Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Grażyna Kramarska

Sędziowie: SA Agata Wolkenberg

SO (del.) Paulina Wawrzynkiewicz (spr.)

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Magdalena Męczkowska

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. A.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 10 lutego 2016 r.

sygn. akt III C 832/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz M. A. kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

VI ACa 766/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 12 czerwca 2015r Powódka M. A. wniosła o zasądzenie na swą rzecz od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 250.000 zł wraz odsetkami naliczonymi od dnia 14 kwietnia 2015 r. Kwota ta miała stanowić należność z tytułu wykupu wyemitowanych przez pozwaną obligacji, których termin zapadalności przypadał na dzień 13 kwietnia 2015 r.

Pozwana w sprzeciwie od wydanego w sprawie niniejszej nakazu zapłaty wniosła o oddalenie powództwa, kwestionując legitymację czynną powódki. Podniosła, iż przedmiotowe obligacje były obligacjami zdematerializowanymi, wprowadzonymi do obrotu na (...) Giełdzie Papierów Wartościowych, w związku z czym podstawą naliczenia prawa do świadczenia z tytułu wykupu była liczba obligacji na rachunku obligatariusza w dniu 2 kwietnia 2015 r. Nadto wskazała, iż powódka winna wykazać fakt posiadania obligacji także w momencie zamknięcia rozprawy, albowiem mogły one zostać przez nią zbyte.

Wyrokiem z dnia 10 lutego 20161 roku Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn.. IIIC 832/15, zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki M. A. kwotę 250.000 zł (dwieście pięćdziesiąt tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie naliczonymi od tej kwoty za okres od dnia 14 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki M. A. kwotę 10.332 (dziesięć tysięcy trzysta trzydzieści dwa) złote tytułem zwrotu kosztów procesu;

Wydając rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy wskazał, iż roszczenie w sprawie niniejszej było roszczeniem obligatariusza o zapłatę należności z tytułu wykupu obligacji wyemitowanych przez pozwaną spółkę. Roszczenie to znajdowało oparcie w postanowieniach art. 4.1 Ustawy o obligacjach z dnia 29 czerwca 1995 r. (Dz. U. nr 83 poz. 420 z późn. zmian.). W ocenie Sądu Okręgowego szczegółowy zakres stosunku obligacyjnego wynikał z warunków emisji obligacji, w których w pkt 13 określono, iż

„wykup obligacji zostanie przeprowadzony w dniu wykupu obligacji, tj. 13 kwietnia 2015 roku poprzez wypłatę Obligatariuszom kwoty w wysokości równej wartości nominalnej obligacji, to jest 1.000 zł za każdą Obligację; Podstawą naliczenia i spełnienia świadczenia będzie liczba obligacji na rachunku papierów wartościowych Obligatariusza z upływem dnia ustalenia prawa do otrzymania świadczenia z tytułu wykupu, przypadającego na 6 dni roboczych przed Dniem Wykupu, czyli na dzień 02 kwietnia 2015 roku. Wykup obligacji zostanie dokonany poprzez uznanie rachunku pieniężnego służącego do obsługi rachunku papierów wartościowych Obligatariusza kwotą równą iloczynowi liczby Obligacji oraz wartości nominalnej jednej Obligacji;”

Sąd Okręgowy uznał za udowodnione następujące istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktyczne:

1.  pismem z dnia 15 kwietna 2013 r. (...) S.A. w W. poinformował powódkę o przydzieleniu jej uchwałą zarządu (...) S.A.(...) obligacji serii (...) o wartości nominalnej 250.000 zł [pismo k. 7];

2.  uchwałą Zarządu Giełdy (...) S.A. z dnia 3 lipca 2013 r. obligacje na okaziciela serii (...) emitowane przez (...) S.A. zostały wprowadzone do obrotu na rynku obligacji (...) [uchwała k. 43]

3.  w dniu 2 kwietnia 2015 r. na rachunku papierów wartościowych powódki w (...) S.A. zdeponowanych było (...)obligacji [świadectwo depozytowe k. 69];

4.  także i w dniu 1 czerwca 2015 r. na rachunku papierów wartościowych powódki w (...) S.A. zdeponowanych było (...)obligacji [świadectwo depozytowe k. 6];

5.  pismem z dnia 24 kwietnia 2015 r. powódka wezwała pozwaną Spółkę do wykupienia posiadanych przez nią obligacji. Wezwanie doręczono w dniu 27 kwietnia 2015 r. [wezwanie k. 12, dowód doręczenia k. 13]

W ocenie Sądu Okręgowego, zakres uprawnień powódki i towarzyszącego mu obowiązku pozwanej w zakresie wykupu obligacji określony został wyraźnie w warunkach emisji obligacji. Analizując ich postanowienia pod kątem zarzutów formułowanych przez pozwaną w toku niniejszego postępowania przyjąć należało, iż jedyną datą istotną dla ustalenia prawa powódki do otrzymania świadczenia jest dzień 2 kwietnia 2015 r. Zgodnie bowiem z ustępem 2 pkt 13 tychże Warunków podstawą naliczenia i spełnienia świadczenia będzie liczba obligacji na rachunku papierów wartościowych Obligatariusza z upływem dnia ustalenia prawa do otrzymania świadczenia z tytułu wykupu, przypadającego na 6 dni roboczych przed Dniem Wykupu, czyli na dzień 02 kwietnia 2015 roku.”

Powyższe w ocenie Sądu Okręgowego oznaczało, że jedynym warunkiem otrzymania świadczenia z tytułu wykupu jest posiadanie w dniu 2 kwietnia 2015 r. przedmiotowych obligacji na swym rachunku papierów wartościowych. Liczba obligacji w tym dniu (na koniec tego dnia) stanowi bowiem podstawę zarówno naliczenia jak i spełnienia świadczenia. Oznacza to, iż emitent obligacji w praktyce zastrzegł, iż jakiekolwiek zmiany w zakresie liczby posiadanych obligacji, które nastąpią po 2 kwietnia 2015 r. nie będą uwzględniane przy naliczaniu i spełnianiu świadczenia. W rezultacie zdaniem Sądu Okręgowego niezasadne są oczekiwania pozwanej w sprawie niniejszej, co do przedstawienia przez powódkę dowodu posiadania obligacji w jakiejkolwiek innej dacie, a w szczególności w dacie zamknięcia rozprawy. Prawo do otrzymania kwoty wykupu zostało bowiem ostatecznie ustalone w dniu 2 kwietnia 2015 r.

Powódka wraz z pozwem przedstawiła dwa dokumenty w postaci zawiadomienia z dnia 15 kwietnia 2013 r. o przydziale (...)obligacji serii (...) wyemitowanych przez (...) S.A. oraz zaświadczenia wystawione przez (...) S.A. [k. 6], z którego wynikało, iż 1 czerwca 2015 r. nadal posiadała ona na rachunku papierów wartościowych owe (...)obligacji. Po podniesieniu przez pozwaną zarzutu, iż obligacje znajdowały się w obrocie i teoretycznie mogły zostać przez powódkę zbyte przed 2 kwietnia 2015 r. i następnie odkupione po tej dacie powódka dostarczyła dodatkowe zaświadczenie Biura (...) stwierdzające wprost, iż w dniu 2 kwietnia 2015 r. posiadała ona na rachunku (...) obligacji wyemitowanych przez pozwaną spółkę. To zaś oznacza, iż w świetle pkt 13 Warunków Emisji jest ona uprawniona do otrzymania od pozwanej kwoty równej wartości nominalnej obligacji, czyli 1.000 zł za każdą obligację, co daje łącznie 250.000 zł i taką kwotę Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki.

W ocenie Sądu Okręgowego powódka była także uprawniona do żądania zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie należnej jej kwoty, zgodnie z art. 481 kc. Za datę początkową naliczania odsetek przyjąć należało dzień 14 kwietnia 2015 r. jako dzień następujący po dniu, w których zgodnie z pkt 13 Warunków Emisji pozwana obowiązana była dokonać wypłaty wartości nominalnej obligacji. Z tym dniem popadła ona bowiem w opóźnienie, co stanowiło wystarczającą przyczynę powstania obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zapadło na podstawie art. 98 kpc, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Pozwana była w sprawie niniejszej stroną przegrywającą proces w całości, co oznacza, iż spoczywa na niej obowiązek zwrotu na rzecz powoda całości poniesionych przez niego kosztów postępowania. Na koszty te składa się w sprawie niniejszej opłata od pozwu w kwocie 3.125 zł oraz koszty zastępstwa procesowego wykonywanego przez pełnomocnika powoda ustalone w wysokości stawki minimalnej w kwocie 7.200 zł, powiększonej dodatkowo o kwotę 17 złotych należną tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa; Łącznie daje to kwotę 10.332 zł i taką też kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda.

W apelacji pozwana (...) w W. zaskarżyła wyrok w całości, zarzucając mu:

1.  istotne naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na rozprzęgnięcie sprawy tj.:

a)  art. 230 kpc poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że pozwany nie wypowiedział się co do twierdzeń powoda w kwestii posiadania przez niego (...)obligacji serii (...) w dniu 2 kwietnia 2015r oraz 1 czerwca 2016r oraz, iż nie negowała prawdziwości przedłożonych przez niego dokumentów;

b)  art. 233 §1 kpc poprzez przekroczenie granicy zasady swobodnej oceny dowodów podczas przeprowadzenia dowodu z dokumentu z dnia 26 października 2015r oraz nadanie mu mocy dowodowej przesądzającej o zasadności żądania powoda, podczas gdy w rzeczywistości Sąd pierwszej instancji dokonał dowolnej oceny tego dowodu wbrew zasadom logiki;

c)  art. 328 §2 kpc poprzez nieodniesienie się przez Sąd Okręgowy do wszystkich zarzutów pozwanego tj. zarzutu braku legitymacji czynnej powoda;

d)  art. 207 §6 kpc poprzez dopuszczenie dowodu z dokumentu- zaświadczenia z dnia 26 października 2015r, gdy w rzeczywistości, jako dowód spóźniony wanien on zostać przez Sąd Okręgowy pominięty;

e)  art. 217 §1 w zw. z art. 156 kpc poprzez uniemożliwienie pozwanemu przytoczenia okoliczności faktycznych i dowodów dla odparcia wniosków i twierdzeń powoda zawartych w pismach procesowych z dnia 26 i 27 października i nieodroczenie z tej przyczyny rozprawy.

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 9 ust 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005r o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2014. poz. 94 ze zm.) poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że dokumenty z dnia 1 czerwca 2015r oraz 26 października 2015 r potwierdzają legitymację do realizacji uprawnień obligatariusza obligacji (...)wyemitowanych przez pozwanego, w sytuacji gdy imienne świadectwo depozytowe jest jedynym dokumentem, którym powód mógł wykazać swoją legitymację, a w konsekwencji, na podstawie którego mógł dochodzić zapłaty w niniejszym postępowaniu.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Apelacyjnego, apelacja jest niezasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne, czyniąc je podstawą dalszych rozważań. Dokonane ustalenia faktyczne znajdują oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, ocenionym przez Sąd w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c.. Również dokonana przez Sąd orzekający ocena prawna roszczenia powoda jest prawidłowa i nie nasuwa żadnych zastrzeżeń.

Za chybione należy uznać zarzuty pozwanego dotyczące naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 k.p.c . Jak wskazuje się w orzecznictwie, skuteczne postawienie zarzutu naruszenia tego przepisu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej - niż przyjął sąd - wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie przez skarżącego. Zarzucenie naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów polega na podważeniu podstaw tej oceny z wykazaniem, że jest ona rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, LEX nr 52347; z dnia 2 kwietnia 2003 r., I CKN 160/01, LEX nr 78813; z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 274/03, LEX nr 164852; z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 393/03, LEX nr 585758).

Jeżeli zatem z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Z uwagi na powyższe za całkowicie chybioną należy uznać podniesioną w apelacji argumentację, co do naruszenia w niniejszym postępowaniu przepisów postępowania mających wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się w szczególności naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 §1 kpc poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów w postaci przyznania mocy dowodowej dokumentowi z dnia 26 października 2015r i dokonanie jego oceny wbrew zasadom logiki.

W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany nie przedstawił jakichkolwiek dowodów potwierdzających, iż przyznanie mocy dowodowej zaświadczeniu z dnia 26 października 2015r, zostało dokonane wbrew zasadom logiki. Samo tylko subiektywne przekonanie pozwanego o braku wiarygodności przedmiotowego dokumentu nie może stanowić wystarczającej podstawy dla podważenia jego prawdziwości, tym bardziej, iż pozwany nie złożył żadnego dowodu wskazującego, iż na datę 02 kwietnia 2015r powódka M. A. nie posiadała na swoim rachunku (...) obligacji spółki (...) Spółka Akcyjna.

Tylko na marginesie należy zauważyć, iż zaświadczenie z dnia 26 października zostało poświadczone „za zgodność z oryginałem” przez radcę prawnego B. G..

Brak jest również jakichkolwiek podstaw dla uznania, iż Sąd Okręgowy naruszył art. 207 §6 kpc poprzez dopuszczenie dowodu z dokumentu- zaświadczenia z dnia 26 października 2015r, gdy w rzeczywistości, jako dowód spóźniony wanien on zostać przez Sąd Okręgowy pominięty. Zauważyć należy, iż powyższy dokument został złożony na wezwanie sądu, a jego złożenie nie przyczyniło się do przewlekłości postępowania.

Podkreślenia wymaga, iż wbrew stanowisku pozwanego imienne świadectwo depozytowe nie stanowi jedynego dokument przesądzającego o legitymacji powódki. Legitymacja taka, w ocenie Sądu Apelacyjnego mogła zostać wykazana między innymi złożonym do akt zaświadczeniem z dnia 26 października 2015 r, z którego w sposób nie budzący wątpliwości wynika, iż powódka na dzień 2 kwietnia 2015r posiadała (...)obligacji pozwanego. Wskazać należy, iż jedynym warunkiem otrzymania świadczenia z tytułu wykupu było posiadanie w dniu 2 kwietnia 2015 r. obligacji na swym rachunku papierów wartościowych. Liczba obligacji w tym dniu stanowiła podstawę spełnienia świadczenia

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 9 ust 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005r o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2014. poz. 94 ze zm.) poprzez jego niezastosowanie także nie zasługuje na uwzględnienie .

Zgodnie art. 9. 1. ustawy o obrocie instrumentami finansowymi na żądanie posiadacza rachunku papierów wartościowych podmiot prowadzący ten rachunek, zwany "wystawiającym", wystawia mu na piśmie, oddzielnie dla każdego rodzaju papierów wartościowych, imienne świadectwo depozytowe, zwane dalej "świadectwem". (….)

2. Świadectwo potwierdza legitymacje do realizacji uprawnień wynikających z papierów wartościowych wskazanych w jego treści, które nie są lub nie mogą być realizowane wyłącznie na podstawie zapisów na rachunku papierów wartościowych, z wyłączeniem prawa uczestnictwa w walnym zgromadzeniu.

Wbrew twierdzeniom apelującego żaden przepis ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, w tym wskazany przez skarżącego przepis art. 9 ust 2 nie uzależniają legitymacji powódki od przedłożenia imiennego świadectwa depozytowego. Brak jest również podstaw do stwierdzenia, iż imienne świadectwo depozytowe jest jedynym dokumentem, którym powódka mogła wykazać swoją legitymację, a w konsekwencji na podstawie którego mogła dochodzić zapłaty w niniejszej sprawie.

Zauważyć należy, iż świadectwo depozytowe jest dokumentem związanym ze zdematerializowanymi papierami wartościowymi, wystawianymi na żądanie właściciela rachunku maklerskiego przez podmiot prowadzący ten rachunek. Dokument jest imienny, wystawiany w celu potwierdzenia, iż dana osoba jest właścicielem rachunku maklerskiego oraz posiadaczem danych akcji, obligacji lub innych papierów wartościowych. Świadectwa depozytowe są tzw. dokumentem legitymizującym, co oznacza, iż jedynie potwierdzają posiadanie papierów na rachunku, jednak same w sobie nie uprawniają do korzystania z praw ani spełniania świadczeń jakie z tych papierów wynikają.

Świadectwo depozytowe jest zatem jedynie środkiem dowodowym, a nie papierem wartościowym. Oznacza to, że uprawniony z papieru wartościowego może wykazać swoje prawa w każdy inny prawnie dozwolony sposób, a nie koniecznie przez okazywanie świadectwa depozytowego.

Podsumowując, spełnianie świadczeń przez emitenta nigdy nie może być uzależnione od przedstawienia świadectw depozytowych. Jednakże jeżeli w warunkach emisji emitent określi wymóg przedstawienia takiego świadectwa wraz z żądaniem przeterminowanego wykupu wówczas obligatariusze są obowiązani dokonać powyższego.

Tylko na marginesie należy zauważyć, iż zasadą jest że spełnianie świadczeń z obligacji zdematerializowanych (a z takimi mamy doczynienia w niniejszym postępowaniu) jest dokonywane za pośrednictwem systemu depozytowo- rozliczeniowego. Spełnienie świadczenia za pośrednictwem systemu depozytowo- rozliczeniowego nie wiąże się z koniecznością imiennej identyfikacji obligatariuszy. Z uwagi na powyższe obligatariusz nie musi przedstawiać emitentowi świadectwa depozytowego, aby otrzymać świadczenie.

W niniejszej sprawie powódka przedstawiła jednakże świadectwo depozytowe nr (...), z którego wynika, w sposób nie budzący wątpliwość, iż na rachunku papierów wartościowych nr (...) prowadzonych przez (...) zostało zablokowanych (...)obligacji zwykłych, których emitentem jest pozwany. Świadectwo zostało wystawione w dniu 01 czerwca 2015r a zachowało ważność do 07 lipca 2015r.

Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z pkt 13 warunków emisji dwuletnich odsetkowych obligacji na okaziciela podstawą do naliczania i spełnienia świadczenia była liczba obligacji na rachunku papierów wartościowych obligatariusza z upływem dnia ustalenia prawa do otrzymania świadczenia z tytułu wykupu przypadającego na sześć dni roboczych przed dniem wykupu tj. na dzień 2 kwietnia 2015r. W okolicznościach niniejszej sprawy dowiedzione zostało zaświadczeniem z dnia 26 października 2015r wystawionym przez (...), iż według stanu na dzień 02 kwietnia 2015r powódka M. A. posiadała na rachunku (...) obligacji pozwanego.

Powyższy dokument, w ocenie Sądu Apelacyjnego, jest wystarczający dla uznania ziszczenia się przesłanek z pkt 13 warunków emisji obligacji i może stanowić podstawę żądania wypłaty kwoty dochodzonej pozwem. W niniejszej sprawie żaden z przepisów warunków emisji dwuletnich odsetkowych obligacji na okaziciela nie uzależniał bowiem możliwości wykupu obligacji od przedłożenia imiennego świadectwa depozytowego. Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i §3 kpc w związku z §8 pkt 7 w związku z §16 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804).