Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 października 2016 roku w sprawie z powództwa S. F. przeciwko A. Ż. (1) i A. Ż. (2) o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi zasądził od pozwanych na rzecz powoda kwotę 3.960 zł wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia 24 września 2014 roku do dnia zapłaty płatną w ten sposób, iż zapłata przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego do wysokości dokonanej zapłaty (pkt. 1), a także zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 1407 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt. 2), w pozostałym zaś zakresie oddalił powództwo (pkt. 3) w pkt. 4 Sąd przyznał także adwokat E. M. – Kancelaria Adwokacka w Ł. kwotę 5904 zł I tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanym z urzędu i nakazuje kwotę tę wypłacić Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa
w Ł., zaś nieuiszczone koszty sądowe przenosi na rachunek Skarbu Państwa (pkt.5).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik z urzędu pozwanych, zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt. 1 i 2. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na:

a)  sprzeczność w ustaleniu spornych okoliczności sprawy poprzez przyjęcie, że powód od 2012 r. wezwał pozwanych do zapłaty czynszu za korzystanie
z nieruchomości, podczas gdy Sąd jednocześnie ustala, iż pismem z dnia 2 marca 2012 r. powód wezwał pozwanych jedynie do „dobrowolnego opróżnienia lokalu
i wydania nieruchomości oraz ustala, iż „przed wygaśnięciem stosunku prawnego łączącego strony pozwani nie byli zobowiązani do uiszczania jakichkolwiek opłat czynszowych”,

b)  błędnym ustaleniu okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy poprzez przyjęcie, że pozwani zostali wezwani do uiszczania opłat za korzystanie z nieruchomości na rzecz powoda, w sytuacji, gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje żadnych podstaw do przyjęcia w/w twierdzeń udowodnione;

1.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, szczególności poprzez błędną ocenę dowodu w postaci dokumentu – pisma z dnia 2 marca 2012 r. poprzez uznanie, iż powód wzywał pozwanych do zapłaty czynszu za korzystanie z nieruchomości, co jest wbrew treści ww. dokumentu;

2.  naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. poprzez nierozpoznanie wszystkich wniosków dowodowych [głoszonych przez pozwanych, tj zgłoszonych w treści pisma z dnia 17 grudnia 2015 r. i 22 marca 2016 r. zmierzających do ustalenia kwestii istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, a zmierzających do ustalenia czy w ogóle jest możliwy wynajem zajmowanego przez pozwanych lokalu przy istniejącym stanie technicznym (powód nie zapewnia korzystania z wody z odpływem, nie ma komórki na opał, brak jest łazienki i we) a tym samym czy istnieje podstawa do ustalenia stawki czynszu za korzystanie z przedmiotowego lokalu;

3.  naruszenie art. 224 k.p.c. poprzez zamknięcie rozprawy bez rozpoznania wszystkich zawnioskowanych przez pozwanych wniosków dowodów, określonych w treści pisma z dnia 17 grudnia 2015 r. i 22 marca 2016 r.;

4.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 328 §2 k.p.c., polegające na sporządzeniu uzasadnienia w sposób, który powoduje, że nie podlega w istocie kontroli instancyjnej, a to na skutek sprzeczność wewnętrzną ustaleń faktycznych, błędne wbrew zgromadzonemu materiałowi dowodowemu ustaleniu, iż powód wezwał pozwanych do zapłaty czynszu na jego rzecz, jak również całkowite zaniechanie wyjaśnienia podstawy prawnej zasądzonej kwoty.

Ponadto pełnomocnik pozwanych zgłosił zarzut potrącenia z roszczeniem powoda roszczeń, jakie przysługują pozwanym od powoda z tytułu nakładów poniesionych na nieruchomość przy ul. (...) ograniczonych w niniejszym postępowaniu do kwoty 3.960,00 zł.

W oparciu o wskazane zarzuty pełnomocnik pozwanych wniósł o Zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości; przyznanie pełnomocnikowi pozwanych A. I A. Ż. (2) kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej urzędu w niniejszym postępowaniu wedle norm przepisanych. Które to koszy nie zostały opłacone w całości ani w części, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania spraw do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz przyznanie pełnomocnikowi pozwanych A. i A. Ż. (2) kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w niniejszym postępowaniu wedle norm przepisanych, które to koszy nie zostały opłacone w całości ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, co czyni zbędnym ich ponowne przytaczanie w tym miejscu. Ustalenia te Sąd I Instancji poparł wnikliwą i rzetelną analizą zebranych dowodów, a ocena tych dowodów dokonana przez ten Sąd odpowiada zasadom logiki i obejmuje wszystkie okoliczności sprawy. Sąd Rejonowy powołał także prawidłową podstawę prawną wyroku, przytaczając w tym zakresie stosowne przepisy. Sąd II instancji nie dostrzega również naruszenia przepisów prawa materialnego, które zobligowany byłby wziąć pod uwagę z urzędu.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., jako że ewentualne wady uzasadnienia mogą utrudnić w stopniu znacznym, lub też wręcz zniweczyć możliwość prześledzenia toku rozumowania sądu a quo, a tym samym, zbędne byłoby odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacji. W ocenie Sądu zarzut ten nie jest trafny. Sąd Okręgowy w pełni podziela bowiem w tej kwestii stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 7 stycznia 2010 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II UK 148/09 opubl. w LEX nr 577847, zgodnie z którym zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może znaleźć zastosowanie w tych wyjątkowych sytuacjach, w których treść uzasadnienia orzeczenia Sądu I Instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia, a to dlatego, że sposób sporządzenia uzasadnienia orzeczenia z natury rzeczy nie ma wpływu na wynik sprawy jako, że uzasadnienie wyraża jedynie motywy wcześniej podjętego rozstrzygnięcia. Taka sytuacja w realiach niniejszej sprawy nie ma zaś miejsca. Pisemne motywy zaskarżonego orzeczenia przedłożone przez Sąd Rejonowy dostatecznie spełniają funkcję przypisaną przez ustawę temu dokumentowi sprawozdawczemu, umożliwiając odtworzenie rozumowania sądu orzekającego, które znalazło wyraz w sentencji zapadłego orzeczenia. Dokonanie przez Sąd Rejonowy nieprawidłowych ustaleń faktycznych w wyniku błędnej, w ocenie strony apelującej, oceny dowodów nie może stanowić podstawy do skutecznego podniesienia zarzutu naruszenia
art. 328 § 2 k.p.c.

Za niezasadny uznać należy, zawarty w apelacji, zarzut przekroczenia przez Sąd I instancji granicy swobodnej oceny dowodów, bowiem skuteczna obrona stanowiska skarżącego w tym zakresie wymagałaby wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego oraz brak jest wszechstronnej oceny wszystkich istotnych dowodów (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 1998 r. II UKN 151/98 - OSNAPiUS 1999/15/492; z 4 lutego 1999 r. II UKN 459/98 - OSNAPiUS 2000/6/252; z 5 stycznia 1999 r. II UKN 76/99 - OSNAPiUS 2000/19/732). Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok SN z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00 LEX nr 56906). Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy w sposób należyty wyjaśnił sprawę, a przeprowadzona ocena dowodów jest prawidłowa i odpowiada powyższym kryteriom. Apelacja strony pozwanej nie wykazuje uchybień w rozumowaniu Sądu które podważałyby prawidłowość dokonanej oceny. Naruszenie zasad swobodnej oceny dowodów nie może zaś polegać na przedstawieniu przez stronę alternatywnego stanu faktycznego, a tylko na podważeniu przesłanek tej oceny z wykazaniem, że jest ona rażąco wadliwa lub oczywiście błędna - czego, zdaniem Sądu Okręgowego, skarżący we wniesionej apelacji nie uczynili.

Uchybienia w powyższym zakresie strona apelująca upatrywała w błędnej ocenie dowodu w postaci dokumentu – pisma z dnia 2 marca 2012 roku poprzez uznanie, iż powód wzywał pozwanych do zapłaty czynszu za korzystanie z nieruchomości, co jest wbrew treści ww. dokumentu, z którego wynika jedynie wezwanie pozwanych do dobrowolnego opróżnienia lokalu i wydania nieruchomości. Tymczasem powyższe wnioski nie wchodziły
w zakres ustaleń faktycznych, nie stanowiły wniosków zmierzających do odtworzenia, ustalenia stanu faktycznego w sprawie. Były to zapatrywania prawne Sądu I instancji, nie mogły więc podlegać ocenie w świetle art. 233 § 1 k.c. mającego wpływ w procesie na ustalanie faktów, a nie na ich interpretację w kontekście określonej normy prawnej, którą to regulują przepisy prawa materialnego. Tym samym niezasadny jest zarzut poczynienia przez Sąd Rejonowy sprzecznych ustaleń faktycznych w odniesieniu do zgromadzonym dowodów. Poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne znajdują pełne oparcie w przeprowadzonych dowodach w szczególności w postaci zebranych dokumentów oraz opinii biegłego. Sąd Okręgowy nie stwierdza w tym zakresie żadnych uchybień. Sąd I instancji oceniając zasadność dochodzonego pozwem roszczenia słusznie uznał, że jest ono uzasadnione jedynie w części, to jest odnośnie okresu od maja 2012 roku do 22 maja 2014 roku. Jak wynika bowiem z akt sprawy powód w piśmie z dnia 2 marca 2012 roku wezwał pozwanych do dobrowolnego opróżnienia i wydania przedmiotowego lokalu mieszkalnego w terminie do dnia 30 kwietnia 2012 roku, zaś pozwani nie zadośćuczynili w/w wezwaniu.
W tych okolicznościach należało uznać, że umowa wygasła z chwilą upływu terminu oznaczonego w wezwaniu pozwanych do opróżnienia lokali i jego wydania powodowi,
tj. z dniem 30 kwietnia 2012 roku. Zatem od dnia 1 maja 2012 roku pozwani korzystali
z lokalu bez podstawy prawnej, co skutkowało zgodnie z powołanym przez Sąd I instancji
art. 18 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 150 – dalej u.o.p.l.) obowiązkiem uiszczania przez nich do dnia opróżnienia lokalu odszkodowania odpowiadającego wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu (ust. 2). Sąd słusznie wskazał przy tym, że roszczenie obejmujące okres od dnia 22 maja 2014 roku tj. od dnia wydania prawomocnego orzeczenia o eksmisji pozwanych z lokalu przy
ul. (...) w Ł. do dnia 31 sierpnia 2014 roku podlegało oddaleniu. Biorąc bowiem pod uwagę treść przepisu art. 18 ust. 3 ustawy, zgodnie z którym osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł, a przy tym fakt, że pozwani przed wygaśnięciem stosunku prawnego łączącego strony nie byli zobowiązani do uiszczenia jakichkolwiek opłat czynszowych, brak było podstaw prawnych do uwzględnienia roszczenia powoda w tym zakresie. Sąd Okręgowy stanowisko Sądu Rejonowego w pełni podziela i nie dostrzega w tym zakresie żadnych nieprawidłowości.

Nieuzasadnione były także zarzuty dotyczące naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c., a także art. 224 k.p.c. poprzez nierozpoznanie wszystkich wniosków dowodowych zgłoszonych przez pozwanych. Wskazać należy, że o ile Sąd nie odniósł się do przedmiotowych wniosków dowodowych, to wbrew stanowisku apelujących uchybienie to nie miało wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Wątpliwości strony co do ustalenia, czy w ogóle jest możliwy wynajem zajmowanego przez pozwanych lokalu przy istniejącym stanie technicznym zostały bowiem wyjaśnione w świetle dotychczasowych opiniach biegłego, w tym opinii uzupełniającej, której wnioski dały podstawę do rozstrzygnięcia spornych okoliczności sprawy. Jak wynika z akt sprawy biegły wydając opinię uwzględnił bardzo niski standard budynku, jak również lokalu w budynku przy ulicy (...) oraz minimalne wyposażenie w urządzenia techniczne i w tych warunkach uznał, że uzasadnionym jest przyjęcie jako rynkowej, minimalnej stawki czynszu osiąganej na rynku najmu lokali mieszkalnych na terenie Ł.. Biegły odniósł się do wszystkich zastrzeżeń strony pozwanej, szczegółowo i przekonująco wyjaśniając podstawy prezentowanych wniosków w ramach pisemnej opinii uzupełniającej. Wskazać przy tym należy, że żądanie ponowienia lub uzupełnienia dowodu z opinii biegłych jest bezpodstawne, jeżeli sądy uzyskały od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania (wyrok SN z 1999-10-20 II UKN 158/99 OSNAPiUS 2001/2/51). Podkreślić należy również, iż dostateczne wyjaśnienie okoliczności spornych w sprawie nie jest równoznaczne z uzyskaniem dowodu korzystnego dla strony niezadowolonej z faktów wynikających z dowodów dotychczas przeprowadzonych (wyrok SN z 28 lutego 2001 roku, II UKN 233/00 L.). Zwraca na to także uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z 8 lipca 1999 roku, II UKN 37/99 OSNAPiUS 2000/20/741 wskazując, że sąd nie jest obowiązany do uwzględniania kolejnych wniosków dowodowych strony tak długo, aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę i pomija je od momentu dostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy (art. 217 § 2 k.p.c.).

Ponieważ w apelacji strona pozwana podniosła procesowy zarzut potrącenia kwoty 3.960 zł wskazać należy, że zarzut potrącenia dokonanego przed wszczęciem postępowania lub w toku pierwszej instancji może być skutecznie podniesiony w zasadzie tylko przed zamknięciem rozprawy w pierwszej instancji bowiem podniesiony dopiero w postępowaniu apelacyjnym może być przez sąd apelacyjny pominięty z uwagi na możliwość jego powołania przed sądem pierwszej instancji. Zarzut potrącenia dokonanego po zamknięciu rozprawy w pierwszej instancji lub w toku drugiej instancji może być skutecznie podniesiony aż do zamknięcia rozprawy apelacyjnej (por. wyrok SN z dnia 09.10.2003 r., V CK 319/02). Zgłoszenie zarzutu potrącenia w postępowaniu apelacyjnym podlega jednak ograniczeniom dowodowym przewidzianym dla tego stadium postępowania sądowego. Oznacza to ograniczenie skutecznego powołania się na ten zarzut do granic stanu faktycznego już wykazanego przed sądem pierwszej instancji lub okoliczności opartych na nowych faktach i dowodach dopuszczalnych w postępowaniu przed sądem apelacyjnym (por. wyroki SA w Katowicach z dnia 21.05.2013 r., V ACA 638/12, i SA w P. z dnia 28.05.2014 r., I ACA 308/14 i SA w P. z dnia 25 maja 2006 r., I ACa 1315/05,LEX nr 214269).
Jak wyjaśnił również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 czerwca 2012 r., III CSK 317/11, oświadczenie o potrąceniu stanowi materialnoprawną podstawę procesowej czynności pozwanego w postaci zarzutu potrącenia. Pozwany w ramach tego zarzutu oświadcza wolę potrącenia, powołując się na fakt dokonania potrącenia i wynikające z niego skutki prawne, obejmujące trwałe zniweczenie żądania powoda. Jakkolwiek dla zarzutu potrącenia, jak i innych zarzutów procesowych, także opartych na materialnoprawnych podstawach, przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują żadnych wymagań formalnych, a zatem nie stosuje się do nich wymagań przewidzianych dla pozwu w art. 187 § 1 KPC, to swoboda wyboru formy zgłoszenia zarzutu potrącenia (art. 60 KPC) i podleganie jedynie ogólnym wymaganiom dotyczącym zarzutów, nie oznacza dowolności w jego formułowaniu. Poza wymogiem oświadczenia o potrąceniu pozwany powinien zindywidualizować swoją wierzytelność, skonkretyzować jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazać przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania. Te zaś nie zostały przez stronę pozwaną w żadnym zakresie wykazane. Obrona strony pozwanej w postępowaniu odwoławczym polegała głównie na zgłoszeniu i to jedynie z tzw. ostrożności procesowej przedmiotowego zarzutu, wynikającego jedynie z treści uzasadnienia niekorzystnego dla strony pozwanej rozstrzygnięcia. Dlatego też w ocenie Sądu Okręgowego nie mógł być uznany za skutecznie podniesiony.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., uznając, że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności pozwalające na odstąpienie od podstawowej zasady rozstrzygania o kosztach procesu – odpowiedzialności za wynik na rzecz zasady słuszności. Istotne było to, iż pozwani do czasu wydania prawomocnego orzeczenia, a zatem także po wydaniu rozstrzygnięcia przez Sąd pierwszej instancji, posiadali subiektywne przekonanie o zasadności swojego stanowiska. Za nieobciążaniem pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego przemawiała także ich trudna sytuacja majątkowa, zdrowotna i osobista.

Zważywszy, że w toku postępowania drugoinstancyjnego pozwani korzystali z przyznanej z urzędu pomocy (...) Sąd Okręgowy przyznał i nakazał wypłacić na rzecz ustanowionego z urzędu pełnomocnika ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi kwotę 738 zł, obejmującą podatek VAT w wysokości 23% - 8 pkt. 3 w zw. z §16 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2015.1801).