Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 grudnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 grudnia 2014 roku w S.

sprawy z wniosku M. W. (1)

z udziałem Prokuratora Rejonowego S. - Zachód w S.

o przyznanie kompensaty

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawczynię od postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 4 kwietnia 2014 r., sygn. akt II Ns 239/12

oddala apelację.

Sygnatura akt: II Ca 534/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2014 roku Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w sprawie II Ns 239/12 oddalił wniosek M. W. (1) o przyznanie kompensaty na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw.

Postanowienie oparto o następujący stan faktyczny:

W nocy z 16 na 17 lipca 2010 roku nieletni K. M., M. N. (1) i S. J. dopuścili się czynu karalnego polegającego na tym, że działając wspólnie i w porozumieniu usiłowali dokonać napadu rabunkowego na osobie M. W. (1) w ten sposób, że po uprzednim przewróceniu na podłogę w pomieszczeniu plebani przy ul. (...) w T. zadali jej szereg ciosów nogami po głowie i całym ciele narażając ją tym samym na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia i powodując poważne obrażenia twarzoczaszki i wstrząśnienie mózgu doprowadzili ją do stanu bezbronności w celu zaboru pieniędzy w kwocie około 3 330 zł, 636 euro, 230 dolarów USD, 10 funtów Brytyjskich, 110 koron Czeskich i 20 koron Szwedzkich, lecz celu nie osiągnęli ze względu na opór pokrzywdzonej, następnie spłoszeni podjęli ucieczkę z miejsca zdarzenia. Postanowieniem z dnia 21 lipca 2010 roku wszczęto postępowanie wobec nieletnich M. N. (1) i S. J., zaś postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2010roku wszczęto postępowanie i prowadzenie postępowania wyjaśniającego wobec nieletniego K. M. w sprawie ustalenia czy nieletni dopuścili się czynu karalnego z art. 13§1 k.k. w zb. Z art. 280 §1 k.k. w zb z art. 158 §1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k. Postanowieniem, wydanym na podstawie przepisu art. 21 u.p.n. umorzono dochodzenie w sprawie.

W wyniku powyżej opisanego zdarzenia M. W. (1) w dniu 17 lipca 2010 roku trafiła do (...) Publicznego Szpitala (...) w P. z rozpoznaniem urazu głowy i szyi, wstrząśnienia mózgu, urazu klatki piersiowej i złamania kości jarzmowej lewej. W dniu 28 lipca 2010 r. wypisano wnioskodawczynię ze szpitala. Następnie od dnia 2 sierpnia 2010 r. do dnia 6 sierpnia 2010 r. była hospitalizowana w Klinice (...) w S., w której dnia 4 sierpnia 2010 r. wykonano operację osteosyntezy płytkowej złamań kompleksu jarzmowo-oczodołowego. Od dnia 21 września 2010 r. M. W. (1) została poddana rehabilitacji (zabiegi fizjoterapeutyczne), w wyżej wskazanej klinice (...) oraz przychodni (...) w S., która została zakończona 28 listopada 2011 roku.

W wyniku doznanych obrażeń, u pokrzywdzonej stwierdzono zaburzenia stresowo pourazowe i bezdech senny, co wymagało zakupu aparatu Tango z maską Q.. Jak również stwierdzono zeza pourazowego oraz słabnięcie nerwu ocznego lewego.

Wnioskodawczyni osiąga dochód z tytułu emerytury, który w 2009 roku wynosił 20 665,78 złotych, zaś w 2010 roku 21 669,02 złotych.

W dacie zdarzenia M. W. (1) prowadziła działalność gospodarczą, którą wykonywała od 16 grudnia 1992 roku. W wyniku doznanych 17 lipca 2010 roku urazów, wnioskodawczyni dnia 24 listopada 2010 roku złożyła zawiadomienia o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej. Decyzją Prezydenta Miasta S. z dnia 1 grudnia 2010r. wykreślono z ewidencji działalności gospodarczej wpis nr (...) dokonany przez M. W. (1). W 2009 roku z wykonywanej działalności gospodarczej osiągnęła dochód w wysokości 3 866,38 złotych, zaś w roku 2010 dochód w wysokości 4 679,77 złotych, co łącznie stanowi kwotę 8546,15 zł. Uśredniając miesięczny dochód z tytułu wykonywania działalności gospodarczej od stycznia 2009 roku do lipca 2010 roku wynosił 474,80 złotych. (3 866,38 + 679,77= (...),15 / 18 miesięcy = 474,80).

M. W. (1) na koszty związane z leczeniem i rehabilitacją poniosła wydatki związanie z zakupem lekarstw - w wysokości 755,90 złotych, urządzenia medycznego - w wysokości 1 630 złotych oraz okularów - w wysokości 789 złotych. W związku z powyższym, od czasu popełnienia przestępstwa wnioskodawczyni poniosła koszty w wysokości 3 274,90 zł, na które składają następujące kwoty: 289 zł w 2010 roku, 814,90 zł w 2011 roku, 1 741 zł w 2012 roku oraz 430 zł w 2013 roku.

Leczenie związane z przebytymi urazami było w większości finansowane przez NFZ. Wnioskodawczyni korzystała prywatnie jedynie z pomocy lekarza okulisty, albowiem jeszcze przed wypadkiem leczyła się prywatnie i nie podjęła decyzji co do zmiany lekarza. Ponadto M. W. (1) korzystała z prywatnej pomocy lekarza neurologa, albowiem nie była usatysfakcjonowana działaniami lekarza tej specjalności świadczącego usługi w ramach NFZ.

Pismem z dnia 19 stycznia 28 stycznia 2013 roku wnioskodawczyni wezwała nieletnich solidarnie do zapłaty kwoty 12 000 zł. M. N. (1) odebrał wezwanie dnia 4 lutego 2013 roku, przesyłka do S. J. została skutecznie doręczona w dniu 10 lutego 2013 roku a przesyłka kierowana do K. M. została skutecznie doręczona w dniu 18 lutego 2013 roku. Poza tymi czynnościami wnioskodawczyni nie podjęła żadnych innych kroków zmierzających do uzyskania odszkodowania od sprawców szkody lub ich przedstawicieli ustawowych. Wnioskodawczyni nie dysponuje wiedzą co do sytuacji majątkowej sprawców i ich rodzin.

M. W. (1) jest ubezpieczona w Towarzystwie (...) S. A., które wykupiła za pośrednictwem Banku (...) S.A. 17 grudnia 2008 roku. Wnioskodawczyni zgłosiła ubezpieczycielowi swoje roszczenie za zdarzenie powstałe w dniu 17 lipca 2010r. Po przeanalizowaniu warunków ubezpieczenia decyzją z dnia 19 sierpnia 2013 roku T. A. odmówiło M. W. (1) wypłaty świadczenia z tytułu następstw przedmiotowego zdarzenia. Wnioskodawczyni odwołała się od decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia. W wyniku rozpoznania odwołania, pismem z dnia 29 października 2013 roku ubezpieczyciel podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie. Wnioskodawczyni nie zakwestionowała decyzji ubezpieczyciela.

Wnioskodawczyni nie podjęła czynności zmierzających do ustalenia stopnia niepełnosprawności.

M. W. (1) utrzymuje się z emerytury w wysokości 680 zł miesięcznie, nie figuruje w ewidencji klientów Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w S. oraz nie korzysta z pomocy finansowej Rejonowego Ośrodka Pomocy Rodzinie P.. M. W. (1) nie ubiegała się przyznanie jej zasiłku celowego z (...). Wnioskodawczyni nie wystąpiła z żądaniem naprawienia szkody do żadnego innego podmiotu lub osoby.

Niniejszy stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał za niesporny w zasadniczej części, w pozostałym zakresie oparto go na następujących dowodach: karcie informacyjnej leczenia szpitalnego w (...) nr 1 w P. z dnia 28 lipca 2010 roku, karcie informacyjnej leczenia szpitalnego w (...) P. w S. z dnia 6 sierpnia 2010 roku, kacie informacyjnej (...) nr 1 Ogólnej Izby Przyjęć w S. z dnia 30 czerwca 2011 roku, zaświadczeniu lekarskie z dnia 28 grudnia 2010 roku, zaświadczeniu lekarskim z dnia 27 kwietnia 2011 roku, zaświadczeniu lekarskim z dnia 17 czerwca 2011 r. i skierowanie z dnia 15.09.2011 r. - k. 18, zaświadczeniu lekarskim z dnia 25 października 2011 roku, zaświadczeniu o stanie zdrowia z dnia 24 listopada 2011 roku, wynikach badania tomografu komputerowej głowy z dnia 30 czerwca 2011 roku, wyniku badani RTG żuchwy z dnia 26 lipca 2010 roku, skierowaniu lekarskim z dnia 12 sierpnia 2010 roku, skierowaniu na zabiegi fizjoterapeutyczne z dnia 21 września 2010 roku, skierowaniu na zabiegi fizjoterapeutyczne z dnia 22 października 2010 roku, skierowaniu na zabiegi fizjoterapeutyczne z dnia 10 maja 2011 roku, skierowaniu na zabiegi fizjoterapeutyczne z dnia 28 listopada 2011 roku, wynikach badania okulistycznego z dnia 17 czerwca 2011 roku, wyniku badania okulistycznego z dnia 26 sierpnia 2011 roku, informacji dla lekarza kierującego z dnia 15 listopada 2010 roku, informacji dla lekarza kierującego z dnia 7 kwietnia 2011 roku, instrukcji używania „wkręty i płytki do chirurgii twarzowo-szczękowej z instrumentarium", zaświadczeniu lekarskie z dnia z dnia 28 listopada 2011 roku, informacji dla lekarza kierującego z dnia 26 stycznia 2012 roku, zdjęciach tomografii komputerowej, wynikach badania tomografu komputerowej głowy z dnia 30 października 2012 roku, wynikach badania rtg z dnia 11 października 2012 roku, zaświadczeniu lekarskim z dnia 27 grudnia 2013 r., 20 kwietnia 2012 roku, skierowaniu do chirurga szczękowego z dnia 5 kwietnia 2012 roku, wynikach badania oczu z dnia 30 lutego 2012 roku, zleceniu na zaopatrzenie w aparat R., karcie informacyjnej leczenia szpitalnego z dnia 2 marca 2012 roku, karcie informacyjnej leczenia szpitalnego z dnia 29 grudnia 2011 roku, zdjęciach obrażeń twarzoczaszki i okolicy szyjnej, druku (...), dowodzie opłacenia składek ZUS za miesiące wrzesień, październik i listopad 2010 roku, zeznaniach M. W. (1) o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym 2010 roku, zeznaniach M. W. (1) o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym 2009 roku, zaświadczeniu o zmianie we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z dnia 13.03.1996 roku, zawiadomieniu Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w S. z dnia 06.12.2010 roku, decyzji Prezydenta Miasta S. z dnia 1 grudnia 2010 roku, recepcie z dnia 7 kwietnia 2011 r., 26 stycznia 2011 r., 26 stycznia 2011 r., 24 lutego 2011 roku, specyfikacji sprzedaży nr (...) wraz z paragonem fiskalnym z dnia 18 czerwca 2011 roku, dowodzie wpłaty nr: KP/ (...) z dnia 8 listopada 2010 roku, fakturze VAT nr (...) z dnia 1 grudnia 2011 roku, fakturze VAT nr (...) z dnia 2 grudnia 2011 roku, pokwitowaniu z Zakładu (...) w S., zleceniu na wykonanie okularów z dnia 25 stycznia 2011 r. wraz z zestawieniem kosztów, fakturze VAT z dnia 26 kwietnia 2012 roku, oświadczeniu Zakładu (...) z dnia 25 września 2013 roku, zeznaniach M. W. (1), wezwaniu do zapłaty z dnia13 stycznia 2013 r. wraz z dowodami nadania, zaświadczeniu (...) postanowień dnia 28 maja 2013 roku, umowie ubezpieczenia wraz z ogólnymi warunkami z dnia 17 grudnia 2008 roku, decyzji o odmowie wypłaty świadczenia, piśmie z dnia 29 października 2013 roku, zeznaniach M. W. (1), zawiadomieniu Sądu Rejonowego Szczecin - P. i Zachód z dnia 26 sierpnia 2010 roku, wezwaniu Sądu Rejonowego Szczecin - P. i Zachód z dnia 29 listopada 2010 roku, protokole przesłuchania M. W. (1) z dnia 19 lipca 2010 roku, protokole przesłuchania nieletniego S. J. z dnia 20 lipca 2010 roku, protokole przesłuchania nieletniego M. N. (1), z dnia 20 lipca 2010 roku, notatce urzędowej z dnia 15 lipca 2010 r., 20 lipca 2010 roku, protokole przesłuchania nieletniego S. K. z dnia 20 lipca 2010 roku, protokole przesłuchania świadka M. W. (2) z dnia 21 lipca 2010 roku, postanowieniu o wszczęciu postępowania z dnia 21 lipca 2010 roku, protokołach przesłuchania nieletnich M. N. (1), S. J. z dnia 21 lipca 2010 roku, protokole przesłuchania świadka M. W. (1) z dnia 28 sierpnia 2010 roku, protokole przesłuchania nieletniego K. M. z dnia 25 sierpnia 2010 roku, postanowieniu o wszczęciu postępowania z dnia 26 sierpnia 2010 roku, postanowieniu o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu poprawczym z dnia 20 lipca 2011 roku, postanowieniu w przedmiocie umorzenia postępowania z dnia 27 maja 2013 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał wniosek za całkowicie niezasadny.

Dokonując oceny zasadności wniosku, Sąd Rejonowy oparł się w całości na przedłożonych w toku postępowania dowodach z dokumentów, których prawdziwości, ani treści w nich zawartych żaden z uczestników postępowania nie kwestionował, a i Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności dyskwalifikujących wskazane dowody. Sąd oparł się również na zeznaniach samej wnioskodawczyni. M. W. (1) zeznawała w sposób spójny i logiczny, a jej zeznania korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w toku postępowania, choć nie zawsze były zgodne z treścią samych pism procesowych. Sąd Rejonowy przyjął, że wniosek ten podlegał rozpoznaniu w oparciu o przepisy ustawy z dnia 07 lipca 2005 roku o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz.U. z 2005 r., Nr 169, poz. 1415 ze zmianami). Wskazano, że kompensata jest świadczeniem pieniężnym przysługującym osobie fizycznej, która na skutek przestępstwa poniosła śmierć albo doznała naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia określonych w art. 156 §1 k.k. lub art. 157 §1 k.k. (art. 2 pkt 1 i 4 ustawy). Kompensatę przyznaje się, jeżeli wszczęto postępowanie karne albo odmówiono jego wszczęcia z przyczyn przewidzianych w art. 17 § 1 pkt 4, 5, 8 10 i 11 k.p.k.; nie przyznaje się jej natomiast pomimo wszczęcia postępowania karnego, jeżeli zostało ono następnie umorzone z przyczyn przewidzianych w art. 17 § 1 pkt 1, 2, 3, 7 i 9 k.p.k., bądź wdano wyrok uniewinniający z przyczyn przewidzianych w art. 17 §1 i 2 k.p.k. (art. 7 ustawy). W ocenie Sądu Rejonowego brak było jakichkolwiek podstaw aby ograniczyć działanie wskazanej ustawy jedynie do pełnoletnich sprawców przestępstw, albowiem taka literalna wykładnia omawianych przepisów byłaby sprzeczna z celem ich wprowadzenia, a także powodowałaby nierówność wobec prawa osób poszkodowanych czynem zabronionym. przy takim bowiem literalnym stosowaniu przepisów wskazanej ustawy osoba pokrzywdzona przez niepełnoletniego sprawcę nie mogłaby w ogóle uzyskać pomocy państwa. Zdaniem sądu dokonując wykładni przepisów należy w tym przypadku mieć na uwadze interes poszkodowanego, dla którego bez znaczenia jest to czy sprawca szkody jest pełnoletni czy nie. Ponadto wątpliwość budziłaby wówczas możliwość stosowania wskazanej ustawy w przypadku niewykrycia sprawców, albowiem nie byłoby wiadomym czy osoby te są pełnoletnie.

Dalej wskazano, że zgodnie z art. 10 § 1 k.k. na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Sprawca, który w czasie czynu nie ukończył 17 lat, nazywany jest nieletnim. Do o tej granicy wiekowej ustawodawca wprowadza dwie modyfikacje: pierwsza polega na tym, że wyjątkowo sprawca, który nie ukończył lat 17, a ukończył 15 (art. 10 § 2 k.k.), może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym, zaś druga polega na tym, że wyjątkowo sprawca, który ukończył lat 17, przed ukończeniem 18 może odpowiadać na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (art. 10 § 4 k.k.). Zdaniem sądu rozróżnienie to ma znaczenia dla sprawców nie zaś dla pokrzywdzonych (oczywiście jedynie w kontekście omawianych przepisów).

Nie było, według stanowiska Sądu Rejonowego, wątpliwości co do istnienia po stronie wnioskodawczyni legitymacji do wystąpienia z wnioskiem o kompensatę, albowiem spełniała on wszystkie wymienione wyżej przesłanki. Z załączonej do wniosku kserokopii karty informacyjnej leczenia szpitalnego oraz ze znajdującej się w aktach historii choroby wynikało, że M. W. (1) w wyniku zdarzenia z dnia 17 lipca 2010 roku doznała uszczerbku na zdrowiu. W dniu 21 lipca 2010 roku wszczęto postępowanie wobec nieletnich w sprawie ustalenia czy nieletni dopuścili się czynu karalnego z art. 13§1 k.k. w zb. z art. 280 §1 k.k. w zb z art. 158 §1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.

Sąd Rejonowy zauważył, że zgodnie z treścią przywołanej wyżej ustawy kompensata może być przyznana w kwocie nieprzekraczającej 12.000,00 złotych (art. 6 ustawy) i w wysokości pokrywającej wyłącznie utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty związane z leczeniem i rehabilitacją oraz koszty pogrzebu, będące skutkiem przestępstwa z art. 156 §1 kk lub art. 157 §1 kk (art. 3). Świadczenie to przyznawane jest jedynie wówczas i tylko w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie może uzyskać pokrycia wyżej wymienionych kosztów od sprawcy przestępstwa, z tytułu ubezpieczenia, ze środków pomocy społecznej bądź też innego źródła, niezależnie od tego, czy sprawca lub sprawcy przestępstwa zostali wykryci, oskarżeni lub skazani (art. 5).

Sąd Rejonowy przyjął, że ustawodawca nie przewidział żadnych odstępstw od rygorystycznego przestrzegania powyższej zasady. Uznał, że w przypadku, gdy ofiara uzyska cokolwiek z jakiegokolwiek źródła lub tytułu, okoliczność ta ma bądź w ogóle wykluczyć możliwość przyznania kompensaty państwowej, jeśli to, co ofiara otrzymała, pokrywa w całości poniesioną przez nią szkodę, bądź też być powodem obniżenia kwoty świadczenia kompensacyjnego o uzyskane sumy do takiej, która dopełnia świadczenia otrzymane przez ofiarę z innych źródeł lub tytułów do wysokości poniesionej szkody, w zakresie opisanym w art. 6 ustawy.

W dalszej części uzasadnienia stwierdzono, że kompensata nie jest przyznawana automatycznie w stałej wysokości każdej osobie uprawnionej, która złoży odpowiedni wniosek o w sądzie, niezależnie od tego na ile osoba ta ucierpiała na skutek przestępstwa i jakie poniosła straty. Świadczenie to ma jedynie wyrównać rzeczywiste straty materialne ofiary przestępstwa i to pod warunkiem, iż roszczenia te nie mogą zostać zaspokojone z innych źródeł, które zostały wymienione (jako ewentualne) w art. 5 ustawy, a mianowicie od sprawcy lub sprawców przestępstwa, z ubezpieczenia, z pomocy społecznej, z innych źródeł lub tytułów. Warunkiem przyznania kompensaty jest nie tyle samo poniesienie szkody, ale wykazanie, iż szkoda ta nie mogła zostać naprawiona w żaden inny sposób. Pomoc państwa ma charakter subsydiarny i stanowi ostateczność. Dla jej uzyskania koniecznym jest wykazanie, iż nie można było uzyskać jej naprawienia z żadnego innego źródła.

Jako pierwsze źródło zostały wymienione wszelkie kwoty z tytułu naprawienia szkody, zadośćuczynienia lub odszkodowania, które ofiara faktycznie - a więc nie chodzi o takie, których dopiero może się spodziewać i których uzyskanie nie jest pewne - otrzymała od sprawcy lub sprawców przestępstwa niezależnie od tego, czy uczynili to dobrowolnie, czy też w wykonaniu orzeczenia sądowego roszczenie. Podkreślenia wymaga fakt, iż przyznanie kompensaty z budżetu państwa nie zwalnia sprawcy przestępstwa z obowiązku naprawienia szkody, ani nie ogranicza prawa dochodzenia odszkodowania przez osoby uprawnione od sprawcy przestępstwa na drodze postępowania sądowego. Dopiero zaś odmowa ze strony sprawców, bądź negatywne orzeczenie sądowe daje możliwość dochodzenia kompensaty na gruncie na podstawie ustawy z dnia 07 lipca 2005 roku o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw.

Sąd Rejonowy podzielił również koncepcję odpowiedzialność funkcjonalnej sprawcy przestępstwa, która polega na tym, że ma on obowiązek wynagrodzić ofierze wszystkie poniesione przez nią szkody i krzywdy będące skutkiem jego czynu. Tak więc to sprawca lub sprawcy przestępstwa są podmiotami, które w pierwszej kolejności powinny zaspokoić potrzeby ofiary. Pomoc państwa jest zaś ostatecznością.

Podkreślono w uzasadnieniu skarżonego orzeczenia, że przyznanie kompensaty z budżetu państwa nie zwalnia sprawcy przestępstwa z obowiązku naprawienia szkody, ani nie ogranicza prawa dochodzenia odszkodowania przez osoby uprawnione od sprawcy przestępstwa na drodze postępowania sądowego.

Sąd Rejonowy zauważył, że na gruncie zgromadzonego materiału dowodowego, wnioskodawczyni dopiero wykonując zobowiązanie sądu wykazała jedynie, iż wysłała do sprawców zdarzenia z dnia 17 lipca 2010 roku przedsądowe wezwania do zapłaty. Żaden z przedłożonych dokumentów nie wskazuje, iż sprawcy odmówili wykonania nałożonego na nich zobowiązania, oraz żaden z nich nie zawiera orzeczenia sądowego zasądzającego bądź oddalającego z tytułu naprawienia szkody, zadośćuczynienia lub odszkodowania. Brak jest również jakiegokolwiek dowodu, iż sprawcy szkody nie posiadają żadnych majątków (sam fakt pochodzenia z trudnej rodziny czy też popadania w konflikt z prawem lub pobyt w więzieniu nie wykluczają a priori posiadania majątku).

W odniesieniu zaś do ubezpieczeń, uwzględniane są również ubezpieczenia prywatne, a w odniesieniu do świadczeń z pomocy społecznej - otrzymany zasiłek celowy przysługujący w razie zaistnienia zdarzenia losowego stosownie do art. 7 pkt 14 i art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy o pomocy społecznej. Zasiłek celowy jest świadczeniem pieniężnym (art. 36 pkt 1 lit. c ww. ustawy) i przysługuje niezależnie od dochodu, jak też może nie podlegać zwrotowi (art. 40 ww. ustawy). Jak wynika z akt niniejszego postępowania, jak również z zeznań samej wnioskodawczyni nie podjęła ona nawet próby uzyskania tego rodzaju zasiłku. Potwierdza tę okoliczność przedłożone do akt sprawy zaświadczenie wskazujące, iż M. W. (1) nie figuruje ona w ewidencji klientów Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w S. oraz nie korzysta z pomocy finansowej Rejonowego Ośrodka Pomocy Rodzinie P..

Odnosząc się do kwestii ubezpieczenia Sąd Rejonowy zauważył, że wnioskodawczyni, przedłożyła jedynie decyzję T. A. o odmowie wypłaty świadczenia z tytułu następstw zdarzenia natomiast dnia 17 lipca 2010 roku. Postępowanie zostało zatem zakończone na etapie pozasądowym, wnioskodawczyni nie wytoczyła w terminie określonym w art. 819 k.c. zgodnie z art. 9 ustawy o działalności ubezpieczeniowej z dnia 22 maja 2003 r. (Dz. U, Nr 124, poz. 1151 ze zmianami) powództwa o roszczenie wynikające z umowy ubezpieczenia.

Sąd Rejonowy nie podzielił zdania wnioskodawczyni, że wystąpienie z powództwem jedynie w celu uzyskania prawomocnego wyroku dotyczącego powództwa o roszczenie wynikające z umowy ubezpieczenia na potrzeby niniejszego postępowania, jest bezzasadne i stanowi zbyt daleko idącą interpretacją przesłanki z art. 5 ustawy o kompensacie. Kompensata jest świadczeniem, które ma wyrównać rzeczywiste straty materialne ofiary przestępstwa i to pod warunkiem, iż roszczenia te nie mogą zostać zaspokojone z innych źródeł, które zostały wymienione w art. 5 ustawy, tak więc źródła tam wymienione powinny zaspokoić potrzeby ofiary w pierwszej kolejności. Pomoc państwa jest zaś ostatecznością i ma miejsce dopiero w przypadku realnego braku otrzymania pomocy ze źródeł wymienionych w art. 5 ustawy.

Według stanowiska Sądu Rejonowego istniała potrzeba rozważenia, co oznacza pojęcie „inne źródło lub tytuł”. Zgodnie z zasadami wykładni celowościowej uznano, że chodzi o źródła i tytuły powszechnie znane i dostępne. Przyjęto również, że jest to niewątpliwie katalog otwarty, który z całą pewnością trzeba z dużą rozwagą oceniać, czy jakakolwiek pomoc uzyskana przez ofiarę ma wpływ zarówno na sam byt prawa do kompensaty, jak i jej wysokość. Sąd Rejonowy przyjął, że chodzi w szczególności o pomoc uzyskaną od rodziny, przyjaciół lub znajomych, bądź też skorzystanie z pożyczki bankowej, albo też podlegającego zwrotowi zasiłku celowego ze środków pomocy społecznej, co nie powinno mieć żadnego znaczenia dla uzyskania kompensaty i jej wysokości. Zdaniem Sadu Rejonowego wnioskodawczyni nie wykazała braku możliwości uzyskania jakiejkolwiek pomocy ze strony rodziny, plebani, jak również uzyskania innych zwrotnych środków, mających na celu udzielenie pomocy.

Sąd Rejonowy zauważył, że w myśl ogólnej zasady regulującej rozkład ciężaru dowodu, wynikającej z art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Oznacza to, iż to na wnioskodawczyni spoczywał ciężar udowodnienia istnienia przesłanek do otrzymania kompensaty, ponieważ przyznanie kompensaty tj. zapewnienie ofiarom przestępstw pomocy materialnej związane jest z niemożnością uzyskania świadczenia od innych podmiotów. Nadmieniono, że na podstawie materiałów zgromadzonych w niniejszej sprawie w ocenie sądu bez wątpienia wnioskodawczyni nie wykazała powyżej przywołanej niemożności.

Sąd orzekający w I instancji przyjął, że w sprawie, aby przyznać kompensatę, nie może opierać się na gołosłownych twierdzeniach wnioskodawcy w tym zakresie, lecz musi zgromadzić dostateczne dane umożliwiające mu wydanie pozytywnej decyzji. Musi być w stanie stwierdzić na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów, że roszczenie wnioskodawcy jest słuszne co do zasady, to znaczy, że jest on uprawniony do otrzymania kompensaty, jak również, że kwota, której się domaga, jest uzasadniona i znajduje odzwierciedlenie w rzeczywistych stratach w postaci utraconych środków utrzymania lub poniesionych wydatków. Skoro bowiem - zgodnie z redakcją art. 3 ustawy - kompensata ma pokryć utracone zarobki lub poniesione koszty, musi być sądowi znana i wykazana wysokość tych właśnie zarobków i kosztów, których utratę świadczenie to ma zrekompensować. Ponadto udzielenie pomocy jednemu obywateli ze środków pochodzących de facto od pozostałych obywateli musi znajdować bardzo mocne uzasadnienie.

W dalszej części uzasadnienia wskazano, że art. 9 ust. 2 ustawy stanowi, iż do wniosku o kompensatę należy dołączyć odpisy odpowiednich orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, odpisy zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłego dotyczących doznania przez ofiarę uszczerbku na zdrowiu oraz inne dokumenty potwierdzające informacje zawarte we wniosku. Oznacza to, iż to na wnioskodawcy spoczywa ciężar udowodnienia nie tylko uprawnienia do otrzymania kompensaty, ale również wysokości żądanego świadczenia. Winien on zatem zgromadzić i przedłożyć wraz z wnioskiem stosowne dokumenty potwierdzające przedstawiane przez niego fakty. Ponieważ jednak ustawa nie precyzuje jakie dowody powinien on przedstawić jeśli chodzi o wykazanie wysokości należnej kompensaty, przyjąć należy, iż mogą to być dowolne dokumenty, o ile dowodzą sposób nie budzący wątpliwości wysokości utraconych środków utrzymania, kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją czy kosztów pogrzebu.

Na koniec swoich rozważań Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszej sprawie wnioskodawczyni domagała się przyznania jej kompensaty w łącznej wysokości 12 000 zł, z tytułu utraconych zarobków oraz poniesionych kosztów leczenia i dojazdów do szpitala. Wskazała, iż z tytułu prowadzonej działalności uzyskiwała miesięczne dochody w wysokości 500-1000 zł netto, uśredniając 750 zł miesięcznie. W związku z czym należy przyjąć, że od czasu popełnienia przestępstwa utraciła 14.250 zł zarobku (19 miesięcy x 750 zł). Nadto wnioskodawczyni wskazała, iż na koszty związane z leczeniem i rehabilitacją oraz dojazdami z T. do S. oraz wydatki związanie z zakupem lekarstw, przeznaczała minimum 250 zł miesięcznie. W związku z powyższym, od czasu popełnienia przestępstwa poniosła koszty na leczenie w wysokości 4.750 zł (19 miesięcy x 250 zł). Zdaniem sądu I instancji okoliczności te nie zostały jednakże w pełni wykazane w toku niniejszego postępowania. W pierwszym rzędzie (co podniesiono już chociażby w zakresie konstruowania stanu faktycznego) okoliczności te nie zostały potwierdzone dokumentami księgowymi załączonymi do wniosku, ponadto nie znalazły one również odzwierciedlenia w zeznaniach samej wnioskodawczyni. Zauważono, że odmienne twierdzenia zawarte we wniosku, w dokumentach oraz jeszcze inne stanowisko wnioskodawczyni prezentowane w trakcie zeznań uniemożliwiłyby sądowi całościowe uwzględnienie wniosku, nawet w przypadku wykazania przez wnioskodawczynię spełnienia okoliczności, o których mowa w treści przepisu art. 5 omawianej ustawy.

Od powyższego orzeczenia apelację złożyła wnioskodawczyni.

W apelacji z dnia 6 maja 2014 roku wnioskodawczyni zaskarżyła powyższe postanowienie w całości i wniosła o zmianę postanowienia przez uwzględnienie jej wniosku w całości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, zwrot kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono:

1.  naruszenie przepisów postępowania a mianowicie:

a. art. 233 par. 1 k.p.c., które miało wpływ na wynik sprawy, przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, poczynienie ustaleń dowolnych i sprzecznych z zebranym materiałem dowodowym oraz naruszenie zasad prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego w ocenie dowodów, a w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść skarżonego postanowienia wyrażający się w przyjęciu, że:

- wnioskodawczyni nie wykazała, że szkoda, którą poniosła w wyniku zdarzenia nie mogła zostać naprawiona w żaden inny sposób aniżeli w wyniku przyznania kompensaty, w sytuacji gdy wnioskodawczyni podjęła wszelkie czynności celem uzyskania odszkodowania zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw;

- wnioskodawczyni nie podjęła próby uzyskania środków z pomocy społecznej w sytuacji, gdy wnioskodawczyni taką próbę podjęła, czego dowodem jest zaświadczenie z dnia 28 maja 2013 roku;

- wnioskodawczyni nie wykazała, że nie mogła uzyskać kompensaty od

sprawców czynu karalnego, w sytuacji, gdy wnioskodawczyni podjęła się próby wyegzekwowania odszkodowania bezpośrednio od sprawców;

-

wnioskodawczyni nie wykazała, że utraciła zarobek oraz poniosła koszty w wysokościach wskazanych we wniosku, gdy tymczasem kwoty te w znacznej części zostały udowodnione fakturami i paragonami, zaś w pozostałym zakresie wynikają z zeznań wnioskodawczyni oraz pozostałych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy;

b. art. 233 k.p.c. przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy szkoda poniesiona przez pokrzywdzoną jest niesporna, zaś wnioskodawczyni załączyła do wniosku stosowne dokumenty, z których wynika jakie między innymi poniosła koszty leczenia oraz, że pozostawała pod stałą opieką lekarską, a także korzystała z zabiegów rehabilitacyjnych w S., co wiązało się z koniecznością dojazdów z jej miejsca zamieszkania – T. i ponoszenia z tego tytułu kosztów transportu;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 5 przedmiotowej ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku przez błędną jego wykładnię sprowadzającą się do przyjęcia przez sąd, że:

- dopiero odmowa sprawców, bądź negatywne orzeczenie sądowe daje możliwość dochodzenia kompensaty, podczas gdy kompensata przyznawana jest niezależnie od tego, czy sprawcy zostali wykryci, zaś wnioskodawczyni podjęła próby wyegzekwowania odszkodowania bezpośrednio od sprawców'

- w calu uzyskania kompensaty wnioskodawczyni winna uzyskać prawomocny wyrok dotyczący powództwa o roszczenie wynikające z umowy ubezpieczenia, co stanowi w sytuacji bezzasadności powództwa zbyt daleką interpretację przesłanki z art. 5 cytowanej ustawy;

- w celu uzyskania kompensaty wnioskodawczyni musiałaby wykazać brak pomocy również ze strony rodziny, plebanii, jak również uzyskania „innych zwrotnych środków” co stanowi zbyt daleką interpretację pojęcia „inne źródło lub tytuł”.

Uzasadnienie apelacji zawiera rozwinięcie wyżej przytoczonych zarzutów. Zdaniem skarżącej, spełniła ona wszelkie przesłanki do uzyskania kompensaty. Skarżąca wskazała, że ojciec jednego ze sprawców czynu zabronionego jest osobą bezdomną, matka odmówiła przyjęcia go do domu. Rodzice drugiego ze sprawców nie utrzymywali z nim kontaktów. Opierając się zatem na doświadczeniu życiowym przyjąć należy, że sprawcy pochodzą z „trudnych rodzin”, mieli wcześniej konflikty z prawem i nie będą zainteresowani uiszczeniem odszkodowania. Wezwania do zapłaty do nich kierowane pozostały bez odpowiedzi. W zakresie możliwości uzyskania środków pieniężnych z ubezpieczenia skarżąca zauważyła, że ubezpieczyciel w umowie uzależnił ich wypłatę od ustalenia przynajmniej 50. procentowego uszczerbku na zdrowiu, kiedy uszczerbek ten w przypadku wnioskodawczyni ustalony został przez ubezpieczyciela na 35 procent. Na gruncie postępowania przedsądowego ubezpieczyciel nie wypłacił wnioskodawczyni żadnych pieniędzy.

W zakresie możliwości uzyskania pomocy finansowej od Ośrodka Pomocy (...) , wnioskodawczyni posiada wiedzę stosownie do której jej dochody są zbyt wysokie aby taką pomoc uzyskać, albowiem jej dochód przekracza kwotę 580 złotych miesięcznie. Gdyby zaś uzyskała pomoc nie przekroczyłaby ona kwoty 600 złotych.

W zakresie ostatniego zarzutu, wskazano, że osoba najbliższą dla wnioskodawczyni jest jej brat ksiądz, który i tak wspiera wnioskodawczynię pozwalając jej u siebie mieszkać. Sąd Rejonowy nie wyjaśnił co rozumie pod pojęciem „innych zwrotnych środków”. Szerokie rozumienie tego sformułowania nakazywałoby poszukiwanie tych środków wszędzie.

W zakresie poniesionych przez wnioskodawczynię wydatków w związku z jej uszczerbkiem na zdrowiu wskazano, że utraciła ona zarobek w wysokości 8.546,15 złotych, zaś koszty poniesione na rehabilitacje wyniosły 3.274, 90 złotych, co daje łączną kwotę 11.821,08 złotych. Dodatkowo wnioskodawczyni poniosła koszty transportu.

Ostatecznie przywołano normę art. 322 k.p.c. i wskazano, że przy niespornym stanie faktycznym w zakresie poniesienia przez wnioskodawczynię uszczerbku na zdrowiu brak było podstaw do oddalenia wniosku, zaś ustalenie wysokości kwoty należnej wnioskodawczyni należało do sądu.

Uczestnik postępowania Prokurator Rejonowy S. – Zachód w S. nie złożył odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy jako sąd meriti w granicach wniesionej apelacji, co wynika z dyspozycji art. 378 § 1 k.p.c., rozważa na nowo zebrany w sprawie materiał dowodowy, w tym dokonuje jego samodzielnej oceny prawnej. Powyższa analiza pozwala stwierdzić, że stanowisko Sądu drugiej instancji, zarówno w zakresie ustaleń faktycznych oraz ich oceny prawnej w zasadniczej części pokrywa się z argumentacją zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, tym samym niecelowym jest jej powtarzanie. Wywody zaprezentowane w apelacji, w tym podniesione zarzuty, nie stanowiły wystarczającej podstawy do weryfikacji orzeczenia Sądu Rejonowego w postulowanym przez apelującego kierunku, zwłaszcza że Sąd ten przeprowadził postępowanie dowodowe w sposób wyczerpujący, a zebrany w sprawie materiał poddał wszechstronnej i wnikliwej ocenie, z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż słusznie Sąd Rejonowy wskazał, że rzeczą strony powodowej było przedstawienie kompletnego materiału dowodowego na okoliczność zasadności tak przyznania jej kompensaty, jak i jej wysokości. Niniejsze stanowi odzwierciedlenie brzmienia normy art. 232 kodeksu postępowania cywilnego, oraz art. 6 kodeksy cywilnego.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury [ vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 r., I CKU 45/96, OSNC 1997/6-7/76; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1997 r., III CKN 244/97, OSNC 1998/3/5;, wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia, I CKN 944/97, Prokuratura i Prawo 1999/1-12/38, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1999 roku, II CKN 417/98, Prokuratura i Prawo 1999/11-12/35], który podziela Sąd orzekający w niniejszej sprawie - przy rozpoznawaniu sprawy na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego rzeczą Sądu nie jest zarządzanie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przeprowadzenia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne ( art. 6 k.c.). Dobitnie w tym zakresie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 12 grudnia 2000 r. [ V CKN 175/00, OSP 2001/7-8116], w którym podkreślił, iż działanie Sądu z urzędu może prowadzić do naruszenia prawa do bezstronnego Sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady równego traktowania stron. (art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Sąd Najwyższy wskazał w uzasadnieniu tego orzeczenia, iż ani w toku postępowania dowodowego, ani po wyczerpaniu wniosków dowodowych stron Sąd nie ma obowiązku ustalania, czy sprawa jest dostatecznie wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia. Nakaz uzupełniania z urzędu udzielonych przez strony wyjaśnień i przedstawianych przez nie dowodów, jak i dokonywania oceny stopnia wyjaśnienia sprawy skreślony został bowiem zarówno z art. 232 in fine k.p.c., jak i z art. 316 § 1 k.p.c. Obecnie obowiązek dowodzenia obciąża strony. Zachowana w art. 232 k.p.c. możliwość przeprowadzenia przez Sąd dowodu z urzędu ma charakter wyłącznie wspierający i wykorzystywana może być jedynie w sytuacjach wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych wypadkach. Nie może jednak w żadnym przypadku prowadzić do zastępowania strony w spełnianiu jej obowiązków. Również w doktrynie prawa i postępowania cywilnego powyższa argumentacja została zaakceptowana. Działanie Sądu z urzędu – o ile nie zachodzą wyjątkowe, szczególnie uzasadnione wypadki nieporadności strony – i przeprowadzanie dowodów z urzędu stanowi z reguły bowiem działanie na korzyść jednej ze stron, co jest oczywiście niedopuszczalne. Obowiązkiem Sądu jest jedynie umożliwienie stronom złożenia stosownych wniosków dowodowych, ale nie formułowanie tych wniosków za stronę [ tak też W. B., Glosa do wyroku SN z 12 grudnia 2000 r., OSP 2001/7-8. 116].

Na powyższe Sąd Okręgowy wskazuje z uwagi na fakt, iż przedmiotowa sprawa rozpoznawana była w trybie nieprocesowym. Stosownie do brzmienia normy art. 13 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Norma art. 8 ust. 1 ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw wskazuje, że sąd rozpoznaje żądanie w oparciu o przepisy postępowania nieprocesowego. Niniejsze nie oznacza, że w zakresie tak faktu poniesienia szkody przez wnioskodawcę, jak również w zakresie ustalenia wysokości poniesienia przez poszkodowanego wydatków w związku z powstaniem tej szkody i niemożności jej zaspokojenia z innych źródeł sąd powinien dokonać ustaleń z urzędu. Ustawa kodeks postępowania cywilnego wskazuje wprost w jakich sytuacjach sąd powinien dokonać ustaleń z urzędu. Stanowią o tym choćby normy art. 510 § 2 k.p.c., art. 684 k.p.c., czy art. 670 k.p.c.

W sprawie przedmiotowej brak było jakichkolwiek norm nakazujący Sądowi Rejonowemu dokonywać ustaleń z urzędu, w szczególności w zakresie gromadzenia materiału dowodowego w sprawie.

Przechodząc do zasadniczych rozważań wskazać należy, że zarzuty apelacji dotyczą zarówno naruszenia prawa materialnego jak i procesowego. Kontrola instancyjna wymaga w pierwszej kolejności oceny zarzutów procesowych, bowiem tylko przy niebudzących wątpliwości ustaleniach faktycznych można rozważać istnienie naruszeń prawa materialnego.

W zakresie zarzutów podnoszonych przez wnioskodawcę wskazano na naruszenie normy art. 233 § k.p.c., zaś zarzuty te sprowadzają się do zarzucenia Sądowi Rejonowemu wadliwych ustaleń na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego w zakresie dotyczącym niewykazania, że nie było możliwe pokrycie kosztów wywołanych szkodą w sposób inny aniżeli przez dochodzenie przedmiotowej kompensaty, nie podjęto próby uzyskania odszkodowania z pomocy społecznej, ani od sprawców czynów zabronionych a także w zakresie niewykazania utraty zarobku i wysokości poniesionych kosztów w związku z uszczerbkiem na zdrowiu.

Ustosunkowując się do apelacji wnioskodawczyni należy w pierwszej kolejności podnieść, że do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest wskazanie przez skarżącego konkretnych przyczyn dyskwalifikujących wywody sądu pierwszej instancji w tym zakresie. W szczególności strona skarżąca powinna wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd analizując materiał dowodowy, uznając brak wiarygodności i mocy dowodowej poszczególnych dowodów lub niesłusznie im ją przyznając (tak Sąd Najwyższy między innymi w orzeczeniach z dnia 23 stycznia 2001 roku IV CKN 970/00; z dnia 12 kwietnia 2001 roku II CKN 588/99, z dnia 10 stycznia 2002 roku, II CKN 572/99). Jako zasadnicze kryteria tej oceny wyróżnia się zgodność wniosków sądu z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz komplementarność (spójność) argumentacji polegającej na wyprowadzaniu poprawnych wniosków z całokształtu materiału procesowego. Spójność ta będzie więc naruszana w przypadku nieuzasadnionego pominięcia w argumentacji wniosków przeciwnych wynikających z części dowodów. Dla podważenia prawidłowości oceny dowodów przedstawionej przez Sąd pierwszej instancji skarżący winien więc wykazać w jakich konkretnie fragmentach argumentacja Sądu Rejonowego jest sprzeczna z zasadami logiki lub doświadczenia życiowego, względnie które elementy materiału dowodowego (dowody) zostały przez ten Sąd wadliwie pominięte i jakie wnioski faktyczne, z tychże fragmentów materiału procesowego powinny być w sposób poprawny wyprowadzone.

W tym zakresie wnioskodawczyni wskazała w sposób szeroki i ogólny, że wadliwie oceniono jej postępowanie w zakresie obowiązku wykazania, że nie udowodniła, że nie było możliwe zaspokojenie jej wniosku w inny sposób aniżeli dochodząc przyznania jej kompensaty. Zdaniem wnioskodawczyni podjęła wszelkie możliwe czynności. Niniejszy zarzut zostanie niżej, wraz z ustosunkowaniem się do poszczególnych zarzutów apelacji.

Podkreślenia wymaga w tym miejscu fakt, że jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, przyznanie kompensaty na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw ma charakter wyjątkowy. Ustawa ogranicza kwotę kompensaty tak co do wysokości (12.000 złotych) stosownie do normy art. 6 tej ustawy, jak również wskazuje, że celem kompensaty jest pokrycie wyłącznie utraconych zarobków lub innych środków utrzymania, kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją oraz kosztów pogrzebu (art. 3 ustawy).

Jak wskazuje norma art. 5 ustawy - kompensatę przyznaje się jedynie wówczas i w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie może uzyskać pokrycia utraconych zarobków, innych środków utrzymania lub kosztów, o których mowa w art. 3 pkt 2 i 3, od sprawcy lub sprawców przestępstwa, z tytułu ubezpieczenia, ze środków pomocy społecznej albo z innego źródła lub tytułu, niezależnie od tego, czy sprawca lub sprawcy przestępstwa zostali wykryci, oskarżeni lub skazani.

Jak zostało to wskazane wyżej, rzeczą wnioskodawczyni było wykazanie, że nie było możliwe zaspokojenie jej żądania w sposób wskazany w ustawie. Przy czym niewykazanie (nieudowodnienie), że wnioskodawczyni zaniechała możliwości zaspokojenia poniesionych kosztów choćby z jednego ze źródeł wyżej wymienionych, powinno skutkować oddaleniem wniosku. Zdaniem Sądu Okręgowego, wnioskodawczyni nie wykazała, że podjęła czynności ukierunkowane na zaspokojenie jej wydatków i utraconych dochodów ze wszelkich źródeł wyżej wymienionych. Samo podjęcie prób zaspokojenia wydatków i utraconych zarobków z innych źródeł – co wskazano w apelacji, nie może stanowić spełnienia przesłanek z tej normy.

Norma art. 5 wskazuje bowiem, że warunkiem przyznanie kompensaty jest niemożność uzyskania pewnych kwot z innych źródeł. Idąc tropem rozumowania skarżącej, że podjęcie pewnych czynności ukierunkowanych na uzyskanie przez nią kwot pieniężnych stanowi spełnienie przesłanki z art. 5, wskazać należy, iż należałoby w takim układzie przyjąć, że odmowa sprawcy czynu zabronionego zapłaty (nawet jeśli ma on środki pieniężne) albo odmowa ubezpieczyciela na etapie przedsądowym wypłaty odszkodowania powinna skutkować przyjęciem, że wnioskodawczyni nie udało się zaspokoić tych kosztów w inny sposób. Jest to wadliwy punkt widzenia.

Odnosząc się do dalszych zarzutów niezasadny jest zarzut, iż wnioskodawczyni wykazała, że podjęła próbę uzyskania pomocy społecznej. Zaświadczenie na które powołuje się wnioskodawczyni (karta 232) wskazuje wyłącznie na to, że wnioskodawczyni nie korzysta z pomocy finansowej Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, nie figuruje w ewidencji tego ośrodka.

Z dokumentu tego nie wynika, że wnioskodawczyni starała się o pomoc społeczną, nie została jej udzielona z pewnych względów. Z dokumentu tego, wbrew zarzutowi apelacji, może wynikać, że wnioskodawczyni nigdy o żadną pomoc nie ubiegała się. W rozwinięciu apelacji wnioskodawczyni wskazuje dodatkowo, że z uwagi na swoje dochody nie uzyskałaby ona pomocy finansowej w wymienionej postaci. O ile można opierając się na doświadczeniu życiowym przyjąć, że rzeczą takiego ośrodka jest w istocie pomoc osobom najuboższym, to jednak wnioskodawczyni wskazuje wyłącznie swoje twierdzenia na okoliczność tego, że jej dochody przekraczały dochody maksymalne warunkujące możliwość przyznania pomocy społecznej. Zauważyć należy również, że o ile wnioskodawczyni dość szczegółowo opisała swój stan majątkowy, to niniejsze mogło nie być wystarczające dla odpowiedniego ośrodka pomocy społecznej, który mógłby wymagać wskazania dodatkowych parametrów i danych w zakresie sytuacji majątkowej i osobistej wnioskodawczyni. Kolejne twierdzenie o maksymalnej możliwej pomocy z tego źródła (około 600 złotych) nie poparte zostało żadnym dowodem a ponadto nie wskazano, czy miałoby one charakter jednorazowy, czy też cykliczny. Pamiętać należy, że kompensata jest przyznawana jedynie w takiej wysokości, w jakiej nie znajduje ona pokrycia w innych źródłach. Kwota wskazywana w uzasadnieniu apelacji w zasadzie nieznacznie przekracza kwotę 12.000 złotych, zatem ustalenie, że mogłaby wnioskodawczyni uzyskać pomoc społeczną nawet w wysokości kilkuset złotych powinno, przy wykazaniu wysokości poniesionych wydatków i utraconych zarobków, skutkować przyznaniem jej kompensaty odpowiednio niższej, natomiast nie skutek jest ustalić o ile niższej wobec braku inicjatywy dowodowej ze strony apelującej. Do powyższego zarzutu Sąd Okręgowy wróci rozważając zarzut naruszenia normy art. 322 k.p.c.

Kolejny zarzut naruszenia prawa procesowego sprowadza się do zarzucenia Sądowi Rejonowemu wadliwego ustalenia, że wnioskodawczyni nie wykazała, że nie mogła od sprawców czynów zabronionych uzyskać zaspokojenia swoich żądań. Skarżąca wskazała, że ojciec jednego ze sprawców czynu zabronionego jest osobą bezdomną, matka odmówiła przyjęcia go do domu. Rodzice drugiego ze sprawców nie utrzymywali z nim kontaktów. Opierając się zatem na doświadczeniu życiowym przyjąć należy, że sprawcy pochodzą z „trudnych rodzin”, mieli wcześniej konflikty z prawem i nie będą zainteresowani uiszczeniem odszkodowania. Wezwania do zapłaty do nich kierowane pozostały bez odpowiedzi.

Rację ma skarżąca wskazując, że niekiedy znana sytuacja osobista i majątkowa sprawcy czynu zabronionego pozwala na przyjęcie, że uzyskanie od niego zapłaty nie będzie możliwe. Niespornym było to, że wnioskodawczyni wezwała do zapłaty sprawców czynów zabronionych do zapłaty – wskazując, że brak zapłaty skutkował będzie skierowaniem sprawy do sądu i naliczaniu dalszych odsetek od dochodzonej kwoty.

Mimo przedmiotowego rygoru sprawy do sądu nie skierowano, jak wskazała wnioskodawczyni, kierując się doświadczeniem życiowym. Tym miejscu wskazać należy, że Sąd Rejonowy właściwie ocenił niniejsze dowody nie dając im waloru wystarczającego do przyjęcia, że wnioskodawczyni wykazała, że nie mogła zaspokoić swoich żądań od sprawców przestępstwa.

Podkreślić należy, że ostatnia rozprawa przed Sądem Rejonowym miała miejsce w dniu 1 kwietnia 2014 roku. W tym dniu jeden ze sprawców przestępstwa – M. N. (2) skończył 21 lat. Nie można wykluczyć, że podjął on prace, ma stałe źródło dochodu a zatem środki możliwe do zaspokojenia żądania wnioskodawczyni. Podobnie w zakresie pozostałych sprawców czynu zabronionego. Sam fakt pochodzenia z trudnych rodzin w oderwaniu ob pozostałych czynników nie może stanowić, że taka osoba nie posiada żadnego majątku, ani nie ma stałego zarobku. Powołując się jednak na takie okoliczności należałoby podać nie tylko swoje przypuszczenia co do majątku sprawców czynów zabronionych, ale również przynajmniej kilka twierdzeń wskazujących na to, że są to osoby nie tylko nie zainteresowane dokonaniem zapłaty na rzecz wnioskodawczyni, ale również nie posiadające żadnego majątku, z którego koszty te można by ściągnąć.

Kolejny zarzut w zakresie wadliwego ustalenia przez Sąd Rejonowy wysokości kosztów poniesionych przez wnioskodawczynię w związku z uszczerbkiem na jej zdrowiu, oraz wysokości utraconych zarobków okazał się częściowo zasadny, nie mógł on jednak mieć wpływu na treść orzeczenia Sąd Rejonowego.

Na wstępie wskazać należy, że dopiero ustalenie, że wnioskodawczyni była ofiarą określonego czynu zabronionego, nie uzyskała zaspokojenia finansowego ze źródeł wskazanych w ustawie nakazywałoby przyznanie jej kompensaty w określonej wysokości – to jest takiej, jaka wynika z treści wyżej przytaczanych norm, oraz w wysokości jaką wykazała. Skoro jednak właściwie Sąd Rejonowy ustalił, że co do zasady wnioskodawczyni powyższych okoliczności nie wykazała (art. 5 ustawy) brak jest podstaw do ustalania jakie wydatki poniosła i zarobki w jakiej wysokości utraciła.

Stosownie do treści art. 328 par. 2 k.p.c. sąd powinien podać w uzasadnieniu orzeczenia przyczyny, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Sąd Rejonowy ogólnie wskazał rozbieżność między zeznaniami powódki a złożonymi przez nią dowodami, nie wyjaśniono jednak na czy ta rozbieżność miałaby polegać. Jeśli bowiem zeznania powódki wskazywałby na inne wartości pieniężne aniżeli dowody w postaci rachunków, czy faktur, a sąd przydałby jedynie niektórym z tych dowodów walor dowodów wykazujących poniesione wydatki i utracone zarobki, to nawet jeśli dowody te wskazywałoby na wartości niższe aniżeli wskazywane w żądaniach wniosku, kompensata powinna być przyznana w wysokości niższej niż dochodzona, w pozostałej części wniosek należałoby oddalić.

Okoliczność ta ma jednak znaczenie drugorzędne wobec właściwego ustalenia niespełnienia przez wnioskodawczynię przesłanek z normy art. 5 ustawy.

Zarzut naruszenia normy art. 322 k.p.c. nie zasługuje na uwzględnienie. Jak wyżej wskazano, ustalenie wydatków wnioskodawczyni i jej utraconych zarobków miałoby znaczenie, gdyby wykazano, że kosztów tych nie mogła ona ponieść z innych źródeł.

Zarzut ten stoi w sprzeczności z wcześniejszym. Wnioskodawczyni twierdziła bowiem, że wykazała wysokość (przynajmniej w znacznej części) dochodzonych kosztów. Zdaniem sąd w sprawie niniejszej nie może być mowy o naruszeniu przedmiotowej normy. Wnioskodawczyni dysponowała bowiem bogatym materiałem dowodowym na okoliczność poniesionych wydatków w postaci dokumentów, ponadto z jej zeznań wynika fakt poniesienia innych kosztów, stąd brak było obowiązku stosowania tej normy przez Sąd Rejonowy.

Kolejna grupa zarzutów dotyczy naruszenia norm prawa materialnego – art. 5 ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw. W zakresie pierwszego zarzutu, Sąd Okręgowy przywoła wyżej poczynione rozważania w zakresie prób dochodzenia kosztów od sprawców czynu zabronionego, oraz ich oceny przez Sąd Rejonowy. Oczywistym jest to, że na pewno negatywny wyrok sądu w sprawie o zapłatę przeciwko sprawcom przestępstwa, albo wykazanie, że postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko sprawcom, w razie wyroku pozytywnego wskazywałyby, że nie było możliwości dochodzenia tych kwot od wymienionych osób. Niekiedy zaś, w przypadku ustalenia w postępowaniu przedsądowym, że sprawcy nie posiadają żadnego majątku, sami są osobami bezdomnymi, osadzonymi w zakładach karnych i pozbawieni możliwości zarobkowania wystarczyłoby do przyjęcia, że postępowanie sądowe a następnie egzekucyjne nie przyniosłoby pożądanych rezultatów. W niniejszej sprawie, co wskazano wyżej, strona wnioskująca oparła swoje wnioski odnośnie sytuacji majątkowej sprawców czynów zabronionych na informacjach zaszłych, nie potwierdzonych co do aktualności. Samo wezwanie do zapłaty, które pozostało bez odpowiedzi nie może stanowić o tym, że nie uda się od sprawców uzyskać zaspokojenia żądań finansowych. Ustawa nie wskazuje na dobrowolną zapłatę przez sprawców, ale możliwość pokrycia tych kwot od sprawców. Sam brak odpowiedzi na wezwanie do zapłaty, a nawet wyraźna odmowa zapłaty nie wskazuje zatem, że w wymieniony sposób nie można uzyskać zaspokojenia tych wydatków i utraconych zarobków od sprawców czynów zabronionych.

W zakresie wadliwego ustalenia przez Sąd Rejonowy, że wnioskodawczyni podjęła wystarczające kroki celem uzyskania zapłaty od ubezpieczyciela, zarzut okazał się również niezasadny.

Niespornym było to, że wnioskodawczyni zawarła umowę ubezpieczenia, zaś z treści tej umowy wynikało, że ubezpieczyciel wypłaci na jej rzecz określone środki, jeśli uszczerbek na jej zdrowiu wyniesie przynajmniej 50 procent. W postępowaniu przedsądowym ubezpieczyciel ustalił ten uszczerbek na 35 procent. Przekonujące dla Sadu Rejonowego, w świetle treści uzasadnienia postanowienia z dnia 4 kwietnia 2014 roku byłby ustalenie prawomocnym wyrokiem, że w istocie nie spełniono przesłanek do otrzymania kwoty odszkodowania od ubezpieczyciela. Niewątpliwie stanowiłoby to dowód na okoliczność tego, że wnioskodawczyni nie mogła uzyskać zaspokojenia swojego żądania od ubezpieczyciela. Dodać należy, że ustalenie dokonane przez ubezpieczyciela oparto na dowodzie prywatnym, opinii korzystnej dla ubezpieczyciela uzasadniającej jego odmowę wypłaty sumy ubezpieczenia. Nie przedstawiono innego dowodu na okoliczność wysokości uszczerbku na zdrowiu wnioskodawczyni. Zdaniem Sądu Okręgowego mogłaby ona również przez Sądem Rejonowym przeprowadzić dowód z opinii biegłego na okoliczność zasadności bądź niezasadności ustaleń dokonanych przez ubezpieczyciela w postępowaniu likwidacyjnym.

Kierując się zasadami doświadczenia życiowego wskazać należ przecież, że ubezpieczyciel niekiedy kwestionuje swoją odpowiedzialność za szkodę, tudzież jej wysokość, zaś postępowanie sądowe skutkuje odmiennymi ustaleniami.

Ostatni z zarzutów dotyczy wadliwej interpretacji terminu „inne źródło dochodu”. Jasnym jest to, iż niniejsze stanowi swoistą klauzulę generalną. W komentarzu do art. 5 cytowanej ustawy (E. B., L. M., Lex (...) Wersja Elektroniczna) wskazuje się, że istnieje potrzeba rozważenia, co oznacza pojęcie „inne źródło lub tytuł”. W pierwszej kolejności należy zastanowić się, czy ustawodawca miał na myśli to, aby ofiara przestępstwa przed wystąpieniem z wnioskiem o kompensatę państwową szukała wszędzie, także poza granicami kraju, możliwości uzyskania rekompensaty za szkody poniesione w wyniku przestępstwa. Wydaje się, że byłoby to nadmiernym wymaganiem pod adresem ofiar. Trzeba uznać, że chodzi o źródła i tytuły powszechnie znane i dostępne. Trudno wymienić te źródła, ale z całą pewnością trzeba z dużą rozwagą oceniać, czy jakakolwiek pomoc uzyskana przez ofiarę ma wpływ zarówno na sam byt prawa do kompensaty, jak i jej wysokość. Chodzi w szczególności o pomoc uzyskaną od rodziny, przyjaciół lub znajomych, bądź też skorzystanie z pożyczki bankowej, albo też podlegającego zwrotowi zasiłku celowego ze środków pomocy społecznej, co nie powinno mieć żadnego znaczenia dla uzyskania kompensaty i jej wysokości.

O ile zdaniem Sądu Okręgowego w istocie wyżej dokonano zbyt szerokiej interpretacji przedmiotowej klauzuli generalnej nakazując ofierze czynu zabronionego na przykład zwrócić się o pożyczkę do banku, to wnioskodawczyni powinna wykazać, że nie mogła uzyskać takiej pomocy finansowej do najbliższych. Wnioskodawczyni na rozprawie (karta 237) wyraźnie zeznała, że nie próbowała uzyskać odszkodowania od kościoła. Nie skazała jednocześnie, że odszkodowanie od kościoła, plebanii, brata księdza byłoby niemożliwe, tym bardziej, że do popełnienia czynu zabronionego doszło właśnie na plebanii. Brak jest podstaw do przyjęcia z góry, że brat wnioskodawczyni albo odmówiłby pomocy, albo nie posiadał on żadnych środków aby tej pomocy udzielić. W tym zakresie brak było poza twierdzeniami, żadnych dowodów, które podlegałyby ocenie przez Sąd Rejonowy. Stąd ten zarzut również uznać należy za chybiony.

Mając na uwadze powyższe, apelację wnioskodawczyni uznać należało za niezasadną, wobec czego orzeczono jak w sentencji postanowienia.