Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 maja 2017 roku

Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Izabela Kosińska – Szota

Protokolant: staż. Ewelina Szczepuk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 maja 2017 roku w Kłodzku

sprawy z wniosku I. M. (1)

przy udziale B. M., P. M. (1), J. S., (...) Sp. z o.o. w S.

o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku

postanawia:

I.  zatwierdzić oświadczenie opiekuna prawnego wnioskodawczyni I. A. B. o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku - w imieniu I. M. (1) po jej ojcu J. M. (1) zmarłym dnia 16 sierpnia 2012 roku w N., ostatnio zamieszkałym w R.;

II.  nie obciążać wnioskodawczyni kosztami postępowania.

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni I. M. (1) reprezentowana przez opiekuna prawnego A. B. wniosła o zatwierdzenie uchylenia się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu J. M. (1) zmarłym dnia 16 sierpnia 2012 r.

W uzasadnieniu wniosku wskazała, że wnioskodawczyni nie ubiegała się o sprawy spadkowe, nie miała z rodziną żadnego kontaktu, od urodzenia przebywa w placówkach szpital, dom dziecka, zakład opiekuńczo – leczniczy i od 2003 r. w (...) w S.. Opiekun prawny wnioskodawczyni podniosła, że rodzina przez całe jej życie nie interesowała się nią, dlatego spadek po rodzinie jest jej niepotrzebny, lecz ze względu na głębokie upośledzenie i prawo do renty socjalnej, to przeciwko wnioskodawczyni prowadzona jest egzekucja długu J. M. (1), o którym wnioskodawczyni dowiedziała się w grudniu 2016 r.

Uczestnicy postępowania, w tym również uczestnik postępowania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. nie zajęli stanowiska w sprawie..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 16 sierpnia 2012 r. zmarł J. M. (2), ojciec wnioskodawczyni I. M. (1). Wnioskodawczyni miała sześcioro rodzeństwa.

Dowód: znajdujące się w aktach tut. Sądu (...): odpis skrócony aktu zgonu J. M. (2) – k.9, odpis skrócony aktu urodzenia wnioskodawczyni – k.10, odpisy skrócone aktów urodzenia: B. M. – k.12, P. M. (2) – k.13, R. M. – k.14, S. M. – k.15, odpis skrócony aktu małżeństwa J. S. – k.11, odpis skrócony aktu zgonu S. M. – k.73, odpis zupełny aktu urodzenia Ł. M. – k.85

Nikt z rodziny, ani inna osoba nie powiadomił wnioskodawczyni, ani placówki, w której przebywała o śmierci J. M. (1).

Dowód: zeznania opiekuna prawnego wnioskodawczyni – A. B. – k.44 verte

Wnioskodawczyni I. M. (1) jest osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie. Została zaliczona do znacznego stopnia niepełnosprawności, który ma charakter trwały. Niepełnosprawność istnieje u wnioskodawczyni od dzieciństwa ze względu na porażenie mózgowe postaci pozapiramidowej. Jest osobą upośledzoną umysłowo w stopniu średnim, ma porażenie kończyn dolnych. Wymawia pojedyncze słowa bez znajomości ich znaczenia. Ze względu na stan zdrowia wymaga całodobowej opieki stałej. Wnioskodawczyni otrzymuje rentę socjalną w kwocie 741 zł, z której część jest przeznaczona na jej utrzymanie, a pozostała kwota do dyspozycji.

Dowód:

orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – k.2

zaświadczenie z 15.06.2004 r. – k.5

ocena stanu somatycznego – k.6

zaświadczenie lekarza psychiatry – k.7

zaświadczenie lekarskie – k.8

zaświadczenie o stanie zdrowia – k.9

zeznania opiekuna prawnego wnioskodawczyni – A. B. – k.44 verte

Postanowieniem z dnia 22 marca 2005 r. Sąd Rejonowy w J. ustanowił dla ubezwłasnowolnionej całkowicie I. M. (1) opiekę prawną i powołał na opiekuna prawnego pracownika domu P. w S. A. B..

Dowód: postanowienie SR w J. z dnia 22.03.2005 r. – k.10

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po J. M. (1) zmarłym dnia 16 sierpnia 2012 r. wskazując jako uczestniczkę postępowania m. in. I. M. (2) i określając jej adres na S. ul. (...). Sąd Rejonowy w Kłodzku wyznaczył termin rozprawy na dzień 28 kwietnia 2015 r. i zawiadomił I. M. (1) o terminie rozprawy wskazując, że stawiennictwo nieobowiązkowe. Zawiadomienie zostało skierowane do I. M. (1) na adres S. ul. (...) i podjęte przez B. K.. Na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2015 r. żadne z rodzeństwa wnioskodawczyni obecnego na rozprawie nie wskazało, że I. M. (1) jest osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie i przebywającą w domu pomocy społecznej. Zawiadomienie o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 28 sierpnia 2015 r. dla I. M. (1) zostało doręczone ponownie na adres w S. ul. (...) do rąk M. N.. W dniu 28 sierpnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Kłodzku stwierdził, że spadek po J. M. (2) na podstawie ustawy nabyły dzieci: I. M. (1), J. S., B. M., P. M. (1), R. M. i S. M., każde po 1/6 części.

Dowód: znajdujące się w aktach tut. Sądu (...): zawiadomienie – k.41, potwierdzenie doręczenia - k.54, protokół rozprawy z dnia 28.08.2015 r. – k.74 zawiadomienie – k.98, postanowienie z dnia 28 .08.2015 r.- k.101

Opiekun prawny wnioskodawczyni wiedziała o rozprawach, lecz uznała, że spadek to pozytywna sprawa, ponadto nic ze spadku nie chciała dla wnioskodawczyni, która ma zapewnioną opiekę do śmierci. Ponadto opiekun prawny zasugerowała się adnotacją na zawiadomieniu z Sądu, że stawiennictwo nieobowiązkowe. Opiekun prawny nie była świadoma, że w wyniku sprawy spadkowej wyniknie coś niekorzystnego dla wnioskodawczyni. Gdyby wiedziała wówczas złożyłaby oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu wnioskodawczyni. Wcześniej nie było takiego przypadku w placówce, na podstawie którego opiekun prawny wiedziałaby jakie podejmować czynności, by odrzucić spadek w związku z pozostawionymi długami. O długach w chwili śmierci, jak i z pism ze sprawy spadkowej nie wiedziała. Dowiedziała się dopiero po wszczęciu egzekucji przeciwko wnioskodawczyni, w grudniu 2016 r.

Dowód: zeznania opiekuna prawnego wnioskodawczyni – A. B. – k.44 verte

Opiekun prawny pismem z dnia 9 grudnia 2016 r. i 14 stycznia 2017 r. zwrócił się do komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku, by egzekucja komornicza nie była prowadzona przeciwko I. M. (1) i przedstawiała sytuację wnioskodawczyni.

Dowód: pismo z dnia 14.01.2017 r. – k.11

Opiekun prawny wnioskiem z dnia 17 marca 2017 r. zwrócił się do Sądu Rejonowego W J. o wydanie zezwolenia na odrzucenie spadku w imieniu wnioskodawczyni I. M. (1). Sąd Rejonowy w J. w dniu 4 kwietnia 2017 r. zezwolił A. B. - opiekunowi prawnemu całkowicie ubezwłasnowolnionej I. M. (1) na odrzucenie spadku po zmarłym w dniu 16 sierpnia 2012 r. J. M. (1). Postanowienie uprawomocniło się w dniu 26 kwietnia 2017 r.

Dowód:

wniosek z dnia 17.03.2017 r. – k.24

postanowienie SR w J. z dnia 04.04.2017 r. – k.39

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu, w odniesieniu do ustalonego, na podstawie przeprowadzonych dowodów, wniosek o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, wniosek jest zasadny.

Zgodnie z przepisem art. 1019 § 2 k.p.c. spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób [uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem; spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca] uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Przepis art.84 k.c. § 1. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

W postanowieniu Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 kwietnia 2016 r. w sprawie o sygn.. III CSK 10/15 wskazano: Aby spadkobierca mógł się uchylić na podstawie przepisów o błędzie od skutków prawnych niezłożenia w ustawowym terminie oświadczenia spadkowego, a więc swojego biernego zachowania, musi pozostawać przez cały bieg terminu w błędzie co do okoliczności objętej treścią przyjęcia spadku następującego z mocy ustawy i - po drugie - wykazać, że jeśliby znał prawdziwy stan w zakresie tych okoliczności, to rozsądnie oceniając, odrzuciłby spadek lub przyjął go jedynie z dobrodziejstwem inwentarza.

Skutki przyjęcia spadku dotyczą zarówno spadkobiercy, jak i innych osób. Wzgląd na to przemawia za uzależnieniem prawnej doniosłości błędu w zakresie zastosowania art. 1019 KC nie tylko od tego, aby dotyczył on treści przyjęcia spadku i był istotny, ale i od tego, aby nie stanowił następstwa niedołożenia należytej staranności przez spadkobiercę. Ocena w tym względzie powinna być dokonana na podstawie okoliczności każdego indywidualnie rozpatrywanego przypadku i uwzględniać przeciętny stan świadomości prawnej społeczeństwa.

W związku z powyższym ocenie podlegało zachowanie opiekuna prawnego całkowicie ubezwłasnowolnionej wnioskodawczyni. Z zeznań opiekuna prawnego wynika jednoznacznie, że gdyby wiedziała o jakichkolwiek negatywnych konsekwencjach niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku na pewno podjęłaby te czynności. Opiekunka prawna zeznała, że do tej pory nie było takiej sytuacji w D. w S.. Obecnie, po przypadku wnioskodawczyni, pracownicy (...) wiedzą, że należy spadek odrzucać po uzyskaniu zezwolenia sądu rodzinnego. Opiekunka prawna wskazała też, że (...) mimo, że znajduje się w strukturach Starostwa Powiatowego nie ma zapewnionej obsługi prawnej. Opiekunka prawna podniosła, co istotne, że sprawę spadkową kojarzyła jako „coś pozytywnego”, a nie negatywnego. Kwestia długów pojawiła się dużo później, dopiero w grudniu 2016 r. Zdaniem Sądu rozważyć należało, czy opiekunka prawna dochowała należytej staranności, ponieważ po doręczeniu zawiadomienia o rozprawie w dniu 28 kwietnia 2015 r. mogła się zapoznać i zorientować z jakiego względu wniesiono sprawę. Jednak zwrócić należy uwagę, że opiekunka prawna sądziła, że kto występuje o stwierdzenie nabycia spadku dotyczy osoby, która nim jest zainteresowana. Ponadto, żadne z pism sądowych nie było kierowane do opiekunki prawnej całkowicie ubezwłasnowolnionej. Zwrócić należy uwagę, że (...) Sp. z o.o. z/s w S. wskazała prawidłowy adres I. M. (1), jednak nie oznaczono, że pod tym adresem mieści się dom pomocy społecznej, jak też że wnioskodawczyni jest osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie. W toku sprawy spadkowej nikt nie wskazał na kwestie upośledzenia I. M. (1), które byłby sygnałem dla sądu rozpoznającego sprawę spadkową, by czuwać nad właściwą reprezentacją I. M. (1) w postępowaniu. Niezależnie od tego, że zawiadomienia nie były kierowane do opiekuna prawnego, tylko bezpośrednio do wnioskodawczyni. W ocenie Sądu, opiekun prawny pozostawał w błędzie co do okoliczności objętej treścią przyjęcia spadku uznając, że spadek to pozytywna sprawa i że dziedziczy ten, kto o spadek występuje. Opiekunka prawa nie ustalała, kto nabył spadek na mocy postanowienia. Trudno postawić opiekunce zarzut niedołożenia należytej staranności, ponieważ po pierwsze, osoba nie będąca prawnikiem nie wie co oznacza stwierdzenie „posiada wierzytelność wobec dłużnika J. M. (1)”; nie wie jakie konsekwencje się z tym wiążą, po drugie, nie mogło ujść uwadze Sądu, że opiekun prawny wnioskodawczyni jest zakonnicą i choć na wykształcenie ekonomiczne trudno uznać, by posiadała szeroką wiedzę w kwestiach prawnych, po trzecie D. w S., mimo że niewątpliwie usytuowany jest w strukturach powiatu, to nie ma zapewnionej żadnej obsługi prawnej. W odniesieniu do uzasadnienia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wniesionego przez (...) Sp. z o.o. przeciętna osoba nie orientuje się na podstawie tak lakonicznego określenia jak cytowane wyżej „posiada wierzytelność wobec dłużnika”, że w wyniku stwierdzenia nabycia spadku spadkobiercy będą odpowiadać za długi spadkodawcy. W związku z tym nie sposób czynić opiekunce prawnej zarzutu niedołożenia staranności, bowiem jak wynika z jej zeznań, gdyby tylko wiedziała, że w wyniku dziedziczenia wnioskodawczyni będzie dłużnikiem, odrzuciłaby spadek po J. M. (1). Zeznaniom opiekuna prawnego Sąd dał wiarę, ponieważ opiekunka opisała chronologię zdarzeń, a także wskazała, dlaczego nie złożyła oświadczenia o odrzuceniu spadku imieniem I. M. (1). Zdaniem Sądu, wobec ujawnienia długów spadkowych w grudniu 2016 r. co wynika z treści pisma opiekuna prawnego kierowanego do komornika sądowego, zachowany został również termin roczny określony w art.88 § 2 k.c.

Należało w kontekście ustalonego stanu faktycznego zakwalifikować zaniechanie opiekuna prawnego jako błąd co do przedmiotu spadku, a mianowicie długu spadkowego, który spowodował zaniechanie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, jako błąd istotny co do czynności prawnej. Skoro opiekun prawny wnioskodawczyni uchyliła się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, to Sąd zatwierdził to oświadczenie.