Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Jacek Sadomski

Sędziowie: SA Małgorzata Borkowska

SO (del.) Magdalena Sajur-Kordula (spr.)

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Magdalena Męczkowska

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa(...) sp. j. w C.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 6 października 2015 r.

sygn. akt XVII AmE 49/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) sp. j. w C. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1922/15

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE, pozwany), decyzją z dnia 19 grudnia 2014 r., znak (...):

I.  orzekł, że przedsiębiorca (...) sp.j. z/s w C. (przedsiębiorca, powód) naruszył warunek (...) i warunek (...) udzielonej mu koncesji na obrót paliwami ciekłymi poprzez sprzedaż oleju napędowego do zbiorników pojazdów bezpośrednio z autocysterny,

II.  z tytułu stwierdzonego naruszenia, na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 w zw. z art. 56 ust. 2 pkt 1, ust. 2 i ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne (Dz.U.2012.1059 z późn. zm.; dalej Pe) wymierzył przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości 5.000 zł, co stanowiło 1.05% przychodu z działalności koncesjonowanej uzyskanego przez przedsiębiorcę w 2013 r.

Od powyższej decyzji przedsiębiorca wniósł odwołanie.

Wyrokiem z dnia 6 października 2015 roku Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

1)  oddalił odwołanie,

2)  zasądził od (...) sp.j. z siedzibą w C. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 360 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok został wydany w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Powód prowadzi działalność gospodarczą polegającą na obrocie paliwami ciekłymi na podstawie koncesji udzielonej przez Prezesa URE decyzją z dnia 19 sierpnia 2009 r. nr (...), zmienionej decyzją z dnia 19 grudnia 2012 r. nr (...) na okres od dnia 1 października 2009 r. do dnia 1 października 2019 r.

Zgodnie z pkt (...)decyzji koncesyjnej (...) może dokonywać obrotu (...) oraz obrotu benzynami i olejami napędowymi z wykorzystaniem jednego zbiornika o pojemności 60 m3 na stacji paliw w C., ul. (...), oraz obrotu olejami przy użyciu wskazanej w pkt (...) autocysterny o numerze rejestracyjnym (...) i numerze identyfikacyjnym (...), służącej do transportu oleju, wyposażonej w instalacje pomiarowe, spełniające wymagania metrologiczne w odniesieniu do paliw ciekłych.

W dniu 17 czerwca 2013 r. zostało wszczęte z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy (...) sp. j. w związku z możliwością naruszenia przez niego obowiązków określonych w koncesji poprzez sprzedaż detaliczną oleju napędowego bezpośrednio z autocysterny do zbiorników samochodowych w miejscu do tego nieprzystosowanym. Zawiadomienie o wszczęciu postępowania zostało prawidłowo doręczone przedsiębiorcy w dniu 26 czerwca 2013 r.

W trakcie postępowania administracyjnego powyższa okoliczność została potwierdzona przez stronę powodową w piśmie z dnia 11 stycznia 2013 r.

Pismem z dnia 23 maja 2014 r. nr (...) Prezes URE zawiadomił powoda o zakończeniu postępowania dowodowego i możliwości zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym oraz złożenia ewentualnych uwag i wyjaśnień w terminie 7 dni od daty otrzymania zawiadomienia. Przedsiębiorca nie skorzystał ze wskazanej możliwości.

Z tytułu działalności objętej koncesją, w 2013 r. powód osiągnął przychód w wysokości 586.236,77 zł.

Sąd I instancji wskazał, że stosownie do art. 32 ust. 1 pkt 4 Pe, wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami ciekłymi wymaga uzyskania koncesji. Objęcie określonej działalności gospodarczej reglamentowaniem oznacza poddanie jej szczególnym rygorom ze względu na konieczność ochrony dóbr, których działalność ta dotyczy. Przyznanie przedsiębiorcy koncesji na prowadzenie określonej działalności gospodarczej stanowi swoistą gwarancję organu koncesyjnego, że koncesjonariusz będzie wykonywał działalność gospodarczą zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Jednocześnie koncesja stanowi zobowiązanie przedsiębiorcy do prowadzenia działalności koncesjonowanej zgodnie z postanowieniami decyzji koncesyjnej.

Sąd wskazał, że zgodnie z treścią warunku(...). przyznanej powodowi koncesji „Koncesjonariusz jest zobowiązany do spełnienia określonych przepisami prawa warunków wykonywania działalności gospodarczej oraz do wykonywania działalności objętej niniejszą koncesją na zasadach określonych w ustawie Prawo energetyczne oraz wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych”. W pkt(...). decyzji koncesyjnej ustalono, że „ Koncesjonariusz jest obowiązany do wykonywania działalności w sposób nie stanowiący zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz nie narażający na powstanie szkód materialnych”.

Sąd wskazał, że w koncesjonowanej działalności gospodarczej, polegającej na obrocie paliwami ciekłymi podstawowym obowiązkiem koncesjonariusza jest wypełnianie postanowień określonych w koncesji. Aby uniknąć naruszenia obowiązków określonych w pkt(...). i pkt (...) koncesji przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia sprzedaży paliw przy zastosowaniu infrastruktury oraz w miejscu odpowiednio do tego przystosowanym. Na przedsiębiorcy spoczywa zatem odpowiedzialność za dotrzymanie prawidłowych warunków sprzedaży paliw.

W ocenie Sądu, prowadząc sprzedaż oleju napędowego z autocysterny bezpośrednio do zbiorników samochodowych, przedsiębiorca nie dochował wymogów w zakresie infrastruktury wymaganej podczas sprzedaży paliwa i naruszył warunki (...) udzielonej mu koncesji. W związku z tym, zgodnie z art. 56 ust.2 Pe Prezes URE był zobligowany do nałożenia na powoda kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. pkt 12 Pe.

Przy określaniu wysokości nakładanej kary pieniężnej Prezes URE miał obowiązek uwzględnić wymienione w art. 56 ust.6 Pe przesłanki wymiaru kary.

Zdaniem Sądu przy ustalaniu wysokości kary Prezes URE dokonał prawidłowej oceny przesłanki stopnia szkodliwości czynu. Z tego względu zarzut naruszenia art. 56 ust.6a Pe nie zasługiwał na uwzględnienie, ponieważ w sprawie nie wystąpiły łącznie przesłanki zastosowania tego przepisu.

W ocenie Sądu dokonując oceny stopnia zawinienia nie można pominąć faktu, iż powód jest profesjonalistą, prowadzącym koncesjonowaną działalność gospodarczą. Wiedząc, jak w decyzji o udzieleniu koncesji został określony przedmiot i zakres działalności przedsiębiorca powinien mieć świadomość, jakiego rodzaju działania może podjąć, aby uniknąć naruszenia warunków koncesji. Dopuszczając do sprzedaży paliwa z wykorzystaniem infrastruktury technicznej, która nie była dopuszczona do eksploatacji na potrzeby obrotu paliwami ciekłymi powód lekkomyślnie przyjął, że taki sposób prowadzenia działalności jest zgodny z koncesją. Prowadząc sprzedaż paliwa bezpośrednio z autocysterny do zbiorników samochodów nie zastosował odpowiednich standardów technicznych do prowadzenia tej działalności. W związku z tym przyjętą przez pozwanego w zaskarżonej decyzji ocenę stopnia zawinienia należało uznać za prawidłową.

W ocenie Sądu uzasadnione jest nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej w wysokości 5.000 zł, odpowiadającej około 1,05 % uzyskanego w 2013 r. przychodu, co pozwala na spełnienie prewencyjnej oraz represyjno-wychowawczej funkcji kary. Zdaniem Sądu, ustalona w tym wymiarze kara nie doprowadzi do zachwiania kondycji finansowej przedsiębiorcy, co byłoby sprzeczne z założeniami i celami kary.

Sąd wskazał, że zarzuty naruszenia art. 51 pkt 3 Pe w zw.z art. 6 ustawy o dozorze technicznym nie zostały przez powoda uzasadnione w odwołaniu. W ocenie Sądu zarzuty te nie miały związku z przedmiotem zaskarżonej decyzji i z tej przyczyny nie miały wpływu na treść wyroku w sprawie.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd Okręgowy, nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia, oddalił odwołanie powoda na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. , jako bezzasadne. O zwrocie kosztów zastępstwa procesowego od powoda na rzecz pozwanego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 14 pkt 3 ppkt 3) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, stosownie do wyniku sporu.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód. Zaskarżając wydany w sprawie wyrok w całości, zarzucił naruszenie:

1.  przepisów postępowania cywilnego w sposób mający wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na bezpodstawnym przyjęciu, że powód sprzedając incydentalnie olej napędowy z autocysterny wyposażonej w dystrybutor, posiadającej ważną decyzję i badania (...) oraz świadectwo legalizacji (...), naruszył obowiązki koncesyjne zobowiązujące przedsiębiorcę do przestrzegania przepisów prawa oraz do wykonywania działalności w sposób nie stanowiący zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego oraz nie narażający na powstanie szkód materialnych, kiedy powód posiada koncesję na obrót paliwami przy użyciu tej autocysterny, a przelewanie oleju napędowego z autocysterny do zbiornika samochodowego nie jest prawnie zakazane ani nie spowodowało żadnego zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego, jak też nie naraziło na powstanie żadnych szkód materialnych.

2.  przepisów prawa materialnego:

a)  niewłaściwe zastosowanie art. 56 ust. 1 pkt. 12 i art. 51 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2012r. poz. 1059 z póżn. zm) w zw. z art. 6 ustawy z dnia 21 grudnia 2000r. o dozorze technicznym (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 1125) i w zw. z art. 22 ust. 1 i § 40a rozporządzenia Ministra (...) z dnia 20 września 2006r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 34) przez błędne przyjęcie, że przelewanie oleju napędowego z autocysterny, posiadającej ważną decyzję i badania (...) praz legalizowany dystrybutor może odbywać się wyłącznie w obrębie stacji paliw, kiedy obowiązek taki nie wynika z żadnego przepisu prawa, a tankowanie np. maszyn budowlanych na placach budów, maszyn do pozyskiwania drewna w lasach, zbiorników na olej opałowy w kotłowniach zasilanych tym paliwem nie może odbywać się w inny sposób niż z autocystern.

b)  niezastosowanie art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego, przez błędne przyjęcie, że incydentalne zatankowanie oleju napędowego z autocysterny dopuszczonej do ruchu i używania przez służby dozoru technicznego jest w jakikolwiek sposób szkodliwe społecznie.

W powołaniu na podniesione w apelacji zarzuty, skarżący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez uwzględnienie odwołania powoda w całości i uchylenie zaskarżonej decyzji w całości oraz umorzenie postępowania w przedmiocie wymierzenia powodowi kary pieniężnej,

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Ponadto o:

W odpowiedzi na apelację powoda, pozwany wniósł o:

-

oddalenie apelacji,

-

zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za drugą instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się bezzasadna i podlegała oddaleniu.

Sąd I instancji, wbrew zarzutowi apelującego, ocenił materiał dowodowy w sposób wnikliwy, nie przekraczając granic swobodnej oceny dowodów oraz dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje. Po pierwsze - trafnie ustalono treść koncesji udzielonej powodowi oraz jakie wynikały z niej obowiązki. Po drugie - ustalono, że pracownik powoda dokonywał sprzedaży oleju napędowego poza stacją paliw z autocysterny należącej do powoda bezpośrednio do pojazdów samochodowych. W sprawie nie było natomiast sporne, że stosowane przez powoda urządzenia, w tym przedmiotowa autocysterna, posiadały stosowne zezwolenia na użytkowanie, legalizacje oraz były sprawne techniczne. Z tych względów, Sąd Apelacyjny oddalił zgłoszone w apelacji wnioski dowodowe, gdyż zmierzały do wykazania powyższych, bezspornych okoliczności.

Wskazać należy, że powód posiada koncesję na działalność gospodarczą polegającą na obrocie paliwami ciekłymi udzieloną przez Prezesa URE decyzją z dnia 19 sierpnia 2009 r. nr (...), zmienioną decyzją z dnia 19 grudnia 2012 r. nr (...) na okres od dnia 1 października 2009 r. do dnia 1 października 2019 r.

Jak wynika z jej pkt (...), przedsiębiorca może dokonywać obrotu (...) oraz obrotu benzynami i olejami napędowymi z wykorzystaniem jednego zbiornika o pojemności 60 m3 na stacji paliw w C., ul. (...), oraz obrotu olejami przy użyciu autocysterny o numerze rejestracyjnym (...) i numerze identyfikacyjnym (...). Ponadto w koncesji zapisano, że koncesjonariusz jest obowiązany do spełnienia określonych przepisami prawa warunków wykonywania działalności gospodarczej oraz do wykonywania działalności objętej niniejszą koncesją na zasadach określonych w ustawie - Prawo energetyczne oraz wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych (warunek (...)) oraz do wykonywania działalności w sposób nie stanowiący zagrożenia dla życia i zdrowia ludzkiego oraz w sposób nie narażający na powstanie szkód materialnych (warunek (...)). Fakt dokonywania sprzedaży detalicznej z autocysterny poza stacją paliw, oprócz tego, że został wykazany przez pozwanego w toku postępowania administracyjnego, został również przyznany przez powoda, który stwierdził, że kierowca, działając bez zgody i wiedzy dyrektora zarządzającego, dokonał takiej jednorazowej sprzedaży, za co został ukarany karą nagany i finansową (pismo powoda z dnia 11 stycznia 2013r. k. 13).

Prawidłowość powyższych ustaleń nie może więc budzić wątpliwości, natomiast kwestia, czy przelewanie oleju napędowego z autocysterny, posiadającej ważną decyzję i badania (...) oraz legalizowany dystrybutor, może odbywać się wyłącznie w obrębie stacji paliw, dotyczy oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego, przy czym podkreślenia wymaga, że materiał dowodowy nie wskazywał jedynie na fakt „przelewania” oleju napędowego z autocysterny poza stacją paliw, lecz dokonywanie jej detalicznej sprzedaży.

Przechodząc do tej oceny na wstępie wskazać należy, że Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 22 czerwca 2016r. (w sprawie o sygn. III SK 33/15), że przepis art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r. prawo energetyczne stosuje się, gdy przedsiębiorstwo energetyczne nie wykonuje obowiązku, którego źródłem jest decyzja koncesyjna a nie przepis prawa. Jednakże w tym przypadku źródłem obowiązku była koncesja. Powód miał prawo i równocześnie obowiązek dokonywania obrotu (...) oraz obrotu benzynami i olejami napędowymi z wykorzystaniem jednego zbiornika o poj. 60 m ³ na stacji paliw w C. oraz obrotu olejami przy użyciu autocysterny o określonych numerach rejestracyjnych i identyfikacyjnych.

Jak wynika z rozporządzenia Ministra (...) w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych z dnia 20 września 2006r. (Dz.U. Nr 181, poz. 1335 ze zm.), urządzenia (...) (a takim urządzeniem jest przedmiotowa autocysterna) służą do przeładowywania, napełniania i opróżniania zbiorników z paliwa (§ 1), nie zaś do sprzedaży detalicznej bezpośrednio do zbiorników samochodowych. Jak wskazano w § 22 ust. 1 rozporządzenia urządzenia (...) przeznaczone do przeładunku materiałów niebezpiecznych o właściwościach zapalnych, samozapalnych, trujących, zakaźnych i żrących powinny być wyposażone w instalacje zapewniające hermetyczne napełnianie i opróżnianie zbiorników transportowych.

Z kolei § 4 ust. 1 pkt 20 rozporządzenia Ministra (...) z dnia 7 czerwca 2010r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109, poz. 719) stanowi, że zabronione są dystrybucja i przeładunek ropy naftowej i produktów naftowych w obiektach i terenach niedopuszczonych do tego celu.

Detaliczna sprzedaż paliw powinna się więc odbywać na stacjach paliw, zaś warunki techniczne, jakie powinny posiadać stacje, określa rozporządzenie Ministra (...) z 21 listopada 2005r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych rurociągi przesyłowe, dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 243, poz. 2063 ze zm.).

Analiza powyższych przepisów prowadzi więc do wniosku, że sprzedaż detaliczna paliw może odbywać się wyłącznie na stacjach paliw, zaś urządzenia (...) służą do przeładowywania, napełniania i opróżniania zbiorników z paliwa oraz ich transportowania na miejsce przeznaczenia. Powód miał obowiązek dokonywania sprzedaży detalicznej jedynie z wykorzystaniem zbiornika o pojemności 60 m3 na stacji paliw w C., ul. (...). W sprawie zostało wykazane, że dopuścił się sprzedaży detalicznej oleju napędowego poza stacją paliw, używając do tego celu autocysterny w sposób niezgodny z jej przeznaczeniem. Naruszył tym samym warunki koncesji, gdyż nie miał i mieć nie mógł, zgodnie z przepisami prawa, koncesji na sprzedaż detaliczną za pomocą autocysterny.

Z tych względów, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nieuzasadnione okazały się zarzuty dotyczące naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego t.j. art. 51 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2012r. poz. 1059 z póżn. zm) w zw. z art. 6 ustawy z dnia 21 grudnia 2000r. o dozorze technicznym (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 1125) i w zw. z art. 22 ust. 1 i § 40a rozporządzenia Ministra (...) z dnia 20 września 2006r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych. Kluczowe nie jest bowiem to, że autocysterna powoda była pod względem technicznym sprawna i prawidłowo wyposażona, ale że służyła do innych celów niż była przeznaczona t.j. do sprzedaży detalicznej do zbiorników samochodowych, zaś do takiej sprzedaży powód miał prawo jedynie na stacji paliw.

Z tych względów Prezes URE był zobligowany nałożyć na powoda karę pieniężną na mocy art. art. 56 ust. 1 pkt. 12 Pe.

Przy określaniu wysokości nakładanej kary pieniężnej Prezes URE miał obowiązek uwzględnić wymienione w art. 56 ust.6 Pe przesłanki wymiaru kary.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, przy ustalaniu wysokości kary zarówno Prezes URE, jak i Sąd I instancji dokonali prawidłowej oceny przesłanki stopnia szkodliwości czynu, uznając że jest on znaczny. Działanie powoda mogło stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mogło spowodować powstanie szkód materialnych. Brak znikomego stopnia szkodliwości czynu wykluczał zastosowanie przepisu art. 56 ust.6a Pe, ponieważ przesłanki określone w tym przepisie nie wystąpiły łącznie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadnione było nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej w wysokości 5.000 zł, odpowiadającej około 1,05 % uzyskanego w 2013 r. przychodu. Kara w tej wysokości pozwala na spełnienie prewencyjnej, represyjnej i edukacyjnej funkcji kary. Mieści się ona również w granicach możliwości finansowych powoda.

Z tych względów apelacja podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego oparto na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art.98 § 1 i 3 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego będącego radcą prawnym ustalono na mocy § 14 ust. 3 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 490 ze zm.).