Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko Z. w Ł.

o zwrot nienależnie wypłaconych świadczeń

na skutek odwołania (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

od decyzji Z.w Ł.

z dnia 28 września 2016 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że nie zobowiązuje (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń w okresie od 1 sierpnia 2016 r. do 31 sierpnia 2016 r. w łącznej kwocie 3176,43 (trzy tysiące sto siedemdziesiąt sześć 43/100) złotych,

2.  zasądza od Z. w Ł. na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Decyzją z 28 września 2015 r. Z. w Ł. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał (...) Bank (...) S.A. do zwrotu kwoty 3.176,43 zł jako pobranej nienależnie za okres od 1 sierpnia 2016 r. do 31 sierpnia 2016 r. (k. 37 a.r.).

Od powyższych decyzji odwołanie złożyła (...) Bank (...) S.A., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, iż odwołująca się spółka nie jest zobowiązana do zwrotu żądanej kwoty, a także o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 2, 3 a.s.). Odwołująca się spółka zaznaczyła, iż śmierć współposiadacza rachunku nie powoduje przekształcenia rachunku wspólnego w rachunek indywidualny (k. 69 a.s.).

Pozwany organ emerytalny w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podnosząc, iż zaskarżona decyzja jest prawnie oraz faktycznie uzasadniona (k. 39 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

H. K. pobierała świadczenie rentowe, do którego była uprawniona na podstawie decyzji organu z 2 lutego 2016 r. w kwocie 2.972,23 zł (k. 17 a.r.). Wysokość renty na podstawie decyzji z 23 lutego 2016 r. wynosiła 3.171,43 zł (k. 21 a.r.).

H. K. zmarła w dniu 24 lipca 2016 r. Wobec braku informacji o powyższym fakcie, pozwany organ przekazał na prowadzony przez odwołującą się spółkę rachunek bankowy świadczenie rentowe uprawnionej w kwocie 3.176,43 zł za miesiąc sierpień 2016 r. Współposiadaczem ww. rachunku był R. K., który zmarł 4 grudnia 2015 r. (k. 11 a.s.).

Po uzyskaniu wiadomości o śmierci H. K., pozwany organ w pismach z 10 sierpnia 2016 r. i 29 sierpnia 2016 r. zwrócił się do odwołującej się spółki o zwrot ww. świadczenia rentowego (k. 25, 28 a.r.).

W odpowiedzi na powyższe, (...) Bank (...) S.A. w piśmie z 2 września 2016 r. poinformowała, iż żądana kwota wpłynęła na rachunek bankowy, którego współposiadaczem była H. K. (k. 29 a.r.).

Zaskarżoną decyzją z 28 września 2015 r. organ rentowy zobowiązał (...) Bank (...) S.A. do zwrotu kwoty 3.176,43 zł jako pobranej nienależnie (k. 37 a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach niniejszej sprawy oraz w aktach rentowych. W ocenie Sądu treść dokumentów nie budzi wątpliwości, nie były one także kwestionowane przez żadną ze stron. Według Sądu ten materiał dowodowy jest przekonujący oraz rzetelny. Dlatego uznać go należało za wiarygodną podstawę ustaleń faktycznych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

(...) Bank (...) S.A. zasługiwało na uwzględnienie.

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się do ustalenia czy świadczenie stanowiące rentę rodzinną zmarłej H. K., które wpłynęło na wspólny rachunek bankowy, którego współwłaścicielami byli R. K. (zmarły 4 grudnia 2015 r.) i H. K. podlega zwrotowi do pozwanego organu, jako nienależnie pobrane przez skarżącą się spółkę. Należy przy tym podkreślić, iż ustalony w sprawie stan faktyczny nie był sporny pomiędzy stronami, zaś kwestią sporną stała się jedynie prawidłowa wykładnia powoływanych przez strony przepisów prawa.

Zgodnie z art. 101 pkt. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), prawo do świadczeń ustaje ze śmiercią osoby uprawnionej. Oznacza to, iż świadczenia wypłacone przez organ rentowy za miesiące przypadające po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy, mają charakter wypłaconych nienależnie. W myśl art. 136a ust. 2 ww. ustawy w razie śmierci emeryta lub rencisty wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarł emeryt lub rencista.

Z uwagi na powyższe, H. K. miała prawo do świadczeń rentowych do miesiąca, w którym nastąpiła jej śmierć, czyli do lipca 2016 r., a zatem od sierpnia 2016 r. świadczenie było jej bezspornie nienależne.

Art. 130 ust. 1 i 2 cytowanej ustawy stanowi, że świadczenia wypłaca się za miesiące kalendarzowe w dniu ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczeń, osobom uprawnionym, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń, albo na wniosek tej osoby na jej rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Zatem wypłata świadczeń następuje w cyklach miesięcznych w dniu ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczeń w sposób przewidziany w ustawie. Należy wobec tego przyjąć, że dokonanie wpłaty na rachunek uprawnionego w banku oznacza dokonanie wypłaty świadczenia. Jeżeli rachunek jest rachunkiem indywidualnym, oznacza to wypłatę należności na rzecz uprawnionego będącego posiadaczem rachunku.

W myśl art. 138 ust. 1 ww. ustawy osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu (art. 138 ust. 3).

Według art. 138a cyt. ustawy podmiot prowadzący rachunek płatniczy oraz bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa prowadzące rachunek inny niż płatniczy, a także wydawca instrumentu płatniczego są obowiązani zwrócić Zakładowi kwoty świadczeń przekazane na ten rachunek albo instrument płatniczy, za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy; przepis art. 144 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

Artykuł 138a ustawy emerytalnej stanowi jedynie podstawę do wydania przez organ rentowy - w przypadku odmowy dobrowolnej wypłaty przez bank - decyzji obciążającej zwrotem świadczenia wpłaconego na rachunek bankowy po śmierci jego posiadacza oraz otwiera drogę postępowania egzekucyjnego w administracji, natomiast podstawę obowiązku banku stanowi art. 55 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1997 r. - Prawo bankowe.

Zgodnie z art. 55 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe w przypadku śmierci posiadacza rachunku bank jest obowiązany wypłacić z tego rachunku kwotę równą wpłatom dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku. Przepis art. 57 prawa bankowego stanowi natomiast, że art. 55 ust. 1 nie dotyczy rachunku wspólnego, którego definicja znajduje się w art. 51 cytowanej ustawy. Zgodnie z tym przepisem jest to rachunek bankowy prowadzony dla kilku osób fizycznych albo kilku jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto z art. 51a pkt 1 ustawy prawo bankowe wynika, że każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku, a więc nie wyłączając kwot wpłaconych na ten rachunek przez organ rentowy za okres następujący po śmierci jednego ze współposiadaczy rachunku. Podnieść nadto należy, że w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2006 r., sygn. II UZP 7/06 wskazano, iż przewidziany w art. 138a ustawy z 17 grudnia 1998 r. obowiązek zwrotu przez bank Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kwot świadczeń przekazywanych na rachunek w banku za miesiące przypadające po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy, nie obejmuje wpłat na rachunek wspólny. Zatem przepis ten ma zastosowanie wyłącznie do wpłat dokonanych na rachunek prowadzony indywidualnie dla świadczeniobiorcy.

Wymaga podkreślenia, że w niniejszej sprawie organ emerytalno-rentowy zwrócił się do banku o zwrot nienależnie pobranego świadczenia, które zostało wpłacone na konto bankowe, które było rachunkiem wspólnym. Ustalenie, że kwota, której zwrotu domaga się organ rentowy, została przekazana na rachunek wspólny, uzasadnia zwolnienie banku z obowiązku zwrotu świadczenia. W ocenie Sądu, prawidłowe jest stanowisko odwołującej się spółki, iż śmierć współposiadacza rachunku (która nastąpiła w dniu 4 grudnia 2015 r.) nie spowodowała przekształcenia rachunku wspólnego w rachunek indywidualny uprawnionej, ponieważ po stronie R. K. po jego śmierci nadal występowało wiele osób (spadkobiercy). Zgodnie bowiem z § 6 pkt 2 regulaminu rachunków bankowych i kart debetowych dla klientów indywidualnych w (...) Banku (...) S.A. w przypadku śmierci jednego z współposiadaczy rachunku, rachunek taki jest nadal prowadzony jako rachunek wspólny z zachowaniem przez drugiego z współposiadaczy rachunku uprawnień, o których mowa w § 5 regulaminu (k. 14 a.s.).

Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł, jak w pkt. 1. sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego strony odwołującej orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i § 9 ust. 2 oraz § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołania.

SSO Rafał Młyński

(...)