Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Przemyślu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Lucyna Oleszek

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Radochońska

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2013 r. w Przemyślu

na rozprawie

sprawy S. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę

na skutek odwołania S. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

z dnia 22 kwietnia 2013 r. nr (...)

I.  z m i e n i a zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy S. G. prawo do emerytury w ustawowej wysokości począwszy od dnia 28 marca 2013 r., tj. daty złożenia wniosku,

II.  s t w i e r d z a, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu prawa do powyższego świadczenia.

Sygn. akt III U 870/13

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 9 lipca 2013 r.

Decyzją z dnia 22 kwietnia 2013 r., zn. (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił wnioskodawcy S. G. prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji podano, iż wnioskodawca nie spełnia wszystkich
warunków określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153 z 2009 r. poz. 1227 ze zm.). Nie udowodnił 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy nie uwzględnił m.in. okresu zatrudnienia wnioskodawcy w latach od 1 września 1979 r. do 31 lipca 1990 r. (12 lat i 11 miesięcy) oraz od 5 października 1992 r. do 31 stycznia 1995 r. (2 lata 3 miesiące i 7 dni)
w Przedsiębiorstwie (...) w D. przyjmując na podstawie dokumentacji osobowej, iż wnioskodawca pracował na stanowisku głównego specjalisty do spraw rekultywacji i melioracji oraz głównego mechanika. Praca na takich stanowiskach nie jest pracą wykonywaną w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca S. G. w dniu 17 maja 2013 r. złożył odwołanie od tej decyzji, domagając się jej zmiany.

Na uzasadnienie podał, że decyzja jest dla niego krzywdząca. Przez cały okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w D. pracował w warunkach szczególnych w melioracji, jako kierownik budowy, majster, pracownik fizyczny i operator sprzętu ciężkiego. Dodatkowo odwołał się do zeznań świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie
z przyczyn, które stanowiły o wydaniu zaskarżonej decyzji.

Ponownie stwierdzono, że wnioskodawca nie spełnia warunków do nabycia emerytury określonych w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 27 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153 z 2009 r., poz. 1227 ze zm.) oraz w zw. z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnianych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Podniesiono, że spośród ustawowych warunków wnioskodawca wykazał 25-letni staż ubezpieczeniowy i nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Natomiast na dzień złożenia wniosku emerytalnego nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Okresów zatrudnienia od 1 września 1979 r. do 31 lipca 1990 r. oraz od 5 października 1992 r. do 31 stycznia 1995 r. w Przedsiębiorstwie (...) w D. wnioskodawca nie potwierdził świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy wskazał, że okresy pracy wykonywanej w warunkach szczególnych może potwierdzić jedynie zakład pracy, ewentualnie jego następca, na podstawie posiadanej dokumentacji i w ściśle określonej formie, zgodnie z § 2 ust. 2 powołanego rozporządzenia. Wnioskodawca przedstawił jedynie zwykłe świadectwa pracy, z których wynika, że pracował na stanowisku głównego specjalisty do spraw rekultywacji i melioracji oraz głównego mechanika. Takie ogólne sformułowanie oraz niemożność rozdzielenia wykonywanych prac nie pozwala na stwierdzenie, w jakim okresie wnioskodawca faktycznie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował
w warunkach szczególnych przy rekultywacji i melioracji gruntów.

Sąd Okręgowy – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w P. ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca S. G. urodzony (...) w dniu 23 sierpnia 2012 r. wystąpił po raz pierwszy z wnioskiem o emeryturę, oświadczając że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz że nie pozostaje w stosunku pracy. Na potwierdzenie okresów ubezpieczenia oraz charakteru zatrudnienia odwołał się m.in. do dokumentacji złożonej do wniosku z dnia 24 lipca 1995 r. o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Decyzją z dnia 22 sierpnia 1995 r. zn. (...)-1/10/I ZUS O/P. przyznał wnioskodawcy prawo do renty inwalidzkiej 3 grupy inwalidów. Świadczenie rentowe wnioskodawca otrzymuje nieprzerwanie. Ostatnią decyzją z dnia 27 lutego 2012 r. przyznano mu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 1 lutego 2012 r. do 28 lutego 2014 r. Przy ustaleniu wysokości renty
z tytułu niezdolności do pracy organ rentowy za udowodnione przyjął wnioskodawcy okresy składkowe w wymiarze 22 lat, 11 miesięcy oraz 2 lata i 2 miesiące okresów uzupełniających.

Natomiast rozpoznając pierwszy wniosek emerytalny organ rentowy decyzją
z dnia 26 września 2012 r. odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury z braku świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Dowód: 1. Akta organu rentowego ( rentowe):

- wniosek o rentę inwalidzką z dn. 24.07.1995 r.

- decyzje rentowe z dn. 22.08.1995 r. i 27.02.2012 r.

2. Akta organu rentowego (emerytalne):

- wniosek o emeryturę z dn. 23.08.2012 r.

decyzja odmowna z dn. 26.09.2012 r.

W dniu 28 marca 2013 r. wnioskodawca ponowił wniosek emerytalny. Dodatkowo złożył (...) co do poszukiwania dokumentacji dotyczącej charakteru wykonywanej przez niego pracy. Organ rentowy ponownie nie uwzględnił wnioskodawcy okresu zatrudnienia w latach od 1 września 1979 r. do 31 lipca 1990 r. oraz od 5 października 1992 r. do 31 stycznia 1995 r. w Przedsiębiorstwie (...) w D. w warunkach szczególnych z braku dostatecznego udokumentowania. W dniu 22 kwietnia 2013 r. wydano decyzję odmowną. Również taką decyzję wydano w dniu 22 maja 2013 r., po złożeniu odwołania przez wnioskodawcę. W ocenie organu rentowego przedstawione dokumenty z akt osobowych nadal nie pozwalają na ustalenie czy wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze pracowała przy pracach melioracyjnych.

Dowód: 1. Akta organu rentowego (emerytalne):

- wniosek o emeryturę z dn. 28.03.2013 r.

- decyzje odmowne z dn. 22.04.2013 r. i 22.05.2013 r.

Ponadto Sąd ustalił, że wnioskodawca S. G. z zawodu meliorant
w dniu 1 września 1972 r. rozpoczął pracę zawodową w Wojewódzkim Zarządzie Inwestycji Rolniczych w P. z/s w J. – Oddziale Rejonowym ds. (...) w L.. Faktycznie pracę wykonywał w Powiatowym Zarządzie Gospodarki Wodnej i Melioracji w L. do 31 sierpnia 1977 r. na stanowisku agromelioranta. Jego praca polegała na konserwowaniu i nadzorowaniu prac melioracyjnych w terenie, przy czym prace te wykonywane były w okresie od wiosny do jesienie przez około 6 miesięcy w ciągu roku. Natomiast zimą wnioskodawca pracował w biurze przy opracowywaniu dokumentacji niezbędnej do prowadzenia prac w terenie.

Z dniem 1 września 1977 r. wnioskodawcą został zatrudniony
w (...) Kombinacie Rolnym Zakład Budowlano- (...) w L. na stanowisku starszego specjalisty ds. melioracji i rekultywacji. Faktycznie wykonywał on obowiązki kierownika odcinka robót w zakładzie w N..
Z dniem 1 sierpnia 1978 r. powierzono wnioskodawcy obowiązki kierownika grupy robót rekultywacji i melioracji. Następnie z dniem 1 stycznia 1980 r. ponownie awansowano wnioskodawcę i (...) Kombinat Rolny w L. zatrudnił go na stanowisku głównego specjalisty (kierownika rekultywacji i melioracji w (...) N.).

W związku z likwidacją przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą (...) Kombinat Rolny w L., z dniem 1 października 1981 r., wnioskodawca został odwołany ze stanowiska głównego specjalisty ds. melioracji
i rekultywacji byłego Zakładu Budowlano- (...) w N.. Pozostając w dyspozycji pracodawcy.

Następnie podjął pracę w Przedsiębiorstwie Usług (...) Państwowych Gospodarstw Rolnych w N., na stanowisku głównego specjalisty – kierownika odcinka robót ds. rekultywacji i melioracji w D.. W 1986 r. wnioskodawca kontynuował zatrudnienie na tym stanowisku w Przedsiębiorstwie (...) w D. do 31 lipca 1990 r.

Przez cały okres zatrudnienia w okresie od 1 września 1979 r. do 31 lipca
1990 r. wnioskodawca wykonywał swoją pracę w terenie, nadzorując roboty melioracyjne prowadzone przez cały rok kalendarzowy, bez względu na pogodę. Do jego obowiązków kierownika odcinka robót i kierownika budowy należało wyznaczenie terenu prac oraz przydzielenie robotników i rozliczenie ich pracy. Wnioskodawca na bieżąco musiał wymierzyć i wytyczyć teren prac melioracyjnych, sprawdzać ich postęp oraz nadzorować prawidłowe wykonanie. Na roboty melioracyjne składało się wyczyszczenie terenu z drzew i krzaków, odpowiednie zniwelowanie terenu, wykopanie rowów i założenie betonowych drenów. Równocześnie czyszczone i regulowane były potoki oraz osuszano tereny bagienne. Wnioskodawca stale nadzorował prace operatorów maszyn ciężkich – kopiarek, spycharek, wyrówniarek i maszyn do karczowania drzew oraz robotników fizycznych przy wykopach, wycinkach drzew i chaszczy. Jego obecność z niwelatorem była niezbędna przy pracy koparek, co 20 metrów musiał wyznaczać stopień wyrównania terenu. Teren na którym prowadzono roboty melioracyjne obejmował zwykle kilkadziesiąt hektarów na terenie obecnego powiatu (...) (N., B., F., B.), a nawet 500 ha w okolicy N. (wieś R.).

Wszystkie prace wykonywane osobiście przez wnioskodawcę oraz przez niego nadzorowane odbywały się w terenie na podstawie dokumentacji otrzymanej od pracowników z administracji. Formalnie prace trwały w godzinach od 7 do 15, faktycznie czas pracy był dłuższy, determinowany koniecznością wykonania zaplanowanych robót oraz ich rozliczenia. Robotnicy wynagradzani byli akordowo.
W praktyce więc wysokość pensji zależała od zakresu wykonanych prac (stopnia realizacji umówionego zlecenia) oraz liczby robotników zatrudnionych przy danej pracy. Pensja była wypłacana zwykle na budowie, w prowizorycznym biurze – barakowozie. Tam też robotnicy podpisywali listę obecności. Równocześnie na budowach melioracyjnych pracowało około 14-20 pracowników, używano 2-3 koparki i spycharki oraz maszyny do karczowania drzew.

Następnie w okresie od 1 sierpnia 1990 r. do 30 września 1992 r. wnioskodawca pracował w firmie (...) Spółka z o.o. w Ł.
w likwidacji. Zajmował tam stanowisko prezesa spółki, faktycznie był kierownikiem tartaku.

Natomiast od dnia 5 października 1992 r. do 31 stycznia 1995 r. na czas trwania likwidacji ponownie został zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w D. w likwidacji na stanowisku głównego mechanika. Zgodnie z umową o pracę oraz zakresem czynności wnioskodawca został przyjęty do pracy w administracji i do jego obowiązków należało m.in. opracowywanie dokumentów organizacyjnych, a w szczególności współdziałanie z likwidatorem przedsiębiorstwa w zakresie ewidencji sprzętu, przyjmowania i przekazywania maszyn i urządzeń oraz wystawiania protokołów zdawczo-odbiorczych, a z zakresu spraw osobowych m.in. sporządzanie analiz gospodarki paliwowej i energetycznej. Jako główny mechanik odpowiadał też za stan majątkowy i techniczny maszyn, urządzeń i sprzętu. Z dniem 1 lutego 1993 r. likwidator przedsiębiorstwa powierzył mu dodatkowe czynności Pełnomocnika Likwidatora (...) D. do czasu powołania Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa. Wykonanie tych czynności wielokrotnie wymagało pracy w terenie, bezpośrednio na budowie przy melioracji.

Dowód: 1. Akta organu rentowe (rentowe):

- świadectwa pracy z dn. 31.08.1977 r., 31.07.1990 r., 30.09.1992 r. i 31.01.1995 r.

- kserokopia legitymacji ubezpieczeniowej,

2. Akta organu rentowe (emerytalne):

- dokumentacja osobowa z okresu zatrudnienia wnioskodawcy w latach 1977-1990 r. (umowy o pracę, angaże, zakres czynności głównego mechanika)

3. zeznania świadków:

- L. S. (nagranie rozprawy 18 min),

- B. D. (nagranie rozprawy 29 min.),

4. zeznania wnioskodawcy (nagranie rozprawy 39 min.).

Dokonując tych ustaleń Sąd oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach organu rentowego: rentowych i emerytalnych, a także dokumentacji zalegającej
w aktach osobowych wnioskodawcy z okresu jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w D. i jego poprzednikach. W szczególności Sąd uwzględnił umowy o pracę, angaże, świadectwa pracy oraz zakres czynności głównego mechanika. Na podstawie tych wszystkich dokumentów można bowiem stwierdzić, w jakim charakterze w kolejnych latach wnioskodawca pracował. Strona przeciwna nie kwestionowała ich w toku procesu. Korzystają, więc one
z domniemania prawdziwości zawartych w nich oświadczeń z mocy art. 244 i nast. k.p.c. Ponadto jak wynika z zeznań świadków L. S. i B. D. oraz częściowo zeznań wnioskodawcy, to pracował on bezpośrednio przy pracach melioracyjnych jako kierownik budowy. W rezultacie zebrana przez organ rentowy dokumentacja dopiero wraz z zeznaniami świadków oraz zeznaniami wnioskodawcy potwierdza okres
i faktyczny charakter wykonywanej przez niego pracy.

Za pełni wiarygodne Sąd uznał zeznania świadków: L. S. (2) – operatora sprzętu ciężkiego (koparki i spycharki) w latach 1977-1991 oraz B. D. (2) – pracownika fizycznego - melioranta, zatrudnionego w latach 1978-1991. Świadkowie ci drobiazgowo opisali strukturę zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w D., wskazali, jakie prace wykonywał wnioskodawca, jak wyglądała organizacja pracy. Zeznania te łącznie z zeznaniami wnioskodawcy potwierdzają również informacje zawarte w aktach osobowych. Wszystkie te dowody wzajemnie się potwierdzają i uzupełniają, są one wiarygodnym źródłem ustaleń faktycznych.

Niemniej Sąd nie podzielił zeznań wnioskodawcy, że także w latach 1992-
1995 r. w okresie likwidacji przedsiębiorstwa pracował bezpośrednio przy pracach związanych z melioracją. Rodzaj powierzonego stanowiska – główny mechanik, zakres wykonywanych czynności, rodzaj odpowiedzialności oraz powierzenie pełnomocnictwa od likwidatora wykluczały wykonywanie przez niego prac kierownika budowy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy jest uzasadnione.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 stycznia 2013 r. - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Ponadto emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Równocześnie zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnianych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43) - ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. będącym pracownikami zatrudnionymi w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3 tj. jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

-

osiągnęli wiek emerytalny wynoszący dla mężczyzny 60 lat oraz

-

posiadają wymagany okres składkowy i nieskładkowy tj. 25 lat dla mężczyzny,
w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Dla ustalenia tych uprawnień - za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 32 ust. 2 cyt. ustawy).

Zgodnie z § 2 ust. 1 cyt. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji - w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Zaświadczenie zakładu pracy powinno potwierdzać charakter i stanowisko pracy
w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których uzależnione jest przyznanie emerytury.

Bezsporne jest, że wnioskodawca S. G. występując z wnioskiem emerytalnym wykazał, iż w dniu 8 maja 2012 r. ukończył 60 lat oraz posiada 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W toku rozpoznawania sprawy przed organem rentowym sporny okazał się charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w Przedsiębiorstwie (...) w D., gdzie był zatrudniony jako specjalista do spraw rekultywacji i melioracji oraz główny mechanik, choć faktycznie przez wiele lat pracował jako kierownik budowy - grupy robót i odcinka robót.

Na podstawie zgromadzonego materiału Sąd przyjął, że odwołanie wnioskodawcy jest zasadne, a jego żądanie co do zmiany zaskarżonej decyzji
w zakresie dotyczącym charakteru zatrudnienia zasługuje na uwzględnienie. Sąd przyjął bowiem, że wnioskodawca m.in. w okresie od 1 września 1977 r. do 31 lipca 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w D. pracował
w warunkach szczególnych jako kierownik budowy - grupy robót i odcinka robót przez 12 lat i 11 miesięcy. Dodatkowo w okresie od 1 września 1972 r. do 31 sierpnia 1977 r. w Wojewódzkim Zarządzie Inwestycji Rolniczych w P. z/s
w J. – Oddziale Rejonowym ds. (...) w L. (Powiatowy Zarząd Gospodarki Wodnej i Melioracji w L.) pracował w warunkach szczególnych jako agromeliorant przy konserwacji urządzeń melioracyjnych przez okres co najmniej 2 lat i 7 miesięcy.

Prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych wymienione są w wykazie stanowisk powołanego na wstępie rozporządzeniu. Również w tych przepisach wskazana jest kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Spór powstał w związku z brakiem świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Jednakże Sąd przyjął, że pośrednio oryginalne dokumenty zgromadzone w aktach osobowych wnioskodawcy w postaci umów o pracę i angaży za lata 1972-1990 wskazują, że wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie jako agromeliorant, a następnie kierownik budowy przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych. Charakter faktycznie wykonywanej pracy w okresie od 1977 r. do 1990 r. potwierdzili także świadkowie, dla których wnioskodawcy był bezpośrednim przełożonym.

Podnieść należy, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi dowodami przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego i nie są potrzebne jakieś szczególne dowody np.
z dokumentów - wystarczą dowody np. z zeznań świadków i stron.

Prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych oraz prace z zakresu dozoru inżynieryjno-technicznego wymienione są w Wykazie A Dział X poz. 1 oraz Dział XIV poz. 24 , powołanego na wstępie rozporządzenia odnoszącego się do wszystkich branż. Ponadto szczegółowy rodzaj prac przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych jest wymieniony w wykazie stanowiącym załącznik do zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach
i szczególnym charakterze. W Dziale X poz. 1 pkt 3, 8, 9, 14, 15 wymieniono m.in. stanowiska: kopacz, konserwator urządzeń melioracyjnych, robotnik melioracyjny, operator karczownika, sterujący pracą maszyny do bezrowkowego drenowania (geodeta). Dodatkowo należy wskazać, że prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych są wymieniony w wykazie A Dział V poz. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Ponadto
w powołanym Zarządzeniu resortowym również w Dziale V poz. 3 pkt A 1 wymieniono prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych – maszynista koparek i ładowarek jednonaczyniowych i wielonaczyniowych.

Odnosząc się do pierwszego okresu zatrudnienia, który nie był analizowany przez organ rentowy należy stwierdzić, że w latach wrzesień 1972 r. - sierpień 1977 r. wnioskodawca faktycznie pracował w Powiatowym Zarządzie Gospodarki Wodnej
i Melioracji w L. jako agromeliorant. Wykonywał m.in. prace przy konserwacji urządzeń melioracyjnych. Była to praca wykonywana bezpośrednio
w terenie, z tym że jedynie średnio przez 6 miesięcy w ciągu roku od kwietnia do września. W okresie zimowym do obowiązków wnioskodawcy należało opracowywanie dokumentacji. Spośród tego 5-letniego zatrudnienia, po odliczeniu miesięcy zimowych Sąd uznał, że zasadne jest uwzględnienie wnioskodawcy okresu 2 lat i 7 miesięcy pracy w warunkach szczególnych.

Natomiast z okresu pracy w Przedsiębiorstwie (...)
w D. (i jego poprzednikach prawnych) należy uznać okres pracy od dnia 1 września 1977 r. do 31 lipca 1990 r. W tym czasie wnioskodawca osobiście pracował przy pracach związanych ze sterowaniem prac maszyny do bezrowkowego drenowania (wymierzał i wytyczał teren robót przy użyciu tzw. niwelatora), a ponadto nadzorował prace m. in. operatorów maszyn ciężkich, operatorów karczownika czy kopacza i robotnika melioracyjnego. Te prace należy uwzględnić jako dozór inżynieryjno-techniczny nad pracami przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych.

W ocenie Sądu wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace średniego dozoru inżynieryjno-technicznego na budowach melioracyjnych na stanowiskach: starszego specjalisty ds. rekultywacji i melioracji oraz głównego specjalisty ds. rekultywacji i melioracji - kierownika budowy lub kierownika grupy/odcinka robót. Sprawował kontrolę nad pracami budowlanymi tj. nadzorował prace różnych robotników melioracyjnych, ustalał rodzaj i zakres niezbędnych prac, zgłaszał zapotrzebowanie na materiały, a następnie dozorował wykonywane prace. Robotnicy pracowali wyłącznie przy budowach melioracyjnych. Wnioskodawca sprawdzał stanowiska pracy przed rozpoczęciem i po zakończeniu pracy, udzielał instruktażu na stanowiskach pracy dla robotników oraz operatorów, wyznaczał zakres robót ciężkiego sprzętu (koparek, spycharek, karczownika), zabezpieczał stanowiska pracy.

Ustawodawca w powołanym wyżej przepisie nie wyliczał stanowisk kontrolnych, czy dozoru ograniczając się do ogólnego sformułowania „Kontrola międzyoperacyjna oraz kontrola jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie” oraz odesłania do wykazu stanowisk pracy, na których prace wykonywane są stale i bezpośrednio w warunkach, w których nie są zachowane higieniczne normy pracy (w Dziale X poz. 1 pkt 3, 8, 9, 14, 15 wymieniono m.in. stanowiska: kopacz, konserwator urządzeń melioracyjnych, robotnik melioracyjny, operator karczownika, a w Dziale V poz. A 1 pkt 3 przyjęto, że do prac wykonywanych w warunkach szczególnych należą m.in. prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych).

Takie sformułowanie powołanych przepisów oznacza, że w pierwszej kolejności należało stwierdzić, czy praca wnioskodawcy była związana ze sprawowaniem kontroli lub dozoru inżynieryjno-technicznego. Następnie zaś ustalić czy kontrola lub dozór dotyczyły prac zaliczonych do tych wykonywanych
w warunkach szczególnych. Przeciwna interpretacja wykluczałaby celowość zapisu zawartego w dziale XIV poz. 24 cyt. rozporządzenia. Sąd przyjął, że w niniejszej sprawie obie te okoliczności zostały w sposób niebudzący wątpliwości wyjaśnione.

W rezultacie Sąd Okręgowy uznał, że istotny w sprawie okazał się rodzaj pracy faktycznie wykonywanej przez wnioskodawcę, który w istocie przez co najmniej 15 lat i 6 miesięcy pracował przy pracach melioracyjnych, przypadających przed
1 stycznia 1999 r.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że odwołanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie i na mocy powołanych przepisów w zw. z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając mu prawo do emerytury począwszy od dnia 28 marca 2013 r. tj. daty złożenia wniosku, o czym orzeczono w pkt I-szym wyroku.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Kierując się tym przepisem oraz uwzględniając wcześniejsze rozważania Sąd uznał, że ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i ich ocena w kontekście dowodów
z dokumentów) zwalniają organ rentowy z odpowiedzialności za opóźnienie
w ustaleniu prawa do świadczenia emerytalnego wnioskodawcy. Orzeczenie w tym zakresie zawarto w pkt II-im wyroku.