Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2017 r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z wniosku E. K.

przy uczestnictwie J. K., W. K., B. N. i K. C.

o stwierdzenie nabycia spadku po M. K. (1)

na skutek apelacji uczestniczki B. N.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

z dnia 28 listopada 2016 r., sygn. akt I Ns 970/16

p o s t a n a w i a :

1.  oddalić apelację,

2.  orzec, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie.

(...)

Sygn. akt III Ca 87/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28.11.2016 r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu stwierdził, że spadek po M. K. (1) c. J. i A. zmarłej 22.12.2015r. w N. ostatnio zamieszkałej w C. na podstawie ustawy nabyli mąż J. K. w 4/16 części oraz dzieci B. N., K. C., E. K. i J. K. w udziałach po 3 /16 części oraz orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Sąd Rejonowy ustalił, że spadkodawczyni sporządziła dokument datowany na dzień 18.03.2014 r., który zatytułowała „testament”, jednak w jego treści nie zawarła oświadczenia o powołaniu spadkobiercy. Treść zapisów zawartych w opisywanym dokumencie jest w ocenie Sądu niejasna i nie spójna, przez co nie pozwala na ustalenie o jakich osobach spadkodawczyni napisała, a nadto nie wynika z nich w sposób dający się skonkretyzować, kogo sporządzająca dokument powołała do spadku po sobie. Sąd ustalił wprawdzie, że wnioskodawczyni była w przeszłości poszkodowana w wypadku drogowym, a z tego tytułu uzyskała odszkodowanie, ale w treści dokumentu z dnia 18.03.2014 r., nie została ona w żadnym miejscu wskazana, jako spadkobierczyni, ani z imienia i nazwiska, ani też w żaden inny sposób pozwalający stwierdzić zamiar spadkodawczyni powołania jej do spadku.

Sąd Rejonowy wskazując na przyznane w ustawie pierwszeństwo testamentowemu porządkowi dziedziczenia przed porządkiem ustawowym uznał jednak, że z uwagi na brak stwierdzenia jednoznacznego kryterium pozwalającego na ustalenie oświadczenia woli M. K. (1) o powołaniu spadkobiercy oraz dokonaniu jego identyfikacji jako jej córki E. K., nie ma możliwości stwierdzenia nabycia spadku po w/w na podstawie testamentu własnoręcznego, jak tego domagała się wnioskodawczyni. Sąd I instancji podkreślił, że nawet stosując na podstawie art. 948 § 1 k.c. życzliwą interpretację przedstawionego w sprawie dokumentu również w zakresie oznaczenia osoby spadkobiercy, w dążeniu do realizacji woli spadkodawczyni, nie można na jego podstawie wskazać kryterium w oparciu, o które zostanie w sposób nie budzący wątpliwości określony spadkobierca. Z tych wszystkich przyczyn stwierdzenie nabycia spadku mogło nastąpić wyłącznie na podstawie ustawy.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego wniosła uczestniczka B. N.. Zaskarżając rozstrzygnięcie w zakresie dotyczącym nabycia spadku zarzuciła sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez przyjęcie, że w przedstawionym testamencie brak jest jednoznacznego powołania do spadku E. K., chociaż z treści testamentu w sposób jasny można taki wniosek wywieść. Ponadto naruszenie przepisów postępowania, a to art. 670 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 3 k.p.c., a także art. 217 § 1 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie skutkujące brakiem rozpoznania i utrwalenia w adnotacji protokołu rozprawy z dnia 18.10.2016 r. wniosku wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodów z dokumentów okazanych na tej rozprawie, które według apelującej miały identyfikować E. K., jako spadkobierczynię. W tym zakresie skarżąca domagała się przeprowadzenia dowodów z załączonych do apelacji dokumentów wskazujących na okoliczność, iż E. K. była osobą poszkodowaną w wypadku drogowym i odpowiada właściwościom wymienionym w testamencie przez spadkodawczynię.

Na koniec skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 948 § 1 i 2 k.c. oraz art. 926 § 2 k.c. przez ich niezastosowanie, co doprowadziło do stwierdzenia nabycia spadku w ustawowym porządku dziedziczenia.

Apelująca domagała się w wyniku zaskarżenia zmiany postanowienia Sądu Rejonowego i stwierdzenie nabycia spadku na rzecz wnioskodawczyni w całości na podstawie testamentu z dnia 18.03.2014 r., ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona.

W sprawie nie zaszły uchybienia skutkujące nieważnością postępowania, których wystąpienie sąd odwoławczy, zgodne z art. 378 § 1 k.p.c., ma obowiązek brać pod uwagę z urzędu.

Za chybiony należało uznać wywiedziony w apelacji zarzut dotyczący sprzeczności ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia dotyczące wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności. Ustalenia te znajdują potwierdzenie w materiale dowodowym zebranym w sprawie, a ich ocena dokonana została właściwie i wszechstronnie. Ocena ta nie budzi zastrzeżeń Sądu Okręgowego, jako mieszcząca się w granicach swobodnej oceny dowodów. Sąd Okręgowy podziela wszystkie ustalenia Sądu I instancji, przyjmując je za podstawę własnych rozważań, podzielając również wysnute przez Sąd Rejonowy wnioski natury prawnej.

Analiza treści dokumentu nazwanego przez spadkodawczynię testamentem prowadzi bowiem do wniosku do jakiego doszedł Sąd I instancji. Treść wstępna wskazanego dokumentu obejmuje bowiem wskazanie, kto jest jego autorem. W tym zakresie spadkodawczyni w sposób jednoznaczny dokonała określenia swojej osoby. Po tym zawarła ona stwierdzenie, „ …chcę przekazać połowę domu wraz z działką…”, niemniej jednak nie wskazała w tym miejscu komu winien ten majątek przypaść, ale zajęła się dokonaniem opisu, jaki to majątek oraz z jakich środków został wybudowany dom na nieruchomości objętej treścią sporządzanego dokumentu. W tym fragmencie M. K. (1) zapisała, że działka jest wspólna jej i męża dalej, że to mąż budował dom lecz ona dokonywała zakupu materiałów na inwestycję. Jak wskazuje kupowała za swoje, w tym za odszkodowanie jakie dostała w szkole z (...). Dokonując tego opisu wskazuje również, że część materiałów została nabyta za odszkodowanie, jakie uzyskano z ubezpieczenia (...) J. L. – sprawcy wypadku drogowego, w którym poszkodowaną była inna osoba. Fragment ten kończy się stwierdzeniem, iż osoba poszkodowana w wypadku doznała dużego uszczerbku na zdrowiu i przeszła sześć operacji. Kolejne zdanie tekstu brzmi „Więc dlatego chciałam przekazać działkę i połowę domu, a druga połowa to dla kogoś z rodzeństwa, kto się będzie opiekował w starości…”. W żadnym ze zdań zawierających wskazanie o chęci przekazania majątku nie wskazano w jakikolwiek sposób osoby, mającej być beneficjentem. Brak jest jasnego wskazania osoby, na rzecz której testament został sporządzony. Spadkodawczyni nie tylko nie podała żadnego nazwiska, ale również nie określiła w inny sposób takiej osoby np., że jej wolą jest sporządzenie testamentu na rzecz E. K., choćby poprzez wskazanie w/w po słowach poprzez zaimek zwrotny „jej” „ Więc dlatego…”, albo użycie zwrotu „tej osobie” ,co wskazywałoby, iż tej osobie chce ona przekazać działkę i połowę domu. Żadnego takiego stwierdzenia treść testamentu jednak nie zawiera. Jak wskazał Sąd Rejonowy w orzecznictwie dopuszczono możliwość dokonywania ustalenia spadkobiercy na podstawie wykładni testamentu zgodnie z regułami życzliwości wobec ostatniej woli spadkodawcy. W niniejszym przypadku brak jest jednak takiej możliwości z uwagi na brak wyrażenia woli – złożenia oświadczenia – co do tego kim jest spadkobierca. Tak więc w tej sprawie zachodzi konieczność ustalenia wręcz treści samej woli spadkodawczyni, a nie dokonania jej wykładni, co do ustalenia osoby spadkobiercy. Nawet bowiem w oparciu o kontekst treści odnoszącej się do sposobu powstania majątku objętego treścią dokumentu, nie można w sposób jednoznaczny wskazać, że spadkobiercą ma być osoba, która uległa wypadkowi opisywanemu przez spadkodawczynię. Osoba wnioskodawczyni oraz apelującej uczestniczki w treści analizowanego dokumentu pojawia się w jednym przypadku, kiedy autorka tekstu podaje „ …a córka B. to z 2 arów musi dać spłatę od córki E. K.”. Przytoczona treść również nie pozwala na dokonanie jednoznacznej wykładni w zakresie osoby, na rzecz której dokonano rozrządzenia. Nie pozwala to również na podzielenie stanowiska apelującej co do wadliwości ustaleń Sądu w odniesieniu do zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Odnosząc się natomiast do zarzucanych uchybień w zakresie przepisów procesowych, stwierdzić należy, iż według dokonanego przez Sąd Rejonowy ustalenia E. K., jest osobą poszkodowaną w przeszłości w wyniku wypadku drogowego, tak więc nawet o ile by Sąd nie dopełnił formalności związanych z przeprowadzeniem dowodów, to dokonał w tym zakresie ustalenia zgodnego z tym co podnosi apelująca. Z tej przyczyny brak jest podstaw do uznania, że wskazywane naruszenie mogłyby skutkować uwzględnieniem wniosków apelującej. Z opisanych wyżej przyczyn nie można podzielić także zasadności zarzutu dotyczącego naruszenia przepisu art. 670 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 3 k.p.c., albowiem Sąd Rejonowy podjął działania związane z próbą uzyskania stanowiska od pozostałych spadkobierców, których wzywał do stawiennictwa celem przesłuchania, jak również ewentualnego zajęcia stanowiska w formie pisemnej, co do ważności testamentu oraz wyrażenia stanowiska co do treści wniosku, aby stwierdzenie nabycia spadku nastąpiło na podstawie przedstawionego dokumentu. Pozostali uczestnicy nie wypowiedzieli się jednak w żaden sposób co do wezwania Sądu.

Zdaniem Sądu Okręgowego brak jest również podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 948 k.c. poprzez dokonanie wadliwej wykładni woli spadkodawcy. Stosownie do art. 948 § 1 k.c., testament należy tłumaczyć tak, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Jeżeli testament może być tłumaczony rozmaicie, należy przyjąć taką jego wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść (§ 2 cytowanego przepisu).

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że treść przedłożonego do akt sprawy testamentu z dnia 18.03.2014 r. nie zawiera wypowiedzianej woli spadkodawczyni co do wskazania osoby spadkobiercy. Jak bowiem w sposób szczegółowy opisano wyżej w treści brak jest jakiegokolwiek zwrotu wskazującego, kto ma być spadkobiercą. Brak jest więc możliwości dokonywania wykładni, w taki sposób jak tego oczekuje skarżąca oraz wnioskodawczyni.

Nie można również uznać za trafny zarzut dotyczący naruszenia przepisów prawa materialnego, a to art. 926 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie. Skoro bowiem Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, iż nie doszło do powołania spadkobiercy, to właśnie stosując przywołany przepis orzekł o nabyciu spadku na podstawie ustawowego porządku dziedziczenia.

Mając wszystkie powyższe okoliczności na względzie Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację. O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając że nie zachodzą przesłanki uzasadniające odstąpienie od generalnej zasady ponoszenia kosztów w postępowaniu nieprocesowym.

(...)