Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Marcin Strobel

Sędziowie: SA Aldona Wapińska

SO del. Magdalena Sajur - Kordula (spr.)

Protokolant: Katarzyna Łopacińska

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 24 lutego 2015 r.

sygn. akt XVII AmA 88/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że:

1.  w punkcie pierwszym uchyla decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Nr (...) z dnia 28 grudnia 2012 roku w punkcie drugim, trzecim i czwartym i umarza postępowanie w sprawie uznania za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę stosowaną przez przedsiębiorcę Bank (...) S.A z siedzibą w W. polegającą na zaniechaniu niezwłocznego przekazywania do Biura (...) S.A. informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do Biura (...) S.A poszczególnych (...) w danym miesiącu oraz w sprawie nałożenia na przedsiębiorcę Bank (...) S.A z siedzibą w W. kary pieniężnej za opisaną wyżej praktykę, a ponadto co do kosztów postępowania administracyjnego;

2.  w punkcie drugim zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz Banku (...) S.A. w W. kwotę 1377 zł (jeden tysiąc trzysta siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

II.  zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz Banku (...) S.A. w W. kwotę 1270 zł (jeden tysiąc dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 934/15

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z dnia 28 grudnia 2012r. pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (w dalszej części uzasadnienia zamiennie również jako Prezes UOKiK, pozwany):

I.  na podstawie art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2000r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.) w związku z art. 83 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) umorzył postępowanie w sprawie stosowania przez przedsiębiorcę Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (w dalszej części uzasadnienia również jako powód, Bank, Bank (...) S.A.) praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na przekazywaniu do Biura (...) S.A. informacji dotyczących wygaśnięcia zobowiązania konsumenta, w sposób sprzeczny z § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra (...) z dnia 27 marca 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu przetwarzanych informacji dotyczących osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów oraz trybu usuwania tych informacji (Dz. U. Nr 56 poz. 373), co mogło zostać uznane za naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jako bezprzedmiotowe.

II.  na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w związku z art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę stosowaną przez przedsiębiorcę Bank (...) S.A. z siedzibą w W., polegającą na zaniechaniu niezwłocznego przekazywania do Biura (...) S.A. informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do Biura (...) S.A. poszczególnych (...) w danym miesiącu, co, jako sprzeczne z dobrymi obyczajami, zostało uznane za czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.)

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 29 czerwca 2012 r.

III.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na przedsiębiorcę Bank (...) S.A. z siedzibą w W. karę pieniężną płatną do budżetu państwa, z tytułu naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie II sentencji niniejszej decyzji w wysokości 1 833 182 zł płatną do budżetu państwa.

IV.  na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz na podstawie art. 264 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego , w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów obciążył ww. przedsiębiorcę Bank (...) S.A. kosztami niniejszego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz zobowiązał ww. przedsiębiorcę do zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kosztów postępowania w kwocie 63,80 PLN w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Wyrokiem z dnia 24 lutego 2015 roku Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd ochrony konkurencji i Konsumentów w punkcie pierwszym oddalił odwołanie, zaś w punkcie drugim zasądził od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok został wydany w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne :

Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (w dalszej części uzasadnienia zamiennie również jako Bank, (...) S.A., powód) został zarejestrowany w Rejestrze (...) po numerem (...). Przedmiotem działalności gospodarczej Banku jest m.in. udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych. Przed udzieleniem konsumentowi kredytu lub pożyczki Bank podejmuje określone czynności w celu oceny zdolności kredytowej klienta oraz analizy ryzyka kredytowego. Jedną z nich jest wystąpienie do (...) o udzielenie informacji dotyczących zobowiązań konsumenta.

Biuro (...) S.A. ((...)) jest instytucją działającą na podstawie art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe (tj. Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem banki mogą, wspólnie z bankowymi izbami gospodarczymi, utworzyć instytucję do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania bankom informacji, stanowiących tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych. Ponadto, podstawą prawną do przetwarzania danych przez (...)jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tj. Dz. U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm). Do działalności (...)zastosowanie mają również przepisy rozporządzenia Ministra (...) z dnia 27 marca 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu przetwarzanych informacji dotyczących osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów oraz trybu usuwania tych informacji (Dz. U. Nr 56 poz. 373).

(...) współpracuje z bankami w oparciu o zawierane umowy oraz regulamin gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji. Na podstawie zawartych umów banki są zobowiązane do cyklicznego przekazywania do (...)informacji o klientach i ich rachunkach w formie tzw. (...), a (...)zobowiązany jest - w oparciu o otrzymane dane - udostępniać bankom (...), wspomagające w wykonywaniu czynności bankowych, a zwłaszcza w podejmowaniu decyzji kredytowych. Stosownie do § 3 ww. rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu przetwarzanych informacji (...) (...) zawierają:

1.  dane dotyczące osoby fizycznej, w tym m.in.: imiona i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, płeć, obywatelstwo, stan cywilny, serię i numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość, numer PESEL, numer NIP, miejsce pracy, wykształcenie, zawód, dochody i wydatki itd.;

2.  dane dotyczące zobowiązania, w tym m.in.: źródło zobowiązania, kwotę i walutę, datę powstania zobowiązania, warunki spłaty zobowiązania, ustanowione zabezpieczenia prawne, przebieg realizacji zobowiązania, datę wygaśnięcia zobowiązania, przyczyny wygaśnięcia zobowiązania itd.;

3.  dane dotyczące poręczycieli zobowiązań.

Informacje te dotyczą wszystkich rachunków kredytowych, jakie prowadzą banki, tj. tych, które spłacane są prawidłowo, jak i tych, gdzie występują opóźnienia lub brak spłaty. (...)nie jest uprawniony do zmian lub modyfikacji informacji zawartych we (...). Sprostowanie lub zmiana informacji następuje wyłącznie z inicjatywy banku, który taką informację przekazał.

Bank (...) S.A. przekazywał informacje do (...)na podstawie tego typu umowy zawartej dnia 18 czerwca 2004 r. w sprawie zbierania i udostępniania informacji, której załącznikiem jest Regulamin gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji przez (...) S.A. z listopada 2004r. zawierający szereg załączników.

Informacje przekazywane były w formie tzw. (...), który w § 2 pkt 13 Umowy zdefiniowany został jako „dane o Klientach Banku, w rozumieniu punktu 4), znajdujące się w bazach danych Banku i zawierające, stosownie do art. 105 ust. 4 pkt 1 Prawa bankowego, informacje stanowiące tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych przekazywane przez Bank do (...) S.A. w uzgodnionym formacie”.

Zgodnie z § 3 ust. 1 tej Umowy, Bank zobowiązany był przesyłać do (...) do 28 dnia każdego miesiąca według stanu na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego przesłanie tego (...)i faktycznie stosował tą procedurę dotyczącą terminów przesyłania wsadów.

Z kolei, § 4 ust. 3 pkt 3 Regulaminu, stanowiący integralną część Umowy, nakładał na Bank obowiązek niezwłocznego dokonywania korekt nadesłanych do (...)danych w przypadku, powzięcia przez Bank wiarygodnej informacji, że dane te z jakiegokolwiek powodu staną się nieaktualne, niekompletne, nieprawdziwe lub niedokładne.

Do dnia 29 czerwca 2012 r. w okresie pomiędzy datami przesyłania do Biura (...) S.A poszczególnych (...) w danym miesiącu Bank nie przekazywał do (...) S.A. informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców będących konsumentami. Jeżeli w danym miesiącu nastąpiła spłata całkowita zobowiązania przez klienta informacja o tym była przekazywana do (...)w następnym miesiącu - do dnia 28 tego miesiąca, co oznacza, że jeśli np. klient spłacił kredyt na początku lutego informacja o całkowitej spłacie zobowiązania była przekazywana przez Bank do (...)w marcu.

Wedle ustaleń Sądu Okręgowego osoby, które ubiegały się o kredyt bankowy w okresie pomiędzy datą uregulowania zobowiązań wobec Banku a przekazaniem przez Bank do (...) informacji o tym zdarzeniu mogły wystąpić do Banku z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o spłacie kredytu. Uzyskanie takiego zaświadczenia podlegało opłacie w wysokości określonej w przedłożonej przez Bank Tabeli opłat i prowizji, stanowiącej załącznik do (...). Z Tabeli wynika, iż Bank pobiera opłaty w wysokości od 20 do 250 PLN. W praktyce odnośnie danych o spłacie kredytu Bank wydawał dwa rodzaje dokumentów:

- tzw. „zaświadczenie”, tj. pisemne potwierdzenie spłaty kredytu, za wydanie którego pobierana jest opłata w wysokości 20 lub 30 PLN;

- tzw. „opinia bankowa”, za wydanie której opłata wynosi 250 PLN, przy czym, w przypadku ubiegania się o kredyt w innym banku, respektowane są wyłącznie „opinie bankowe”.

Jednocześnie w marcu 2008r. (...)wprowadził nowe usługi dla Użytkowników (...)umożliwiające korygowanie danych w trybie on-line oraz zamykanie rachunków spłaconych w trybie aktualizacji on-line przy użyciu (...) on-line. Przy czym korzystanie z nowych usług było odpłatne.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeprowadził postępowanie wyjaśniające mające na celu ustalenie procedury przekazywania i aktualizowania informacji gospodarczych o konsumentach do Biura (...) S.A., stosowanej przez przedsiębiorcę Bank (...) S.A. z siedzibą w W.. Powyższe postępowanie zostało wszczęte na skutek skargi konsumenckiej.

Uwzględniając ustalenia poczynione w toku postępowania wyjaśniającego, postanowieniem nr (...) z dnia 27.10.2011r. Prezes UOKiK wszczął postępowanie w sprawie stosowania przez przedsiębiorcę Bank (...) S.A. z siedzibą w W., praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, polegających na przekazywaniu do Biura (...) S.A. informacji dotyczących wygaśnięcia zobowiązania konsumenta, w sposób sprzeczny z § 5 ust. 1 ww. rozporządzenia Ministra (...) z dnia 27 marca 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu przetwarzanych informacji dotyczących osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów oraz trybu usuwania tych informacji (Dz. U. Nr 56, poz. 373).

Postanowieniem Nr (...) z dnia 27.10.201l r. zaliczono w poczet przedmiotowego postępowania administracyjnego dowody uzyskane w uprzednio przeprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym.

Ustosunkowując się do przedstawionego zarzutu Bank uznał go za bezpodstawny z powodu braku naruszenia interesu prawnego konsumentów oraz z powodu braku bezprawności w jego działaniach. Bank stwierdził, iż w zakresie określonym w postanowieniu Prezesa UOKiK nr (...), nie stosuje praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Postanowieniem nr (...) z dnia 06 kwietnia 2012 r. Prezes UOKiK zmienił ww. postanowienie nr (...) o wszczęciu niniejszego postępowania w ten sposób, że Bankowi postawiony został dodatkowo drugi zarzut stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, polegających na nieprzekazywaniu do (...) informacji o wykonaniu zobowiązania przez kredytobiorców w sytuacji, gdy wykonanie zobowiązania nastąpiło po dacie przekazania do (...) (...) - co, jako naruszające dobre obyczaje, może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.).

Ustosunkowując się do powyższego, w zakresie dotychczasowego zarzutu Bank podtrzymał swoje stanowisko. Odnosząc się do nowego zarzutu Bank również nie uznał stanowiska Prezesa UOKiK.

Dodatkowo, w toku postępowania Bank przedłożył stanowisko (...) Banków (...) odnośnie zarzutów postawionych Bankowi w niniejszym postępowaniu, wyrażone w piśmie z dnia 14 maja 2012 r.

W kolejnej korespondencji Bank przedłożył kopię pisma z dnia 22 czerwca 2012 r. Departamentu (...) Ministerstwa (...)skierowanego do Wiceprezesa (...), przedstawiające zbliżone stanowisko do stanowiska Banku odnośnie zarzutu naruszenia przez Bank § 5 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu przetwarzanych informacji (...).

W toku postępowania administracyjnego, w dniu 19 czerwca 2012r. Bank zawarł z (...) nową umowę w sprawie gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji w bazie (...) Paragraf 5 ust. 1 tej Umowy stanowi, iż: „ Bank zobowiązuje się przesyłać do (...) Pełne (...) nie rzadziej niż raz w miesiącu do dnia 28 każdego miesiąca i według stanu na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego wysłanie (...)". Z kolei § 1 pkt 17 a) zawiera definicję (...), zgodnie z którą zawiera on: „dane o wszystkich Klientach i o wszystkich zobowiązaniach Klienta określone w „Podręczniku wymiany danych kredytowych. Format i walidacja", stanowiącym Załącznik nr 1 do regulaminu (w tym, m.in. informacje o nowych rachunkach w bazie (...), aktualizacji rachunków już zapisanych w bazie (...), usunięciu rachunków, informacje o zamknięciu rachunków".

Ponadto nowa Umowa przewiduje aktualizację danych przekazywanych do (...) przez Bank w tzw. (...), które w § 1 pkt 17 b) zostały zdefiniowane jako zawierające dane o Klientach i ich zobowiązaniach ograniczone wyłącznie do informacji o nowych oraz zamkniętych rachunkach Klienta. Jako szczególne przypadki (...) definicja wskazuje (...) zawierające wyłącznie informacje o nowych rachunkach albo (...)zawierające wyłącznie informacje o zamkniętych rachunkach. § 5 ust. 3 nowej Umowy nakłada na Bank obowiązek przesyłania do (...) (...) nie rzadziej niż jeden raz w tygodniu według stanu z poprzedniego tygodnia. Wskazany wyżej zapis stanowi, iż przesłanie pierwszego (...) nastąpi nie później niż 30 dni od dnia podpisania nowej Umowy.

Odnośnie częstotliwości aktualizacji danych (...) na swojej stronie internetowej (...), w zakładce (...) udostępniał 28 czerwca 2012r. informację o treści: (...) zobowiązane są do aktualizacji danych raz w miesiącu, Mają prawo robić to również częściej.

Bank poinformował, iż rozpoczął cykliczne przekazywanie do (...) (...). Podał, iż pierwszy (...) przekazał do (...) w dniu 29 czerwca 2012r., natomiast przekazanie drugiego (...) nastąpiło w dniu 06 lipca 2012r.

Powyższe oświadczenie potwierdził (...) pismem z dnia 30 sierpnia 2012r., w którym poinformował, iż Bank przekazał(...)w dniach: 29 czerwca 2012r., 6 lipca 2012r., 13 lipca 2012r., 20 lipca 2012r., 26 lipca 2012r., 7 sierpnia 2012r., 10 sierpnia 2012r., 16 sierpnia 2012r. oraz 22 sierpnia 2012r.

Postanowieniem nr (...) z dnia 22 listopada 2012r. Prezes UOKiK zmienił postanowienie nr (...) o wszczęciu niniejszego postępowania poprzez przeformułowanie drugiego zarzutu postawionego Bankowi, w sposób, który znalazł odzwierciedlenie w pkt II sentencji Decyzji.

Odpowiadając na powyższe Bank, pismem z dnia 10 grudnia 2012 r., po uprzednim zapoznaniu się z aktami sprawy, wniósł o rozpatrzenie przez Prezesa UOKiK przyjęcia dobrowolnego zobowiązania Banku do podjęcia działań zmierzających do zapobieżenia zarzucanym naruszeniom. Jednocześnie, na wypadek nieprzyjęcia przez Prezesa UOKiK ww. zobowiązania i uznania za udowodnione stosowanie przez Bank praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, Bank wniósł o odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej. Bank zwrócił w tym miejscu uwagę, iż zarzucana praktyka była wynikiem działań (...), które narzuciło wszystkim kontrahentom miesięczny termin aktualizacji danych. Bank pokreślił również, iż obecnie wsady aktualizacyjne w cyklach miesięcznych przekazywane są do (...) przez 633 podmioty (banki komercyjne, banki spółdzielcze i (...)) i jak dotąd jedynie Bank wprowadził termin tygodniowy aktualizacji informacji.

Przy piśmie z dnia 12 grudnia 2012 r. Bank przedłożył kolejne stanowisko (...) Banków (...) z dnia 07 grudnia 2012 r. odnośnie postawionych Bankowi zarzutów, ponownie będące odzwierciedleniem stanowiska Banku.

W trakcie postępowania administracyjnego zebrano informacje, iż w archiwalnych plikach zamieszczonych na stronie internetowej (...) umieszczono treść pisma (...) z dnia 31 marca 2003 r. skierowanego do prezesów banków w związku z wystąpieniem (...)oraz po konsultacji z (...) wskazujące na konieczność podjęcia przez banki działań w celu likwidacji nieprawidłowości związanych z przesyłaniem i aktualizacją danych w systemie (...).

Ustalono też, iż na urzędowej stronie internetowej (...) udostępnione są m.in. oficjalne wystąpienia Generalnego Inspektora, w tym wystąpienie z dnia 22 czerwca 2011 r. skierowane do Prezesa Zarządu (...) Banków (...) o podjęcie działań zwracających uwagę bankom na konieczność dostosowania procesu przetwarzania danych osobowych do wymogów Ustawy o ochronie danych osobowych poprzez informowanie (...) o dokonanym uaktualnieniu lub sprostowaniu przekazanych danych osobowych bez zbędnej zwłoki, oraz odpowiedź Prezesa Zarządu (...) na ww. wystąpienie z dnia 29 lipca 201lr.

Pismem z dnia 13 grudnia 2012r. Prezes UOKIK zawiadomił Bank o zakończeniu zbierania materiału dowodowego oraz możliwości zapoznania się z aktami sprawy.

Zdaniem Sądu Okręgowego wątpliwości w sprawie nie budziła okoliczność, że powód jest przedsiębiorcą i że podejmuje działania w obrocie z konsumentami. Rozstrzygnięcia wymagała, w ocenie Sądu, kwestia, czy zaniechanie opisane w stanie faktycznym sprawy było bezprawne i czy naruszało zbiorowe interesy konsumentów.

Sąd Okręgowy w odniesieniu do zakwestionowanego postępowania Banku, polegającego na zaniechaniu niezwłocznego przekazywania do Biura (...) S.A. informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do Biura (...) S.A. poszczególnych (...) w danym miesiącu, ocenił że jego bezprawność wynika z naruszenia przez Bank dobrych obyczajów, stanowiącego przesłankę do uznania danego zachowania za czyn nieuczciwej konkurencji. Sąd Okręgowy uznał, że skoro naruszenie dobrych obyczajów jest przesłanką wystąpienia czynu nieuczciwej konkurencji, a także niedozwolonej praktyki na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, to interpretacji wymaga pojęcie dobrych obyczajów. Na potrzeby niniejszej sprawy Sąd Okręgowy za dobre obyczaje uznał normy obyczajowe, wyznaczające standardy uczciwych i rzetelnych zachowań stron w praktyce kontraktowej.

Jednocześnie Sąd Okręgowy uznał za naruszenie dobrych obyczajów, przekroczenie postanowień zawartych w kodeksach etycznych opracowanych dla poszczególnych grup zawodowych. Sąd Okręgowy odniósł swoje rozważania do kwestii podniesionych przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 czerwca 2010r. o sygn. VI ACa 1431/09 ( LEX nr 1120221, (...), (...)) „co się tyczy obowiązujących w bankowości zwyczajów w tym też dobrych obyczajów, to zostały one skodyfikowane w tzw. Zasadach Dobrej Praktyki Bankowej (załącznik Nr 1 do uchwały (...) Walnego Zgromadzenia (...) Banków (...) z dnia 26 kwietnia 2007 r. ze zm.). Przewidują one, że w stosunkach z klientami banki powinny działać według najlepszej woli i wiedzy, rzetelnie, rzeczowo i starannie, bez nadużywania swych uprawnień oraz z uwzględnieniem faktu, iż są obdarzane przez klientów wysokim zaufaniem jako instytucje zaufania publicznego. Przy wykonywaniu czynności na rzecz klienta bank powinien działać zgodnie z umową, w granicach dobrze pojętego interesu własnego i klienta. Wiążący charakter tychże zasad potwierdza art. 136 ust. 1 Prawa bankowego (Dz. U.02.72.665 j.t. ze zm.), który nakazuje biegłym rewidentom przeprowadzającym badanie sprawozdań finansowych banku powiadamiać Komisję (...) o ujawnionych faktach wskazujących na naruszenie zasad dobrej praktyki bankowej lub inne zagrożenie interesów klientów banku.” Do poszanowania godności klientów odnosi się natomiast Kanon Dobrych Praktyk (...) rekomendowany przez Komisję (...)), który nakazuje podmiotowi finansowemu postępowanie w sposób budzący zaufanie oraz zapewniający poszanowanie godności klientów i kontrahentów przy zachowaniu dbałości o przejrzystość swoich działań.

W ocenie Sądu dobre obyczaje zostały w przedmiotowej sprawie naruszone przez Bank na skutek zaniechania niezwłocznego przekazywania do (...) informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców/konsumentów w okresie pomiędzy kolejnymi (...).

W ocenie Sądu Okręgowego zgodnie z § 3 Umowy w sprawie zbierania i udostępniania informacji, zawartej między Bankiem a (...), Bank zobowiązany był przesyłać do (...) (...) – dane o klientach Banku- zawierające informacje stanowiące tajemnice bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych, do 28 dnia każdego miesiąca według stanu na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego przesłanie tego (...). Przy czym Bank realizował przedmiotowe postanowienie zgodnie z jego treścią. Zdaniem Sądu oznaczało to, że informacja przykładowo o spłacie zadłużenia klienta Banku, która nastąpiła 1-go dnia danego miesiąca przekazywana była do (...) 28-go dnia następnego miesiąca, tj. po 8 tygodniach. Stosowanie powyższej procedury potwierdzała w ocenie Sądu korespondencja pomiędzy Bankiem a konsumentką, z której wynika, iż informację o spłacie jej zadłużenia Bank przesłał do (...) po 6 tygodniach od daty zaistnienia tego zdarzenia.

Tymczasem w ocenie Sądu, aby przyjąć, że Bank działa w poszanowaniu dobrych obyczajów, o których mowa powyżej, rzetelnie traktując i obsługując konsumenta z należytą dbałością o jego interesy, należało zbadać, czy Bank tak wyjątkowo istotne jak i newralgiczne dane jak wygaśnięcie zobowiązania przekazywał do (...) niezwłocznie. Abstrahując przy tym od różnych koncepcji interpretacji pojęcia niezwłoczności, Sąd Okręgowy zdecydowanie uznał, że przekazywanie do (...) (...) w sposób powodujący, iż dane aktualizujące informacje o wygaśnięciu zobowiązania trafiają do (...) faktycznie w terminie od 4 do 8 tygodni, stanowi przejaw zaniechania niezwłocznego przekazywania informacji.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji wytłumaczeniem dla braku bezzwłocznego działania na rzecz konsumenta będącego klientem Banku, nie może być fakt podobnych standardów co do terminów przekazywania danych do (...) przez inne banki. Naganne postępowanie z faktu jego powielania przez inne podmioty, nie może w ocenie Sądu skutkować utrwaleniem obyczaju, który nie może zostać uznany za dobry, skoro jednocześnie narusza uznany i ugruntowany obyczaj solidności działania przedsiębiorcy względem jego nieprofesjonalnego klienta, zwłaszcza, iż dotyczy to sektora bankowego, a poza tym wywiera dalece negatywne skutki dla interesów konsumenta. Sąd uznał, iż powszechnie stosowana procedura nie stanowi a priori wyrazu dobrego obyczaju, jeśli nie można mu przypisać takich cech.

Przeciętny konsument, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny, zdaniem Sądu Okręgowego ma prawo oczekiwać, iż w szczególności informacja o wykonaniu zobowiązania wobec Banku będzie szybko przekazana do (...), tym bardziej, że Bank w świetle Zasad Dobrej Praktyki Bankowej jest instytucją zaufania publicznego, działającą zgodnie z dobrymi obyczajami, zasadami profesjonalizmu i rzetelności, z poszanowaniem interesów konsumentów, umożliwiając im zawarcie kolejnej umowy kredytu czy pożyczki.

W ocenie Sądu Okręgowego Banku obdarzonego zaufaniem przez klientów, którzy powierzają mu swoje finanse wymaga się działania bez zbędnej zwłoki, a zdaniem Sądu wbrew twierdzeniom powoda, nie było uzasadnienia dla przekazywania ważnych danych w tak długich odstępach czasu, po 4 tygodniach a nawet do 8 tygodni od ich zmiany. Sąd Okręgowy podkreślił, że jak wynika z Regulaminu gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji przez (...) S.A. załączonego do ww. Umowy, Bank na podstawie § 4 ust. 3 pkt 3 był zobligowany do niezwłocznego dokonywania korekt nadesłanych do (...) danych w przypadku powzięcia przez Bank wiarygodnej informacji, że dane te z jakiegokolwiek powodu staną się nieaktualne, niekompletne, nieprawdziwe lub niedokładne. Oznacza to, że oprócz umownej powinności przekazywania (...) w dłuższych odstępach czasowych, Bank był również obowiązany Regulaminem do niezwłocznego dokonywania korekt nadesłanych do (...) danych. Sąd Okręgowy ocenił, iż nie tylko istniała możliwość częstszego przesyłania do (...) uaktualnionych danych poza pełnymi (...), ale także przesyłanie poprawionych danych odbywać się mogło niezwłocznie. Przy czym Sąd nie podziela stanowiska powoda odnośnie pojmowania terminu ,,korekta przesłanych danych’’, iż oznacza to korektę literówek i drobnych błędów. Treść powołanego § 4 ust. 3 pkt 3 Regulaminu uzasadnia szerszą interpretację tego terminu, skoro stanowi, że korekta dotyczy przesłanych danych w sytuacji, gdy Bank z jakiegokolwiek powodu powziął wiarygodną informację, że są one nieaktualne, niekompletne bądź nieprawdziwe lub niedokładne. Korekta literówek mogłaby dotyczyć zatem danych niedokładnych, ale już korekta przekazanych wcześniej danych poprzez umieszczenie informacji o spłacie zobowiązania w ocenie Sądu stanowi korektę danych ,,nieaktualnych’’.

Potwierdzeniem konkluzji Sądu Okręgowego, co do konieczności niezwłocznego dokonywania korekt przekazanych wcześniej do (...) danych, jest wystąpienie (...) z dnia 31 marca 2003r. do prezesów wszystkich banków, w którym wskazano na konieczność podjęcia przez banki działań w celu likwidacji nieprawidłowości związanych z przesyłaniem i aktualizacją danych w systemie (...), z którego wynika, że brak jest przeszkód technicznych do aktualizacji tych danych poza cyklem miesięcznym na podstawie stosownej umowy. Sąd Okręgowy zwrócił przy tym uwagę, że możliwości częstszego niż raz w miesiącu przesyłania informacji do (...) była także mowa w piśmie Wiceprezesa (...) Banków (...) z dnia 29 lipca 2011r. skierowanego do (...), w którym stwierdził, że Umowa przewiduje możliwość częstszego przesyłania przez banki wsadów informacyjnych i aktualizowania danych zapisanych w bazie (...) - według stanu na dzień sporządzenia aktualizacji. Poza tym niezależnie od rozwiązań systemowych dotyczących częstszej niż comiesięczna aktualizacja danych, (...) udostępnia bankom narzędzia umożliwiające dokonywanie aktualizacji danych lub poprawianie błędnych danych pojedynczo, ad hoc. Aktualizacja lub korekty danych wykonywane są w sytuacji, kiedy zmiany należy wprowadzić przed terminem dostarczenia kolejnego wsadu.

W ocenie Sądu, powód nie poparł swojego stanowiska odnośnie niemożności częstszego dostarczania danych do (...) żadnymi racjonalnymi argumentami, w szczególności faktycznymi ograniczeniami technicznymi. Zdaniem Sądu Okręgowego nie dowodzą tego także zeznania świadka K. M. (1), które Sąd ocenił jako niespójne. Świadek K. M. (1), który jak wskazał pracuje 23 lata w powodowym Banku, zajmując się wymianą danych, nie podał praktycznie żadnych konkretów co do technicznych możliwości związanych z wymianą danych, a wobec długiego doświadczenia zawodowego, w ocenie Sądu, winien posiadać obszerną wiedzę o funkcjonowaniu systemu przekazywania danych, nie wymienił jakie trudności wystąpiły po stronie Banku w tej wymianie, które wykluczały szybsze przekazywanie informacji o wygaśnięciu zobowiązania klienta, twierdząc jedynie, że takie trudności występują. W ocenie Sądu, zeznania sprowadzają się do ogólnego twierdzenia o niemożności aktualizacji stanów informacyjnych. Nie mniej świadek przyznał, że w 2010r. czas przetwarzań zaczął spadać do 8 dni oraz, że (...) w 2010 r. stworzył rozwiązanie do dokonywania korekt on-line. Te zeznania co do możliwości przesyłania korekty danych korespondują z pismem (...) z dnia 2 listopada 2009 r. i w tym zakresie Sąd Okręgowy dał im wiarę.

W ocenie Sądu, zeznania te przeczą tezie powoda o niemożności częstszego przekazywania korekt danych niż w ramach (...).

Sąd Okręgowy uznał również, że nie miało znaczenia oświadczenie (...) z dnia 22 grudnia 2014r. co do braku możliwości przekazywania (...) w cyklach krótszych niż miesiąc, skoro zarzucana powodowi przez Prezesa UOKiK praktyka polegała na zaniechaniu niezwłocznego przekazywania informacji aktualizujących dane przekazane we (...), a nie przekazywania (...) w cyklach krótszych niż miesiąc.

W ocenie Sądu, kwestia wysłania danych nie jest skomplikowaną czynnością, nawet biorąc pod uwagę ich znaczną ilość oraz stosowanie zabezpieczeń danych osobowych, wystarczy zaangażowanie większej ilości zasobów personalnych do jej wykonania, a niedostatki organizacyjne nie mogą być powodem nieuaktualniania danych konsumentów bez zbędnej zwłoki. Świadek K. M. (1) zeznał przecież, iż informacje zapisywano na płycie CD i przekazywano pocztą kurierską. Natomiast kwestia ewentualnej niespójności systemów informatycznych Banku i systemu (...), braków w telekomunikacyjnych kanałach wymiany plików, powinna być rozwiązana skoro podmioty te pozostawały w stałej współpracy, w efekcie której braki te usunięto w 2010r. Powyższe nie może być więc wytłumaczeniem dla zaniechania przesyłania aktualizacji pomiędzy kolejnymi (...)w szczególności przez cały czas jego trwania od 14 czerwca 2004r. Odrębną za to kwestią, pozostającą poza przedmiotem niniejszej sprawy, jest „zaciąganie” informacji przez (...) i czas przetwarzania przez Biuro tych informacji.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z zeznań M. S. - pracownika (...) oraz T. B. – pracownika (...) Banków (...), ponieważ ocenił, że świadkowie nie będąc zatrudnionymi w Banku (...) S.A. nie mogli posiadać rzetelnej wiedzy co do możliwości techniczno - organizacyjnych tego Banku w zakresie aktualizacji danych klientów Banku w przeciwieństwie do pracownika tego Banku K. M..

W ocenie Sądu oczywistym było, że nieaktualne, a zatem błędne dane widniejące w systemie informacyjnym (...), przedstawiały sytuację konsumenta niezgodnie z bieżącym stanem faktycznym, a skutki tego mogły być negatywne. Tym samym zaniechanie Banku jako sprzeczne z dobrymi obyczajami przynajmniej zagrażało interesom konsumentów, będących klientami Banku, przez co czyny te Sąd Okręgowy uznał za czyn nieuczciwej konkurencji w myśl art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Sąd stwierdził, że zachowanie Banku godzi w zbiorowy interes konsumentów. Sąd Okręgowy przyjął, że zarówno zachowaniem Banku, jak i jego skutkami objęty był szeroki krąg konsumentów. Negatywne skutki zaniechania Banku mogły dotknąć zwłaszcza każdego kredytobiorcy (w Banku (...) S.A.), który po spłacie jednego kredytu zamierzał zaciągnąć kolejny w innym banku, a nadto każdego poręczyciela kredytu, ponieważ w bazie danych (...) kredyt/ pożyczka widniał jako aktywny w długim okresie czasu po jego spłaceniu (4-8 tygodni). Następstwem takiej opieszałości mogła być zdaniem Sądu odmowa udzielenia kolejnego kredytu/pożyczki.

W ocenie Sądu pierwszej instancji nie wyklucza naruszenia zbiorowego interesu konsumentów okoliczność, iż konsumenci mogli uzyskać zaświadczenie o spłacie kredytu od Banku celem przedstawienia w innym banku, w którym starali się o pozyskanie finansowania. Zwrócenia bowiem uwagi wymaga, że informacja o wypełnieniu w całości zobowiązania wobec Banku powinna być niezwłocznie zgodnie z prawdą umieszczana w stosownej bazie, aby konsument nie był obarczany dowodzeniem, iż wszystkie należności uregulował. Ponadto z praktyki bankowej wynika, że konsumenci byli obciążani opłatą za uzyskanie takiego zaświadczenia zwykle w wysokości 250 zł, tylko dlatego, że Bank nie aktualizował ich danych w (...) niezwłocznie. Z powyższego można wręcz wywieść, że Bank działał na niekorzyść konsumenta sam czerpiąc z tego procederu profity. Dodatkowo uzyskanie odpowiedniego zaświadczenia jest niedogodnością dla konsumenta, wymaga stawiennictwa w Banku i oczekiwania na wydanie zaświadczenia. Poprzez tego typu działanie Bank, zdaniem Sądu, naruszał gospodarczy interes konsumentów poprzez niemożność uzyskania kredytu w określonym czasie, obciążenie opłatą za wydanie zaświadczenia o spłacie kredytu jak i interes nieekonomiczny – niedogodności związane z koniecznością dodatkowych wizyt w bankach i załatwianie formalności. W tych okolicznościach Sąd uznał, że wypełniona została przesłanka naruszenia zbiorowego interesu konsumentów.

Wykazanie, iż działanie Spółki miało charakter bezprawny, a jednocześnie naruszało zbiorowy interes konsumentów przesądza o tym, że działanie to miało charakter praktyki naruszającej zbiorowy interes konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Sąd Okręgowy przyjął, że do zaniechania stosowania zakazanej praktyki doszło w dacie przesłania pierwszego (...) w dniu 29 czerwca 2012r., które to wsady miały być odtąd kierowane do (...) regularnie, w odstępach jednego tygodnia wobec nowych regulacji zapisów „Umowy w sprawie gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji w bazie (...). W ocenie Sądu, oparcie decyzji na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów było uzasadnione, stąd Prezes Urzędu wydał Decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania.

Sąd stanął na stanowisku, iż pomimo, że przepis art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy przewiduje jedynie fakultatywne nałożenie kary, w okolicznościach niniejszej sprawy jest ono konieczne przede wszystkim wobec charakteru, wagi i czasu trwania naruszenia przez powoda przepisów ustawy, które to naruszenie należy określić jako poważne, wobec jego uciążliwości dla konsumentów. Sąd przyjął zatem, że Prezes UOKiK działając w ramach uznania administracyjnego podjął słuszną decyzję o nałożeniu kary. W ocenie Sądu wymierzenie kary zgodne było z zasadą celowości i proporcjonalności. Interes publiczny zdecydował też, że samo stwierdzenie stosowania przez Bank niedozwolonej praktyki okazało się niewystarczające.

Pozwany nie naruszył w ocenie Sadu przepisu art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez niewydanie decyzji nakładającej na Bank wykonanie zobowiązania do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia naruszeniom, zwłaszcza że wydanie takiej decyzji jest uprawnieniem Prezesa UOKiK, a nie obowiązkiem. W ocenie Sądu powód formalny wniosek o wydanie decyzji zobowiązującej złożył w dniu 10 grudnia 2012 r. tj. w czasie gdy zaniechał stosowania zarzucanej mu praktyki, zatem Prezes UOKiK słusznie uznał za celowe wydanie Decyzji w trybie art. 27 ust. 1 i 2 Ustawy.

Brak było zdaniem Sądu podstaw do kwestionowania zasadności nałożenia na powoda kary pieniężnej, a wniosek o odstąpienie od wymierzenia kary nie zasługiwał na uwzględnienie, bowiem art. 109 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie miał zastosowania.

Sąd Okręgowy uznał, że szkodliwość czynu była wysoka. Zbyt długie odstępy w przekazywaniu zmian danych do (...) wpływały bowiem niekorzystnie m.in. na możliwość pozyskania przez konsumenta finansowania w innym banku, który miał dostęp wyłącznie do starych danych. Następstwem tego mogło być znaczne wydłużenie procedury uzyskiwania kredytu, a nawet odmowa udzielenia kredytu na podstawie tych nieaktualnych danych, co mogło powodować dalece negatywne konsekwencje dla sytuacji ekonomicznej konsumenta. Zaniechania w przekazywaniu danych powodowały też koszty po stronie konsumenta, który musiał zapłacić niemałą opłatę za zaświadczenie o spłacie kredytu/pożyczki, z czego Bank uzyskiwał wymierne korzyści. Co więcej zasięg zakazanej praktyki obejmował terytorium całego kraju, co miało przełożenie na ewentualne skutki tej praktyki. W ocenie Sądu fakt ten wpływa dodatkowo ujemnie na ustalenie stopnia natężenia szkodliwości karalnego zachowania.

Tymczasem, w ocenie Sądu, od profesjonalisty, jakim jest Bank (...) S.A. zajmująca się od lat świadczeniem usług bankowych, udzielaniem kredytów/pożyczek, należy oczekiwać, iż w swojej działalności uwzględni m.in. potrzebę ochrony interesów konsumentów poprzez niezwłoczne przekazywanie zmian w ich danych do (...). W powyższym zakresie Sąd uznał, że działania Banku miały charakter co najmniej nieumyślny, były zatem zawinione.

W ocenie Sądu Okręgowego, Prezes UOKiK prawidłowo uznał, że do naruszania przez Przedsiębiorcę zbiorowych interesów konsumentów dochodziło na etapie wykonywania kontraktu. Zdaniem Sądu praktyka miała miejsce od 14 czerwca 2004r. (od daty obowiązywania Umowy łączącej Bank z (...)) do 29 czerwca 2012r. (realizacji nowych zapisów nowej Umowy łączącej oba podmioty), co trzeba traktować wysoce ujemnie ze względu na długotrwałość praktyki. Bank zaniechał stosowania zakazanej praktyki jeszcze przed wydaniem zaskarżonej Decyzji, co zostało uznane za okoliczność łagodzącą. Podobnie za okoliczność tego rodzaju Prezes UOKIK przyjął aktywne współdziałanie Banku z organem w toku postępowania administracyjnego. Oprócz tego Prezes UOKIK uznał, że sprawa ma charakter precedensowy, co miało wpływ na obniżenie kary.

Sąd Okręgowy wziął również pod uwagę, że Bank uprzednio nie stosował praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów o podobnym charakterze.

Wobec tego, że przychody powoda za 2011r. wyniosły 10 475 324 000 zł, Sąd uznał, iż wymierzenie kary pieniężnej na poziomie 1 833 182 zł będzie adekwatne do stopnia naruszenia przepisów ustawy. Podkreślenia wymaga, że nałożona na powoda kara pieniężna stanowi zaledwie ok. 0,0175% przychodu z działalności powoda za 2011 rok i wynosi 0,175 % kary maksymalnej.

Orzeczona kara powinna, w ocenie Sądu, stanowić dolegliwość dla Banku, tak aby jej nałożenie skutkowało w przyszłości zapobieżeniem zaistnienia podobnych praktyk. Sąd podkreślił, że kara pieniężna ma pełnić funkcję prewencji szczególnej i ogólnej, a więc być zarówno realną, odczuwalną dolegliwością dla ukaranego podmiotu, będącą reakcją na naruszenie przepisów, ale także wyraźnym ostrzeżeniem na przyszłość. Natomiast nienałożenie na Przedsiębiorcę kary bądź jej zmniejszenie, w ocenie Sądu w przypadku szczególnie nagannej, zasługującej na krytykę praktyki, stałoby w sprzeczności z celami prewencyjnymi sankcji za niezastosowanie się powoda do obowiązujących wymagań prawa, jak również represyjno-wychowawczymi, zmierzającymi do wymuszenia na ukaranym przestrzegania reguł prawnych w przyszłości.

Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. stosownie do wyniku sporu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił:

1.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego i dowolnym ustaleniu, że Bank zaniechał niezwłocznego przekazywania do Biura (...) S.A. (dalej: (...)) informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do (...) poszczególnych (...) w danym miesiącu, podczas gdy przy uwzględnieniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności - pominiętych lub jedynie wybiórczo zinterpretowanych przez Sąd Okręgowy - pism Banku zgromadzonych w toku postępowania administracyjnego, zeznań świadka K. M. i oświadczenia (...) z dnia 22 grudnia 2014 roku oraz możliwości technicznych i organizacyjnych po stronie Banku i (...), powszechnie akceptowanego pojęcia „niezwłoczności", treści umowy w sprawie zbierania i udostępniania informacji z dnia 18 czerwca 2004 roku (dalej „Umowa”) i Regulaminu gromadzenia, przetwarzaniu i udostępniania informacji (...) (dalej „Regulamin”), nie sposób uznać, że Bank zaniechał niezwłocznego przekazywania do (...) informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do (...) poszczególnych (...) w danym miesiącu;

2.  naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie (odrzucenie według zapisu protokołu) wniosków dowodowych Powoda o przesłuchanie świadków M. S. i oraz T. B., gdyż zdaniem Sądu nie będąc zatrudnionymi w Banku nie mogli oni posiadać rzetelnej wiedzy co do możliwości techniczno - organizacyjnych Banku w zakresie aktualizacji danych klientów; podczas gdy świadkowie ci zostali zawnioskowani do złożenia zeznań między innymi na okoliczność: możliwości technicznych i organizacyjnych po stronie (...) (nie tylko Banku) w zakresie przekazywania i aktualizacji informacji o wygaśnięciu zobowiązania klienta oraz zasad i funkcjonalności systemu korekt danych, a więc okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wprost wpływających na ocenę czy Bank zaniechał niezwłocznego przekazywania do (...) informacji po wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do (...) poszczególnych (...) w danym miesiącu;

3.  naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50 poz. 331 z późn. zm.) ( (...)) w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t. j. Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.) (dalej „u.z.n.k.”) poprzez ich błędną wykładnię prowadzącą do niewłaściwego zastosowania i polegającą na wadliwym uznaniu, że działanie Banku polegające na jak przyjął Sąd Okręgowy - na zaniechaniu niezwłocznego przekazywania do (...) informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do (...) poszczególnych (...) w danym miesiącu jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1 u.z.n.k., i w efekcie stanowi podstawę do stwierdzenia przesłanki bezprawności postępowania o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 Ustawy, podczas gdy postępowanie Bank było zgodne z dobrymi obyczajami i praktyką bankową obowiązującą w Polsce i krajach UE, i jako takie nie stanowiło czynu nieuczciwej konkurencji z art. 3 ust. 1 u.z.n.k., a Sąd Okręgowy powielając stanowisko Prezesa UOKiK nie wskazał wzorca zachowania (dobrych obyczajów) w zakresie przekazywania danych do (...), który miałby naruszyć skarżący Bank;

4.  naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 Ustawy poprzez ich błędną wykładnię prowadzącą do niewłaściwego zastosowania i polegającą na wadliwym uznaniu, że działanie Banku polegające - jak przyjął Sąd Okręgowy - na zaniechaniu niezwłocznego przekazywania do (...) informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców, będących konsumentami, w okresie pomiędzy datami przesyłania do (...) poszczególnych (...) w danym miesiącu, narusza zbiorowe interesy konsumentów, podczas gdy działania Banku związane z przekazywaniem do (...) informacji dotyczących wygaśnięcia zobowiązania kredytobiorców nie godziły w zbiorowy interes konsumentów gdyż: (i) stosownie do orzecznictwa Sądu Najwyższego, nie naruszały interesu prawnego konsumentów, mającego swoje oparcie i uzasadnienie w odpowiednich regulacjach prawnych, (ii) świetle zasad oceny zdolności i wiarygodności kredytowej (scoring) brak aktualnej informacji o wygaśnięciu zobowiązania nie jest decydującą okolicznością warunkująca udzielenie kredytu, natomiast koszty ewentualnego uzyskania zaświadczenia o spłacie zobowiązania wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego nie wynoszą w Powodowym Banku 250 zł, a 20 zł, tym samym nie został również naruszony interes ekonomiczny konsumentów;

5.  naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 Ustawy poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji uznanie za prawidłowe nałożenie na Bank kary pieniężnej w sytuacji, w której nie doszło do naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 Ustawy, a nawet, gdyby przyjąć naruszenie tych przepisów Ustawy (czemu Powód zaprzecza), to naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 Ustawy i art. 111 Ustawy oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. poprzez bezzasadne uznanie, że nałożona na Powoda kara pieniężna jest karą adekwatną do zarzucanego czynu i wymierzoną zgodnie z obowiązującymi przepisami, co jest wynikiem niedokonania wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów, podczas, gdy kara pieniężna jest karą fakultatywną, a prawidłowe zastosowanie kryteriów nakładania kary i wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz jego prawidłowa ocena, a także uwzględnienie faktu - całkowicie pominiętego przez Sąd Okręgowy - że Prezes UOKIK nie nałożył na inny bank kary pieniężnej (decyzja Nr (...) z dnia 20 grudnia 2013 roku), a zastosował ten środek wobec Powodowego Banku pomimo tego, że Powodowy Bank jako pierwszy na polskim rynku (i jedyny na dzień wydania Decyzji) przekazywał informacje o wygaśnięciu zobowiązania w trybie tygodniowym; uzasadniały uchylenie kary nałożonej na Bank (pkt III Decyzji).

W świetle przedstawionych powyżej zarzutów skarżący wniósł o:

- rozpoznanie postanowienia z dnia 9 października 2014 roku o oddaleniu wniosków dowodowych w postaci zeznań świadków M. S. i T. B..

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji w zaskarżonej odwołaniem części (punkty II, III i IV)

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych;

Względnie o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę decyzji w zaskarżonej odwołaniem części (punkty II, III i IV) i orzeczenie co do istoty sprawy;

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych;

Względnie o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie pkt III decyzji dotyczącego kary pieniężnej, względnie jej obniżenie;

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych;

Ewentualnie o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie;

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na apelację powoda wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się uzasadniona, dlatego wyrok Sądu I instancji podlegał zmianie. W ocenie Sądu Apelacyjnego powodowy Bank nie dopuścił się zarzuconej mu w pkt II decyzji praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów.

Wskazać należy, że potwierdził się zarzut apelującego dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak dokonania wszechstronnej oceny zebranego materiału dowodowego oraz naruszenia przepisu art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 2 k.p.c. przez niezasadne oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych przez powoda o przesłuchanie świadków M. S. i T. B.. Wnioski dowodowe zostały zgłoszone w odwołaniu od decyzji Prezesa UOKiK, czyli w piśmie wszczynającym postępowanie w sprawie, brak więc podstaw by przyjąć, że były one spóźnione. Z treści odwołania wynika m.in., że powód kwestionował istnienie możliwości technicznych i organizacyjnych umożliwiających mu przekazywanie informacji do (...) częściej niż raz w miesiącu. Dowód z zeznań świadków został zgłoszony na okoliczność możliwości technicznych istniejących zarówno po stronie Banku (...), jak również po stronie Biura (...), co uznać należy za fakt mający dla rozstrzygnięcia istotne znaczenie. Z tych względów postanowienie sądu o odrzuceniu powyższych wniosków dowodowych było nieprawidłowe, również co do samego rodzaju rozstrzygnięcia. Uznając bowiem za nieprzydatne dla rozpoznania niniejszej sprawy, Sąd I instancji winien przedmiotowe wnioski oddalić.

Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe. Z materiału dowodowego zebranego przez Sąd I i II instancji wynikają następujące okoliczności:

Przede wszystkim przed czerwcem 2012r. brak było możliwości technicznych przekazywania do Biura (...) S.A. w W. informacji o wygaśnięciu zobowiązania kredytobiorców w okresie pomiędzy datami przesyłania do (...) tzw. (...). Podkreślenia przy tym wymaga, że brak technicznych możliwości leżał przede wszystkim po stronie Biura (...), o czym świadczą zeznania świadka M. S., który jednoznacznie wskazał, że (...) nie byłby w stanie przetworzyć (...) przekazywanych częściej. (...)powodowego Banku to około 2-3 milionów danych dotyczących rachunków (k.365). Nie było możliwości przekazywania informacji o zobowiązaniach klientów, które wygasły pomiędzy datami przekazywania (...), gdyż jak wynika z zeznań M. S., przed czerwcem 2012r. były możliwe jedynie pojedyńcze korekty offline, dotyczące pomyłek Banku. Bank przesyłał na formularzu papierowym polecenie poprawy danych zawartych w konkretnym rekordzie. Istniał również drugi rodzaj korekt (niestandardowych, nazywanych seryjnymi), gdy Bank zorientował się, że w większej liczbie rekordów popełnił błąd. Wówczas dochodziło do kontaktu pomiędzy oboma podmiotami i ustalano zakres danych, które Bank winien przekazać. Korekty były przekazywane za pomocą nośnika plików, później za pomocą kanałów elektronicznych. Trzecim sposobem były korekty online. (...)przekazywano na nośnikach, towarzyszył im formularz przekazania (...)na papierze. Od 2009r. korekty mogły być także nanoszone przez pracowników banków w ramach płatnej usługi - klient indywidualny (k.365). Podkreślenia wymaga jednak, że korekty nie służyły przekazywaniu nowych treści, mieszczących się w zakresie informacji przetwarzanych przez (...), lecz modyfikacji danych przekazanych uprzednio w formie (...), (dotyczyły błędów banków zawartych we wcześniej przesłanych informacjach w zakresie pojedyńczych rekordów). Nie była to więc forma przewidziana do informowania o wygaśnięciu zobowiązania danego kredytobiorcy, zarówno z uwagi na łączącą stronę umowę z dnia 18 czerwca 2004r., jak i ze względów technicznych. Przekazanie danych dotyczących przebiegu realizacji zobowiązania, daty wygaśnięcia zobowiązania i jego przyczyny wykonywane być mogło jedynie w ramach (...).

Świadek M. S. jednoznacznie również wskazał, że w czerwcu lub lipcu 2012r. udostępniona została funkcjonalność umożliwiająca przekazywanie (...)raz w tygodniu. Wcześniej banki takiej możliwości nie miały, zaś ta kwestia jest uregulowana prawnie przez ustawodawcę dopiero od 2016r. (k.365) Zeznania świadka M. S. znajdują potwierdzenie również w pozostałym materiale dowodowym. Świadek T. B. podniósł, że możliwość przekazywania (...)raz w tygodniu była udostępniona w czerwcu 2012r. i było to udostępnienie testowe. Nie było możliwości, aby wszystkie banki aktualizowały dane w częstszym czasie niż miesięczny (k.374). Podobnie twierdził świadek K. M. (1) (k.206). Wynika z tego, że zaniechanie przez pozwany Bank przekazywania danych dotyczących spłaconych zobowiązań kredytobiorców częściej niż raz w miesiącu było spowodowane przyczynami niezależnymi od woli powoda. Niezasadne są więc wnioski Sądu I instancji, że wysyłanie danych nie jest skomplikowaną czynnością, nawet biorąc pod uwagę ich znaczną ilość i stosowanie zabezpieczeń danych osobowych, oraz, że wystarczy zaangażowanie większej ilości zasobów personalnych (po stronie powoda), aby uaktualniać dane bez zbędnej zwłoki. Z materiału dowodowego wynika, że nawet gdyby powód zaangażował do tej czynności większą ilość pracowników, środków finansowych oraz rzeczowych i przekazywał dane częściej, to (...) nie byłby w stanie tych danych przetworzyć. Ostatecznie informacja o wygaśnięciu zobowiązania prawdopodobnie nie znalazłaby się w bazie danych (...) wcześniej, mimo czynności podjętych przez powodowy Bank.

Drugą istotną okolicznością pominiętą przez Sąd I instancji jest to, że w okresie do czerwca 2012r. Biuro (...) otrzymywało (...) w sumie od 633 podmiotów (banków, firm pożyczkowych) i wszystkie te podmioty przekazywały dane jeden raz w miesiącu. Powód testował nowy system (...) i jako pierwszy rozpoczął przekazywanie (...)raz w tygodniu. Pozostałe podmioty, jak wynika z zeznań świadków, nadal stosowały dotychczasową praktykę. Ustawowy obowiązek przekazywania danych co najmniej raz w tygodniu istnieje natomiast od 2016r.

Istotne jest również, że konsument, którego dane w (...) nie zostały zaktualizowane a czynił starania o kolejny kredyt, mógł otrzymać zaświadczenie o spłacie kredytu (podlegającą opłacie bankowej 20 zł) lub opinię bankową (opłata 250 zł). Okoliczność, że inne banki w praktyce honorowały opinie bankowe, nie było zależne od powoda.

W tej sytuacji uzasadniony okazał się również zarzut apelującego dotyczący naruszenia prawa materialnego t.j. art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.- dalej jako: ustawa okik) w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U., Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.- dalej jako: uznk).

Bezprawność praktyki powoda, w ocenie Sądu I instancji, miałaby polegać na naruszeniu dobrych obyczajów, poprzez nierzetelne traktowanie konsumenta oraz brak należytej dbałości o jego interesy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie ma podstaw by przyjąć, że na skutek zaniechania przekazywania informacji do (...) pomiędzy datami (...), powód naruszył dobre obyczaje wskazane w zasadach dobrej praktyki bankowej (załącznik nr 1 do uchwały nr (...) Walnego Zgromadzenia (...) Banków (...) z dnia 26 kwietnia 2007r. ze zm.), zgodnie z którymi banki powinny działać na rzecz klientów z należytą starannością, zgodnie z zawartymi umowami, w granicach dobrze pojętego interesu własnego z uwzględnieniem interesów klientów.

Jak wskazano powyżej praktyka przekazywania (...)raz w miesiącu było powszechną praktyką wśród banków i firm pożyczkowych. Była ona uzasadniona istniejącymi w tym czasie możliwościami technicznymi po stronie (...) do przetwarzania otrzymanych informacji. Nie znajduje uzasadnienia twierdzenie, że (...)mogły być przekazywane przez powoda częściej. Tym samym nie można zarzucić powodowi zaniechania przekazywania danych w sposób niezwłoczny i sprzeczny z dobrymi obyczajami. Powód był pierwszym podmiotem, który praktykę zmienił i rozpoczął w trybie testowym przekazywanie (...)raz w tygodniu. Na uwagę zasługuje również okoliczność, że zgodnie z Rekomendacją (...)dokonywana przez banki ocena ryzyka danej transakcji nie może ograniczać się do analizy osób związanych do spłaty ekspozycji kredytowej pochodzącej z wewnętrznych lub zewnętrznych źródeł informacji, w tym do analizy informacji pozyskiwanych z (...) (k.82-121). Wynika z tego, że informacja o wygaśnięciu zobowiązania nie jest jedynym czynnikiem determinującym decyzję kredytową banku.

Z tych względów, niezasadnie Prezes Urzędu przyjął, że powód naruszył dobre obyczaje, tym samym dopuścił się czynu nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1 uznk oraz praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy okik. Stąd wyrok Sądu I instancji podlegał zmianie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez uchylenie decyzji w pkt 2, 3 oraz 4 i umorzenie postępowania w zakresie zarzucanej powodowi praktyki, nałożonej z tego tytułu kary pieniężnej oraz kosztów postępowania administracyjnego. W konsekwencji zmianie podlegało również rozstrzygnięcie o kosztach procesu, które oparto na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Na zasądzoną kwotę 1377 zł składa się opłata sądowa w wysokości 1000 zł, 360 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika powoda będącego radcą prawnym ustalono na mocy § 14 ust. 3 pkt 1 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 490 ze zm.). Na kwotę 1270 zł składa się opłata sądowa od apelacji (1000 zł) i koszty zastępstwa procesowego (270 zł).