Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Barbara Puchalska (spr.)
Sędziowie:	SSO Bogusław Suter SSR del. Sławomir Kuczyński
Protokolant:	st. sekr. sąd. Zofia Szczęsnowicz

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku M. B.

z udziałem J. B. (1)

o podział majątku wspólnego i dział spadku

na skutek apelacji uczestniczki postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 10 kwietnia 2013 r. sygn. akt II Ns 42/12

postanawia:

I.  oddalić apelację;

II.  stwierdzić, iż zainteresowani we własnym zakresie ponoszą koszty postępowania odwoławczego związane ze swym udziałem
w sprawie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku:

I. ustalił, że w skład majątku wspólnego A. B. i J. B. (1) wchodzą:

1)  odrębna własność lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) składającego się z 3 pokoi i kuchni oraz przedpokoju i łazienki z ubikacją, o łącznej powierzchni 52,30m ², usytuowanego na parterze domu wielomieszkaniowego, położonego w B., przy ulicy (...), dla którego to lokalu w Sądzie Rejonowym w Białymstoku urządzona jest księga wieczysta Kw Nr (...) wraz ze związanym z nią udziałem w wysokości (...) części w nieruchomości wspólnej, to jest we współwłasności działki gruntu położonej w B., przy ulicy (...), oznaczonej w obrębie (...) Ś. numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 0,2272 ha oraz we współwłasności budynku położonego na wyżej wymienionej działce gruntu (to jest w B., przy ulicy (...)) i urządzeń służących do wspólnego użytku ogółu mieszkańców – o wartości 149 684 zł,

2)  samochód osobowy marki T. (...), numer rejestracyjny (...), numer VIN: (...) – o wartości 8000 zł,

3)  samochód osobowy marki S. (...), numer rejestracyjny (...), numer VIN (...) – o wartości 9000 zł,

4)  środki pieniężne w kwocie 16 960,76 zł,

5)  10 udziałów w Przedsiębiorstwie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. (numer KRS (...)) – o wartości 5000 zł;

II. ustalił, że w skład spadku po zmarłym A. B. wchodzi udział w wysokości ½ części w majątku wspólnym, szczegółowo opisanym powyżej, w punkcie I podpunkt od 1 do 5 sentencji niniejszego postanowienia;

III. ustalił, że uczestniczka postępowania J. B. (1) z majątku osobistego poczyniła nakład na majątek wspólny szczegółowo opisany powyżej w punkcie I sentencji niniejszego postanowienia w wysokości 5628,10 zł;

IV. oddalił w pozostałym zakresie wniosek uczestniczki postępowania J. B. (1) o ustalenie tego, że ze swego majątku osobistego poczyniła nakłady na majątek wspólny szczegółowo opisany powyżej w punkcie I sentencji niniejszego postanowienia;

V. ustalił, że z majątku wspólnego A. B. i uczestniczki postępowania J. B. (1) został poczyniony nakład na majątek osobisty uczestniczki postępowania J. B. (1) w wysokości 20.579 zł;

VI. ustalił, że z majątku wspólnego A. B. i uczestniczki postępowania J. B. (1) został poczyniony wydatek na majątek osobisty uczestniczki postępowania J. B. (1) w wysokości 1491,06 zł;

VII. ustalił, że wnioskodawca M. B. uiścił dług spadkowy po zmarłym A. B. w wysokości 5.000 zł.;

VIII. ustalił, że uczestniczka postępowania J. B. (1) uiściła dług spadkowy po zmarłym A. B. w wysokości 12.119,78 zł.;

IX. oddalił wniosek uczestniczki postępowania J. B. (1) o ustalenie tego, że w ramach działu spadku po A. B. na poczet schedy spadkowej wnioskodawcy M. B. podlegają zaliczeniu otrzymane przez niego darowizny;

X. dokonał podziału majątku wspólnego A. B. i J. B. (1) szczegółowo opisanego powyżej w punkcie I podpunkt od 1 do 5 sentencji niniejszego postanowienia oraz dokonał działu spadku po zmarłym A. B., szczegółowo opisanego powyżej, w punkcie II sentencji niniejszego postanowienia w ten sposób, iż:

1) na rzecz wnioskodawcy M. B. przyznał:

a)  5 spośród 10 udziałów szczegółowo opisanych powyżej w punkcie I podpunkt 5 sentencji niniejszego postanowienia – o wartości 2500 zł,

b)  kwotę 1313,07 zł. z wymienionej w punkcie I podpunkt 4 sentencji niniejszego postanowienia ogólnej kwoty środków pieniężnych wynoszącej 16 960,76 zł;

2) na rzecz uczestniczki postępowania J. B. (1) przyznał:

a)  odrębną własność lokalu mieszkalnego wraz z związanym z tą własnością udziałem w nieruchomości wspólnej, szczegółowo opisaną powyżej w punkcie I podpunkt 1 sentencji niniejszego postanowienia – o wartości 149 684 zł,

b)  samochód osobowy marki T. (...), szczegółowo opisany powyżej, w punkcie I podpunkt 2 sentencji niniejszego postanowienia – o wartości 8000 zł,

c)  samochód osobowy marki S. (...), szczegółowo opisany powyżej, w punkcie I podpunkt 3 sentencji niniejszego postanowienia – o wartości 9000 zł,

c)  5 spośród 10 udziałów szczegółowo opisanych powyżej, w punkcie I podpunkt 5 sentencji niniejszego postanowienia – o wartości 2500 zł,

d)  kwotę 15 647,69 zł. z wymienionej w punkcie I podpunkt 4 sentencji niniejszego postanowienia ogólnej kwoty środków pieniężnych wynoszącej 16 960,76 zł;

XI. zasądził tytułem dopłaty z racji wyrównania udziałów od uczestniczki postępowania J. B. (1) na rzecz wnioskodawcy M. B. kwotę 41 648,72 zł. płatną w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności tej kwoty;

XII. ustalił sądowe koszty postępowania na kwotę 4530,24 zł uznając je za pokryte do kwoty 3200,60 zł;

XIII. zasądził od uczestniczki postępowania J. B. (1) na rzecz wnioskodawcy M. B. kwotę 967,74 zł tytułem zwrotu sądowych kosztów postępowania;

XIV. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy w Białymstoku) od uczestniczki postępowania tytułem niepokrytych sądowych kosztów postępowania kwotę 1329,64 zł;

XV. nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy w Białymstoku): wnioskodawcy kwotę 19,82 zł. zdeponowaną pod pozycją 4943/2012 ksz oraz kwotę 29,88 zł. zdeponowaną pod pozycją 396/2013 ksz; zaś uczestniczce postępowania kwotę 19,82 zł. zdeponowaną pod pozycją 4942/2012 ksz oraz kwotę 29,88 zł. zdeponowaną pod pozycją 290/2013 ksz;

XVI. stwierdził, że w pozostałym zakresie zainteresowani ponoszą koszty postępowania w związku ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i wnioski.

A. B. zmarł (...) roku w B., gdzie ostatnio stale zamieszkiwał przy ulicy (...). Sąd Rejonowy w Białymstoku postanowieniem z dnia 3 września 2009 roku w sprawie o sygn. akt II Ns 2329/09, stwierdził, iż spadek po wskazanym zmarłym na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli: żona J. B. (1) w ½ części oraz syn M. B. w ½ części.

A. B. i J. B. (1), którzy zawarli związek małżeński w dniu (...) roku, łączył ustrój wspólności majątkowej, do dnia śmierci spadkodawcy.

Uczestniczce postępowania J. B. (1) przed zawarciem związku małżeńskiego z A. B. przysługiwało spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w B. przy ulicy (...).

W dniu 19 kwietnia 1990 roku dokonano zamiany powyższego lokalu na lokal mieszkalny numer (...) położony w B. przy ulicy (...). Wkład mieszkaniowy za lokal mieszkalny numer (...) przy ulicy (...), przeniesiony na wkład lokatorski za lokal mieszkalny numer (...) przy ulicy (...) wynosił 1.580.000 złotych. Środki na uzupełnienie wkładu lokatorskiego w wysokości 512.000 złotych pochodziły z majątku wspólnego uczestniczki postępowania i A. B..

Decyzją Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej im. A. M. w B. z dnia 22 września 1994 roku przekształcono spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu numer (...) położonego przy ulicy (...) na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego. Wkład budowlany w związku z powyższym przekształceniem stanowił kwotę 44.960.000 i został pokryty w kwocie 2.092.000 złotych – poprzez zaliczenie posiadanego wkładu mieszkaniowego, w kwocie 25.000.000 złotych – poprzez wpłatę gotówkową pochodzącą z majątku wspólnego J. B. (1) i A. B., w kwocie 20.220.600 złotych – poprzez likwidację książeczki mieszkaniowej uczestniczki postępowania.

Mocą umowy z dnia 14 stycznia 2005 roku sporządzanej przed Notariuszem I. R. A numer (...) ustanowiono na rzecz J. B. (2) i A. małżonków B. odrębną własność lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) składającego się z 3 pokoi i kuchni oraz przedpokoju i łazienki z ubikacją, o łącznej powierzchni 52,30m ^{( 2)}, usytuowanego na parterze domu wielomieszkaniowego, położonego w B., przy ulicy (...), dla którego to lokalu w Sądzie Rejonowym w Białymstoku urządzona jest księga wieczysta Kw Nr (...) wraz ze związanym z nią udziałem w wysokości (...) części w nieruchomości wspólnej, to jest we współwłasności działki gruntu położonej w B., przy ulicy (...), oznaczonej w obrębie (...) Ś. numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 0,2272 ha oraz we współwłasności budynku położonego na wyżej wymienionej działce gruntu, to jest w B., przy ulicy (...), i urządzeń służących do wspólnego użytku ogółu mieszkańców. Wartość odrębnej własności przedmiotowego lokalu mieszkalnego została ustalona zgodnie przez zainteresowanych w toku postępowania na kwotę 149.684 złotych.

W trakcie trwania wspólności małżeńskiej A. B. i J. B. (1) nabyli samochód osobowy marki T. (...), numer rejestracyjny (...), numer VIN: (...) – o wartości 8.000 złotych oraz samochód osobowy marki S. (...), numer rejestracyjny (...), numer VIN: (...) – o wartości 9.000 złotych.

A. B. posiadał 10 udziałów w Przedsiębiorstwie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. (numer KRS (...)) – o wartości 5.000 złotych.

Uczestniczka postępowania J. B. (1) poczyniła nakład z majątku osobistego na majątek wspólny jej i A. B. w wysokości 5.628,10 złotych.

A. B. i J. B. (1) poczynili nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania J. B. (1) w łącznej wysokości 20.579 złotych.

A. B. i J. B. (1) poczynili wydatek z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania J. B. (1) w wysokości 1.491,06 złotych.

Wnioskodawca M. B. uiścił dług spadkowy po wskazanym zmarłym w wysokości 5.000 złotych. Z kolei uczestniczka postępowania J. B. (1) uiściła dług spadkowy w wysokości 12.119,78 złotych.

Spadkodawca A. B. w dacie śmierci posiadał oszczędności w Banku (...) na rachunku bankowym numer (...) w kwocie 7.285,14 złotych.

Uczestniczka postępowania J. B. (1) w dacie ustania wspólności majątkowej posiadała oszczędności w Banku (...) na rachunku bankowym numer (...) w kwocie 6.456,92 złotych.

Uczestniczka postępowania pobrała ostatnie wynagrodzenie spadkodawcy A. B. w kwocie 3.218,70 złotych.

Kwestią sporną, wokół której skupiło się postępowanie dowodowe w rozpoznawanej sprawie były: zgłoszone przez J. B. (1) żądanie rozliczenia nakładu z jej majątku osobistego na majątek wspólny; zgłoszone przez wnioskodawcę żądanie rozliczenia nakładów i wydatków poniesionych z majątku wspólnego A. B. i J. B. (1) na majątek osobisty uczestniczki postępowania; zgłoszone przez zainteresowanych żądanie rozliczenia uiszczonych długów spadkowych; zgłoszone przez uczestniczkę postępowania J. B. (1) żądanie zaliczenia na poczet schedy spadkowej darowizn otrzymanych przez wnioskodawcę M. B..

Uczestniczka postępowania J. B. (1) wniosła o ustalenie, iż poniosła z majątku osobistego na majątek wspólny jej i A. B. nakłady stanowiące 100% wartości przedmiotowego prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego. Wskazywała, iż najpierw w celu dokonania przekształcenia powyższego prawa w lokatorskie prawo do lokalu dokonała w dniu 31.01.1990 roku spłaty kredytu w Spółdzielni Mieszkaniowej w kwocie 113.910 złotych, twierdząc, że powyższe środki pochodziły z jej majątku osobistego. Twierdziła, iż w celu dokonania zamiany lokalu dokonała wpłaty uzupełniającej w wysokości 527.000 złotych, w tym kwoty na fundusz wych. – społ. w kwocie 4.000 złotych, dopłaty do wkładu w kwocie 512.000 złotych, z tytułu zamiany mieszkania na kwotę 10.000 złotych oraz 1.000 złotych. Ponadto wskazała, iż w celu dopełnienia formalności związanych z przekształceniem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu dokonała wpłaty na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...) w B. w kwocie 45.220.600 złotych, na którą to kwotę składały się: kwota 25.000.000 złotych dokonana na podstawie dowodu wpłaty KP (...) oraz kwota 20.220.600 złotych jako przekaz środków z książeczki mieszkaniowej uczestniczki postępowania. J. B. (1) podnosiła, iż wszystkie wpłacone środki pieniężne pochodziły wyłącznie z jej majątku osobistego.

Sąd Rejonowy dokonując ustaleń posiłkował się sporządzoną w niniejszej sprawie opinią biegłej sądowej z zakresu księgowości I. S., która to biegła ustaliła, że wkład za mieszkanie lokatorskie numer (...) przy ulicy (...) w B., przeksięgowany w związku z zamianą tego mieszkania na mieszkanie lokatorskie numer (...) przy ulicy (...) w B. wynosił 1.580.000 złotych. Na uzupełnienie wkładu lokatorskiego uczestniczka postępowania wpłaciła do kasy Spółdzielni kwotę 512.000 złotych. Z opinii tej wynikało, iż z powodu braku stosownej dokumentacji, nie można jednoznacznie potwierdzić udziału kwoty spłaconego kredytu w kwocie wkładu mieszkaniowego. Ponadto biegła ustaliła, iż wkład budowlany w związku z przekształceniem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) przy ulicy (...), ustalony został przez Spółdzielnię na kwotę 44.960.000 złotych i został pokryty: w kwocie 2.092.000 złotych - poprzez zaliczenie posiadanego wkładu mieszkaniowego, w kwocie 25.000.000 złotych – poprzez wpłatę gotówkową wniesioną przez uczestniczkę, w kwocie 20.220.600 złotych – poprzez likwidację książeczki mieszkaniowej uczestniczki postępowania. Z likwidacji książeczki mieszkaniowej uczestniczki postępowania uzyskano kwotę 20.220.600 złotych, z czego: kwota 82.000 złotych – wkład, kwota 17.823.200 złotych – premia gwarancyjna, 2.335.400 złotych – odsetki. Biegła ponadto ustaliła, iż odsetki narosłe od wkładu od dnia założenia książeczki do dnia ślubu stanowiły kwotę 31.907 złotych, odsetki narosłe po dniu ślubu do dnia likwidacji książeczki stanowiły kwotę 2.303.493 złotych. W opinii uzupełniającej z dnia 27 lutego 2013 roku biegła podała, iż kwota 113.910 złotych spłaconego w dniu 30 stycznia 1990 roku kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami za mieszkanie lokatorskie przy ulicy (...), po przeliczeniu na warunki porównywalne wg stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku, przy zastosowaniu: średniorocznych wskaźników wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych korygujących stopień inflacji, wynosi 163 złotych, wskaźników wzrostu przeciętnych wynagrodzeń, wynosi 392 złotych, wskaźników ceny 1 mkw przyjmowanego dla wyliczenia premii gwarancyjnej, wynosi 651 złotych. Opinia ta nie była kwestionowana przez zainteresowanych.

Zdaniem Sądu Rejonowego wkład za mieszkanie lokatorskie numer (...) przy ulicy (...) w B., przeksięgowany w związku z zamianą tego mieszkania na mieszkanie lokatorskie numer (...) przy ulicy (...) w B., stanowiący kwotę 1.580.000 złotych, stanowił nakład z majątku osobistego uczestniczki postępowania, gdyż to uczestniczce postępowania przed zawarciem związku małżeńskiego z A. B. przydzielono spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ulicy (...). Zdaniem Sądu I instancji jedynie wkład na książeczce mieszkaniowej w wysokości 82.000 oraz odsetki od wkładu w wysokości 31.907 złotych narosłe do daty ślubu ze spadkodawcą tj. do dnia (...) roku stanowiły majątek osobisty uczestniczki postępowania. Późniejsze przysporzenia na książeczce, w szczególności naliczona premia gwarancyjna (17.823.200 złotych) i odsetki w wysokości 2.303.493 złotych, jako tzw. pożytki prawa stanowiły przedmiot majątku wspólnego.

Sąd Rejonowy uznał, iż kredyt mieszkaniowy za mieszkanie lokatorskie uczestniczki postępowania przy ulicy (...) w B. w kwocie 113.910 złotych został spłacony w dniu 30 stycznia 1990 roku ze środków pochodzących z majątku wspólnego spadkodawcy i uczestniczki postępowania. Sąd ten miał na uwadze, iż w dacie dokonania spłaty kredytu obydwoje małżonkowie pracowali i uzyskiwali dochody. Miesięczna wysokość dochodów była na takim poziomie, że kwota spłaconego w okresie wspólności ustawowej małżeńskiej zobowiązania kredytowego stanowiła śladowy odsetek wynagrodzeń uzyskiwanych przez małżonków. Wówczas głównym źródłem utrzymania małżonków było wynagrodzenie za pracę. Dlatego aby ustalić aktualną wartość spłaconej kwoty Sąd Rejonowy uznał za zasadne przeliczenie według wskaźników wzrostu przeciętnych wynagrodzeń i posiłkował się opinią biegłej, z której wynikało, że spłacony kredyt mieszkaniowy według powyższego przelicznika stanowi kwotę 392 złotych. Była to spłata długu osobistego uczestniczki ze środków pochodzących z majątku wspólnego.

Ostatecznie zatem jako nakład uczestniczki postępowania z majątku osobistego na majątek wspólny Sąd Rejonowy uznał: przeksięgowany wkład – 1.580.000 złotych, wkład – 82.000 złotych oraz odsetki od wkładu narosłe do dnia zawarcia związku małżeńskiego z A. B. – 31.907 złotych, co łącznie dało kwotę 1.693.907 złotych, która to kwota stanowiła 3,76 % równowartości wkładu budowlanego, od zgromadzenia którego uzależniony było przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego. Aktualnie wartość nakładu z majątku osobistego uczestniczki postępowania na majątek wspólny wynosi według Sądu Rejonowego 5.628,10 złotych. W pozostałym zakresie Sąd I instancji oddalił wniosek uczestniczki postępowania uznając, iż kwota 512.000 złotych przeznaczona na uzupełnienie wkładu lokatorskiego, jak i kwota 25.000 złotych wpłacona gotówką pochodziły z majątku wspólnego uczestniczki postępowania i spadkodawcy.

Uczestniczka postępowania twierdziła, iż środki wydatkowane w celu przekształcenia prawa do lokalu w 1994 roku pochodziły z jej majątku osobistego, a mianowicie ze środków uzyskanych na przełomie lat 1991/1992 z tytułu zachowku w sprawie o sygn. akt I C 544/91 (10.000.000 złotych), odszkodowania za skradzione mienie w kwocie 5.098.000 złotych, oszczędności uczestniczki postępowania i jej matki Ł. P. zgromadzonych na książeczkach oszczędnościowych, a wypłaconych przez uczestniczkę postępowania bezpośrednio przed śmiercią matki (2.497.900 złotych, 3.035.300 złotych, 2.238.600 złotych wypłacone w dniu 17.03.1992 roku), które to oszczędności pochodziły z czasu sprzed zawarcia związku małżeńskiego ze spadkodawcą oraz darowizn czynionych przez rodzinę uczestniczki postępowania. Podnosiła, iż w okresie małżeństwa w latach 1988 – 1994 małżonkowie nie byliby w stanie zgromadzić takich środków jako oszczędności z tytułu wynagrodzenia za pracę. Zdaniem uczestniczki postępowania świadczą o tym niskie zarobki w tym czasie, okresowy brak pracy przez spadkodawcę, brak majątku spadkodawcy po rozwodzie z matką wnioskodawcy, intensywny rozwój choroby alkoholowej spadkodawcy znacząco wpływającej na sposób wydatkowania przez niego pieniędzy. Okoliczności te potwierdzili świadkowie zgłoszeni przez uczestniczkę postępowania, lecz Sąd Rejonowy nie dał im wiary wskazując, że spadkodawca miał problemy z alkoholem, jednak dochody z wynagrodzenia spadkodawcy pozwalały na dokonywanie inwestycji w postaci przekształcenia prawa do lokalu z lokatorskiego na własnościowe, zwłaszcza, że w tym okresie wynagrodzenie uzyskiwane przez A. B. znacznie przewyższało wynagrodzenie uzyskiwane przez uczestniczkę postępowania i było jak na ówczesne czasy wysokie. Sąd I instancji zaznaczył, że ciężar dowodu, iż środki na przekształcenie przedmiotowego lokalu pochodziły z majątku osobistego uczestniczki postępowania spoczywał na uczestniczce postępowania, lecz ta nie wykazała tej okoliczności. Nie było zatem podstaw do przyjęcia, że doszło do tzw. surogacji.

Bezsporne było, iż w trakcie wspólności majątkowej, A. B. i uczestniczka postępowania dokonali remontu domu posadowionego na nieruchomości stanowiącej własność J. B. (1) położonej w S.. Wnioskodawca twierdził, iż nakłady te obejmowały w szczególności: kompleksową wymianę stolarki okiennej, częściową wymianę instalacji elektrycznej, docieplenie budynku oraz wykonanie nowej elewacji, docieplenie stropu pomiędzy pierwszym piętrem a poddaszem, izolację termiczną dachu, przebudowę tarasu, połączoną z wymianą posadzki tarasu, likwidacje eternitowej szopki na terenie posesji. Stanowisko to potwierdził świadek W. B.. Natomiast uczestniczka postępowania wskazywała, iż remont polegał na wymianie całej stolarki okiennej i wykonania elewacji budynku. Sąd Rejonowy za wiarygodną uznał wersję wnioskodawcy i na okoliczność oszacowania aktualnej wartości nakładów z majątku wspólnego na osobisty w postaci wskazanej przez pełnomocnika wnioskodawcy w piśmie procesowym z dnia 29.05.2012 roku, dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa i szacowania nieruchomości J. J.. Biegły określił wartość nakładów na kwotę 20.187 złotych, a Sąd Rejonowy uznał tę opinię za miarodajną. Ostatecznie Sąd Rejonowy ustalił, iż łącznie z nakładem z tytułu spłaty kredytu mieszkaniowego za mieszkanie przy ulicy (...) (kwota zwaloryzowana na 392 zł), z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania poczyniony został nakład w wysokości 20 579 zł.

Sąd I instancji uznał, iż wnioskodawca uiścił dług spadkowy po zmarłym A. B. w wysokości 5.000 złotych tytułem nagrobka, zaś uczestniczka postępowania w wysokości 12.119,78 złotych (8.900 zł tytułem nagrobka i 3219,78 zł kosztów pogrzebu). Uczestniczka postępowania wnosiła o rozliczenie kosztów postawienia nagrobka zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawcy wskazanym we wniosku, zgodnie z którym powinna partycypować w kosztach jego postawienia w ¼ części. Wnioskodawca ostatecznie na rozprawie w dniu 27 marca 2013 roku wniósł o rozliczenie tych kosztów według zasad ogólnych. Sąd Rejonowy nie uwzględnił stanowiska uczestniczki postępowania wskazując, iż nagrobek został postawiony w związku ze śmiercią spadkodawcy A. B., a zatem jego spadkobiercy powinni partycypować w długu spadkowym w równych częściach, stosownie do udziałów w spadku, tj. po ½ części. Sąd Rejonowy zaznaczył, iż uczestniczka postępowania poniosła koszt pogrzebu w kwocie 3.219,78 złotych stanowiącej różnicę pomiędzy łącznymi kosztami pogrzebu a otrzymanym zasiłkiem pogrzebowym, co udowodniła fakturami i zestawieniem kosztów pogrzebu. W konsekwencji tytułem rozliczenia kosztów postawienia nagrobka Sąd Rejonowy przyznał uczestniczce postępowania kwotę 1.950 złotych. Sąd Rejonowy uznał bowiem, iż wnioskodawca powinien zwrócić uczestniczce postępowania połowę z kwoty 8.900 złotych, czyli 4.450 złotych, a jednocześnie uczestniczka powinna zwrócić wnioskodawcy kwotę 2.500 złotych stanowiącą połowę z uiszczonej przez niego kwoty 5.000 złotych, co ostatecznie dało kwotę 1950 złotych na rzecz uczestniczki postępowania.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła uczestniczka postępowania zaskarżając je w części, to jest w punktach IV, V, XI, XIII i XIV. Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, a w szczególności:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez bezpodstawne pominięcie przy analizie materiału dowodowego, która powinna być wszechstronna, dowodów z dokumentów przedstawianych przez uczestniczkę postępowania załączonych do pisma procesowego z dnia 07.03.2012r. potwierdzających posiadanie przez uczestniczkę postępowania znacznych środków finansowych stanowiących majątek odrębny przeznaczony następnie na wpłatę z tytułu przekształcenia spółdzielczego prawa do lokalu i jednocześnie zaniechaniu dokonania w uzasadnieniu orzeczenia oceny mocy dowodowej tych dokumentów,

b)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez bezpodstawne pominięcie przy analizie materiału dowodowego dowodów z dokumentów przedstawianych przez uczestniczkę postępowania załączonych do pisma procesowego z dnia 07.03.2012r. w postaci aktu notarialnego Rep. A nr (...), z którego wynikało posiadanie przez uczestniczkę postępowania środków pieniężnych jako majątku odrębnego przeznaczonych następnie na remont domu w S., choć dysponowanie tymi środkami wynikało zarówno z tego aktu, jak również historii rachunku bankowego uczestniczki postępowania za lipiec 1997 r., znajdującej się na płycie CD w aktach sprawy,

c)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pobieżną, a nie wnikliwą analizę zeznań przesłuchanych świadków, szczególnie zawnioskowanych przez wnioskodawcę, a przez to pominięcie niezwykle istotnej kwestii podanej przez B. i Z. O. (1), z których wynikało, że spadkodawca nie regulował alimentów na rzecz wnioskodawcy, co było zgodne z twierdzeniami uczestniczki postępowania, a z kolei co miało wpływ na ocenę zamożności i zdolności do zaoszczędzenia przez spadkodawcę z majątku wspólnego środków pieniężnych, które następnie miały być przeznaczone na wpłatę umożliwiającą przekształcenie spółdzielczego prawa do lokalu,

d)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wybiórczą analizę dokumentów w postaci historii choroby spadkodawcy z leczenia odwykowego i świadome pominięcie dokumentu w postaci (...), z którego jednoznacznie wynikało, że okres najbardziej intensywnego rozwoju choroby alkoholowej, a przez to marnotrawienia pieniędzy przez spadkodawcę przypadał na lata 1986-1994 czyli wtedy kiedy rzeczywiście można byłoby poczynić oszczędności aby dokonać wpłaty w celu przekształcenie spółdzielczego prawa do lokalu,

e)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne i sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a przede wszystkim wbrew obiektywnym dowodom zgromadzonym w sprawie ustalenie, że dochody, jakie otrzymywał spadkodawca „niewątpliwie pozwalały na dokonywanie inwestycji w postaci przekształcenia prawa do lokalu z lokatorskiego na własnościowe, zwłaszcza, że w tym okresie wynagrodzenie uzyskiwane przez A. B. znacznie przewyższało wynagrodzenie uzyskiwane przez uczestniczkę postępowania i było jak na ówczesne czasy wysokie” wobec:

- dysponowania przez Sąd wysokością dochodów spadkodawcy dopiero od roku 1993;

- istnienia dokumentu w postaci (...), z którego wynika, że największe kwoty na alkohol spadkodawca wydawał w latach 1986-1994;

- przedstawienia dokumentów potwierdzających, że po rozwodzie z obecną B. O. i dokonaniu podziału majątku dorobkowego spadkodawca nie dysponował żadnym innym majątkiem;

- zeznań uczestniczki postępowania, B. i Z. O. (2), że spadkodawca nie regulował należnych wnioskodawcy alimentów i przedstawienia przez uczestniczkę postępowania dowodów przekazów kwot, na poczet alimentów wnioskodawcy, pochodzących z jej majątku odrębnego;

- okazania przez uczestniczkę postępowania dokumentów w postaci książeczek oszczędnościowych (...) S.A. oraz BS w S., z których zlikwidowała po śmierci matki wkłady o łącznej znacznej wartości, dokumentów potwierdzających otrzymanie odszkodowania za skradzione mienie, czy też dowodów w postaci zeznań i informacji z Sądu Rejonowego w Białymstoku I Wydziału Cywilnego uprawdopodabniających otrzymanie zachowku w kwocie 10.000.000 zł jednoznacznie potwierdzających stan posiadanych przez nią środków pieniężnych w latach 1992-1994 stanowiących majątek odrębny;

f)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak dokonania wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego, a przez to nie wyprowadzenie z materiału logicznych wniosków potwierdzających, iż środki na remont domu w S. pochodziły głównie z pieniędzy otrzymanych w związku ze sprzedażą lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w B., co potwierdził dowód z aktu notarialnego, historia rachunku bankowego uczestniczki postępowania, zeznania świadków, a wypracowanie przeciwnego wniosku — i to wyłącznie w oparciu o gołosłowne twierdzenia wnioskodawcy, że wszystkie nakłady na dom uczestniczki w S. zostały poczynione z majątku wspólnego jej i spadkodawcy, co nie miało oparcia w materiale dowodowym;

g)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z wnioskami płynącymi z materiału dowodowego rozliczenie kosztów postawienia pomnika na grobie spadkodawcy i obciążenie uczestniczki postępowania tymi kosztami w udziale przekraczającym obciążającą ją wartość w sytuacji, gdy pomnik został postawiony w związku z pochówkiem trzech osób, a nie wyłącznic spadkodawcy.

Wskazując na powyższe wniosła o:

1. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez:

a.  uchylenie w całości pkt IV, V, XI zaskarżonego postanowienia,

b.  zmianę pkt III zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że uczestniczka postępowania poczyniła nakład z majątku osobistego na majątek wspólny jej i spadkodawcy w kwocie 149.684 zł,

c.  zmianę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania stosownie do wyniku sporu;

2. zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego za postępowanie apelacyjne.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu Rejonowego, za wyjątkiem rozważań dotyczących rozliczenia długów spadkowych po A. B. w części dotyczącej kosztów postawienia nagrobka, które to rozważania w tej części są nieprawidłowe. Niemniej jednak z uwagi na zakaz reformationis in peius zaskarżone rozstrzygnięcie ostatecznie musiało ostać się w całości.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji prawidłowo ocenił materiał dowodowy zebrany w sprawie i nie dopuścił się w tym względzie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Wnioski Sądu Rejonowego są logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Sąd I instancji przyjął również prawidłowy rozkład ciężaru dowodu. Zgodnie z ogólną zasadą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich wchodzą do majątku wspólnego. Ciężar dowodu przynależności powyższych przedmiotów do majątku osobistego, jak też ciężar dowodu, iż poczyniono nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny, spoczywa na zainteresowanym byłym małżonku. Skoro uczestniczka postępowania twierdziła, iż zamiana lokalu mieszkalnego położonego przy ulicy (...) w B. na lokal mieszkalny położony przy ulicy (...) w B., jak też przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) na własnościowe zostało sfinansowane w całości z jej majątku osobistego, to okoliczności te powinna była udowodnić w sposób nie budzący wątpliwości. Wprawdzie uczestniczka postępowania podjęła w tym kierunku inicjatywę dowodową i przedstawiła szereg dokumentów, jak też dowód z zeznań świadków, niemniej jednak dowody te nie potwierdziły prawdziwości jej stanowiska. Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd Rejonowy ocenił dowody przedstawione przez uczestniczkę postępowania i choć w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia nie odniósł się szczegółowo do każdego dokumentu złożonego do akt sprawy przez uczestniczkę postępowania, to doszedł do trafnych wniosków, iż nie ma wyraźnych dowodów na okoliczność, że środki z majątku osobistego uczestniczki postępowania faktycznie zostały przeznaczone na uzupełnienie wkładu mieszkaniowego w związku z zamianą mieszkań w kwietniu 1990 roku oraz na uzupełnienie wkładu budowlanego w związku z przekształceniem w 1994 roku spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) na własnościowe. Podkreślić należy, iż w sytuacji, gdy małżonkowie wydatkują zarówno wspólne środki pieniężne, jak też środki pieniężne pochodzące z majątku osobistego jednego z małżonków, to w celu udowodnienia nakładów z majątku osobistego małżonka na majątek wspólny konieczne jest przedstawienie jednoznacznych dowodów potwierdzających, iż poszczególne składniki majątku wspólnego zostały sfinansowane z konkretnych środków pochodzących z majątku osobistego małżonka. W niniejszej sprawie brak jest takich nie budzących wątpliwości dowodów. Okoliczność, iż środki pieniężne pochodzące z majątku osobistego małżonka zostały zużyte w czasie trwania wspólności ustawowej nie uzasadnia sama z siebie żądania zwrotu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny. Musi zostać przedstawiony wyraźny dowód wskazujący na to, że konkretne pieniądze z majątku osobistego małżonka zostały przeznaczone na majątek wspólny, przy czym należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 45 § 1 in fine kro nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Twierdzenia uczestniczki postępowania o znikomym udziale finansowym spadkodawcy we wspólnych inwestycjach z uwagi na okresowy brak zatrudnienia oraz chorobę alkoholową i przeznaczanie przez spadkodawcę znacznej części dochodu na alkohol, nie zasługują na aprobatę. Spadkodawca był uzależniony od alkoholu i w związku z tym podejmował leczenie, co potwierdza złożona do akt historia choroby i zeznania świadków. Nie było jednak tak, jak twierdzi skarżąca, że w związku z chorobą alkoholową spadkodawca nie osiągał dochodu, ani też, że przepijał wynagrodzenie, ani że małżonkowie nie byli w stanie poczynić wspólnych oszczędności w kwotach pozwalających na zamianę mieszkań, a następnie na przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na własnościowe. Do akt niniejszej sprawy zostały złożone wyciągi z rachunków bankowych, zaświadczenia o wysokości otrzymywanych wynagrodzeń oraz kopie rocznych zeznań podatkowych uczestniczki postępowania i spadkodawcy z czasu trwania małżeństwa, z których to dowodów wynika, że zarobki spadkodawcy w czasie trwania związku małżeńskiego były bardzo wysokie i znacząco przekraczały wysokość zarobków uczestniczki postępowania, a tym samym małżonkowie byli w stanie poczynić oszczędności. Wskazać należy, iż za 1993 rok spadkodawca otrzymał wynagrodzenie w łącznej kwocie nieco ponad 85 milionów starych złotych, zaś za 1994 rok ponad 125 milionów starych złotych (zob. zaświadczenie z PPUH (...) - k. 222), podczas gdy dochód uczestniczki postępowania kształtował się na poziomie: za 1993 rok – nieco ponad 43 miliony starych złotych, natomiast za 1994 rok prawie 53 miliony starych złotych (zob. zaświadczenie z P. W. I. Lekarsko- Weterynaryjnej - k. 246). Do przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na własnościowe doszło jesienią 1994 roku, a w tym czasie spadkodawca niewątpliwie pracował zarobkowo osiągając dochód kilkukrotnie wyższy, niż dochód uczestniczki postępowania. Znacznie wyższy dochód z tytułu pracy zarobkowej, niż uczestniczka postępowania, spadkodawca osiągał również w latach wcześniejszych, w tym w początkowym okresie małżeństwa, to jest w 1988 roku i 1989 roku (zob. zaświadczenie z PPUH (...) - k. 515). Wprawdzie świadkowie przesłuchani w sprawie wskazywali, iż przed pewien okres spadkodawca pozostawał bez pracy, lecz nie wykazano, w jakim dokładnie okresie spadkodawca nie pracował. Brak wpłat świadczeń alimentacyjnych na rzecz syna nie świadczy zaś sam przez się o braku środków finansowych. Wysokość dochodów spadkodawcy prowadzi ponadto do wniosku, iż spadkodawca nie miał realnej możliwości przeznaczania całości, czy też znacznej części, wynagrodzenia na alkohol, nawet przy uwzględnieniu zwiększonej tolerancji na alkohol w przypadku osoby uzależnionej. Zaznaczyć przy tym należy, iż z dokumentu nazywanego (...), na który powołuje się skarżąca wynika, iż okres najbardziej intensywnego rozwoju choroby alkoholowej przypada na lata 1998-2000, czyli po przekształceniu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) na własnościowe.

Zdaniem Sądu Okręgowego uczestniczka postępowania nie mogła sfinansować zamiany mieszkań z pieniędzy uzyskanych w ramach zachowku po ojcu, gdyż do zamiany mieszkań doszło w kwietniu 1990 roku, podczas gdy uczestniczka postępowania uzyskała zachowek po ojcu w okresie późniejszym, na skutek zakończenia sprawy o sygn. akt I C 544/91 prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Białymstoku. Środki na uzupełnienie wkładu lokatorskiego w kwocie 512.000 złotych nie mogły zatem pochodzić z kwoty uzyskanej w ramach zachowku. Brak jest również obiektywnych dowodów na okoliczność, by ze środków pozyskanych tytułem zachowku sfinansowano przekształcenie lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) w B..

W ocenie Sądu Okręgowego uczestniczka postępowania nie wykazała również, by na majątek wspólny zostały przeznaczone środki pieniężne otrzymane przez nią w ramach darowizn od członków jej rodziny. Jeżeli nawet uczestniczka postępowania faktycznie otrzymała od rodziny darowizny pieniężne pochodzące m.in. z odszkodowania za wywłaszczone grunty, to nie ma dowodów wskazujących, na co konkretnie przeznaczyła te pieniądze. W celu udowodnienia nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny powinna zaś była przedstawić dowody, z których by wynikało, jakiego rzędu darowizny otrzymała i że zostały one przeznaczone na zamianę mieszkań, bądź sfinansowanie przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) na własnościowe. Świadkowie A. W. i A. P. przesłuchane na wniosek uczestniczki postępowania wskazały na darowizny otrzymane przez uczestniczkę postępowania od ciotki, niemniej jednak z zeznań tych świadków nie wynika, jakie kwoty uczestniczka postępowania otrzymała z tytułu darowizn.

Co do odszkodowana wypłaconego przez Spółdzielczy Zakład (...) w dniu 11 lutego 1991 roku tytułem skradzionego mienia należy wskazać, iż kradzież z włamaniem do mieszkania przy ulicy (...) w B. miała miejsce w dniu 15 grudnia 1990 roku, czyli na długo po zawarciu związku małżeńskiego przez spadkodawcę i uczestniczkę postępowania. Z postanowienia o umorzeniu dochodzenia wynika (k. 155), iż skradziono biżuterię złotą, magnetofon, kasety oraz inne przedmioty o łącznej wartości 6.210.000 starych złotych, przy czym nie ma dowodów potwierdzających, iż skradzione ruchomości stanowiły majątek osobisty uczestniczki postępowania. Między małżonkami istniał ustrój wspólności ustawowej, wobec czego wypłacone odszkodowanie za szkodę wyrządzoną małżonkom wskutek kradzieży weszło do majątku wspólnego.

Uczestniczka postępowania na okoliczność wypłaty i posiadania przez nią środków finansowych pochodzących z konta jej matki L. P. przeznaczonych następnie na nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny ze spadkodawcą przedstawiła w toku postępowania w I instancji dowody wpłat i wypłat z Banku Spółdzielczego w B. oraz kopię książeczki oszczędnościowej w Banku (...) (k. 149--152). Dowody te jednak, o ile potwierdzają fakt wypłat i posiadania przez matkę uczestniczki postępowania środków finansowych , o tyle w żaden sposób nie dowodzą tego ,że w posiadanie tych środków weszła J. B. (1) , a nawet jeśli przyjąć ,że uczestniczka otrzymała te środki od matki to brak dowodu ,że te konkretne środki zostały przeznaczone w późniejszym czasie na przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu przy ulicy (...) na własnościowe.

Sąd I instancji prawidłowo ocenił materiał dowodowy również w kontekście twierdzeń uczestniczki postępowania o sfinansowaniu z jej majątku osobistego nakładów na nieruchomość położoną w S.. Przede wszystkim należy zaznaczyć, iż remont miał miejsce w czasie trwania wspólności ustawowej, a jednocześnie uczestniczka postępowania nie udowodniła, by środki pieniężne przeznaczone na jego wykonanie faktycznie pochodziły z jej majątku osobistego. Uczestniczka postępowania powoływała się na dowód w postaci aktu notarialnego z dnia (...) sierpnia 1997 roku, Rep. A (...), którym dokonano umownego działu spadku po matce L. P. i zniesienia współwłasności między uczestniczką postępowania a jej siostrą (k. 153-154), niemniej z dokumentu tego nie wynika, by uczestniczka postępowania otrzymała jakiekolwiek pieniądze wskutek działu spadku po matce. Na mocy tej umowy uczestniczka postępowania otrzymała prawo użytkowania wieczystego działki oznaczonej numerem geodezyjnym (...) położonej w S. przy ulicy (...) zabudowanej domem mieszkalnym, bez żadnych spłat i dopłat.

Nie potwierdziły się również twierdzenia uczestniczki postępowania co do tego, iż remont domu w S. został sfinansowany z pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży mieszkania przy ulicy (...) w B.. Stanowisko to nie ma oparcia ani w zasadach logiki i doświadczenia życiowego, ani w materiale dowodowym. Z zeznań siostry uczestniczki postępowania E. B., przesłuchanej w charakterze świadka wynika, iż uczestniczka postępowania w spadku po matce otrzymała dom w S., zaś świadek mieszkanie przy ulicy (...). Zgodnie z zeznaniami świadka mieszkanie to zostało sprzedane przez siostry, które następnie podzieliły się pieniędzmi uzyskanymi ze sprzedaży. Zeznania świadka w tej części budzą wątpliwości co do ich wiarygodności, gdyż skoro uczestniczka postępowania otrzymała w spadku po matce dom, to nie ma logicznego uzasadnienia, z jakich przyczyn świadek podzielił się z siostrą pieniędzmi uzyskanymi ze sprzedaży mieszkania, które po śmierci matki przypadło świadkowi. Nawet zresztą zakładając, iż faktycznie siostry podzieliły się pieniędzmi uzyskanymi ze sprzedaży mieszkania przy ulicy (...) w B., to należy wskazać, iż z zeznań świadka E. B. nie wynika, na co konkretnie pieniądze te zostały przeznaczone przez uczestniczkę postępowania. Świadek nie zeznał bowiem, że pieniądze te uczestniczka postępowania przeznaczyła na remont domu w S.. E. B. zeznała, iż nie wie, co siostra zrobiła z pieniędzmi za mieszkanie przy ulicy (...). Ponadto z zeznań tych nie wynika, jaką konkretnie kwotę w ramach podziału pieniędzy za mieszkanie przy ulicy (...) otrzymała uczestniczka postępowania. Jednocześnie w aktach sprawy brak jest aktu notarialnego na okoliczność sprzedaży przedmiotowego mieszkania i nie wiadomo, za jaką cenę to mieszkanie zostało sprzedane, ani w jakiej dacie. Z zeznań ww. świadka wynika, iż sprzedaż miała miejsce w 1997 roku, tymczasem remonty na dom w S. były dokonywane po 1997 roku. Z zeznań podatkowych złożonych do akt sprawy wynika, że małżonkowie korzystali z odliczeń podatkowych z tytułu remontów i modernizacji w latach 1997 – 2005 (k. 260-283), przy czym całokształt okoliczności prowadzi do wniosku, iż odliczenia te dotyczyły remontu domu w S.. Małżonkowie dokonywali odliczeń z tytułu ulg remontowych od dochodów z poszczególnych lat , a zatem od majątku wspólnego obojga małżonków.

Co do kosztów postawienia nagrobka Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, iż co do zasady koszty te stanowią dług spadkowy, który podlega rozliczeniu w postępowaniu działowym między współspadkobiercami (zob. uchwała SN z dnia 22.11.1988 r., III CZP 86/88, OSNC 1989/12/201). Niemniej nie można tracić z pola widzenia, że w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy wzniesiony nagrobek został postawiony na grobie dwóch osób i miał uczcić pamięć nie tylko po zmarłym A. B., lecz również po dziadku wnioskodawcy, który spoczywa obok A. B.. W tym samym grobie docelowo ma zostać pochowana również babka wnioskodawcy. Rację ma zatem skarżąca, że skoro nagrobek nie został wzniesiony wyłącznie w związku ze śmiercią spadkodawcy, to rozliczeniu na zasadzie art. 686 k.p.c. nie może podlegać pełny koszt wzniesienia nagrobka. Długiem spadkowym po A. B. podlegającym rozliczeniu w niniejszym postępowaniu jest kwota 6.950 złotych stanowiąca połowę wydatków poniesionych na budowę pomnika, gdyż w grobie zostały złożone łącznie szczątki dwóch osób (1/2 x 13.900 złotych). Zarówno wnioskodawca, jak i uczestniczka postępowania powinni pokryć po ½ tej kwoty, stosownie do udziałów przypadających im w spadku po zmarłym A. B., czyli kwotę po 3.475 złotych. Wnioskodawca uiścił kwotę 5.000 złotych na poczet kosztów budowy pomnika, co stanowiło 36 % z kwoty 13.900 złotych. Uwzględniając, iż dług spadkowy podlegający rozliczeniu w niniejszym postępowaniu to kwota 6.950 złotych, a wnioskodawca pokrył 36 % całości kosztów budowy pomnika, to należy przyjąć, iż spłacił kwotę 2.502 złotych (36 % x 6.950 zł) z przypadającej na niego kwoty 3.475 złotych. W konsekwencji wnioskodawca powinien zwrócić uczestniczce postępowania kwotę 973 złotych z tytułu uiszczenia przez nią długu spadkowego (3.475 zł minus 2.502 zł). Uczestniczka postępowania na poczet kosztów wybudowania pomnika wyłożyła bowiem kwotę 8.900 złotych. Niemniej jednak Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż Sąd I instancji z tytułu rozliczenia kosztów nagrobka przyznał uczestniczce postępowania od wnioskodawcy kwotę 1.950 złotych /w swoich rozliczeniach od należnej wnioskodawcy dopłaty nakazał odjąć kwotę 4450 zł stanowiącej połowę kwoty uiszczonej przez uczestniczkę za nagrobek oraz nakazał dodać kwotę 2500 , tytułem zwrotu wnioskodawcy przez uczestniczkę połowy uiszczonej przez wnioskodawcę kwoty za nagrobek / , a jednocześnie apelację od rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego wywiodła wyłącznie uczestniczka postępowania. Zmiana zaskarżonego rozstrzygnięcia we wskazanym powyżej kierunku nastąpiłaby zatem na niekorzyść strony wnoszącej apelację, co jest niedopuszczalne w kontekście zakazu reformationis in peius wynikającego z art. 384 k.p.c. Z tych przyczyn zaskarżone rozstrzygnięcie, mimo wskazanych powyżej nieprawidłowości, nie mogło podlegać zmianie. Ustalenia zawarte w punktach VII i VIII sentencji postanowienia Sądu Rejonowego są błędne, jednakże postanowienie Sądu I instancji nie było skarżone w tej części, wobec czego, jak też z uwagi na zakaz wydania przez sąd drugiej instancji orzeczenia na niekorzyść strony wnoszącej apelację, nie było podstaw do ingerencji w tą część rozstrzygnięcia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., jak w sentencji.

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. z tej przyczyny, iż w sprawach tzw. działowych nie zachodzi przewidziana w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. sprzeczność interesów uczestników, którzy domagają się działu, niezależnie od tego, jaki sposób działu postulują i jakie wnioski składają w tym względzie.