Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 października 2014 roku w S.

sprawy z wniosku M. S.

z udziałem B. M.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wniesionej przez uczestniczkę

od postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie

z dnia 22 listopada 2013 r., sygn. akt II Ns 2222/10

1.  zmienia punkt IV zaskarżonego postanowienia tylko o tyle, iż opisaną tam kwotę uczestniczka B. M. zapłaci wnioskodawcy M. S. do dnia 28 października 2016 roku wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w jej płatności;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  ustala, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Uzasadnienie postanowienia z dnia 28 października 2014 r.:

Postanowieniem z dnia 22 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie ustalił, iż w skład majątku wspólnego wnioskodawcy M. S. i uczestniczki B. M. wchodzi: własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położone w S. przy ul. (...), wraz z wkładem budowlanym, znajdujące się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S., dla którego Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), o wartości 167.700 zł, własnościowe spółdzielcze prawo do garażu murowanego nr (...) położone w S., przy ul. (...), o pow.15,9m ² wraz z wkładem budowlanym, znajdujące się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S., o wartości 30.000zł, udział do ½ części w nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka nr (...) o pow. 0.2900ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w Ł., dla której Sąd Rejonowy w Nowym Sączu prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), o wartości 20.356 zł, następnie nieruchomość gruntowa oznaczona jako działka nr (...), o pow.0,2900ha położona w Ł., dla której Sąd Rejonowy w Nowym Sączu prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), o wartości 37.613 zł, udział do ½ części w nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka nr (...) o pow.0,0100ha położona w Ł., dla której Sąd Rejonowy w Nowym Sączu prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), o wartości 1.492 zł oraz równowartość samochodu osobowego marki F. (...), nr rej. (...), w kwocie 1900 zł (pkt I).

Następnie ustalił, iż uczestniczka postępowania B. M. dokonała wydatków na przedmiot współwłasności i spłaty wspólnych długów w łącznej kwocie 38.506,83 zł oraz dokonała spłaty pożyczki w E. w kwocie 29.019,59 zł (pkt II).

W pkt III dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, iż na wyłączną własność uczestniczce postępowania B. M. przyznał wszystkie składniki majątkowe opisane w pkt I postanowienia, za wyjątkiem równowartości samochodu osobowego, który przyznał wnioskodawcy, zaś w IV tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym, rozliczenia dokonanych wydatków i spłaty długów zasądził od uczestniczki postępowania B. M. na rzecz wnioskodawcy M. S. kwotę 78.405,30 zł płatną w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi w razie opóźnienia w płatności.

Sąd Rejonowy oddalił pozostałe wnioski stron, w tym wniosek o ustalenie nierównych udziałów (pkt V), a następnie rozstrzygnął o kosztach postępowania (pkt VI i VII).

Powyższe ustalenia oparto m.in. o następujące ustalenia:

W dniu 11 czerwca 1988 r. M. S. i B. M. zawarli związek małżeński.

Ze związku stron pochodzi dwójka dzieci: K. urodzono w 1993 r. oraz A. urodzona w (...)r. Kosztami utrzymania i wychowania małoletnich dzieci obciążeni zostali oboje rodzice, przy czym od M. S. zostały zasądzone alimenty w kwocie 350zł na każde dziecko w miejsce kosztów utrzymania rodziny zarządzonych wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 18 stycznia 2000r. w sprawie RVIIIC1319/99 w kwocie 1000 zł miesięcznie od dnia 1 września 1999r. Wyrok w przedmiocie rozwodu uprawomocnił się w dniu 4 października 2002r.

W dniu 7 listopada 1994 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. dokonała przydziału na rzecz małżonków spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w S. przy ul. (...). Wymagany wkład wynosił 30.251,40 zł i został wpłacony w całości. Z tego tytułu wpłacono m.in.: 4.611,97 zł z likwidacja książeczki mieszkaniowej na nazwisko B. S., 1700,92 zł z likwidacja książeczki mieszkaniowej na nazwisko M. S. oraz kwotę 17.000 zł przelew kredytu hipotecznego z (...) z dnia 4.11.1994 r. na nazwisko B. i M. S..

Na książeczkę mieszkaniową B. M. były dokonywane w trakcie małżeństwa wpłaty. Na nabycie prawa do lokalu mieszkalnego małżonkowie zaciągnęli kredyt w (...) III Oddział w S., który został zabezpieczony hipoteką zwykłą na nabytym lokalu w kwocie 170.000.000 zł przed denominacją.

W okresie rozdzielności majątkowej B. M. na poczet kredytu wpłaciła kwotę 11.323,23zł. W dniu 14 września 2001 r. Bank wyraził zgodę na wykreślenie hipoteki zwykłej w związku ze spłatą kredytu. W związku z tym B. M. złożyła do Sądu wniosek o wykreślenie hipoteki i z tego tytułu poniosła opłatę w kwocie 64,50 zł. Po wyprowadzce M. S. ze wspólnego lokalu mieszkalnego, uczestniczka zapłaciła na poczet zaległości czynszowych kwotę 1444,14 zł w dniu 13 grudnia 1999r. oraz w dniu 30 maja 2000 r. kwotę 129,37 zł tytułem odsetek za zwłokę i regulowała dalsze opłaty czynszowe. Opłaty zależne to jest wszystkie opłaty wnoszone przez użytkowania lokalu, za wyjątkiem opłat za dostawę energii, gazu, wody oraz odbioru ścieków, wywóz odpadów do od 2006r. do listopada 2013 r. wyniosła 15.342,20zł

Wartość prawa do lokalu według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i cen obecnych ustalił Sąd Rejonowy na kwotę 167.700zł.

W dniu 22 stycznia 1996 r. małżonkowie otrzymali przydział własnościowego spółdzielczego prawa do garażu murowanego nr (...), położonego w S. przy ul. (...), o pow.15,9m ², znajdującego się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S.. Opłaty czynszowe za garaż po faktycznym rozstaniu stron regulowała B. M..

W dniu 19 grudnia 1997 r. małżonkom darowano prawo własności udziału do 1/2 części: w nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka nr (...),o pow. 0.2900ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej Ł., nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka nr (...), o pow.0,2900ha położonej Ł., udziału do 1/2 części w nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka nr (...) o pow.0,0100ha położona Ł. o łącznej wartości 48.537 zł. W okresie rozdzielności majątkowej B. M. regulowała podatek od nieruchomości. Z tego tytułu uregulowała kwotę 1200,95 zł plus koszt przekazów 37,50 zł.

Małżonkowie w trakcie wspólności nabyli również samochód osobowy marki F. (...), na nabycie którego w dniu 19 lutego 1997r. zaciągnęli w lnvest Banku S.A. kredyt. Kredyt ten po dacie ustania wspólności majątkowej spłacała wyłącznie uczestniczka postępowania. Z tego tytułu zapłaciła kwotę 4096,95zł oraz poniosła koszt opłaty z tytułu przekazów pocztowych w wysokości 114,60zł. Łącznie wydatkowała z tego tytułu kwotę 4211,55zł. Samochód został zabrany przez wnioskodawcę, a następnie porzucony na terenie Niemiec. Wartość samochodu marki F. (...) rok produkcji 1993 Sąd Rejonowy określił 1850-1950 zł.

W dniu 23 marca 1999 r. małżonkowie zawarli z Bankiem (...) S.A. umowę otwarcia rachunku E.. Kartą bankomatową dysponował wnioskodawca. Pobierał z tego rachunku środki, co doprowadziło do wykorzystania linii debetowej w wysokości 17.000 zł. B. M. wpłaciła na poczet powstałych zaległości wraz z odsetkami kwotę 29.019,59 zł.

W okresie wspólności majątkowej M. S. podejmował się różnych zajęć zarobkowych. W dacie zawarcia związku małżeńskiego M. S. był zatrudniony do 10 lipca 1987r. jako elektromechanik urządzeń chłodniczych. Wnioskodawca pracował również w Przedsiębiorstwie (...) we wrześniu 1990 r. jako pracownik fizyczny. Następnie w dniu 19 września 1990r. zatrudnił się jako szatniarz w (...) Sp. z o.o. W dniu 03.12.1991r. wnioskodawca został zatrudniony w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) S.A. w charakterze operatora żurawia. W dniu 31.12.1993 r. został zatrudniony jako Dyrektor Generalny Spółki zoo E. (...) a (...) of (...). Następnie prowadził działalność gospodarczą - wykonywał szafy w zabudowie. Dochody były przeznaczane na potrzeby rodziny. Był również agentem ubezpieczeniowym. M. S. zajmował się w domu sprawami finansowymi. Opłacał czynsz, kredyty i inne należności. W sierpniu 1999 r. po powrocie ze wspólnych wakacji M. S. opuścił rodzinę. Uczestniczka nie znała miejsca pobytu wnioskodawcy. Następnie ustaliła na podstawie bilingów, iż często kontaktował się z M. C.. Nawiązała kontakt z jej mężem. Ten zaś powiedział, iż jego żona M. C. i M. S. mają romans. Wnioskodawca przychodził jeszcze kilkakrotnie do domu do grudnia 1999r. zabierając różne przedmioty. Dawał w tym czasie na życie drobne kwoty. Pewnego dnia doszło do przepychanki pomiędzy wnioskodawcą, uczestniczką oraz mężem M. C.. Było w związku z tym prowadzone przeciwko uczestniczce postępowanie karne.

W tym czasie uczestniczka przebywała na urlopie wychowawczym udzielonym jej przez pracodawcę do 22 kwietnia 2000 r. M. S. po ostatecznym opuszczeniu mieszkania, nie interesował się sytuacją w jakiej pozostawił żonę i dzieci. Nie regulował alimentów. Nie spłacał również wspólnych zobowiązań z tytułu kredytu na mieszkanie, samochód czy z tytułu debetu na E., jak i należności z tytułu posiadanych składników majątku wspólnego tj. czynszu, podatku. W tym czasie osiągał dochody z racji pracy podjętej za granicą.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 7 września 2000 r. w sprawie VIII RC 20/00 została między stronami z dniem 1 marca 1999 r. zniesiona wspólność majątkowa. Wyrokiem z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie XRC 2721/00 Sąd Okręgowy w Szczecinie rozwiązał małżeństwo przez rozwód z winy M. S..

W styczniu 2000 r. uczestniczka przerwała urlop wychowawczy i wróciła do pracy. Nie związała się z innym mężczyzną. Na utrzymanie dzieci otrzymywała do 2004 r. środki z Funduszu Alimentacyjnego. W tym czasie Fundusz został zlikwidowany.

Za uporczywe uchylanie się od kosztów utrzymania rodziny i alimentów w okresie od kwietnia 2000 r. do 17 lipca 2008r. M. S. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 14 czerwca 2011 r. w sprawie IV K 382/10 na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat. Wnioskodawca ma wysokie zadłużenie wobec Likwidatora Funduszu Alimentacyjnego jak i wobec dzieci. Na dzień 14 lutego 2012r. zaległe alimenty wynosiły 91.246,55zł, odsetki 68.671,60zł, zaległość wobec likwidatora Funduszu Alimentacyjnego 45.780 zł, opłata egzekucyjna 30.854,72 zł, wydatki gotówkowe 184,65 zł.

Na dzień 31.10.1999 r. były zaległości czynszowe wobec Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. w kwocie 1054 zł. Powstało zagrożenie wykluczenia z grona członków Spółdzielni. Celem uregulowania zaległości rodzice uczestniczki udzielili jej w dniu 8grudnial999r. pożyczki w kwocie 15 000 zł calem uregulowania zaległości czynszowych oraz w kwocie 722 zł celem zapłaty raty kredytu hipotecznego. Uczestniczka celem uzyskania środków na życie oraz na spłatę zobowiązań zaciągała pożyczki w zakładzie pracy, banku oraz od znajomych. Rzeczowo pomagały jej koleżanki. Dużym wsparciem dla uczestniczki byli jej rodzice, którzy pomagali przy opiece nad dziećmi oraz przekazywali jej środki pieniężne zaciągając także w tym celu zobowiązania.

Od 2008 r. wnioskodawca utrzymuje się z pracy jako przedstawiciel z dochodem 200 zł. Obciążony jest zobowiązaniem alimentacyjnym na rzecz wspólnych dzieci.

B. M. jest urzędnikiem w Urzędzie Miejskim z dochodem 2000 zł netto. Na utrzymaniu ma dwójkę dzieci. Spłaca pożyczkę zaciągnięta w 2012r na kwotę 15 000 zł.

Z uzasadnienia postanowienia wynikało, m.in., iż Sąd Rejonowy uznał, że uczestniczka nie wykazała zaistnienia przesłanek, które uzasadniałyby ustalenie nierównych udziałów stron w majątku wspólnym. Sąd podkreślił, iż wnioskodawca w okresie wspólności majątkowej podejmowała od początku trwania małżeństwa zajęcia mające na celu uzyskanie dochodów stosownie do swoich możliwości zarobkowych, przyczyniał się dzięki temu do nabycia i utrzymania składników majątku wspólnego. Zostało to potwierdzone zgromadzonymi w sprawie dokumentami potwierdzającymi zatrudnienie wnioskodawcy, jak również zeznaniami stron, czy świadków, a w szczególności rodziców B. M.. Sąd dostrzegając fakt pozostawienia w sierpniu 1999 r. uczestniczkę i wspólne dzieci w tragicznej sytuacji majątkowej, wskazał, że okoliczności, które w ocenie B. M. miałyby uzasadniać ustalenie nierównych udziałów miały miejsce już po ustaniu wspólności majątkowej. O ile zatem mogły one stanowić podstawę orzeczenia rozwodu z winy M. S., o tyle brak jest podstaw w niniejszej sprawie uwzględnienia wniosku o ustalenie nierównych udziałów.

W ocenie Sądu te same okoliczności, które wykluczały możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym ze względu na okres czasu w jakim one nastąpiły, mogły stanowić podstawę do obniżenia wysokości zasądzonej od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy dopłaty w trybie art. 5 k.c., a to z uwagi na postawę wnioskodawcy. M. S. opuścił żonę w trakcie urlopu wychowawczego, z dwójką małych dzieci, bez środków do życia i z zobowiązaniami. Wnioskodawca swoją wyjątkowo naganną postawą, przejawiającą się w całkowitym lekceważeniu obowiązków rodzinnych, nie dbaniu po ustaniu wspólności majątkowej przez wiele lat o ponoszenie niezbędnych wydatków na utrzymanie składników majątku wspólnego, o spłatę wspólnych zobowiązań, spowodował, iż uzyskanie dopłaty w pełnej wysokości stanowiłoby naruszenie zasad współżycia społecznego. Sąd Rejonowy uznał, iż dopłatę w kwocie 88.405,30zł należy obniżyć o 10 000 zł. Z drugiej bowiem strony wnioskodawca miał poprzez swoją pracę zarobkową wpływ na nabycie tych składników majątku wspólnego i w trakcie wspólności majątkowej ponosił koszty ich utrzymania, a przez pewien okres wnioskodawczyni uzyskiwała środki z Funduszu Alimentacyjnego, stąd też obniżenie dopłaty o większą kwotę byłoby w ocenie Sądu Rejonowego nieuzasadnione.

Uczestniczka zaskarżyła postanowienie Sądu Rejonowego w pkt V w zakresie oddalającym wniosek o ustalenie wydatków i nakładów B. M. na przedmiot współwłasności ponad kwotę 38.506,83 zł oraz oddalającym wniosek o ustalenie nierównych udziałów, a także w punkcie IV zakresie wysokości zasądzonej na rzecz wnioskodawcy spłaty i terminu jej wymagalności. Uczestniczka zażądała zmiany zaskarżonego postanowienia: w punkcie II poprzez podwyższenie kwoty wydatków i nakładów na przedmiot współwłasności i spłaty wspólnych długów o dalszą kwotę 40.067,27 zł oraz składnik czynszu w postaci opłat zależnych za okres od 1 marca 1999 r. do 31 grudnia 2005 r. oraz od 1 grudnia 2013 r. do dnia wydania postanowienia merytorycznego przez Sąd II instancji, następnie poprzez dodanie punktu IIIa i ustalenie w nim, że udział wnioskodawcy w majątku wspólnym wynosi 10%, a udział uczestniczki postępowania 90%, zaś w punkcie IV obniżenie kwoty spłaty na rzecz wnioskodawcy do kwoty pomniejszonej o 40.067,27 zł i wskazanej przez Spółdzielnię z tytułu opłat zależnych dokonanych przez B. M. w okresie od 1 marca 1999 r. do 31 grudnia 2005 r. oraz od 1 grudnia 2013 r. do dnia wydania postanowienia merytorycznego przez Sąd II instancji i wydłużenie terminu jej płatności do 2 lat od dnia uprawomocnienia się z jednoczesnym uchyleniem rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych za opóźnienie. Uczestniczka zażądała, aby w V postanowienia orzeczono o oddaleniu wniosku wnioskodawcy w pozostałym zakresie.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 43 § 3 k.r.o. poprzez pominięcie przy ocenie stopnia przyczynienia się uczestniczki postępowania do powstania majątku wspólnego nakładu jej osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym,

2)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że majątek wspólny uczestników powstał jeszcze przed zniesieniem wspólności majątkowej małżeńskiej przy zaangażowaniu wnioskodawcy, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (w szczególności z dokumentów) wynika, że składniki majątku nabyte zostały za środki uzyskane z kredytów bankowych oraz, że to B. M. niemal w całości samodzielnie spłaciła zadłużenie zaciągnięte na nabycie poszczególnych składników tego majątku już po porzuceniu rodziny przez wnioskodawcę,

3) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia:

a) art. 233 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodu z:

-

przesłuchania uczestniczki postępowania i sprzeczne z jej zeznaniami oraz
zeznaniami świadka Z. M. przyjęcie, że uczestnicy dokonywali
wpłat na książeczkę mieszkaniową B. M. jeszcze po zawarciu
związku małżeńskiego,

-

przesłuchania uczestników oraz zeznań świadka R. M. i przyjęcie, że
środki pieniężne pochodzące z kredytu zaciągniętego przez uczestników w Banku
(...) S.A. zostały przeznaczone na potrzeby rodziny,

-

przesłuchania uczestników i dowolne przyjęcie, że termin 12 miesięcy od
uprawomocnienia się postanowienia na dokonanie spłaty na rzecz wnioskodawcy
pozwoli uczestniczce na zgromadzenie całej niezbędnej sumy,

-

b) art. 321 § l w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy odsetek w razie opóźnienia w spłacie, pomimo braku żądania w tym zakresie.

• 4)błędne przyjęcie, że upłynął czas archiwizacji dokumentów w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) niepozwalających na ustalenie wysokości opłat zależnych za lokal mieszkalny i garaż za okres od 1 marca 1999 r. do 31 grudnia 2005 r.

Jednocześnie uczestniczka zażądała zwrócenia się do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) o nadesłanie zestawienia wysokości opłat zależnych za lokal mieszkalny i garaż stanowiące współwłasność uczestników za okres od 1 marca 1999 r. do 31 grudnia 2005 r. oraz za okres od 1 grudnia 2013 r. do dnia wydania postanowienia merytorycznego przez Sąd I instancji i uwzględnienie wskazanych przez Spółdzielnie kwot jako wydatek z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny i rozszerzyła żądanie wniosku o ustalenie, że uczestniczka dokonała wydatków na przedmiot współwłasności w postaci zapłaty czynszu za lokal mieszkalny położony w S. przy ul. (...) oraz garaż nr (...) położony w S. przy ul. (...) za okres od 1 grudnia 2013 r. do dnia wydania postanowienia merytorycznego przez Sąd II instancji w wysokości wynikającej z informacji udzielonej przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...).

Wnioskodawca zażądał oddalenia apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki w nieznacznym jedynie stopniu była zasadna.

Na wstępie zaznaczyć należy, iż ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy oraz ich oceny prawne są prawidłowe i Sąd Okręgowy uznaje je za własne bez konieczności ich powtarzania.

Niezasadnie Apelującą zarzuciła Sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 43 § 3 k.r.o. poprzez pominięcie przy ocenie stopnia przyczynienia się uczestniczki postępowania do powstania majątku wspólnego nakładu jej osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Analiza uzasadnienia apelacji, a zwłaszcza jej wniosków wskazuje oparcie powyższego zarzutu na przekonaniu uczestniczki, iż jej udział w majątku wspólnym wynosił 90%, zaś wnioskodawcy 10%.

Przede wszystkim, zwrócić uwagę należy na to, iż z dniem 1 marca 1999 r., z inicjatywy uczestniczki nastąpiło sądowe zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej. Co do zasady zaś, z chwilą ustania wspólności ustawowej wspólność ta - dotychczas bezudziałowa - ulega przekształceniu. Od tej chwili małżonkowie mieli równe udziały w majątku wspólnym, stanowiącym ich dorobek, niezależnie od tego, w jakim stopniu każdy z nich przyczynił się do jego powstania (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1996 r. wydane w sprawie o sygn. akt II CKU 10/96).

Bezsporne było to, iż opisane w zaskarżonym postanowieniu przedmioty majątkowe w postaci prawa do spółdzielczych lokali: mieszkalnego i użytkowego, udziałów w nieruchomościach i prawie własności samochodu osobowego zostały nabyte w trakcie trwania związku małżeńskiego stron oraz przed zniesieniem wspólności majątkowej małżeńskiej z dniem 1 marca 1999 r. Analiza zeznań stron i świadków składanych w niniejszym postępowaniu wskazuje i na to, iż do końca sierpnia 1999 r. wnioskodawca ponosił wszelkie trudy, w tym i finansowe, związane z utrzymaniem rodziny oraz wspólnego majątku. We wrześniu 1999 r. jego aktywność w tej sferze całkowicie ustała. Tym niemniej, przy ocenie istnienia „ważnych powodów” w rozumieniu art. 43 k.r.o. należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1974 r. wydane w sprawie III CRN 190/74).

Podkreślić należy, iż ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym dopuszczalne jest jedynie w razie łącznego wystąpienia dla przesłanek wskazanych w zdaniu pierwszym 43 § 2 k.r.o., to jest w razie przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów, zaś ciężar dowodu wykazania powyższych przesłanek, stosownie do treści art. 6 k.c. spoczywa na uczestniku postępowania, który zgłosił wniosek o ustalenie nierównych udziałów (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1997 r. w sprawie II CKN 348/97). W niniejszej sprawie przed dniem 1 marca 1999 r. zaistnienie powyższych okoliczności nie zostało dowiedzione.

Marginalnie tylko zwrócić należy uwagę na to, iż Sąd Rejonowy dostrzegając fakt porzucenia uczestniczki z dziećmi przez wnioskodawcę i pozostawienia jej ze wszystkimi problemami, które do tej pory strony dzieliły między siebie, a zwłaszcza problemami finansowymi, wskazując na treść art. 5 k.c. obniżył o 10 000 zł należną wnioskodawcy spłatę.

W kontekście powyższych rozważań za nietrafny uznać należy kolejny zarzut apelacyjny sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że majątek wspólny uczestników powstał jeszcze przed zniesieniem wspólności majątkowej małżeńskiej przy zaangażowaniu wnioskodawcy, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego miało wynikać, że składniki majątku nabyte zostały za środki uzyskane z kredytów bankowych oraz, że to B. M. niemal w całości samodzielnie spłaciła zadłużenie zaciągnięte na nabycie poszczególnych składników tego majątku już po porzuceniu rodziny przez wnioskodawcę.

Nie ulega wątpliwości, iż wszystkie opisane postanowieniem działowym przedmioty majątkowe zostały nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej stron. I jako takie stanowią aktywa majątku wspólnego. Nie budzi również wątpliwości, to iż dwa spośród nich były nabywane ze środków uzyskanych w ramach kredytów bankowych - spółdzielcze prawo do lokalu i samochód osobowy. Sąd I instancji ustalił również wysokość nakładów uczestniczki na spłatę wspólne zaciągniętych przez strony kredytów. Jednak mimo faktu zawiśnięcia sprawy o podział majątku w 2010 r., i co istotniejsze zniesieniem wspólności majątkowej małżeńskiej w 2000 r., a rozwodu w 2002 r. uczestniczka nie zadbała o to, aby udokumentować okoliczności, które w niniejszej sprawie stanowią oś jej żądań. Przede wszystkim nie zostało dowiedzione w jakiej części, do dnia 1 marca 1999 r. zostały spłacone przez uczestniczkę kredyt hipoteczny na zakup prawa do spółdzielczego własnościowego lokalu mieszkalnego oraz samochodu osobowego, co nie pozwala sformułować tezy, iż co prawda dwa tu opisane składniki majątku zostały nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, kredyt zaciągnięty na ich zakup został w całości bądź w znacznej części spłacony przez uczestniczkę.

N. powinnościom dowodowym przez uczestniczkę legło również u podstaw bezzasadności pozostałych zarzutów apelacyjnych.

Uczestniczka bowiem dowodziła istnienia nakładu z jej majątku odrębnego w postaci wkładu na książeczkę mieszkaniową na pokrycie kosztów nabycia wkładu mieszkaniowego w dniu 7 listopada 1994 r., kiedy to małżonkowie nabyli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w S. przy ul. (...). Wymagany wkład na to prawo wynosił 30.251,40 zł i został uiszczony w całości. Ponad połowa wymaganego wkładu tj. 17 000 zł pochodziła z kredytu hipotecznego, który strony otrzymały z (...) w dniu 04.11.1994 r. Nadto, m.in. kwota 4.611,97zł z likwidacja książeczki mieszkaniowej na nazwisko B. S. oraz 1700,92 zł z tytułu likwidacja książeczki mieszkaniowej na nazwisko M. S.. Postępowanie dowodowe wykazało, iż do 2001 r. uczestniczka tytułem spłaty kwoty kredytu uiściła kwotę 11 323,23 zł. Z zeznań stron wynika jednak, iż od września 1999 r. spłata zaciągniętego kredytu była przez małżonków dokonywana. Uczestniczka nie wykazała tego jaki procent należności kredytowej została do września 1999 r. uiszczony, tak aby móc w sposób odpowiedzialny sformułować tezę, iż całe zobowiązanie kredytowe uiściła uczestniczka. Również nie wykazano kiedy konkretnie były założone dla stron książeczki mieszkaniowe, a zwłaszcza to kiedy i w jakiej wysokości były na te książeczki lokowane środki pieniężnie.

Faktem pozostaje, iż świadek Z. M., ojciec uczestniczki zeznał, że posiadała ona pełny wkład na kawalerkę, natomiast zapis protokolarny nie wskazuje na to kiedy ten wkład został zgromadzony, tym niemniej z zeznań samej uczestniczki wynika, iż na jej książeczkę były dokonywane wpłaty w trakcie trwania małżeństwa. Okoliczności powyższe nie pozwalają na przyjęcie, iż uczestniczka obaliła domniemanie przynależności wkładów na książeczkach mieszkaniowych stron do ich majątku wspólnego małżeńskiego.

Przytoczyć w tym miejscu należy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 r. I CSK 323/11, gdzie wyrażono pogląd, iż o zwrocie wydatków i nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny sąd orzeka wyłącznie na wniosek zgłoszony w postępowaniu w pierwszej instancji, a domagający się ich zwrotu zobowiązany jest dokładnie określić te żądania, zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zaś stosownie zaś do art. 321 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., żądaniami tymi sąd jest związany.

Powyższe teza nawiązuje do kolejnego nietrafnego zarzutu apelacyjnego związanego z twierdzeniem o błędnym przyjęciu przez Sąd Rejonowy, że upłynął czas archiwizacji dokumentów w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) niepozwalających na ustalenie wysokości opłat zależnych za lokal mieszkalny i garaż za okres od 1 marca 1999 r. do 31 grudnia 2005 r. oraz wniosków złożonych w treści apelacji i piśmie uczestniczki z dnia 27 października 2014 r., zmierzających do zaangażowania Sądu odwoławczego w pozyskiwaniu materiału dowodowego, który to obowiązek spoczywał na uczestniczce. Informację o braku dokumentów dotyczących nakładów na koszty utrzymania substancji lokalu mieszkalnego przekazała Sądowi I instancji sama uczestniczka - pismo pełnomocnika z dnia 7 marca 2012 r. (k. 375) oraz dodatkowo Spółdzielnia w piśmie z dnia 23 września 2013 r. (k. 863). Fakt istnienia dokumentacji o charakterze zbiorczym, ujmującym łącznie koszty zmienne i stałe utrzymania lokali nie pozwala ustalić bez wątpliwości w jakiej wysokości nakłady na utrzymanie substancji rzeczy poniosła uczestniczka. Uczestniczka nie zaprezentowała również rozumowania, które pozwoliło by na hipotetyczne ustalenie wysokości tych wydatków.

Nie mógł być skuteczny również zarzut dowolnej oceny dowodu z przesłuchania uczestników oraz zeznań świadka R. M. i przyjęcie, że środki pieniężne pochodzące z kredytu zaciągniętego przez uczestników w Banku (...) S.A. zostały przeznaczone na potrzeby rodziny. Na pewno, trudno z całą pewnością dociec na co zostały przeznaczone środki z kredytu odnawialnego zaciągniętego w 1999 r. przez uczestników w Banku (...) S.A. Skoro jednak wnioskodawca spłacał wspólne zobowiązania do końca sierpnia 1999 r., kiedy to małżonkowie byli na wakacjach w Ł., to rodzi domniemanie, iż środki z uzyskanej pożyczki były przeznaczane na potrzeby rodziny. Słusznie Sąd I instancji zwraca uwagę na to, iż z lektury akt o zniesienie wspólności majątkowej (...) 20/00 wynika, że wnioskodawca zwrócił rodzicom uczestniczki kwotę 2.500 zł wynikającą z pożyczki. Stąd też w ocenie Sądu uznanie, iż cała należność obciążać winna wnioskodawcę byłoby nieuzasadnione. Kwota 4 500 zł została pobrana w dniu 12 sierpnia 1999 r. (k. 145). Wnioskodawca dokonywał wypłaty kwoty wyższej, bo 6000 zł w dniu 21.05.1999 r., a w tym przypadku nie spotkało się to z zarzutem uczestniczki wydatkowania jej na inne cele niż potrzeby rodziny (k. 244).

Odnosząc się do zarzutu orzekania przez Sąd Rejonowy o odsetkach od zasądzonej spłaty bez inicjatywy wnioskodawcy, wskazać należy, iż zgodnie z treścią odpowiednio stosowanego art. 212 § 2 k.c. (w zw. z art. 45 k.r.o. i art. 688 k.p.c.) sąd I instancji ma obowiązek z urzędu orzec o odsetkach związanych z podziałem majątku stron, tym bardziej, że płatność zasądzonej kwoty odroczył na okres roku. Istotą postępowania działowego jest nie tylko umożliwienie zainteresowanym wyjścia ze wspólnoty majątkowej, lecz również w przypadku spłat zapewnienia ich realnej wartości rynkowej, czemu właśnie ma służyć obowiązek zasądzenia odsetek (np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2004 r. w sprawie III CZP 55/04).

Trafny natomiast okazał się zarzut związany z wnioskiem apelacyjnym rozłożenia zasądzonej na rzecz wnioskodawcy należności na dwa lata. Słusznie uczestniczka wskazuje, iż przy osiąganych zarobkach i konieczności pieczy nad dwójką dzieci nie była by w stanie przez okres 12 miesięcy zgromadzić środków na spłatę wnioskodawcy. Zgodzić się należy z wnioskodawcą, iż wynajmowanie mieszkania czy zamieszkiwanie u matki nie musi być komfortowe, tym niemniej rozsądnie ujmując uczestniczka mimo tego, iż od rozstania z wnioskodawcą minęło 15 lat, nie była w stanie czynić oszczędności celem spłaty jego udziału w majątku wspólnym - uczestniczka spłacała wspólne długi, utrzymywała wspólny majątek i zajmowała się wychowywaniem wspólnych dzieci stron.

Mając powyższe na uwadze w oparciu o treść art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmieniono pkt IV postanowienia Sądu Rejonowego w taki tylko sposób, iż opisaną tam kwotę uczestniczka winna będzie uiścić wnioskodawcy do dnia 28 października 2016 r. wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w jej płatności, zaś w pozostałym zakresie apelację oddalono.

Mając na uwadze, to iż podziałem wspólnego majątku w równym stopniu był zainteresowany wnioskodawca oraz uczestniczka, to stosownie do treści art. 520 § 1 k.p.c. postanowiono, iż poniosą oni koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Karina Marczak SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Iwona Siuta