spełnione w niniejszej sprawie. Jak wynika z dokonanych wyżej ustaleń należne pozwanemu wynagrodzenie zgodnie z umową i aneksem do umowy wynosić miało łącznie 489.233,18 zł ( 322.774,64 zł określone w umowie plus 166.458,54 zł wskazane w aneksie do umowy). Kwota faktycznie wypłacona przez powoda pozwanemu to 489.231,68 zł ( a więc kwota niższa o 1,50 zł od wynagrodzenia należnego). Wartość prac wykonanych przez pozwanego na rzecz powoda to 587.448,07 zł, przy czym wartość robót dodatkowych (nie ujętych w kosztorysie stanowiącym załącznik do umowy, ani w kosztorysie stanowiącym załącznik do aneksu do umowy), a zrealizowanych wynosi 83.965,05 zł . Wartość prac wykonanych i objętych kosztorysami załączonymi do umowy i aneksu wynosi zatem 587.448,07 odjąć 83.965,05, co daje 503.483,02 złote. Kwota wypłacona przez powoda pozwanemu była zatem nieco niższa niż wynagrodzenie określone umową pierwotną i aneksem i znacząco niższa niż wartość wykonanych prac. Nie doszło więc do żadnej nadpłaty, która mogłaby być traktowana jako świadczenie nienależne. Okoliczność, że powód wypłacał pozwanemu środki przed wykonaniem prac jest bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, skoro ostatecznie prace zostały wykonane, a nadpłaty, na którą powód się powołuje nie doszło. Bez znaczenia dla oceny sprawy są także nieprawidłowości w zakresie sporządzenia kosztorysów ofertowych, które były podstawą do ustalenia umownego wynagrodzenia. W istocie, jak wynika z opinii biegłego, niektóre pozycje tych kosztorysów są zawyżone, niemniej wartość wykonach prac ogółem (przy czym chodzi tu o prace objęte kosztorysami) jest wyższa niż kwoty wynikające z kosztorysów, a co za tym idzie wyższa niż ustalone przez strony wynagrodzenie. Nie ma zatem podstaw, aby już po wykonaniu umowy przez pozwanego, powód kwestionował wyliczenia zawarte w kosztorysie, powołując się na to iż uiszczając należne pozwanemu zgodnie z umową wynagrodzenie dokonał świadczenia nienależnego. Po stronie powoda nie doszło do żadnego uszczuplenia majątkowego, przeciwnie – jak już wskazano wyżej wartość wykonanych prac objętych umową i aneksem była wyższa niż wypłacone pozwanemu wynagrodzenie. Świadczenie powoda nastąpiło na skutek wykonania ważnej czynności prawnej, na rzecz podmiotu wobec którego powód był zobowiązany, podstawa prawna tego świadczenia istniała w chwili jego dokonania, a zamierzony cel świadczenia jakim było wykonanie prac remontowo – budowlanych został osiągnięty. W tej sytuacji roszczenie zgłoszone w trybie art. 410 § 2 k.c. podlegało oddaleniu.

Odnosząc się do żądania zapłaty kary umownej, Sąd miał na względzie przede wszystkim fakt, iż kara zastrzeżona w § 8 umowy z dnia 18 listopada 2011r. na wypadek przekroczenia terminów zagwarantowanych przez pozwanego dla wykonania przedmiotu umowy naliczana miała być od terminu zakończenia prac określonego w tej umowie tj. od do 28 lutego 2012r. Wysokość kary strony ustaliły jako stawkę procentową liczoną od wynagrodzenia określonego umową za każdy dzień opóźnienia w zakończeniu robót , nie więcej ni 10% stawki określonej w tejże umowie. Bezsporne jest, że już po dacie określonej w umowie jako termin zakończenia robót strony w dniu 30 kwietnia 2012r. podpisały aneks do umowy, ustalając zakres dalszych prac i ustalając wynagrodzenie za ich wykonanie. Sformułowanie użyte w aneksie, które brzmi: „Za wykonanie przedmiotu umowy określonego w § 1 ust. 1 niniejszej umowy Zamawiający (powód) zapłaci Wykonawcy (pozwanemu) kwotę 322.774,64 zł brutto . Ponadto Wykonawca zobowiązuje się do wykonania robót dodatkowych określonych w kosztorysie uzupełniającym do projektu z dnia 20.04.2012r. sporządzonym przez Pana K. G. , za które Zamawiający zobowiązuje się zapłacić kwotę 166 458,54 zł.” wskazuje na to, że strony w dniu podpisania aneksu akceptowały fakt, iż prace objęte umową pierwotną nie zostały zakończone w dacie określonej w umowie. Okoliczność ta wynikała również z charakteru prac objętych umową, które w części były tego rodzaju, że ich wykonanie było celowe dopiero po wykonaniu robót dodatkowych objętych aneksem. W aneksie nie dokonano zmiany postanowień umowy dotyczących naliczania kary umownej, niemniej zważywszy na cytowaną wyżej treść aneksu oraz datę jego zawarcia oczywistym jest, że termin zakończenia prac określony w umowie pierwotnej na 28 lutego 2012r. musiał zostać zmieniony i jako taki nie może stanowić podstawy do naliczania kary. Powód w żaden sposób nie wykazał, że ustalono nowy termin zakończenia prac. Nowego terminu nie określono w aneksie, nie przedstawiono też żadnych innych dowodów na to, że nowy termin zakończenia robót od którego można naliczać karę umowną został ustalony na piśmie czy też w formie ustnej bądź w sposób dorozumiany. W tej sytuacji twierdzenia powoda, iż nowy termin zakończenia prac miał wynosić 3 miesiące od daty podpisania aneksu i upłynął najpóźniej w dniu 31 lipca 2012r. są jedynie jednostronną interpretacją treści umowy. Jako, że interpretacja ta nie ma żadnego oparcia w umowie i nie była objęta wolą drugiej strony umowy, nie może być traktowana jako element umowy w rozumieniu art. 65 § 2 k.c.

Zgodnie z art. 483 § 1k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Jak wynika z treści omawianej regulacji zastrzeżenie kary umownej może nastąpić zarówno na wypadek niewykonania zobowiązania, jak i na wypadek jego nienależytego wykonania tj. naruszenia innych postanowień umownych, w tym dotyczących terminu wykonania umowy. W każdym jednak wypadku strony muszą ustalić w umowie elementy przedmiotowo istotne kary tj. określić zobowiązanie (albo pojedynczy obowiązek), którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie skutkować ma zapłatą kary, a także określić świadczenie stanowiące karę umowną. Kara umowna winna być wyrażona w pieniądzu, przy czym może być określona kwotowo jak i procentowo (jako określony procent wartości świadczenia będącego przedmiotem umowy). W każdym wypadku jednak określenie wysokości kary musi nastąpić przez wskazanie takich kryteriów, przy pomocy których w przyszłości będzie możliwe ustalenie sumy, którą dłużnik zobowiązany będzie zapłacić wierzycielowi . Innymi słowy zastrzeżenie kary umownej „w określonej sumie” oznacza konieczność wskazania przez strony oznaczonej kwoty lub posłużenie się innym miernikiem odnoszącym się do stałej wartości ukształtowanym w taki sposób, iż wyliczenie kary stanowi jedynie czynność arytmetyczną (por. Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, .H. Beck 2013 – tezy 56 i nast. do art. 483 k.c.; System prawa prywatnego, Prawo zobowiązań, część ogólna, red. E Łętowska, wyd. C.H. Beck 2013 – art. 483 k.c.).

W mniejszej sprawie opisane wyżej elementy przedmiotowo istotne kary umownej nie zostały określone. Postanowienia umowy z dnia 18 listopada 2011r. po uzupełnieniu tejże umowy aneksem z dnia 30 kwietnia 2012r. nie pozwalają na dokonanie wykładni zapisów o karze umownej za opóźnienie w taki sposób, aby możliwe było jednoznaczne ustalenie wysokości tej kary. Przede wszystkim nie można na ich podstawie ustalić terminu początkowego naliczania kary co do żadnej z części umowy, a tym samym niemożliwe jest jej wyliczenie na podstawie samego tylko działania arytmetycznego i już z tego tylko powodu w ocenie Sądu zastrzeżenie kary umownej nie może być uznane za skuteczne. Ponadto strony nie sprecyzowały czy kara ma być naliczana wyłącznie od kwoty pierwotnie wymienionej w umowie, czy także od kwoty przewidzianej w aneksie za wykonanie robót dodatkowych, istnieją zatem wątpliwości od jakiej kwoty kara ma być naliczana. W tych warunkach Sąd uznał roszczenie o zapłatę kary umownej za nie mające uzasadnienia w umowie zawartej przez strony, co skutkowało jego oddaleniem.

Bezsporne było między stronami, że w toku procesu w oparciu o tytuł wykonawczy jakim był natychmiast wykonalny wyrok zaoczny z dnia 18 grudnia 2014r. opatrzony klauzulą wykonalności powód wyegzekwował od pozwanego kwotę 101.889,04 zł, na którą złożyły się należność główna tj. 91.551,83 zł oraz odsetki od tej kwoty w wysokości 6.737,21 zł. Na wniosek pozwanego złożony w trybie art. 338 § 1 k.p.c. Sąd uchylając wyrok zaoczny i oddalając powództwo zasądził od powoda na rzecz pozwanego 101.889,04 zł tytułem zwrotu wyegzekwowanego świadczenia. Oddalono natomiast wniosek w części w jakiej pozwany domagał się odsetek ustawowych od w/w kwoty od 11 marca 2015r. albowiem odsetki te nie mieszczą się w granicach wyegzekwowanego świadczenia.

O kosztach procesu orzeczono w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. zasądzając od powoda na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego wraz z kosztami opłaty od pełnomocnictwa.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk