Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lipca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Szeromska (spr.)

SSO Joanna Świerczakowska

SSO Katarzyna Mirek-Kwaśnicka

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Gątarek

po rozpoznaniu na rozprawie 29 czerwca 2017 r.

sprawy z powództwa Z. S.

przeciwko Giełdzie Praw Majątkowych (...) S.A. w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Sierpcu z 20 stycznia 2017 r.

sygn. akt I C 19/16

zmienia zaskarżony wyrok i pozbawia wykonalności w całości tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z 14 grudnia 2000 r. sygn. akt IC 1006/99 w stosunku do Z. S. w całości.

Sygn. akt IV Ca 315/17

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Sierpcu wyrokiem z 20 stycznia 2017 r. pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z 14 grudnia 2000 r. sygn. akt IC 1006/99 zaopatrzony w klauzulę wykonalności 12 września 2011 r. w stosunku do Z. S. w części dotyczącej odsetek ustawowych od kwoty 35.733,75 zł od dnia wymagalności odsetek do 17 maja 2012 r.; w pozostałej części oddalił powództwo.

Istotne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i stanowiące podstawę rozstrzygnięcia były następujące:

Powód Z. S. i S. J. (1) byli wspólnikami spółki cywilnej prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Handlowe (...). Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2000 roku w sprawie IC 1009/99 Sąd Okręgowy w Płocku zasądził solidarnie od Z. S. i S. J. (1) na rzecz Giełdy Praw Majątkowych (...) S.A. kwotę 9918,70 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 kwietnia 1997 roku do dnia zapłaty , 10184,28 zł z ustawowymi odsetkami od dnia5 marca 1998 roku do dnia zapłaty, 15 630,77 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 marca 1998 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 4604,36 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Powyższe orzeczenie zaskarżył S. J. (1) jednak Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 30 stycznia 2002roku oddalił apelację i zasądził od S. J. (1) na rzecz Giełdy Praw Majątkowych (...) S.A. kwotę 3000 zł tytułem zwrotu kosztów za II instancję. Zobowiązanie z tytułu należności głównej bez odsetek wynosiło 35 733,75 zł i powstało w związku z działalności spółki cywilnej (...). Wyrokowi nadano klauzulę wykonalności przeciwko dłużnikom w dniu 15 maja 2002 roku oraz przeciwko małżonkom dłużników S. B. J. i Z. A. S.. Wierzyciel wszczynał przeciwko dłużnikom postępowania egzekucyjne. Jednym z nich było prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Sierpcu A. P. postępowanie w sprawie Km 1214/03, które zostało umorzone postanowieniem z dnia 21 grudnia 2005 roku na wniosek wierzyciela. Kolejne postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Sierpcu toczyło się tylko przeciwko Z. S. w sprawie Km 285/06 i zostało umorzone w dniu 29 grudnia 2006 roku wobec bezskuteczności egzekucji, kolejne postępowanie toczyło się pod sygnaturą Km 759/09 i zostało umorzone w 2010 roku. Kolejna postępowanie egzekucyjne pozwany wszczął w dniu 20 kwietnia 2015 roku wniosek do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wołominie S. S. (2). W dniu 6 grudnia 2005 roku S. J. (1) i B. J. zawarli z Giełdą Praw Majątkowych (...) S.A. w W. ugodę dotyczącej spłaty wierzytelności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w Płocku w sprawie IC 1006/09. Dłużnicy dokonali w dniu zawarcia ugody do kasy wierzyciela wpłaty kwoty 40 338,11 zł. Zgodnie z §5 ugody wierzyciel oświadczył, iż wierzytelności w stosunku do dłużników J. zostaną uznane za zaspokojone i wierzyciel – pozwany w niniejszej sprawie- nie będzie występował do dłużników z żadnymi roszczeniami. Z. S. nie był stroną tej ugody. Na dzień zawarcia ugody zobowiązanie dłużników wynosiło 35 733,75 zł tytułem należności głównej 4 604,36 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania oraz odsetki od kwoty 15 630,77 zł od dnia 6 marca 1998 roku w kwocie 24 732,91 zł, odsetki od kwoty (...),70 od dnia 5 kwietnia 1997 roku w kwocie 18880,78 zł odsetki od kwoty 10 184,28 zł od dnia 6 marca 1998 roku w kwocie 16 114,80 zł. dodatkowo S. J. (1) był zobowiązany zapłacić 300 zł tytułem kosztów za II instancję.

Sąd Rejonowy stwierdził, że wspólnik spółki cywilnej (...) i jego żona B. J. uiścili kwotę 40 338,11 zł w dniu 6 grudnia 2005 roku. Z obliczenia matematycznego wynika iż kwota ta odpowiada należności głównej i kosztom postępowania nie obejmuje natomiast odsetek. Małżonkowie J. uiścili 40 338,11 zł wykonując ugodę z dnia 6 grudnia 2005 roku. Powód nie był stroną tej ugody, która nie wymienia go w swojej treści. Pozwany w niniejszej sprawie w ugodzie oświadczył że wpłata uzgodnionej kwoty spowoduje że roszczenia wynikające z wyroku w sprawie I C 1006/99 wobec dłużników zostaną uznane za zaspokojone i wierzyciel nie będzie rościł żadnych pretensji. Powód nie był stroną ugody i w jej treści nie został wymieniony zatem powyższe postanowienia jego nie dotyczą pomimo, iż odpowiedzialność Z. S. i S. J. (1) była solidarna. W treści ugody z 6 grudnia 2005 roku strony nie wskazały na jakie należności ma być zaliczona uiszczona kwota a w takiej sytuacji wierzyciel mógł wpłatę zaliczyć na poczet odsetek które na dzień zawarcia ugody wynosiły 45 228,49 zł., Sąd Rejonowy powołał się w tym miejscu na art. 451 § 1k.c. i uznał, że pozwany nie był zobligowany zaliczyć świadczenia małżonków J. na poczet należności głównej zaś mógł uiszczoną kwotę zaliczyć na poczet odsetek tym samym świadczenie nie zostało spełnione. Powództwo zostało uwzględnione jedynie w zakresie przedawnionych odsetek liczonych od należności głównej 35733,75 zł za okres od dnia wymagalności do 17.05.2012 r., zostało uno w tym zakresie uznane przez pozwanego.

Apelację od tego orzeczenia złożył powód, zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo i zarzucając:

1.  naruszenie art. 451 § 3 k.c. w zw. z art. 60 k.c. poprzez przyjęcie, że w sytuacji niewskazania przez dłużnika S. J. na jakie należności ma być zaliczona wpłacana kwota, pozwany mógł zaliczyć ja na poczet odsetek, mimo braku oświadczenia w tym zakresie;

2.  naruszenie art. 125 § 1 k.c. i nie przyjęcie, że należności odsetkowe uległy przedawnieniu;

3.  naruszenie art. 823 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie, że w sytuacji umorzenia postepowania egzekucyjnego z mocy samego prawa , wniosek egzekucyjny nie przerwał biegu przedawnienia odsetek.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i uznaje je za własne. Ustalenia te nie były zresztą przedmiotem sporu miedzy stronami i nie dotyczyły ich zarzuty apelacji.

Za trafny należy uznać zarzut naruszenia art. 451 § 3 k.c. Przepis art. 451 k.c. odnosi się do sytuacji, w której dłużnik spełnia świadczenie niewystarczające na pokrycie wszystkich długów tego samego rodzaju, jakie ma on wobec wierzyciela; chroni przede wszystkim interes dłużnika i dlatego jemu w pierwszej kolejności przyznaje prawo decyzji w kwestii sposobu zarachowania spełnianego świadczenia. Nie ulega wątpliwości, że S. J. (1) spełniając świadczenie nie wskazał, jaki dług chce zaspokoić, brak stosownego oświadczenia wynika z pokwitowania na k-8. Jeżeli dłużnik nie wskaże, który z długów chce zaspokoić, wówczas uprawnienie to przechodzi na wierzyciela. Może on zarachować otrzymane od dłużnika świadczenie na poczet któregokolwiek z długów według swego uznania i wydać dłużnikowi stosowne pokwitowanie, zarachowanie to następuje jednakże tylko poprzez oświadczenie wyrażone w pokwitowaniu.

Oświadczenie o zarachowaniu wierzyciel może złożyć najwcześniej z momentem rozpoczęcia przez dłużnika spłaty długu, a najpóźniej niezwłocznie po spełnieniu świadczenia ( M. L. , Odsetki cywilnoprawne, s. 190–191). Pomiędzy spełnieniem świadczenia przez dłużnika, który nie wskazał sposobu zarachowania, a wystawieniem przez wierzyciela pokwitowania, powinno zachodzić bezpośrednie następstwo czasowe; w przeciwnym wypadku należy przyjąć, że żadna ze stron nie skorzystała z możliwości wyboru sposobu zarachowania (wyr. SN z 16.1.2015 r., III CNP 1/14, MoPrBank 2016, Nr 3, s. 66; por. F. Zoll, w: System PrPryw, t. 6, 2014, s. 1063). Oświadczenie wierzyciela powinno być skierowane do dłużnika. Pozwany wierzyciel nie złożył żadnego oświadczenia o zarachowaniu, a w każdym razie w żaden sposób okoliczności tej nawet nie próbował wykazać w niniejszym postępowaniu. Podniesienie w odpowiedzi na pozew okoliczności zarachowania wpłaty na poczet odsetek nie mogło odnieść żadnego skutku: po pierwsze oświadczenie to nie było skierowane do dłużnika wpłacającego należność, czyli S. J., który w sprawie nie brał udziału, po drugie, od chwili wpłaty do złożenia odpowiedzi na pozew, w której tego rodzaju stwierdzenie się znalazło upłynęło ponad 10 lat. Nie może być więc mowy o bezpośrednim następstwie czasowym tych czynności, zatem twierdzenie pozwanego w tym zakresie nie mogło odnieść żadnego skutku. Zatem, gdy żadna ze stron nie złożyła oświadczenia co do sposobu zarachowania płatności, dokonane świadczenie powinno być zaliczone zgodnie z dyspozycją art. 451 § 3 k.c., a więc przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych – na poczet długu najdawniej wymagalnego, decydujące znaczenie ma data powstania długu, a nie termin jego zapłaty (wyr. SN z 27.11.2002 r., I CKN 1331/00, Legalis; wyr. SN z 16.1.2015 r., III CNP 1/14).

Nie ulega żadnej wątpliwości, że długiem najdawniej wymagalnym jest świadczenie główne, a nie odsetki, które przecież należą się od świadczenia głównego, zatem nie mogły powstać wcześniej, niż to świadczenie, bowiem nalicza się je od dnia następnego po dniu wymagalności świadczenia głównego.

Niewątpliwie wpłacona przez S. J. kwota wystarczała na zaspokojenie należności głównej i kosztów postępowania, a wręcz stanowiła dokładnie sumę obu tych kwot. Tym samym, w dniu wpłaty tej należności, czyli 6 grudnia 2005 r. obaj dłużnicy solidarni zostali zwolnieni z długu w postaci należności głównej i kosztów procesu, wobec spełnienia świadczenia, co wynika wprost z treści art. 366 § 1 k.c.

Z ugody zawartej między pozwanym a małż. J. wynika, że na skutek uiszczenia przez małż. J. kwoty wynikającej z ugody, zwalnia ich z pozostałych należności (czyli de facto odsetek). Zwolnienie to nie miało skutku wobec powoda Z. S., nadal był on zobowiązany do uiszczenia pozostałej części długu, czyli właśnie odsetek. Ponieważ zaspokojenie należności głównej nastąpiło 6 grudnia 2005 r., od tej daty rozpoczął bieg termin przedawnienia odsetek. Bieg terminu był przerywany poprzez wszczęcie postępowań egzekucyjnych, były one umarzane wobec bezskuteczności egzekucji w 2005 r. i 2006 r. Natomiast wszczęte w 2009 r. postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 759/09 zostało umorzone z mocy samego prawa (k-54). Apelujący trafnie powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z 2011-04-14, IV CSK 439/10, którego teza stanowi: Do skutków prawnych umorzenia egzekucji sądowej ex lege ma zastosowanie przepis art. 182 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Z uzasadnienia tego wyroku wynika, że umorzenie ex lege postępowania egzekucyjnego powinno zatem wywoływać - przy powołaniu się na przepis art. 182 § 2 k.p.c. - ten efekt prawny, że złożony wniosek o wszczęcie egzekucji nie może wywierać już żadnych skutków prawnych (także w zakresie biegu egzekwowanego roszczenia), jakie ustawa wiąże ze złożeniem takiego wniosku. Wniosek ten więc nie przerwał biegu przedawnienia, który rozpoczął się na nowo od 29 grudnia 2006 r. i zakończył 29 grudnia 2009 r. Zatem w dniu 29 grudnia 2009 r. odsetki uległy przedawnieniu, zaś wszczęcie postępowania egzekucyjnego w 2015 r. było niezasadne.

Tym samym uznać należy, że żadne świadczenie pieniężne wymienione w tytule wykonawczym nie jest już wymagalne, co skutkować musi pozbawieniem wykonalności tytułu wykonawczego na podstawie art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.