Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Tomasz Szaj (spr.)
Sędziowie:	SO Agnieszka Bednarek - Moraś SR del. Marta Karnacewicz
Protokolant:	st. sekr. sąd. Dorota Szlachta

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 września 2014 roku w S.

sprawy z wniosku M. K.

z udziałem D. K.

o podział majątku

na skutek apelacji wniesionej przez uczestniczkę od postanowienia Sądu Rejonowego w Świnoujściu z dnia 3 stycznia 2014 r., sygn. akt I Ns 548/13

I.  zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

a.  w punkcie 3. nakazać uczestniczce D. K., aby opróżniła i wydała wnioskodawcy M. K. lokal mieszkalny opisany w punkcie 1.a. postanowienia oraz przynależną do niego piwnicę w stanie wolnym od osób i rzeczy w terminie do dnia 31 marca 2015 roku;

b.  w punkcie 5. tylko o tyle, że określić następujący sposób płatności zasądzonej kwoty 46.382,82 zł (czterdzieści sześć tysięcy trzysta osiemdziesiąt dwa złote osiemdziesiąt dwa grosze): kwota 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) do dnia 28 lutego 2015 roku, zaś kwota 36.382,82 zł (trzydzieści sześć tysięcy trzysta osiemdziesiąt dwa złote osiemdziesiąt dwa grosze) do dnia 17 września 2015 roku;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  ustala, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt II Ca 296/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 3 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy w Świnoujściu, sygn. akt I Ns 548/13:

1.  ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy M. K. i uczestniczki postępowania D. K. wchodzą:

a)  lokal mieszkalny położony w Ś. przy ul. (...) o powierzchni 77,83 m ^{( 2)} wraz z udziałem w gruncie oraz w częściach wspólnych budynku i urządzeniach, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, wynoszącym (...), dla którego to lokalu Sąd Rejonowy w Świnoujściu prowadzi księgę wieczystą nr (...) - o wartości 99.292,71 zł,

b)  samochód osobowy marki R. (...) numer rejestracyjny (...), rok produkcji 1999 - o wartości 2.000 zł,

to jest majątek o łącznej wartości 101.292,71 zł,

2.  zniósł współwłasność majątku opisanego w punkcie 1 i dokonać jego podziału w ten sposób, że:

a)  wnioskodawcy M. K. przyznał na wyłączną własność składnik opisany w punkcie la) postanowienia,

b)  uczestniczce postępowania D. K. przyznał na wyłączną własność składnik opisany w punkcie 1b) postanowienia,

3.  nakazał uczestniczce postępowania D. K., aby opuściła, opróżniła i wydała wnioskodawcy M. K. lokal mieszkalny opisany w punkcie la) postanowienia oraz przynależną do niego piwnicę w stanie wolnym - w terminie jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia,

4.  ustalił, że wnioskodawca M. K. poczynił nakład ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny opisany w punkcie la) postanowienia w wysokości 4.527,07 zł,

5.  zasądził od wnioskodawcy M. K. na rzecz uczestniczki postępowania D. K. kwotę 46.382,82 zł tytułem dopłaty do udziału uczestniczki postępowania w majątku wspólnym, po dokonaniu wzajemnej kompensaty z obowiązkiem zwrotu wnioskodawcy przez uczestniczkę połowy wysokości nakładu opisanego w punkcie 4 postanowienia, płatną w terminie jednego roku od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi w razie zwłoki w płatności,

6.  ustalił, że wnioskodawca i uczestniczka postępowania ponoszą koszty postępowania we własnym zakresie.

Sąd Rejonowy wydał rozstrzygnięcie w oparciu o następujący stan faktyczny:

D. K. i M. K. zawarli w dniu 25 października 2003 r. związek małżeński. Z tego związku urodził się w dniu (...) M. K..

W dniu 19 marca 2007 r. wnioskodawczyni i uczestnik kupili, do ich majątku wspólnego, lokal mieszkalny położony w Ś. przy ul. (...), składający się z czterech pokoi, kuchni, łazienki, wc i przedpokoju o powierzchni użytkowej 74,60 m ^{( 2 )}oraz piwnicy nr 24 o powierzchni 3,23 m ^{( 2)}. Z lokalem tym związany jest udział w częściach wspólnych budynku wielolokalowego i urządzeniach, które służą do wspólnego użytku wszystkich właścicieli lokali i w działce gruntu nr (...), na której znajduje się budynek.

Cena nabycia lokalu wynosiła 230.000 zł i została pokryta z majątku objętego wspólnością ustawową. Przed zawarciem umowy sprzedaży lokalu małżonkowie K. przekazali sprzedającym kwotę 40.000 zł, zaś reszta ceny w kwocie 190.000 zł została zapłacona z kredytu udzielonego małżonkom przez Bankiem (...) S.A. II Oddział w Ś. na podstawie umowy zlotowego mieszkaniowego kredytu hipotecznego zawartego w dniu 19 marca 2007 r. Udzielony kredyt został zabezpieczony hipoteką na powyższej nieruchomości

Aktualna wartość lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w Ś. wynosi 99.292,71 zł.

W trakcie małżeństwa stron nabyty został również samochód osobowy marki R. (...), rok produkcji 1999, numer rejestracyjny (...). W dniu 21 lipca 2010 r. strony zawarły pisemną umowę, na podstawie której uczestniczka postępowania przejęła powyższy pojazd i zobowiązała się uiszczać wszystkie opłaty z nim związane, a w przypadku sprzedaży samochodu zobowiązała się przekazać wnioskodawcy połowę z otrzymanej ceny za samochód.

W dniu 02 marca 2011 r. podczas rozprawy rozwodowej uczestniczka postępowania przekazała wnioskodawcy dowód rejestracyjny samochodu wraz z polisą ubezpieczeniową jednakże bez kluczyków, których dwie pary pozostały u uczestniczki.

W dniu 09 kwietnia 2011 r. wnioskodawca oddał uczestniczce powyższe dokumenty pojazdu.

Następnie, w dniu 15 kwietnia 2011 r. uczestniczka przekazała wnioskodawcy samochód do dyspozycji w godzinach 07:15-16:30. Od tego czasu wnioskodawca nie użytkował wspólnego samochodu. Dokumenty i kluczyki auta posiada uczestniczka.

Powyższy samochód marki R. (...) ma wartość 2.000 zł.

W dniu 21 kwietnia 2013 r. wnioskodawca kupił samochód marki A. (...) rok prod. 2004 za kwotę 21.000 zł. Nabycia dokonał ze środków pochodzących z pożyczki zaciągniętej w banku na podstawie umowy z dnia 19 kwietnia 2013 r. na kwotę 20.202,02 zł, która spłaca z pomocą rodziny.

Małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód - z winy obu stron - z dniem 23 maja 2013 r. Władza rodzicielska nad małoletnim synem stron została powierzona D. K., zaś uczestnikowi władza ta została ograniczona. Uczestnik zobowiązany jest uiszczać na rzecz syna alimenty w kwocie po 800 zł miesięcznie.

Od czasu zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, regularnej spłaty jego rat dokonuje wyłącznie wnioskodawca. Po rozwiązaniu małżeństwa stron wnioskodawca dokonał spłaty z tego tytułu w kwocie 4.527,07 zł. Wysokość kapitału pozostała do spłaty na dzień 18 lipca 2013 r. wynosiła 170.483,20 zł. Wysokość odsetek pozostała do spłaty na ten dzień wynosiła 224,09 zł.

Uczestniczka nie dokonywała spłaty również innych kredytów zaciąganych w trakcie małżeństwa, które ostatecznie spłacił wnioskodawca.

Strony mieszkały razem we wspólnym lokalu do czerwca 2010 r. W lokalu pozostała uczestniczka postępowania wraz z synem oraz dorosłą córką z poprzedniego związku, która uczy się w innej miejscowości i tam podczas nauki mieszka. Zajmowany lokal przekracza potrzeby mieszkaniowe uczestniczki, która ogłasza w Internecie wolę wynajęcia w nim pokoi. Wnioskodawca swoje potrzeby mieszkaniowe zaspokaja wynajmując pokoje bądź mieszkania. Aktualnie od dnia 01 lutego 2013 r. wynajmuje dwupokojowe mieszkanie w Ś., za które płaci miesięcznie kwotę 1.200 zł, w tym czynsz w wysokości 600 zł oraz opłaty za świadczenia dodatkowe w wysokości zryczałtowanej 600 zł. Opłaca nadto energię elektryczną w wysokości 100 zł miesięcznie. Wnioskodawca nie posiada kluczy do lokalu przy ul. (...).

Żadna ze stron nie reguluje opłat związanych z korzystaniem z lokalu mieszkalnego przy ul. (...), dlatego też powstało zadłużenie — według stanu na dzień 31 sierpnia 2013 r. — w wysokości 9.656,82 zł. Uczestnik ponosił opłaty za wspólny lokal do czerwca 2012 r. Nadal opłaca ubezpieczenie mieszkania.

Wnioskodawca i uczestniczka postępowania byli w trakcie małżeństwa najemcami lokalu mieszkalnego położonego w Ś. przy ul. (...), o powierzchni użytkowej 36,60 m ^{( 2)}, składającego się z dwóch pokoi, kuchni, przedpokoju, łazienki z wc, stanowiącego własność Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ś., na podstawie umowy najmu z dnia 26 marca 2007 r. Lokal ten należał uprzednio do rodziców uczestniczki postępowania i stanowił dom rodzinny uczestniczki, w którym mieszkała wraz z rodzicami i siostrą. Uczestniczka podnajmuje ten lokal od lat osobom trzecim. Lokal wymaga remontu, jest zadłużony w Spółdzielni z tytułu opłat eksploatacyjnych. Po rozwodzie stron, na prośbę wnioskodawczym, pismem z dnia 10 czerwca 2013 r. wnioskodawca zrezygnował z uprawnień przysługujących mu jako najemcy do lokalu, pozostawiając lokal w całości dla uczestniczki. W takiej sytuacji, Spółdzielnia podjęła decyzję aneksowania umowy najmu lokalu w ten sposób, aby jedynym najemcą była uczestniczka oraz zawarcia umowy z uczestniczką na mocy której uczestniczka przejęłaby dług - według stanu na dzień 30 sierpnia 2013 r. w wysokości 9.328,89 zł. Uczestniczka nie podpisała przygotowanego aneksu do umowy najmu oraz umowy o przejęciu długu. Strony nie zawierały umów majątkowych małżeńskich. Ruchomościami stanowiącymi wyposażenie lokalu przy ul. (...) oraz samochodem marki A. (...) strony podzieliły się polubownie poza postępowaniem sądowym.

Wnioskodawca ma 39 lat, jest żołnierzem zawodowym, otrzymuje wynagrodzenie netto w wysokości 4.040 zł.

Uczestniczka postępowania ma 39 lat, nie pracowała zawodowo przez cały okres małżeństwa stron, po rozwodzie również nie pracuje. Otrzymuje od wnioskodawcy alimenty na syna w kwocie 800 zł, a nadto alimenty na córkę w kwocie 600 zł.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy uznał wniosek za zasadny.

Sąd zważył, że w czasie trwania małżeństwa nabyły do majątku wspólnego takie składniki jak: lokal mieszkalny przy ul. (...) w Ś., samochód osobowy marki R. (...), rzeczy ruchome stanowiące wyposażenie powyższego lokalu mieszkalnego oraz samochód osobowy marki A. (...). Tym niemniej sąd nie dzielił w niniejszym postępowaniu wyposażenia mieszkania ani samochodu osobowego marki A. (...). W zakresie wyposażenia mieszkania, wnioskodawca pozostawił uczestniczce wybór, czy będzie chciała posiadać wszystkie przedmioty znajdujące się w lokalu, czy część z nich, albo też może żadnej z tych rzeczy. Nie zażądał jednocześnie od uczestniczki jakiejkolwiek spłaty z tego tytułu. Do wyboru uczestniczki pozostanie zatem, czy całe to wyposażenie będzie chciała wziąć ze sobą do lokalu przy ul. (...), czy też tylko niektóre rzeczy, a może wszystko zostawi. Zgoda wnioskodawcy na każdy wybór uczestniczki w tym zakresie nie była kwestionowana przez uczestniczkę w toku postępowania, która również nie zgłaszając ruchomości stanowiących wyposażenie mieszkanie do podziału, zaakceptowała polubowny ich podział. W zakresie samochodu marki A. (...) żadna ze stron nie wnosiła o jego podział pomimo, iż nabyty został w trakcie małżeństwa. Strony pozostawały w tym zakresie zgodne, że samochód powinien pozostać przy wnioskodawcy, bez obowiązku rozliczenia się z uczestniczką zwłaszcza, że na jego zakup zaciągnięta została pożyczka w banku, którą spłaca wyłącznie wnioskodawca, bez udziału uczestniczki. Przedmiotem podziału w niniejszym postępowaniu były zatem dwa składniki - lokal przy ul. (...) i samochód osobowy marki R. (...). Strony pozostawały w zgodzie co do wartości tych składników - lokalu 99.292,71 zł i samochodu 2.000 zł.

Uczestniczka zaakceptowała sposób określenia wartości prawa do lokalu przez wnioskodawcę. Wartość rynkowa lokalu została określona na kwotę około 270.000 zł, lecz tą wartość strony postanowiły pomniejszyć o kwotę, którą jednorazowo trzeba zapłacić bankowi z tytułu spłaty hipoteki zabezpieczającej kredyt na zakup mieszkania, to jest o kwotę 170.707,29 zł. Takie określenie wartości prawa do lokalu wynika z ustalonego stanowiska judykatury, aprobowanego w piśmiennictwie i zaakceptowanego przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 października 2011 r., I CSK 41/11 (publ. system informacji prawnej LEX nr 1101323). Natomiast w zakresie wartości samochodu marki R. (...) strony zgodnie twierdziły, że samochód wymaga remontu, gdyż w wyniku nie użytkowania, niszczeje. Dlatego też określiły jego wartość, uwzględniającą jego zły stan techniczny, na kwotę 2.000 zł. O składnikach majątku wspólnego i ich wartości sąd orzekł w punkcie 1 sentencji postanowienia.

Sąd postanowił przyznać prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (...), a w ślad za tym i obciążyć obowiązkiem spłaty kredytu hipotecznego, wnioskodawcy.

Zdaniem sądu uczestniczka nie wykazała, że jest w stanie podołać obowiązkowi spłaty udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym w sytuacji, gdyby to jej przydzielone zostało mieszkanie, bowiem nie przedstawiła żadnych dowodów potwierdzających, że środki na spłatę posiada lub jest w stanie je uzyskać. Uczestniczka miała od grudnia 2013 r. podjąć pracę i deklarowała, że osiągając stałe dochody wykaże swoje możliwości płatnicze. Nie przedstawiła ani umowy o pracę, ani też zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia. Sąd doszedł więc do przekonania, że uczestniczka nadal nie pracuje i nie osiąga żadnych własnych dochodów. Deklarowała również, że wykaże, iż będzie posiadała środki na spłatę wnioskodawcy, a w tym celu uzyska pieniądze od siostry. Pomimo dwukrotnego wyznaczenia terminu rozprawy na przesłuchanie siostry uczestniczki, nie stawiła się ona na rozprawę, jak też uczestniczka nie podała adresu zamieszkania siostry za granicą celem skutecznego jej przesłuchania. Zgodnie z wolą uczestniczki, sąd wyznaczył termin rozprawy w okresie, w którym siostra uczestniczki miała przebywać u niej i mimo prawidłowego wezwania, ani uczestniczka, ani też jej siostra nie stawiły się celem przesłuchania. Tym samym uczestniczka nie przekonała sądu, że jej siostra posiada środki potrzebne na spłatę wnioskodawcy. Niezależnie od tego sądu uznał, że dotychczasowy tryb życia uczestniczki pozwala na stwierdzenie, że uczestniczka nie podejmie starań mających na celu zgromadzenie pieniędzy potrzebnych na spłatę wnioskodawcy. Uczestniczka nie wykazywała chęci podjęcia zatrudnienia przez cały okres trwania związku stron, jak i nadal takiej woli nie posiada. W chwili obecnej uczestniczka nie ma żadnych dochodów. Sąd dodał również, że zajmowane przez uczestniczkę mieszkanie znacznie przekracza potrzeby jej i syna, gdyż jest zbyt duże. Świadczy o tym – zdaniem sądu - nie tylko powierzchnia lokalu, ale też deklaracja uczestniczki o wynajmowaniu dwóch pokoi w tym mieszkaniu, z czego wynika, że uczestniczce potrzebne są tylko dwa pokoje, nie zaś cztery. Ponadto za wątpliwe Sąd Rejonowy uznał długotrwałe wynajmowanie pokoi w mieszkaniu obcym osobom, skoro do wspólnego korzystania pozostaje kuchnia, łazienka, korytarz. Sąd dostrzegł, że uzyskany w ten sposób dochód z wynajmu przez uczestniczkę byłby i tak zbyt niski, aby pozwolił na spłatę udziału wnioskodawcy, na regularną spłatę rat kredytu mieszkaniowego oraz na opłacanie bieżących opłat za lokal. Zamiana lokalu przy ul. (...) na mniejszy, dwupokojowy lokal, który wystarczająco zaspokajałby potrzeby mieszkaniowe uczestniczki, jest bezcelowa, skoro uczestniczka właśnie taki lokal posiada w Spółdzielni. Przydzielając lokal przy ul. (...) wnioskodawcy sąd wziął pod uwagę w pierwszej kolejności dobro małoletniego syna stron, aby nie pozostał on bez lokalu. Sąd miał na uwadze, że opuszczając lokal przy ul. (...) uczestniczka wraz z synem może przenieść się bezpośrednio do lokalu przy ul. (...), a za pieniądze uzyskane od wnioskodawcy tytułem spłaty wyremontować lokal i spłacić zadłużenie. Dla wnioskodawcy lokal przy ul. (...) jest również za duży, jak również trudno byłoby wnioskodawcy finansowo pogodzić obowiązki opłacania rat kredytu mieszkaniowego i bieżących opłat za lokal, dlatego też najsłuszniejszym rozwiązaniem było, w przekonaniu sądu, przydzielenie lokalu wnioskodawcy, który będzie zobowiązany spłacić uczestniczkę oraz kredyt mieszkaniowy. W tym celu wnioskodawca planuje sprzedaż lokalu, aby pozbyć się wszelkich zadłużeń. Po sprzedaży lokalu, w pierwszej kolejności wnioskodawca zobowiązany byłby spłacić uczestniczkę, a w dalszej kolejności spłacić kredyt mieszkaniowy. Sąd uznał, że przydzielenie lokalu wnioskodawcy daje gwarancję, że żadna ze stron nie pozostanie bez zaspokojonych potrzeb mieszkaniowych, jak i istniejące zadłużenia zostaną spłacone. Rękojmię takiego skutku dał wnioskodawca swoim dotychczasowym postępowaniem, które wykazuje dbałość o należyte wywiązywanie się z obowiązków finansowych. Wnioskodawca spłacił i nadal spłaca zadłużenia powstałe w trakcie małżeństwie w bankach.

Sąd nakazał uczestniczce opuścić wspólny lokal w terminie jednego miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia, a zatem jeszcze przed otrzymaniem należnej uczestniczce spłaty udziału, bowiem po pierwsze, uczestniczka posiada lokal, do którego może bezzwłocznie się przenieść, a jest to lokal przy ul. (...), po drugie, aby wnioskodawca mógł spłacić uczestniczkę, musi lokal ten sprzedać, a na to potrzebny jest opróżniony lokal. Do czasu otrzymania spłaty, uczestniczka może dostosować lokal przy ul. (...) do własnych potrzeb we własnym zakresie, a po otrzymaniu spłaty przeprowadzić w nim generalny remont.

Samochód marki R. (...) sąd przydzielił uczestniczce, skoro w jej dyspozycji samochód ten znajduje się od 2010 roku. W pisemnej umowie stron z 2010 r. uczestniczka wskazywała, że pojazd stanowi jej własność, a zatem zamiarem stron było, aby samochód ten przypadł uczestniczce. Uczestniczka posiada kluczyki i dokumenty samochodu, i pomimo iż nie posiada prawa jazdy, nie pozwalała na użytkowanie pojazdu przez wnioskodawcę. Z kolei wnioskodawcy auto to obecnie nie jest już potrzebne, bowiem posiada drugie, które użytkuje.

Sąd zważył dalej, że wnioskodawca wykazał w niniejszym postępowaniu, że po ustaniu wspólności majątkowej stron, to jest po dacie 23 maja 2013 r., dokonał spłaty kredytu mieszkaniowego na rzecz Banku w kwocie 4.527,07 zł. Wobec tego, że spłaty dokonał z majątku osobistego na majątek wspólny, uczestniczka zobowiązana jest zwrócić wnioskodawcy połowę poniesionego nakładu, czyli kwotę 2.263,53 zł. O poczynionym nakładzie przez wnioskodawcę Sąd orzekł w punkcie 4 sentencji postanowienia.

Wnioskodawca otrzymał składnik w postaci lokalu mieszkalnego przy ul. (...) o wartości 99.292,71 zł i z tego tytułu zobowiązany jest zapłacić uczestniczce połowę z tej kwoty, czyli 49.646,35 zł. Natomiast uczestniczka otrzymała składnik w postaci samochodu marki R. (...) o wartości 2.000 zł i z tego tytułu zobowiązana jest zapłacić wnioskodawcy połowę tej kwoty, czyli 1.000 zł. Łącznie ze zwrotem połowy nakładu, uczestniczka zobowiązana jest zapłacić wnioskodawcy kwotę 3.263,53 zł (2.263,53 zł + 1,000 zł). Po wzajemnej kompensacie tych wierzytelności, ostatecznie to wnioskodawca zobowiązany jest zapłacić uczestniczce kwotę 46.382,82 zł (49.646,35 zł - 3.263,53 zł).

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. nie znajdując podstaw do stosunkowego rozdzielenia tych kosztów pomiędzy wnioskodawcę i uczestniczkę, jak też włożenia obowiązku uiszczenia tych kosztów na jedną stronę w całości.

Apelację od postanowienia sądu złożyła uczestniczka i zaskarżając je w zakresie punktów 2a, 2b, 3 i 5 wniosła o zmianę punktu 2a i 2b przez dokonanie podziału majątku opisanego w punkcie 1 orzeczenia przez przyznanie uczestniczce D. K. na wyłączną własność składnika majątkowego opisanego w punkcie la postanowienia i przyznanie wnioskodawcy M. K. na wyłączną własność składnika majątkowego opisanego w punkcie lb postanowienia, uchylenie punktu 3 zaskarżonego orzeczenia oraz zmianę punktu 5 przez zasądzenie od uczestniczki D. K. na rzecz wnioskodawcy M. K. należnej mu kwoty tytułem dopłaty do udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym, płatnej w terminie jednego roku od dnia uprawomocnienia się postępowania w tej sprawie wraz z odsetkami ustawowymi w razie zwłoki w płatności.

Orzeczeniu zarzuciła:

1.  nieprawidłowe przyjęcie, iż z uwagi na to, że uczestniczka nie wykazała, że będzie w stanie podołać obowiązkowi spłaty udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym, lokal mieszkalny będący przedmiotem podziału należy przyznać wnioskodawcy, chociaż wnioskodawca także nie posiada aktualnie środków pozwalających mu na spłatę udziału uczestniczki w majątku wspólnym, a w sytuacji, w której w lokalu tym zamieszkuje uczestniczka wraz z małoletnim synem stron właściwym będzie przyznanie przedmiotowego lokalu na wyłączną własność uczestniczce;

2.  błędne przyznanie uczestniczce samochodu osobowego marki R. (...) opisanego w punkcie 1b zaskarżonego postanowienia, pomimo iż uczestniczka nie ma prawa jazdy i nie może samochodu tego użytkować także z tego powodu, że nie posiada do niego żadnych dokumentów ani kluczyków, a w toku postępowania wnosiła o przyznanie tego składnika majątkowego wnioskodawcy;

3.  określenie uczestniczce zbyt krótkiego terminu do opuszczenia, opróżnienia i wydania wnioskodawcy lokalu mieszkalnego, tj. terminu jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia, pomimo iż wnioskodawcy sąd określił termin do spłaty na rzecz uczestniczki kwoty 46.382,82 zł tytułem dopłaty do udziału uczestniczki w majątku wspólnym na jeden rok od dnia uprawomocnienia się postanowienia.

Zdaniem skarżącej, obecne możliwości finansowe stron nie powinny stanowić okoliczności rozstrzygających o tym, której ze stron należy przyznać na wyłączną własność przedmiotowy lokal. Bezsporne jest bowiem, że aktualnie żadna ze stron nie posiada środków finansowych pozwalających na spłatę udziału drugiej strony. Sam wnioskodawca zeznał na rozprawie, że zamierza sprzedać przedmiotowy lokal i z pozyskanych w ten sposób środków finansowych spłacić zadłużenie oraz uczestniczkę. Uczestniczka natomiast w pierwszej kolejności chciałaby zachować mieszkanie dla siebie i syna. Podjęła w tym zakresie starania zmierzające do uzyskania środków finansowych pozwalających jej na spłatę udziału wnioskodawcy od swojej siostry, która mieszka we W.. Gdyby natomiast uczestniczka nie zdołała uzyskać pieniędzy na spłatę wnioskodawcy, to w terminie roku od uprawomocnienia się orzeczenia w niniejszej sprawie będzie mogła, podobnie jak wnioskodawca, sprzedać przedmiotowe mieszkanie i uzyskać środki na spłatę wnioskodawcy. W tej sytuacji uwzględniając fakt, że uczestniczka zamieszkuje w przedmiotowym lokalu wraz z małoletnim synem stron, nad którym sąd przyznał jej wykonywanie władzy rodzicielskiej, właściwym będzie przyznanie na wyłączną własność uczestniczki przedmiotowego lokalu z obowiązkiem spłaty na rzecz wnioskodawcy należnej mu kwoty w terminie jednego roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tej sprawie.

Uczestniczka nie zgodziła się także z rozstrzygnięciem, aby miała ona opuścić, opróżnić i wydać wnioskodawcy przedmiotowy lokal w terminie jednego miesiąca, w sytuacji, gdy wnioskodawca na spłatę uczestniczki będzie miał dwanaście miesięcy. Tak duża rozpiętość czasowa pomiędzy wskazanymi wyżej obowiązkami nie jest uzasadniona, gdyż do podjęcia czynności zmierzających do sprzedaży lokalu nie jest konieczne uprzednie jego opuszczenie przez lokatorów, a okres jedenastu miesięcy pomiędzy wydaniem lokalu a spłatą na rzecz uczestniczki jest zbyt długi.

W ocenie skarżącej drugi ze składników majątku wspólnego stron, tj. samochód marki R. (...), należy przyznać na wyłączną własność wnioskodawcy. W okresie od kwietnia 2011 roku przez okres około sześciu miesięcy samochód ten użytkował wnioskodawca, dysponując w tym czasie zarówno samochodem, jak i kluczykami oraz dokumentami pojazdu. Uczestniczka nie ma prawa jazdy, samochodu nie użytkowała i nie użytkuje, stąd też przyznanie jej na wyłączną własność tego składnika majątkowego, wbrew woli uczestniczki, jest niesłuszne.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od uczestniczki na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Na rozprawie apelacyjnej uczestniczka przedstawiła swoją zmienioną sytuację, wskazując, że w poprzednim miesiącu rozwiązała umowę najmu lokalu przy ul. (...) i nie dysponuje już żadnym lokalem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja doprowadziła do częściowej zmiany zaskarżonego orzeczenia, przy czym zmiana ta jest wyłącznie efektem działań uczestniczki podjętych już po wydaniu postanowienia przez Sąd Rejonowy i będącej skutkiem tych działań zmiany sytuacji jej, jak również małoletniego syna stron.

Przedmiotem apelacji uczestniczka uczyniła rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie punktu 2 postanowienia tj. sposobie podziału majątku wspólnego oraz w zakresie zasądzonej na jej rzecz dopłaty. Zakwestionowała nadto określony przez sąd I instancji termin opuszczenia przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Zakres zaskarżenia wiązał więc Sąd Okręgowy przy ustalaniu poszczególnych składników majątku wspólnego stron postępowania oraz wartości tegoż majątku. Obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji oznacza bowiem zakaz wykraczania poza te granice, jak i nakaz rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków.

Sąd ma obowiązek orzeczenia o przyznaniu jednemu z byłych małżonków istniejących składników majątkowych i dokonania rozliczenia ich wartości. W razie przyznania rzeczy bądź prawa podlegającemu postępowaniu podziałowemu jednemu ze współwłaścicieli, przepisy prawa materialnego zawierają uregulowania zawierające pewne wytyczne dla sądu, którymi powinien kierować się przy wyborze osoby, któremu dana rzecz bądź prawo jest przydzielane. Takie szczególne przepisy zawarte są w art. 213 k.c. oraz art. 214 § 1 i 2 k.c. dotyczących gospodarstwa rolnego. W stosunku do innych rzeczy (bądź praw), jak stanowi art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r.o. (w odniesieniu do byłego majątku wspólnego małżonków), może być ono przyznane jednemu ze współwłaścicieli „stosownie do okoliczności”. W istocie więc decyzja w tym przedmiocie należy do sądu, który przyznając rzecz (prawo) jednemu ze współwłaścicieli, powinien uwzględnić wszelkie okoliczności sprawy.

Sąd Rejonowy podał przyczyny, które uzasadniały przyznanie prawa do lokalu wnioskodawcy. Ocenę tę Sąd Okręgowy podziela. Nie negując istotności faktów przytoczonych przez apelującą dla uzasadnienia przyznania jej prawa do lokalu, nie można zakwestionować także istotnych argumentów, które przemawiały za przyznaniem tego prawa wnioskodawcy, a które to argumenty przeważają. W szczególności podkreślić należy, iż wyłącznie sytuacja majątkowa wnioskodawcy gwarantuje spłatę zarówno kredytu mieszkaniowego jak i udziału uczestniczki. Wnioskodawca wykazuje dbałość o należyte wywiązywanie się z obowiązków finansowych. Od chwili zaciągnięcia kredytu mieszkaniowego to on regularnie spłaca raty kredytu. Uczestniczka zaś nigdy nie partycypowała w regulowaniu tegoż obciążenia finansowego. Wnioskodawca posiada nadto stałą pracę, uzyskując wysokie wynagrodzenie, która wiąże się także z pewnymi przywilejami emerytalnymi. W związku z powyższym prawdopodobne jest, że w przypadku przyznania tegoż składnika majątku na rzecz apelującej, w sytuacji braku z jej strony spłaty kredytu, ewentualny obowiązek w tym zakresie spoczywałby w przyszłości i tak na wnioskodawcy. Wynagrodzenie wnioskodawcy ze względu na jego wysokość daje też rękojmie zaspokojenia roszczeń w trybie egzekucji. Jako prawidłowe ocenić należało więc rozstrzygnięcie sądu I instancji w przedmiocie sposobu podziału majątku wspólnego, zwłaszcza przyznania składnika majątku wspólnego w postaci lokalu mieszkalnego położonego w Ś. przy ul. (...) na rzecz wnioskodawcy. Zważyć nadto należy, że z ustaleń dokonanych w sprawie przez Sąd Rejonowy wynika, że uczestniczka na dzień orzekania przez ten sąd miała zapewnione zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Dysponowała wszak prawem do innego lokalu. Okoliczność, zaś, że celowo wyzbyła się tego prawa już po wydaniu orzeczenia przez sąd I instancji nie może wpływać na jej korzyść. Nie bez znaczenia jest także okoliczność, że trudna sytuacja materialna uczestniczki, brak legalnej pracy, czyniłaby iluzorycznym zaspokojenie roszczeń wnioskodawcy, które musiałaby zaspokoić apelująca, gdyby to jej przyznano prawo do lokalu mieszkalnego. Uczestniczka w trakcie trwania związku małżeńskiego nie pracowała zawodowo, również po orzeczeniu rozwodu stron nie podjęła zatrudnienia, pomimo braku ku temu przeszkód natury osobistej. Z ustaleń poczynionych przez sąd I instancji wynika, że nie posiada ona żadnych dochodów. W toku postępowania pierwszoinstancyjnego nie zdołała także wykazać procesowo, że byłaby w stanie podołać obowiązkowi spłaty udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym. Pomimo deklaracji podjęcia pracy nie przedstawiła umowy o pracę ani nawet zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia. Środki na spłatę wnioskodawcy uzyskać miała w formie pomocy od siostry, tym niemniej pomimo dwukrotnego wyznaczenia terminu rozprawy na przesłuchanie siostry uczestniczki, nie stawiła się ona na rozprawę, jak też uczestniczka nie podała adresu zamieszkania siostry za granicą celem skutecznego jej przesłuchania. Również w toku postępowania odwoławczego uczestniczka nie wykazała, aby pracowała na umowę o pracę lub na podstawie innej legalnej formy. Tak, więc nie ma żadnych argumentów, które przemawiałyby za tym, że lokal należało przyznać uczestniczce. Oczywistym jest natomiast, że w sytuacji gdy wnioskodawca opóźni się ze spłatą należności wówczas uczestniczka będzie mogła wszcząć postępowanie egzekucyjne celem wyegzekwowania zasądzonej dopłaty.

Sąd Okręgowy uwzględniając jednak zmienioną sytuację uczestniczki, mianowicie fakt, iż zdała lokal mieszkalny położony w Ś. przy ul. (...) do spółdzielni mieszkaniowej doszedł do przekonania o konieczności pewnej korekty orzeczenia Sądu Rejonowego. Z uwagi więc na to, że obecnie skarżąca nie posiada innego lokalu, w którym mogłaby zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie w jego punkcie 3 w ten sposób, że wydłużył termin wydania przez uczestniczkę wnioskodawcy przyznanego na jego rzecz lokalu mieszkalnego do dnia 31 marca 2015 r. Tak określony termin wydania lokalu uwzględnia, w przekonaniu Sądu Okręgowego, z jednej strony aktualną sytuację uczestniczki postępowania, z drugiej zaś nie narusza usprawiedliwionych interesów wnioskodawcy. Korygując powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy miał również na uwadze to, że aby uczestniczka miała faktyczną możliwość wykonania tegoż orzeczenia część środków z należnej jej dopłaty winna otrzymać wcześniej aniżeli określił to Sąd Rejonowy. W świetle tych okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że zmianie ulec winien także sposób płatności zasądzonej na rzecz apelującej dopłaty. W rezultacie Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że zasadnym będzie określenie terminu w płatności kwoty 10.000 zł do dnia 28 lutego 2015 r., a więc na miesiąc przed terminem opuszczenia lokalu, celem umożliwia jej zaspokojenia właśnie potrzeb mieszkaniowych. Z powyższych środków uczestniczka będzie mogła bowiem wynająć lokal niezbędny do zaspokojenia jej potrzeb mieszkaniowych. Pozostała część kwoty winna zaś zostać uiszczona już po wydaniu lokalu w terminie do dnia 17 września 2015 r. Rozstrzygniecie takie zabezpiecza interesy obu stron postępowania. Uwzględnia z jednej strony sytuację uczestniczki i nie narusza też usprawiedliwionych interesów wnioskodawcy. Okres ten jest także wystarczający dla przedsięwzięcia przez wnioskodawcę kroków celem zgromadzenia należnej dla apelującej kwoty.

Argumentując jak powyżej Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił termin wydania lokalu, prostując przy tym oczywistą niedokładność w brzmieniu sentencji Sądu Rejonowego, który ograniczył formułę „w stanie wolnym od osób i rzeczy” do formuły „w stanie wolnym” oraz zmienił sposób spłaty.

Jako prawidłowe ocenić należało natomiast rozstrzygniecie Sądu Rejonowego, co do przyznania na rzecz uczestniczki pojazdu marki R. (...). Po pierwsze, jak ustalił sąd to w jej dyspozycji pojazd ten znajduje się od 2010 r. W aktach sprawy znajdują się dokumenty związane z wolą przejęcia tegoż pojazdu przez właśnie uczestniczkę, przekonuje o tym choćby umowa z dnia 21 lipca 2010 r. (k. 125). Uczestniczka w toku postępowania wskazywała, iż znajduje się w posiadaniu dokumentów oraz kluczyków do pojazdu. Okoliczność ta znalazła zresztą dobicie w dowodach z dokumentów (k. 126). Wbrew twierdzeniom apelacji, skarżąca nie zdołała wykazać, by dokumenty od pojazdu znalazły się ponownie w dyspozycji wnioskodawcy. Jej twierdzenia w tym zakresie uznać należało więc za gołosłowne. W efekcie ten składnik majątku winien pozostać, zgodnie z orzeczeniem sądu I instancji we własności apelującej. W tym też zakresie apelacja podlegała oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie II, za podstawę swojego rozstrzygnięcia przyjmując przepis art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zawarte w punkcie III postanowienia sąd II instancji oparł o treść art. 520 § 1 k.p.c. Zarówno wnioskodawca jak i uczestniczka, w tym samym stopniu zainteresowani są podziałem majątku zgromadzonego w trakcie trwania związku małżeńskiego, zatem mają obowiązek ponieść koszty postępowania związane z ich udziałem w sprawie.