Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2017 roku

Sąd Rejonowy w Świdnicy I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSR Maria Kruźlak

Protokolant Maja Foremny

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 maja 2017 roku w Ś.

sprawy z powództwa P. W.

przeciwko H. S.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I. uznaje za bezskuteczną wobec powoda P. W. umowę sprzedaży samochodu osobowego marki H. (...), rok produkcji 2008, nr nadwozia (...), nr rejestracyjny (...) zawartą w dniu 19 marca 2014 roku pomiędzy J. T., a H. S. w części obejmującej udział wynoszący 51/100, który pozostał własnością pozwanej po zawarciu umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie z (...) Bank S.A. w W. – w celu zaspokojenia wierzytelności powoda wobec J. T. i U. T. wynikającej z nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 21 stycznia 2015 roku wydanego przez Sąd Rejonowy w Świdnicy w sprawie I Nc (...) zawierającego obowiązek zapłaty na rzecz powoda przez U. T. i J. T. kwoty 58.934 zł z odsetkami i kosztami postępowania;

II. umarza postępowanie w zakresie uznania za bezskuteczną umowy opisanej w punkcie I, co do udziału 49/100;

III. zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 7.178,48 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1189/16

UZASADNIENIE

Powód P. W. w pozwie przeciwko pozwanej H. S. domagał się uznania za bezskuteczną umowy sprzedaży samochodu osobowego marki H. (...), rok produkcji 2008, nr podwozia (...), nr rejestracyjny (...), zawartej w formie pisemnej w dniu 19 marca 2014 roku pomiędzy J. T. a pozwana, mocą której pozwana nabyła od dłużnika powoda powyższy pojazd za kwotę 52.000 zł.

W uzasadnieniu podał, że jest wierzycielem U. T. i J. T., wierzytelność powstała w dniu 22 stycznia 2014 roku. Na podstawie tytułu wykonawczego wydanego wobec dłużników w dniu 21 stycznia 2015 roku powód wszczął egzekucję, która nie doprowadziła do zaspokojenia roszczenia. Komornik ustalił, że dłużnik zbył swojej teściowej samochód osobowy H. (...). Pojazd ten wcześniej był przedmiotem umowy leasingu, został nabyty przez dłużnika od (...) S.A. we W.. Egzekucja z innych składników majątku okazała się bezskuteczna, dłużnik nie ma innego majątku, nie pracuje. Dłużnik dokonał krzywdzącej dla powoda czynności prawnej poprzez wyzbycie się jedynego składnika majątkowego.

Powód domagał się ponadto udzielenia zabezpieczenia powództwa poprzez orzeczenie zakazu zbywania i obciążania przez pozwaną samochodu osobowego, którego dotyczył pozew.

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa. Zarzuciła, że powód otrzymał od dłużnika J. T. część należności. Przyznała, że sama jest wierzycielem zięcia i wie, iż ten ma wiele długów. Podała, że wielokrotnie pomagała zięciowi finansowo. Zaprzeczyła, by była z zięciem w zmowie w celu pokrzywdzenia powoda. W 2014 roku zdecydowała się kupić od zięcia samochód wobec obawy, że ten nie będzie mógł zwrócić pozwanej pożyczki. Sama posiada inny jeszcze samochód osobowy. Zaciągnęła na ten cel kredyt. Nie miała podstaw, by podejrzewać, że w ten sposób J. T. wyrządzi komuś krzywdę. Podała też, że jej zięć zapłacił powodowi kwotę łączną 3.900 zł w dniach 21 marca 2014 roku i 4 kwietnia 2014 roku.

Powód oświadczył, że wpłacone przez dłużnika kwoty zostały uwzględnione przy złożeniu pozwu, choć zaspakajały roszczenie w znikomej części. Sama należność główna wynosiła bowiem 60.000 zł. Podnosił ponadto, że samochód H. (...) faktycznie użytkowany jest przez jego dłużników, na co wskazuje fakt, że zaparkowany jest przed ich domem.

W toku procesu powód zmodyfikował żądanie, wnosząc o uznanie za bezskuteczną umowy sprzedaży w zakresie udziału 51/100.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. T. z żoną U. T. prowadzili firmę (...) w Ś.. W Spółce zatrudniona była ówczesna partnerka powoda B. O.. Na jej prośbę powód pożyczył w 2012 roku U. T. kwotę 60.000 zł. Pieniądze potrzebne były na poprawienie sytuacji finansowej Spółki.

Dowód: zeznania świadka B. O. – k. 164v (00:16:23), zeznania powoda – k. 165v (00:51:40)

Pożyczka miała być spłacona do końca 2012 roku. W początkowym okresie zgodnie umową powód otrzymywał odsetki. W listopadzie 2013 roku powód wypowiedział umowę wobec braku spłaty odsetek przez pożyczkobiorcę. J. T. przyjechał do powoda do T., zapewniając, że o długu żony nie wiedział, ale zobowiązał się go spłacić.

Dowód: zeznania powoda – k. 166v (00:55:13)

Oświadczeniem z dnia 22 stycznia 2014 roku J. T. uznał dług w wysokości 60.000 zł wobec powoda P. W.. Określił maksymalny czas spłaty długu do końca lipca 2014 roku. Zobowiązał się do tego czasu pokrywać bieżące koszty obsługi zadłużenia w wysokości 750 zł miesięcznie. Zobowiązał się też spłacić zaległości istniejące na dzień sporządzenia oświadczenia w kwocie 2.000 zł. W tym samym dniu U. T. złożyła oświadczenie zawierające zgodę na przejęcie jej zobowiązań wobec powoda P. W. przez męża J. T..

Dowód: oświadczenia – k. 159 – 160

Dłużnik powoda nie realizował zobowiązania wynikającego w oświadczenia. Powód przekazał sprawę najpierw firmie windykacyjnej, potem zdecydował się na wszczęcie postępowania sądowego.

Dowód: zeznania powoda – k. 165v (00:58:20)

Fakturą z dnia 14 lutego 2014 roku (...) S.A. we W. potwierdził zapłacenie przez J. T. kwoty 1.008,19 zł z tytułu kupna pojazdu marki H. (...) rok produkcji 2008, nr nadwozia (...), nr rejestracyjny (...) po zakończeniu umowy leasingu.

Dowód: faktura – k. 23

Umową z dnia 19 marca 2014 roku J. T. sprzedał pozwanej H. S. pojazd marki H. (...) rok produkcji 2008, nr nadwozia (...), nr rejestracyjny (...), kolor srebrny za kwotę 52.000 zł. Poniżej treści umowy dotyczącej pojazdu umieszczona została adnotacja o treści: „wpłata własna w wys. 10.000, reszta 42.000 zł wpłata na konto J. K. ul. (...)”. Pod adnotacją tak jak pod umową znajdują się podpisy pozwanej i J. T..

Dowód: umowa sprzedaży samochodu – k. 22

W tym samym dniu pozwana zawarła z (...) Bankiem S.A. w W. umowę kredytu. Bank udzielił pozwanej kredytu w kwocie 48.461,54 zł na okres 72 miesięcy , w tym kwoty 42.000 zł na sfinansowanie zakupu pojazdu marki H. (...) rok produkcji 2008. Zabezpieczeniem kredytu było przewłaszczenie na rzecz Banku powyższego pojazdu. Odrębną umową przewłaszczenia na zabezpieczenie zawartą także w dniu 19 marca 2014 roku pozwana przeniosła na Bank udział wynoszący 49/100 w prawie własności pojazdu.

Dowód: umowa kredytu – k. 39 – 44, umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie – k. 45 – 46

Pozwana złożyła wniosek o rejestrację nabytego od zięcia pojazdu w dniu 20 marca 2014 roku. Działała także w imieniu współwłaściciela (...) Bank S.A. w W. na podstawie pełnomocnictwa szczególnego udzielonego do tej czynności. Samochód został zarejestrowany, najpierw czasowo, następnie w dniu 16 kwietnia 2014 roku bezterminowo, wydano tablice rejestracyjne o nr (...).

Dowód: wniosek o rejestrację – k. 134, upoważnienie – k. 145, decyzje – k. 151, 153

J. T. dokonał na rzecz powoda przelewów kwot 3.000 zł w dniu 21 marca 2014 roku i kwoty 900 zł w dniu 4 kwietnia 2014 roku.

Dowód: bankowe dowody wpłaty – k. 55

Pozwem z dnia 9 grudnia 2014 roku złożonym do Sądu Rejonowego w Ś.powód wnosił o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym aby pozwani U. T. i J. T. zapłacili mu solidarnie kwotę 58.934 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 13 września 2014 roku do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania.

Dowód: odpis pozwu – k. 11 – 13

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanym w dniu 21 stycznia 2015 roku w sprawie sygn. akt I Nc (...) Sąd Rejonowy w Świdnicy nakazał pozwanym U. T. i J. T. aby zapłacili powodowi P. W. solidarnie kwotę 58.934 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 13 września 2014 roku do dnia zapłaty wraz kosztami postępowania. Postanowieniem z dnia 11 marca 2015 roku nadano nakazowi klauzulę wykonalności.

Dowód: odpis nakazu zapłaty – k. 14,

Powód złożył wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikom na podstawie powyższego tytułu w dniu 26 marca 2015 roku. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Świdnicy dokonał w toku postępowania ustaleń, z których wynikało, że dłużnicy nie posiadają majątku, do którego możliwe byłoby skierowanie egzekucji. Powiadomił natomiast powoda o uzyskaniu informacji, że dłużnik był właścicielem pojazdu H. (...), który zbył matce dłużniczki, H. S.. Samochód często zaparkowany jest przed domem, gdzie mieszka J. T.. Dłużnik złożył Komornikowi oświadczenie o braku wartościowego majątku oraz o sposobie rozdysponowania kwoty około 70.000 zł uzyskanej przez dłużnika od G. B..

Dowód: odpis wniosku – k. 15 – 16, zawiadomienia o dokonanych czynnościach – k. 17, 19 - 20, pismo – k. 18, oświadczenie dłużnika – k. 21, fotografie – k. 81 - 83

Powód zawiadomił Policję o popełnieniu przez dłużników przestępstwa udaremnienia zaspokojenia wierzyciela. Wszczęto w tej sprawie dochodzenie.

Dowód: pismo Policji – k. 24

Pozwana pobiera emeryturę, której wysokość w marcu 2016 roku wynosiła 1.139,61 zł. Mąż pozwanej S. S. jest niewidomy, pobiera rentę inwalidzką. W dniu 26 lutego 2015 roku jego świadczenie wynosiło 1.233,80 zł.

Dowód: decyzja – k. 69- 72, decyzja – k. 73- 75, zeznania pozwanej – k. 166 v. (01:23:34)

Pozwana przelała kwotę 42.000 zł uzyskaną z kredytu, która stanowiła część ceny nabycia samochodu na konto wskazane przez jej zięcia. Rata miesięczna kredytu zaciągniętego na zakup samochodu wynosi około 900 zł. W listopadzie 2013 roku pozwana zarejestrowała działalność gospodarczą. Obecnie działalność jest zawieszona. Pożycza samochód H. (...) córce U. T.. Jej zięć J. T. zajmuje się techniczną obsługą pojazdu, naprawami. Pozwana ma jeszcze jeden, mniejszy i starszy samochód. Córka i zięć mają dwoje dzieci w wieku 18 i 20 lat. Utrzymują się ze świadczeń opieki społecznej. Mieszkają w lokalu komunalnym. Działalność prowadzili w lokalu najmowanym. Przed zawarciem umowy zięć pozwanej był jej winien pieniądze. Obecnie córka i zięć pożyczają od pozwanej drobne sumy. Mają długi.

Dowód: zeznania pozwanej – k. 166 v. (01:29:37), k. 167 (01:33:16 – 01:37:38)

Sąd zważył:

Podstawą żądania powoda były przepisy kodeksu cywilnego regulujące ochronę wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika.

Zgodnie z przepisem art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Przepis art. 527 § 2 k.c. zawiera wyjaśnienie czynności dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, stanowiąc, że jest to tak czynność, wskutek której dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Szczególną sytuację przewiduje art. 527 § 3 k.c. Wynika z niego, że jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Odnosząc powyższe regulacje do przedmiotu sprawy, należy podnieść, że wierzytelność powoda względem J. T. istniała co najmniej od stycznia 2014 roku. Wtedy to dłużnik powoda złożył oświadczenie, że dowiedział się o istnieniu długu w wysokości 60.000 zł zaciągniętego wcześniej przez jego żonę. Należność powiększały odsetki naliczane miesięcznie. Zobowiązał się spłacić ten dług do końca lipca 2014 roku. Tym samym przejął dług w rozumieniu art. 519 k.c. Na poczet tej należności, w tym odsetek wpłacił powodowi kwotę 3.900 zł w krótkim okresie po sprzedaży pojazdu. Wobec naruszenia warunków umowy pożyczki powód wypowiedział ją, a następnie uzyskał tytuł wykonawczy. Tym samym za udowodnione należy uznać istnienie długu po stronie J. T., datę jego powstania, wysokość oraz wymagalność. Jest to jedna z przesłanek, którą powód winien był wykazać w niniejszym procesie zgodnie z regułą art. 6 k.c.

Bezsporny był również fakt dokonania przez pozwaną czynności prawnej z dłużnikiem powoda, bowiem ta została stwierdzona umową przedłożoną w postępowaniu o rejestrację pojazdu H. (...). Na podstawie umowy sprzedaży zięć pozwanej przeniósł na nią własność samochodu, który stał się jego własnością miesiąc wcześniej po zakończeniu umowy leasingu. Pozwana zaś zawarła z Bankiem kredytującym umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, w rezultacie jest współwłaścicielem samochodu w udziale 51/100.

Pozostałe przesłanki roszczenia, które winien był wykazać powód określone są w art. art. 527 § 1 k.c. Niezbędną konsekwencją czynności prawnej, o której mowa w tym przepisie, jest pokrzywdzenie wierzyciela i świadomość dłużnika, że dokonując tej czynności, działa z pokrzywdzeniem wierzyciela. Ponieważ kontrahentem tej czynności była osoba bliska dłużnika, zachodziło zgodnie z art. 527 § 3 k.c. domniemanie, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Świadomość dłużnika, że dokonywał czynności sprzedaży samochodu z pokrzywdzeniem powoda jako jego wierzyciela nie może budzić wątpliwości. Z adnotacji na umowie wynika, że należna J. T. cena sprzedaży samochodu miała być przelana przez pozwaną na rachunek wskazanej przez niego osoby. Pozwana nie podała przyczyn i okoliczności uzasadniających prośbę o tej treści, jednak w konsekwencji jej spełnienia pieniądze należnie dłużnikowi powoda nie znalazły się na jego koncie. Tym samym majątek J. T. został uszczuplony. Powódka wnioskowała o przesłuchanie w charakterze świadka J. T., jednak wniosek ten został oddalony, gdyż mimo zakreślenia terminu, pozwana nie wskazała adresu świadka. Niezależnie jednak od tego czy odbiorca sumy 42.000 zł był wierzycielem J. T., czy też zachodziły inne powody, dla których suma ta została mu przekazana, to w dacie przelewu powód miał wobec J. T. wierzytelności w kwocie znacznie przekraczającej sumę 42.000 zł. Tych okoliczności pozwana nie podważyła. Nie można więc uznać, że obaliła domniemanie, iż wiedziała o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Tu godzi się wskazać na inne okoliczności, które budzą wątpliwości co do rzeczywistych zamiarów zięcia pozwanej i świadomości pozwanej, szczególnie w kontekście motywów zawarcia umowy sprzedaży pojazdu leżących po jej stronie.

Pozwana w chwili zakupu samochodu od J. T. miała już jeden samochód osobowy, z którego korzysta do chwili obecnej. Tym samym, jak sama twierdzi, ma od marca 2014 roku dwa samochody osobowe, z których ten starszy jako mniejszy przeznaczony jest do codziennego użytku. Ten większy służy do wyjazdów w dalsze trasy, a ponadto pozwana użycza go córce i zięciowi – małżonkom T.. Z drugiej strony pozwana znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, co potwierdziła składając wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Wraz z niewidomym mężem utrzymuje się ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, których łączna suma nie przekracza 2.500 zł miesięcznie. Płaci ratę kredytu w wysokości około 900 zł miesięcznie. W jej sytuacji życiowej posiadanie dwóch samochodów osobowych nie wydaje się konieczne. Wyjaśnieniem takiego zachowania mógł być ukryty zamiar pozwanej, by kupić samochód, który tak przed zawarciem umowy, jak i po jej zawarciu faktycznie przeznaczony był do użytku jej córki i zięcia, którzy ponoszą też koszty jego utrzymania. Z przeniesieniem własności na pozwaną odpadło ryzyko, że pojazd zostanie zajęty i sprzedany w toku egzekucji prowadzonej przeciwko J. T..

Takie twierdzenia przedstawił powód, wraz z fotografiami potwierdzającymi fakt częstego parkowania pojazdu w miejscu zamieszkania dłużnika powoda i jego żony.

Przedstawione przez powoda dowody w sposób nie budzący wątpliwości wykazały fakt niewypłacalności zięcia pozwanej. W toku procesu ujawniono, że ani on ani jego żona, a córka pozwanej nie mają żadnych nieruchomości, źródłem utrzymania są świadczenia z opieki społecznej. Sama pozwana przyznała, że dłużnik nie majątku, jest natomiast zadłużony. Przed dokonaniem czynności dłużnik miał majątek w postaci samochodu H. (...).

W związku z przeniesieniem przez pozwaną udziału w samochodzie H. (...) na rzecz kredytującego ją Banku zastosowanie miałby przepis art. 531 § 2 k.c., który stanowi, że w wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. Powód ograniczył roszczenie do udziału, który pozostał własnością pozwanej po zwarciu umowy przewłaszczenia.

Zobowiązanie J. T. należy więc ocenić jako zobowiązanie solidarne, co prowadzi do zastosowania art. 366 § 1 k.c. Zgodnie z nim kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). Konsekwentnie zaś zastosowanie ma art. 376 § 1 k.c., stanowiący, że jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.

Powyższe rozważania przy zastosowaniu powołanych przepisów dały podstawę do uwzględnienia powództwa w całości. Wszelkie okoliczności faktyczne podane w pozwie zostały w całości udowodnione. Pozwana poza twierdzeniami przeciwnymi nie przedstawiła dowodów, które podważyłyby zasadne i należycie udowodnione roszczenie powoda.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. stosownie do wyniku procesu, w którym pozwana uległa w całości, gdyż o zawarciu umowy przewłaszczenia powód dowiedział się z odpowiedzi na pozew. Na zasądzone koszty składają się: opłata sądowa, koszty zastępstwa wraz z opłatą od pełnomocnictwa oraz koszty stawiennictwa powoda na rozprawie, na którą strony wzywane były do stawiennictwa celem przesłuchania.