Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Kala

Sędziowie: SSO Artur Fornal

SSR del. Sylwia Roszak

po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2017 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej M. S., nieprowadzącej działalności gospodarczej

w przedmiocie umorzenia zobowiązań upadłej M. S. bez ustalania planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzycieli:

1.  S. B. (1),

2.  Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt XV GUp 116/15

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy do dalszego prowadzenia, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

A. F. E. S. R.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy umorzył w całości wszystkie zobowiązania M. S. (PESEL: (...)) powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, czyli przed dniem 10 listopada 2015 r. bez ustalania planu spłaty wierzycieli (na mocy art. 491 ¹⁶ ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego.) i kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa (art. 491 ¹⁶ ust. 2 p.u.n.).

Sąd Rejonowy ustalił, że postanowieniem z dnia 19 listopada 2015 r. została ogłoszona upadłość M. S. - osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej obejmującą likwidację majątku upadłego. Upadła ma (...)(ur. (...)), nie ma żadnego majątku (nieruchomości, ani wartościowych ruchomości). Jedynym źródłem dochodu jest renta w wysokości 2.321 zł miesięcznie. Upadła jest osobą schorowaną, cierpiącą na szereg schorzeń, wymaga stałej opieki lekarskiej, zabiegów i operacji. Upadła leczy się psychiatrycznie, regularnie chodzi na wizyty do psychiatry, przebywała m.in. w szpitalu (kliniczny oddział psychiatryczny) z rozpoznaniem organicznych zaburzeń nastroju, specyficznych zaburzeń osobowości – hospitalizacja ponad miesiąc w okresie 5 sierpnia 2015 r. do 7 września 2015 r. Upadła ma problemy kardiologiczne, w okresie od 16 stycznia 2017 r. do 2 lutego 2017 r. była hospitalizowana w szpitalu im. Dr. A. J. w B. gdzie została przyjęta z powodu przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych z krytycznym niedokrwieniem kończyny prawej. W szpitalu przeprowadzono operację – zabieg arteriografii tętnic kończyn dolnych ( 20.01.) a w dniu 27.01.2017 r. wszczepiono upadłej protezy aortalno – dwuudowe obustronnie do tętnic udowych wspólnych. Wcześniej upadła przeszła zatorowość płucną. Upadłej po operacjach zalecono m.in. dietę p/miażdżycową, bezpośrednio po wypisaniu ze szpitala upadła musiała zmieniać opatrunki i przemywać ranę, zalecono też kontrolne badania krwi, kontrolę w poradni chirurgii naczyniowej oraz leczenie chorób współistniejących pod kontrolą lekarza POZ. Po opuszczeniu szpitala, w związku z wyciekami z rany, rozejściem szwów zgłosiła się do szpitala w dniu 7 lutego 2017 r. gdzie wykonano niezbędne zabiegi lecznicze. Upadła po operacji, w obecnym stanie zdrowia wymaga opieki osób trzecich, ma m.in. problemy z poruszaniem – porusza się używając w tym celu specjalnego wózka, na którym się podpiera. Nie jest w stanie samodzielnie wykonać m.in. zakupów, udać się do lekarza. Upadłej pomaga syn, w mieszkaniu którego na zasadzie użyczenia (pokój z wnęką) mieszka. Nie płaci synowi czynszu najmu, pokrywa opłaty związane z zajmowanym lokalem. Upadła w związku ze stanem zdrowia musi przyjmować w sposób stały szereg lekarstw, znaczne środki zmuszona jest także przeznaczać na środki opatrunkowe, higieniczne. Ponadto ma zwiększone wydatki związane z zaleceniem odpowiedniego odżywiania się – diety z ograniczeniem nasyconych kwasów tłuszczowych. Upadła ma ponadto podejrzenie cukrzycy, została zakwalifikowana na rehabilitację na którą będzie musiał zawieźć ją syn. Wydatki – koszty utrzymania w całości pochłaniają uzyskiwane przez upadłą świadczenie rentowe. Upadłej nie pozostają żadne środki, które mogłaby przeznaczyć na spłatę zobowiązań wobec wierzycieli. Upadła wydaje (w skali miesiąca) około 500 zł na lekarstwa, ok. 600 zł na opłaty związane z mieszkaniem (czynsz, woda, gaz), około 100 zł na energię elektryczną, około 900 zł na wyżywienie, odzież, obuwie, środki higieniczne, środki czystości, ok. 180 zł za telewizję, telefon, 159 zł na ubezpieczenie w (...). Gdyby nie pomoc syna, który użycza jej mieszkania, a także pomaga w życiu codziennym (m.in. naprawy w mieszkaniu, zakupy żywności, zapewnienie transportu na wizyty lekarskie, zabiegi) upadła nie byłaby w stanie pokryć wszystkich wydatków z jedynego źródła dochodu, jakim jest renta. Sędzia-komisarz postanowieniami z dnia 25 lipca 2016 r., 30 listopada 2016 r. i 10 lutego 2017 r. zatwierdził listę wierzytelności i uzupełniające listy wierzytelności. Z uwagi na brak funduszy masy upadłości nie został w niniejszym postępowaniu sporządzony plan podziału, a Skarb Państwa tymczasowo pokrył koszty postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 491 ¹⁶ ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 233; dalej jako: p.u.n.) Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Jedynym więc warunkiem zastosowania tego przepisu jest osobista sytuacja upadłego. Bez znaczenia jest wysokość niezaspokojonych zobowiązań, przyczyna powstania trudnej sytuacji osobistej upadłego czy też inne okoliczności. Sama obiektywnie istniejąca sytuacja osobista upadłego wykluczająca jakiekolwiek spłaty w ramach planu jest wystarczającą podstawą do umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli. Typowym przykładem takiej sytuacji jest ciężka choroba upadłego pozbawiająca go możliwości zarobkowania, bez rokowań na poprawę w najdłuższym możliwym okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli. Jeżeli mimo posiadania przez upadłego zdolności zarobkowych którekolwiek z jego zobowiązań jest na poziomie tak znacznie przekraczającym te możliwości, że nie będzie on w stanie realizować jakiegokolwiek planu spłaty na rzecz wierzycieli w okresie przewidzianym na realizację tego planu (3 lata), to w takiej sytuacji będzie mógł mieć zastosowanie art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u.n.

W przedmiotowej sprawie oczywistym jest, w ocenie Sądu Rejonowego, że sytuacja osobista upadłej jednoznacznie wskazuje, że nie jest ona i nie będzie zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Upadła jest osobą w podeszłym wieku, schorowaną, wymagającą opieki osoby trzeciej, o zwiększonych znacząco wydatkach związanych ze schorzeniami i koniecznością dalszego systematycznego leczenia, bez majątku, osiągającą dochód, który w całości jest przeznaczany na niezbędne wydatki - koszty utrzymania. W ocenie Sądu Rejonowego, z uwagi na obecny stan zdrowia, wiek, ograniczenia, brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, aby upadła miała możliwości osiągnięcia dodatkowych dochodów, które pozwoliłyby jej na realizację jakiegokolwiek planu spłaty. Zważyć także należy, że stan zdrowia upadłej pogarsza się, konieczna jest rehabilitacja. Powyższe okoliczności wskazują na ubóstwo upadłej i nie pozwalają na ustalenie jakiegokolwiek planu spłat wierzycieli. Brak podstaw do przyjęcia, iż wskazane koszty utrzymania są w jakikolwiek sposób zawyżone, relacja – wyjaśnienia upadłej znajduje potwierdzenie w wyjaśnieniach syndyka oraz zebranych w sprawie dokumentach. Podane poszczególne wydatki świadczą o wyjątkowo oszczędnym gospodarowaniu posiadanymi środkami. Upadła, jak wskazano, korzysta z pomocy nieodpłatnej osoby najbliższej – syna, który m.in. nieodpłatnie użycza jej lokalu mieszkalnego a upadła pokrywa koszty jego użytkowania.

Sąd I instancji podkreślił, że relacja upadłej była weryfikowana przez syndyka podejmującego przez cały okres prowadzonego postępowania czynności, w tym związane z weryfikacją stanu upadłej, miejsca zamieszkania, dochodów, jej sytuacji, co było m.in. przedstawiane w sprawozdaniach – wstępnym, za poszczególne okresy i ostatecznym, co znajduje się w aktach sprawy. Ustalenia zostały dokonane także w oparciu o dostępne dokumenty, a także akta sprawy o ogłoszenie upadłości, złożony w toku tego postępowania wniosek. Wszystkie podane okoliczności w sprawie o ogłoszenie upadłości były weryfikowane przez syndyka w postępowaniu po ogłoszeniu upadłości. Powyższe okoliczności wskazują, zdaniem Sądu Rejonowego na ubóstwo upadłej i nie pozwalają na ustalenie jakiegokolwiek planu spłaty wierzycieli

Od powyższego rozstrzygnięcia zażalenia wnieśli wierzyciele: S. B. (2) i Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G..

S. B. (2) zaskarżyła postanowienie Sądu Rejonowego w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 491 ¹⁶ ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i niedostateczne rozważenie możliwości majątkowej upadłej, co doprowadziło do uznania, że jej osobista sytuacja w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłaby zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

Skarżąca domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ustalenia planu spłat w stosunku do upadłej, a ponadto zasądzenia od upadłej na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

W uzasadnieniu skarżąca argumentowała, że w trakcie zawierania umowy pożyczki z wierzycielem upadła określiła swoje zobowiązania na kwotę 410 zł, w związku z czym jej dochód w kwocie 2.300 zł pozwala na pokrycie kosztów utrzymania, jak i spłatę ciążących na niej zobowiązań, np. w systemie ratalnym.

Wierzyciel - (...)im. F. S. z siedzibą w G. - w zażaleniu zaskarżył w/w rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 491 ¹⁶ ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2016 r. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy błędnie ustalono brak zdolności upadłej do wykonania chociażby części zobowiązań w ramach planu spłaty wierzycieli i w konsekwencji umorzenie zobowiązań upadłej z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustalenie planu spłaty wierzycieli.

Zdaniem skarżącego, już pobieżna ocena wskazanych przez upadłą kosztów utrzymania budzi wątpliwości co do wysokości i konieczności ponoszenia. Wierzyciel nie zakwestionował wydatków ponoszonych przez upadłą w związku z jej stanem zdrowia, jednak zdaniem skarżącego kwota 900 zł na wyżywienie, odzież, obuwie i środki higieniczne jest przesadzona. Ponadto, upadła zamieszkuje razem z synem, w związku z czym nieuzasadnionym jest ponoszenie wyłącznie przez nią kosztów użytkowania mieszkania. Za niezasadne wskazał ponoszenie przez upadłą kosztów telewizji i rozmów w wysokości 180 zł miesięcznie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że w przedmiotowej sprawie znajdują zastosowanie przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r., poz. 233 ze zm. - dalej jako „p.u.n.”) w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2016 r., wobec treści art. 449 ustawy Prawo restrukturyzacyjne z dnia 15 maja 2015 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 978 ze zm.), zgodnie z którym w sprawach, w których przed wejściem w życie ustawy zmieniającej ustawę Prawo upadłościowe i naprawcze, wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Wprawdzie oddłużenie dłużnika - konsumenta, stanowi naczelny cel postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, niemniej zgodnie z normą art. 2 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2015 r. dodatkową wytyczną dla prowadzonego postępowania jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Zgodnie bowiem z powołanym przepisem postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe - zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu.

Zasadą jest zatem, że umorzenie zobowiązań upadłego będącego konsumentem powinno zostać poprzedzone próbą spłacenia przynajmniej części zadłużenia. Jeśli bowiem upadły nie posiada majątku i z tego powodu nie został sporządzony plan podziału Sąd upadłościowy powinien ustalić plan spłaty wierzycieli – uwzględniając przy tym możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości (art. 491 ¹⁴ ust. 1 w zw. z art. 491 ¹⁵ ust. 4 p.u.n.). Dopiero w przypadku stwierdzenia – jako o tym stanowi przepis art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u.n. – że osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli Sąd powinien umorzyć jego zobowiązania bez ustalenia planu spłaty. Zatem przepis ten należy wykładać ściśle.

Odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, powinno mieć charakter absolutnie wyjątkowy, gdy z uwagi na stan zdrowia upadłego, niedołężność, brak zdolności do pracy, w połączeniu z brakiem źródeł przychodów jest oczywiste, że upadły nie dokona jakichkolwiek spłat. (por. komentarz do art. 491 ¹⁶ Pr upadłościowe, Adamus 2016, wyd.1, Legalis).

W rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji przyjmując zaistnienie przesłanek z art. 491 ¹⁶ w/w ustawy zrezygnował z ustalenia planu spłaty wierzycieli i umorzył zobowiązania upadłej względem wierzycieli. W ocenie Sądu Okręgowego, rezygnacja z ustalenia planu spłaty nie była uzasadniona, a w przedmiotowej sprawie nie zachodzą przesłanki pozwalające na umorzenie zobowiązań dłużniczki M. S. w oparciu o powołany powyżej przepis art. 491 ¹⁶ ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. Na tym etapie okoliczności sprawy oraz sytuacja, w jakiej aktualnie znajduje się upadła, nie dają podstaw do przyjęcia braku perspektyw na jakąkolwiek spłatę przez nią swoich zobowiązań.

W ocenie Sądu odwoławczego w niniejszej sprawie nie sposób uznać aby osobista sytuacja upadłej w oczywisty sposób wskazywała, że nie będzie ona zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Nie negując trudnej sytuacji osobistej upadłej, spowodowanej przede wszystkim stanem zdrowia – potwierdzonej jej wysłuchaniem na posiedzeniu w dniu 5 kwietnia 2017 roku – nie sposób nie zauważyć, że deklarowane przez nią stałe, miesięczne koszty jej utrzymania (2.544 zł) są wyższe niż osiągane dochody (2.321,20 zł). Nie zostało natomiast wyjaśnione przez Sąd Rejonowy z jakich należności uczestniczka pokrywa wydatki na bieżące utrzymanie, które przekraczają jej dochody.

Dokonując analizy sytuacji osobistej upadłej w kontekście art. 491 ¹⁶ ustawy wskazać należy, że posiada ona stały miesięczny dochód w kwocie 2.321,20 zł. Jakkolwiek nie sposób oczekiwać od upadłej, aby w wieku 67 lat, będąc osobą bezspornie schorowaną podjęła dodatkowe źródło zarobkowania, to jednak należy przyjąć, w ocenie Sądu Okręgowego, iż z uzyskiwanego stałego dochodu w kwocie 2321,20 zł może i powinna przeznaczyć część kwoty celem spłaty zaciągniętych przez nią zobowiązań.

Należy zaznaczyć, iż w ocenie Sądu Okręgowego ustalając plan spłaty trzeba zapewnić upadłemu raczej utrzymanie na poziomie minimalnym niż przeciętnym. Dłużnik, który jest niewypłacalny i którego niewykonane zobowiązania zostaną ostatecznie umorzone, powinien w okresie wykonywania planu spłaty zaspokoić swoich wierzycieli w maksymalnie możliwym stopniu, nawet kosztem zaspokojenia potrzeb własnych i rodziny (tak w: „Doradca restrukturyzacyjny” nr 6 z 2016 r., s. 32 i n. artykuł pt. „Postanowienie sądu o ustalenie planu spłaty w postepowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej”, Anna Hrycaj, Agnieszka Owczarewicz, Albin Pawłowski). Warto jako punkt odniesienia w zakresie minimalnego poziomu utrzymania odwołać się do minimum socjalnego i minimum egzystencji, które w 2016 roku wynosiły odpowiednio kwoty 1094,92 zł i 527,30 zł. Mając powyższe na uwadze, należy podkreślić, iż dochody upadłej w przedmiotowej sprawie przekraczają znacznie minimum socjalne (stanowią ponad dwukrotność tego minimum), a zatem pozwala to na określenie miesięcznej kwoty spłaty w granicach nawet powyżej minimum socjalnego, przy uwzględnieniu schorzeń upadłej.

Nadto należy podkreślić, iż wnioskodawczyni zamieszkuje wraz z synem w mieszkaniu przy ulicy (...) w B., a zatem prowadzą wspólnie gospodarstwo domowe. Tym samym Sąd Rejonowy winien także ustalić dochody syna wnioskodawczyni, który powinien nie tylko partycypować w kosztach utrzymania mieszkania, ale także wraz z upadłą ponosić wspólnie pozostałe koszty ich utrzymania, w tym wyżywienia. Poza tym syn wnioskodawczyni jest zobowiązany do świadczenia pomocy swojej matce, zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a w szczególności art. 128 k.r.io.

Mając na uwadze powyższe, w niniejszej sprawie, nie można oczekiwać, że upadła jest zobowiązana ponosić wszystkie koszty związane z użytkowaniem lokalu, w którym obecnie zamieszkuje wraz z synem, a który to lokal - jak podała - jest własnością syna. Partycypowanie przez syna w kosztach użytkowania własnego mieszkania, przy uwzględnieniu, iż prowadzi on wspólnie z matką gospodarstwo domowe, jest, w ocenie Sądu Okręgowego, nie tylko kwestią naturalną i oczywistą, ale wręcz obowiązkiem syna, na co wskazano powyżej. Pozwoli to zaoszczędzić upadłej nieznaczne nawet kwoty z przeznaczeniem na choćby częściową spłatę wierzycieli. Upadła na rozprawie wskazała zresztą, że korzysta z pomocy finansowej syna, nie twierdziła przy tym, że pomoc ta ma charakter nieznaczny i doraźny. Wręcz przeciwnie, podała, że syn pokrył koszty wykupu jej lekarstw w wysokości ok. 2.000 zł.

Należy przy tym podkreślić, że jak wynika z pisma Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w B. z dnia 8 stycznia 2016 roku (k. 16 akt) dołączonego do sprawozdania syndyka z dnia 29 stycznia 2016 roku wnioskodawczyni dokonał na rzecz syna S. S. w dniu 11 lipca 2011 roku darowizny środków pieniężnych na rzecz S. S., co także nie zostało wyjaśnione przez Sąd Rejonowy.

W ocenie Sądu drugiej instancji bez wyjaśnienia jaki był charakter pomocy wnioskodawczyni względem syna i jaki jest obecnie charakter i rzeczywisty zakres pomocy syna względem wnioskodawczyni – która może przyjmować także postać świadczeń alimentacyjnych dzieci względem rodzica znajdujących się w niedostatku (art. 128 w zw. z art. 133 § 2 k.r.o.; zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2000 r., III CKN 1412/00, LEX nr 1211023) nie jest możliwe prawidłowe rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

Ponadto, pomimo niewątpliwych schorzeń i kosztów związanych z leczeniem upadła czyni wydatki, których nie sposób, zdaniem Sądu Okręgowego, zakwalifikować, jako pierwszej potrzeby. Opłata za telefon i telewizję w łącznej kwocie 185 zł, nie mają, w ocenie Sądu Okręgowego, charakteru koniecznego, lecz zbytkowny. Okolicznością powszechnie znaną jest przy tym fakt, że abonament na nielimitowane rozmowy i smsy operatorzy telefonii komórkowych oferują już w cenie od 25-30 zł miesięcznie, a można także zakupić telefon na kartę, co jeszcze bardziej obniża koszty. W ocenie Sądu Okręgowego, uczestniczka poprzez skorzystanie z alternatywnych, tj. mniej kosztownych rozwiązań w powyższym zakresie, ma możliwość poczynienia chociażby drobnych oszczędności, które można będzie przeznaczyć na częściową spłatę wierzycieli.

Poza tym należy zwrócić uwagę na pewną niekonsekwencję ze strony upadłej. Obecnie twierdzi ona bowiem, że wydatki związane z jej utrzymaniem znajdują pełne pokrycie w osiąganych dochodach, a nawet je przewyższają, co nie pozwala na poczynienie jakichkolwiek oszczędności. Ponadto na rozprawie przed Sądem Rejonowym upadła wyraźnie podała, że nie ma żadnego majątku, w szczególności nie jest właścicielem mieszkania. Tymczasem we wniosku o pożyczkę z dnia 13 maja 2015 r., co słusznie podniosła skarżąca S. B. (2), upadła podała, że jej miesięczne wydatki zamykają się kwotą 410 zł (360 zł czynsz i 50 zł media) oraz, że jest właścicielem lokalu przy ul. (...) w B., w którym zamieszkuje (dowód: zgłoszenie wierzytelności –(...)sygn. akt XV GUp 116/15). Także we wniosku o pożyczkę z dnia 3 maja 2014 r. udzieloną przez wierzyciela - (...) upadła wyraźnie podała, że jest właścicielem opisanego wyżej lokalu, którego wartość określiła na kwotę 150.000 zł (por. k. 94-99).

Powyższe zachowanie dłużniczki może, zdaniem Sądu Okręgowego, oznaczać, że upadła świadomie zaniżyła wydatki w celu uzyskania wsparcia finansowego w postaci pożyczki, natomiast na potrzeby wniosku o umorzenie zobowiązań w postępowaniu sądowym, wydatki te zawyżyła, celem uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia w sprawie.

Poza tym Sąd Rejonowy nie wyjaśnił czy wnioskodawczyni kiedykolwiek faktycznie była właścicielem lokalu przy ulicy (...) lub innego. Tym bardziej, że jak wynika z wyjaśnień M. S., to (...) wprowadził się do wnioskodawczyni na ulicę (...) w B.. Zatem już z tej okoliczności można wywieść, iż wcześniej wnioskodawczyni sama zamieszkiwała we wskazanym lokalu. Należy zatem wyjaśnić czy lokal ten był od początku własnością syna, czy został nabyty przez niego i na mocy jakiego tytułu prawnego.

W ocenie Sądu Odwoławczego również brak ustalenia przez Sąd I instancji na co zostały wydatkowane przez wnioskodawczynię zaciągnięte zobowiązania (liczne pożyczki w kwocie ponad 120 000 zł samego kapitału), których większość została zawarta w latach 2014 -2015 nie pozwala na przyjęcie, iż nie jest ona dokonać chociażby częściowej spłaty wierzytelności. Nie zostało także ustalone co stało się z przedmiotami – rzeczami ruchomymi, co do których wnioskodawczyni podpisała umowy przewłaszczenia w postaci dwóch telewizorów, pralki, lodówki.

Reasumując, sytuacja dłużniczki wskazuje, w ocenie Sądu Okręgowego na to, że jest ona zdolna do spłacenia chociażby części swoich zobowiązań. W tej zatem sytuacji, (...) zobligowany był ustalić plan spłaty, tym bardziej, że przepisy regulujące upadłość konsumencką przewidują na etapie wykonywania planu spłaty wierzycieli możliwość jego dopasowania do zmieniających się okoliczności dotyczących osoby upadłego.

Zgodnie z treścią art. 491 ¹⁹ ust. 1 w/w ustawy, jeżeli upadły nie może wywiązać się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli, sąd na jego wniosek, po wysłuchaniu wierzycieli, może zmienić plan spłaty wierzycieli. Sąd może przedłużyć termin spłaty wierzytelności na dalszy okres nieprzekraczający osiemnastu miesięcy.

Zmiana planu spłaty może polegać na przedłużeniu terminu spłaty wierzytelności. W literaturze prawa wskazuje się również, że zmiana ta może dotyczyć sposobu zaspokojenia zobowiązań określonego w planie spłaty wierzycieli w odniesieniu do każdego z elementów planu spłaty wierzycieli. Wreszcie, także na etapie wykonywania planu spłaty wierzycieli, w razie pojawienia się trwałej niemożliwości wywiązania się z obowiązków określonych w planie spłaty, wynikającej z okoliczności niezależnych od upadłego, dopuszczalne jest uchylenie przez sąd planu spłaty i umorzenie niezaspokojonych zobowiązań upadłego bez ujemnych skutków dla dłużnika. (art. 491 ¹⁹ p.u.n.).

Jednocześnie dodać należy, że obligatoryjnym elementem tego planu, zgodnie z art. 491 ¹⁵ p.u.n. jest wskazanie jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty.

Mając na uwadze powyższe w okolicznościach sprawy zasadnym była w ocenie Sądu Okręgowego zmiana zaskarżonego postanowienia poprzez jego uchylenie i przekazanie sprawy do dalszego prowadzenia. Ustalenie planu spłaty jest kompetencją sądu upadłościowego, na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie (art. 491 ¹⁴ ust. 1 i 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze).

W dalszym toku sprawy (...)ustali zatem plan spłaty wierzycieli po ponownym wysłuchaniu dłużniczki, stosownie do treści art. 491 ¹⁵ p.u.n. i po ustaleniu czy lokal przy ulicy (...) w B. lub inny lokal był kiedyś własnością upadłej, w jakich okolicznościach „wyszedł” on z majątku upadłej, czy syn wnioskodawczyni, który z nią wspólnie zamieszkuje prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z upadłą i jakie dochody osiąga oraz jakie posiada możliwości zarobkowe, w jakim zakresie pomaga upadłej, co stało się z rzeczami ruchomymi, co do których upadła zawarła umowy o przewłaszczenie, na co zostały przeznaczone pieniądze z zaciągniętych pożyczek, kredytów, a ustalając zakres spłat Sąd I instancji będzie się kierował wysokością uzyskiwanego przez dłużniczkę dochodu, wysokością koniecznych wydatków związanych z jej utrzymaniem, prowadzeniem wspólnie z synem gospodarstwa domowego oraz wysokością niezaspokojonych wierzytelności i realnością ich zaspokojenia.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie zastosowanego odpowiednio przepisu art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 229 w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u.n., orzekł jak w sentencji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zażaleniowego (w zakresie wniosku jednego z wierzycieli) stanowił przepis art. 108 § 2 k.p.c., przy czym przy jego rozpoznaniu Sąd upadłościowy powinien mieć na uwadze wynikającą z art. 233 p.u.n. regułę, iż wierzycielowi co do zasady nie przysługuje prawo do zwrotu kosztów poniesionych przez niego w postępowaniu upadłościowym.

A. F. E. S. R.

VIII Gz 83/17

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

-(...)

- (...)

- (...) adw. M. S. i r. pr. D. G.

2.  (...)

B., (...)