Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Karina Marczak (spr.)

Sędziowie: SO Małgorzata Grzesik

SO Tomasz Szaj

Protokolant sek. sąd. Ziemowit Augustyniak

po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2015 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z wniosku B. C.

z udziałem Z. C. (1)

o podział majątku

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt I Ns 827/10

p o s t a n a w i a:

1.  w punkcie I. podpunkcie 2 sprostować niedokładność pisarską tylko o tyle, że w miejsce wyrazów „prawo własności działki” wpisać „udział w 1/2 w prawie własności działki”,

2.  oddalić apelację,

3.  ustalić, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie,

4.  przyznać adwokatowi K. K. od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim wynagrodzenie w kwocie 2.214 (dwa tysiące dwieście czternaście) złotych, w tym podatek od towarów i usług, tytułem pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu w postępowaniu przed Sądem II instancji.

Sygn. akt II Ca 541/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 12 grudnia 2013r. w sprawie I Ns 827/10 Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim ustalił, że: w skład majątku wspólnego B. C. i Z. C. (1) wchodzi : prawo wieczystego użytkowania nieruchomości gruntowej, działka nr (...) o powierzchni 0,0630 ha, wraz z prawem własności posadowionego na niej budynku położonego w P. przy ul. (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) - wartości 286.000 zł; prawo własności działki gruntu nr (...) o powierzchni 0,0595ha ,położonej w P., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) - o wartości 18.000 zł pkt I podpunkt 1 i 2. Oddalił wniosek B. C. o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym (pkt II); ustalił, iż wnioskodawczyni B. C. dokonała nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 31.054 zł (pkt III); znósł współwłasność majątku wspólnego szczegółowo opisanego w punkcie I i podzielił go w ten sposób, że nieruchomość opisana w pkt I podpunkt 1 oraz udział w nieruchomości opisanej w pkt I podpunkt 2 przypadają na wyłączną własność wnioskodawczyni B. C. (pkt IV). Zasądził od wnioskodawczyni B. C. na rzecz uczestnika postępowania Z. C. (1) tytułem spłaty jego udziału w majątku wspólnym, kwotę 120.000 zł płatną w ratach po 2.000 zł do ostatniego dnia każdego miesiąca, poczynając od miesiąca po uprawomocnieniu się orzeczenia, a w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat zasądza odsetki ustawowe (pkt V). Ustanowił na rzecz uczestnika Z. C. (1) tytułem zabezpieczenia należnej mu spłaty hipotekę przymusową na nieruchomości opisanej w pkt I pkt 1 w kwocie 120.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności którejkolwiek z rat (pkt VI). Przyznał ze Skarbu Państwa pełnomocnikowi z urzędu wnioskodawczyni - adw. K. K. wynagrodzenie w kwocie 4.423 zł. za pomoc prawną udzieloną z urzędu (pkt VII). Kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa (pkt VIII). Zniósł między stronami koszty postępowania w pozostałym zakresie (pkt VIII).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

W dniu 29 kwietnia 1978r. Z. C. (1) i B. C. zawarli związek małżeński przed Kierownikiem (...) Staniu Cywilnego w P..

Przed zawarciem małżeństwa ani w jego trakcie uczestnicy nie zawierali małżeńskich umów majątkowych.

Po zawarciu związku małżeńskiego wnioskodawczyni pracowała w Wojewódzkim Oddziale Weterynarii w P. w księgowości, natomiast uczestnik postępowania pracował w mleczarni jako elektromonter.

W trakcie trwania związku małżeńskiego z pomocą rodziców uczestnika postępowania i wnioskodawczyni oraz ze środków pochodzących z kredytu małżonkowie B. C. i Z. C. (1) nabyli prawo wieczystego użytkowania nieruchomości gruntowej, działka nr (...) o powierzchni 0,0630 ha, wraz z prawem własności posadowionego na niej budynku położonego w P. przy ul. (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) – o aktualnej wartości 286.000 zł. Przy budowie przedmiotowego budynku pomagał ojciec uczestnika postępowania, który był murarzem.

W latach 1986-1996 r. małżonkowie B. i Z. C. (2) pracowali w mleczarni.

W 1998 r. B. C. i Z. C. (1) nabyli prawo własności działki gruntu nr (...), położoną w P. - o aktualnej wartości 36.000 zł.

Uczestnik postępowania Z. C. (1) zaciągnął zobowiązania finansowe. Wnioskodawczyni chcąc uniknąć odpowiedzialności z tytułu powstałych długów zdecydowała się na separację z uczestnikiem postępowania.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 1 lipca 2004 r. sygn. XRC 2563/03 została orzeczona separacja małżeństwa Z. C. (1) i B. C. z winy Z. C. (1). Na czas wspólnego zamieszkiwania stron został ustalony sposób korzystania z domu przy ul. (...) w P. w ten sposób, ze na wyłączne użytkowanie B. C. zostały przyznane trzy pokoje na piętrze budynku, a na wyłączne korzystanie Z. C. (1) pokój z kuchnią na parterze posesji oraz garaż, na wspólne korzystanie stron przyznano łazienkę na górze, wc na dole, piwnicę, strych, klatkę schodową i korytarz. Z. C. (1) zamieszkiwał w domu przy ul. (...) w P. do 2009 r.

Po orzeczeniu separacji wnioskodawczyni B. C. poczyniła nakłady na nieruchomość zabudowaną budynkiem położonym w P. przy ul. (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) w wartości 19.000 zł.

Do 2007 roku uczestnik postępowania i wnioskodawczyni prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Od 2007 r. do 2009 r., tj. do definitywnego opuszczenia przez uczestnika postępowania domu przy ul. (...) w P., wnioskodawczyni B. C. poniosła koszty utrzymania domu w wysokości 9000 zł.

W 2010 r. Z. C. (1) zbył udział w wysokości 1/2 w prawie własności działki gruntu nr (...) o powierzchni 0,0595ha, położonej w P., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) za kwotę 5000 zł. Otrzymane z transakcji sprzedaży nieruchomości pieniądze uczestnik postępowania zatrzymał dla siebie.

W 2012 roku w związku z nieuregulowaniem zadłużenia przez Z. C. (1) na wniosek wierzyciela Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. komornik sądowy wszczął egzekucję z ułamkowej części nieruchomości w postaci 1/2 niewydzielonej części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,0630 ha położonej w P. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...).

B. C. chcąc zapobiec licytacji powyższej nieruchomości spłaciła zadłużenie Z. C. (1) na rzecz wierzyciela Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. w wysokości 7.554 zł.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 2 lipca 2012 r. został orzeczony rozwód B. C. i Z. C. (1).

Aktualnie Z. C. (1) jest bezrobotny bez prawa zasiłku dla bezrobotnych. Natomiast B. C. pracuje dorywczo na terenie Niemiec.

W świetle powyższych okoliczności Sąd uznał, że wniosek oparty o treść przepisów art. 210 k.c. w związku z art. 1035 k.c. w związku art. 46 k.r.o. co do zasady zasługiwał na uwzględnienie.

Sąd wskazał, że uczestnicy finalnie wypracowali zgodne stanowisko co do składu i wartości majątku wspólnego wnosząc o ustalenie, że w skład ich majątku wspólnego wchodzi:

1. prawo wieczystego użytkowania nieruchomości gruntowej, działka nr (...) o powierzchni 0,0630 ha, wraz z prawem własności posadowionego na niej budynku położonego w P. przy ul. (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) - wartości 286.000 zł;

2. prawo własności działki gruntu nr (...) o powierzchni 0,0595ha ,położonej w P., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) - o wartości 18.000 zł.

Ostatecznie uczestnicy byli również zasadniczo zgodni co do sposobu podziału składników majątku wspólnego wnosząc o przyznanie ich na własność wnioskodawczyni z obowiązkiem spłaty udziału uczestnika.

Za nieuzasadnione i nie znajdujące oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym Sąd uznał żądanie B. C. co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Zdaniem Sądu wnioskodawczyni nie wykazała, jakoby w analizowanym stanie faktycznym wystąpiły ważne powody, o których mowa art. 43 § 2 k.r.o., przemawiające za ustaleniem nierównych udziałów. Według Sądu poza samymi gołosłownym twierdzeniami wnioskodawczyni nie naprowadziła żadnych dowodów na okoliczność swojego 75% udziału w powstaniu majątku wspólnego ograniczając się do podania, że pieniądze na zakup działki pod budowę domu przy ul. (...), w tym na jego wykończenie, remont dachu oraz na zakup nieruchomości rolnej niezabudowanej, którą to małżonkowie C. nabyli w 1998 r. pieniądze pochodziły z darowizny jej rodziców. Przy tym wnioskodawczyni podnosiła, iż jej rodzice od początku małżeństwa wspierali ją finansowo. Tym twierdzeniom uczestnik postępowania konsekwentnie zaprzeczał i jednocześnie wskazywał, iż pieniądze na zakup działki pochodziły ze wspólnych dochodów wnioskodawczyni i uczestnika postępowania, a nadto z zaciągniętego kredytu, natomiast w budowie domu uczestniczył jego ojciec, który był murarzem, natomiast działkę niezabudowaną rolną w 1998 r. wnioskodawczyni zakupiła podczas przetargu i on nie wie skąd miała na jej zakup pieniądze. Wprawdzie uczestniczka postępowania przedłożyła na poparcie swoich twierdzeń sporządzony przez siebie zeszyt budżetu rodzinnego rodziny C., który nie ma żadnego waloru dowodowego, iż jako dokument sporządzony przez samą wnioskodawczynię w ocenie Sadu zgodnie z zasadą doświadczenia życiowego mogła w nim ona napisać co tylko uważała za słuszne, po drugie nie przedstawiła umów darowizny, z których by wynikało, iż środki pochodzące na zakup przedmiotowych nieruchomości pochodziły w przeważającej mierze od jej rodziców. Sąd uznał, iż naturalnym jest, iż rodzice w zależności od swoich możliwości czy to fizycznych, zdrowotnych i finansowych pomagają swoim dzieciom. Tym samym Sąd dokonując oceny twierdzeń uczestników postępowania w tym zakresie uznał, że w relacjach pomiędzy członkami najbliższej rodziny (jak w rozpoznawanej sprawie) zwyczajowo przyjęte jest dokonywanie przesunięć majątkowych pod tytułem darnym mającym charakter wsparcia swoich dzieci i ich rodzin. Zważywszy, iż wnioskodawczyni na powyższą okoliczność poza własnymi twierdzeniami nie naprowadziła żadnych dowodów Sąd właśnie w powyższy sposób dokonał oceny udzielonej przez rodziców wnioskodawczyni pomocy finansowej.

Analizując zasadność żądań uczestników co do rozliczenia nakładów poczynionych przez nich z majątku odrębnego na majątek wspólny przypomnieć należy, iż B. C. domagała się ustalenia, że dokonała takich nakładów w kwocie 35.554 złotych w ten sposób, że poczyniła nakłady które wykazał biegły tj. 19.000 zł, a nadto poniosła nakłady w kwocie 9.000 zł na które z tytułu utrzymania domu podczas wspólnego zamieszkiwania z mężem przez ostatnie 2 lata, tj. do jego wyprowadzki w 2009 r. Nadto domagała się rozliczenia nakładów z tytułu spłaty dług męża na kwotę 7.500 zł, zrobiła to, aby zapobiec licytacji nieruchomości. Spłaty tej dokonała po uzgodnieniach z wierzycielem, wierzyciel zgodził się na spłatę w dwóch ratach. Najpierw wpłaciła 3.000 zł, potem 4.554 zł.

Za uzasadnione Sąd uznał żądanie wnioskodawczyni co do potraktowania jako jej nakład z majątku osobistego na majątek wspólny kwoty 31.054 złotych, na którą to składały się wpłacone przez nią w dwóch ratach kwoty 3000 zł i 4554 zł z tytułu spłaty zobowiązania uczestnika postępowania wynikającego z umowy kredytu zaciągniętego w Banku (...) Spółce Akcyjnej w W.. Na dowód tego wnioskodawczyni przedłożyła potwierdzenia przelewu, a jej wpłata uzasadniona była tym, iż miała na celu zapobiec licytacji części nieruchomości w postaci 1/2 niewydzielonej części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,0630 ha położonej w P. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...). Za uzasadnione i niekwestionowane Sąd uznał również, iż wnioskodawczyni uczyniła po orzeczeniu separacji nakłady na nieruchomość zabudowaną budynkiem położonym w P. przy ul. (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) w wartości 19.000 zł, którą to kwotę ustalił biegły, a uczestnik postępowania w tym zakresie nie wniósł zarzutów do opinii. Natomiast jedynie za uzasadnione w połowie Sąd uznał, iż wnioskodawczyni poczyniła nakłady na utrzymanie domu w wysokości 9000 zł. Biorąc pod uwagę fakt, iż na mocy wyroku Sadu Okręgowego w Szczecinie z 1 lipca 2004 r. orzekającego separację małżeństwa wnioskodawczyni i uczestnika postępowania, prawo do zamieszkiwania w domu przy ul. (...) przysługiwało zarówno B. C., jak i Z. C. (1). W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik byli zobowiązani partycypować po równo w kosztach utrzymania przedmiotowego domu. Stad skoro wnioskodawczyni poniosła koszty utrzymania w kwocie 9000 zł, a przy tym była zobowiązana do uczestniczenia w kosztach utrzymania powyższej nieruchomości należy jej się zwrot ½ poniesionych nakładów z tytułu kosztów utrzymania domu, a zatem zwrot 4500 zł.

Dokonując podziału składników majątku wspólnego Sąd wziął pod uwagę zgodną wolę uczestników oraz przepisy art. 211 k.c. i art. 212 k.c., które na mocy przepisu art. 42 k.r.o. znajdują odpowiednie zastosowanie do podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Stosownie do pierwszego z nich każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Zgodnie zaś z drugim z nich rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Mając na uwadze powyższe, w punkcie IV postanowienia, Sąd dokonał podziału majątku wspólnego uczestników i na wyłączną własność wnioskodawczyni Sąd przyznał: prawo wieczystego użytkowania nieruchomości gruntowej, działka nr (...) o powierzchni 0,0630 ha, wraz z prawem własności posadowionego na niej budynku położonego w P. przy ul. (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) - wartości 286.000 zł; oraz udziału w prawie własności działki gruntu nr (...) o powierzchni 0,0595ha, położonej w P., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) o wartości 18.000 zł.

O wysokości kwoty należnej uczestnikowi tytułem spłaty jego udziału w majątku wspólnym postanowiono w punkcie VII. orzeczenia mając na względzie zgodne stanowisko uczestnika postępowania i wnioskodawczyni co do wysokości należnej spłaty. Skoro uczestnik postępowania i wnioskodawczyni byli zgodni, co do tego, iż wnioskodawczyni winna dokonać spłaty uczestnika w wysokości 120.000 zł której termin płatności rozłożono na raty płatne po 2000 zł do ostatniego dnia każdego miesiąca, poczynając od miesiąca po uprawomocnieniu się orzeczenia, a w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat zasądza odsetki ustawowe. Podkreślić należało, że w rozpoznawanej sprawie zaistniały zdaniem sądu wskazane w art. 320 k.p.c. szczególne okoliczności, uzasadniające rozłożenie zasądzonego w punkcie V wyroku świadczenia na raty. Dokonując takiej oceny Sąd miał na względzie, że wnioskodawczyni nie posiada majątku, z którego w aktualnym stanie rzeczy mogłaby jednorazowo uczynić zadość żądaniu zapłaty świadczenia, stwierdzonego wydanym w sprawie postanowieniu. Nie bez znaczenia dla przyjętej oceny pozostawało i to, że wnioskodawczyni pracuje na terenie Niemiec, a zatem ma dochód. Jednakże po uiszczeniu wszystkich niezbędnych wydatków związanych z utrzymaniem mieszkania i siebie nie jest w stanie wygospodarować środków pieniężnych na uregulowanie jednorazowo zasądzonej od niej należności. W tym stanie rzeczy zaistniały ustawowe przesłanki do rozłożenia objętego postanowieniem świadczenia na raty z uwzględnieniem sytuacji wnioskodawczyni i bez naruszenia interesu ekonomicznego uczestnika postępowania do uzyskania spłaty w rozsądnym terminie. Wobec powyższego Sąd orzekł jak w punkcie V wyroku.

Przy czym biorąc pod uwagę, iż termin spłaty uczestnika rozłożono na raty stąd, aby zapewnić uczestnikowi postępowania realną możliwość uzyskania spłaty i stosownego jej zabezpieczenia postanowiono jak w punkcie VI orzeczenia.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie VII-IX postanowienia zgodnie z przepisem art. 520 k.p.c. z tym, że wynagrodzenie pełnomocnika przyznane wnioskodawczyni z urzędu ustalono na podstawie przepisu § 8 pkt 6 w zw. z § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 rok, Nr 163, poz. 1348 ze zm.). Zgodnie z powołanymi uregulowaniami wynagrodzenie pełnomocnika określone na 3600 zł zostało powiększone o obowiązującą stawkę podatku od towarów i usług.

Mając na uwadze sytuację materialną zarówno wnioskodawczyni jak uczestnika postępowania Sąd odstąpił od obciążania ich kosztami sądowymi uznając, że koszty te byłyby dla nich nadmiernym obciążeniem finansowym, o czym orzekł w punkcie VIII postanowienia na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 520 §1 k.p.c. Mając na uwadze, iż wnioski uczestników postępowania zostały w równym stopniu uwzględnione, Sąd na zasadzie art. 520§ 1 k.p.c. zniósł między stronami koszty postępowania w pozostałym zakresie, o czym orzekła w punkcie IX postanowienia.

Apelację od orzeczenia złożyła wnioskodawczyni zaskarżając je w części tj. w pkt II, V i VI. W zaskarżonej części zarzuciła temu postanowieniu:

a) w pkt. II — naruszenie prawa procesowego mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. i art. 299 k.p.c., wyrażające się sprzecznością ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego materiału dowodowego, polegającą na błędnym ustaleniu, iż wnioskodawczym nie posiada postulowanego przez nią 75,00 % udziału w majątku wspólnym, do którego doszło na skutek braku uwzględnienia przez Sąd treści dowodu z przesłuchania wnioskodawczyni, który to dowód nie stanowi jedynie jej twierdzeń, a jest pełnoprawnym dowodem w sprawie, który należy ocenić zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów.

c) w pkt. V i VI — naruszenie prawa materialnego, tj. art. 212 § 3 k.c. przez jego niezastosowanie, wyrażające się ustaleniem, iż wnioskodawczym ma obowiązek spłaty uczestnika postępowania w okresie 5 lat, podczas gdy z treści materiału dowodowego wynika, że okres ten powinien sięgać 10 lat, zwłaszcza jeśli się zważy sytuację majątkową wnioskodawczym oraz fakt, że uczestnik postępowania posiada dom po rodzicach w M., a poza tym w art. 212 § 3 k.c. nie ma mowy o szczególnie uzasadnionych wypadkach, na które powołał się Sąd stosując błędnie art. 320 k.p.c.,

Zdaniem wnioskodawczyni Sąd I instancji bezzasadnie pominął:

a)  pominął treść dowodu z przesłuchania wnioskodawczym, podczas gdy jest to pełnoprawny dowód w sprawie, skutkiem czego ustalenia Sądu są niepełne,

b)  aktualną sytuację majątkową wnioskodawczyni, przez co spłaty ją obciążające są za wysokie i są płatne przez za krótki okres,

c)  treść art. 212 § 3 k.c., który nie uzależnia rozłożenia na raty spłaty na 10 lat od szczególnych okoliczności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Zgodnie z art. 378 k.p.c. Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji i jest on związany jej podstawami i wnioskami.

Jak wynika ze stanowiska wnioskodawczyni orzeczenie Sądu I instancji zostało przez nią zaskarżone jedynie częściowo tj., w punktach II, V i VI. Apelacja opiera się na zarzucie sprzeczności ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego materiału dowodowego w zakresie wniosku B. C. o ustalenie nierównych udziałów jej i uczestnika w majątku wspólnym i w konsekwencji błędnego rozstrzygnięcia w przedmiocie wysokości dopłaty dla wyrównania udziałów majątku wspólnym. Nadto na zarzucie błędnej oceny, że wnioskodawczyni jest stanie spłacić uczestnika w terminie 5 lat, zamiast w terminie 10 lat oraz (co wynika z doprecyzowania stanowiska na rozprawie apelacyjnej w dniu 10 marca 2015r.), że rozstrzygnięcie w zakresie pkt VI (w przedmiocie obciążenia hipoteką) powinno być dostosowane w zakresie wysokości ustanowionego zabezpieczenia do spłaty wynikającej z ustalenia nierównych udziałów.

W związku z takim stanowiskiem należało uznać, że wnioskodawczyni nie skarżyła także punktu I podpunkt 1 i 2 oraz punktu IV rozstrzygającego m.in. o tym, że przypadnie jej na wyłączną własność udział w nieruchomości – działce gruntu nr (...) o powierzchni 0,0595 ha, położonej w P., objętej księgą wieczystą nr (...), prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim w VI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych w P.. Wnioskodawczyni, w ramach zarzutów apelacyjnych nie podnosiła, że Sąd I instancji nie rozstrzygał w kwestii bezskuteczności umowy zbycia udziału do ½ w tej nieruchomości przez uczestnika. W związku z powyższym, mając na uwadze, iż Sąd I instancji w pkt IV w zw. z pkt I podpunkt 2 (niezaskarżonych), przyznał wnioskodawczyni udział w nieruchomości opisanej w pkt I podpunkt 2, Sąd Okręgowy wobec wynikającej w tym względzie niedokładności pisarskiej sprostował pkt I podpunkt 2 tylko o tyle, że w miejsce wyrazów „prawo własności działki” wpisał „udział w ½ w prawie własności działki”.

Przechodząc do kwestii związanych z zarzutami apelacji w pierwszej kolejności należy wskazać, że przepis art. 43 § 1 k.r.o. przyjmuje domniemanie równych udziałów obojga małżonków w majątku wspólnym. Zasada ta może być podważona na skutek zgłoszenia m.in. przez każdego z małżonków żądania ustalenia nierównych udziałów. P rzesłanki uwzględnienia takiego wniosku, które muszą być spełnione kumulatywnie, to: dysproporcja w zakresie stopnia przyczynienia się przez małżonków do powstania majątku wspólnego oraz istnienie ważnych powodów (art. 43 § 2 k.r.o.). Ciężar udowodnienia obu tych przesłanek spoczywał w rozpoznawanej sprawie, zgodnie z ogólną regułą ciężaru dowodu, normowaną w art. 6 k.c., na wnioskodawczyni, która domagała się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, a zatem z tych okoliczności wywodziła korzystne dla siebie skutki prawne.

W apelacji wnioskodawczyni zarzuciła, iż Sąd I instancji nie uwzględnił przy rozstrzyganiu w przedmiocie wniosku o ustalenie nierównych udziałów dowodu z przesłuchania wnioskodawczyni, który w ocenie skarżącej stanowi pełnoprawny dowód w sprawie.

Przepis art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Skuteczne postawienie powyższego zarzutu nie może sprowadzać się jedynie do ogólnikowego zakwestionowania dokonanej przez Sąd I Instancji oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przez pryzmat dyrektywy swobodnej oceny dowodów z art. 233 § 1 k.p.c., bez wskazania konkretnych błędnie ocenionych dowodów i konkretnych wadliwych ustaleń faktycznych. Nie wystarczająca bowiem dla uwzględnienia zarzutu przekroczenia swobody w ocenie dowodów jest jedynie polemika z oceną dokonaną przez Sąd I Instancji, sprowadzającą się w istocie rzeczy do przedstawienia subiektywnego przekonania o wartości procesowej poszczególnych dowodów.

Skarżącą nie wskazuje, które dowody – z zeznań świadków, czy też dokumentów zostały przez Sąd I instancji błędnie ocenione oraz na czym wadliwa ocena ma polegać. Apelująca zarzuca wyłącznie, iż Sąd nie oparł się przy rozstrzyganiu kwestii nierównych udziałów na jej zeznaniach, które w ocenie skarżącej stanowiły pełnowartościowy dowód w sprawie. Odnosząc się do tego zarzutu w pierwszej kolejności wskazać należy, że z treści art. 299 k.p.c. wynika, że dowód z przesłuchania stron ma charakter uzupełniający, gdyż przeprowadza się go, jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Według regulacji zawartej w tym przepisie dowód z przesłuchania stron ma charakter posiłkowy, pomocniczy (subsydiarny), a jego przeprowadzenie nie może służyć sprawdzeniu wyników dotychczasowego postępowania dowodowego ani przesądzać wyników tego postępowania. Mając na uwadze, że skuteczny dowód na okoliczność nierównych udziałów na obowiązek przeprowadzić małżonek wywodzący z faktu tego skutki prawne (art. 6 k.c.) uznać należy, że jego zeznania w tej kwestii mają tylko charakter posiłkowy.

W realiach sprawy, w uwzględnieniu wszystkich jej okoliczności, można by przyjąć zaistnienie owych ważnych powodów, które mogą wypływać z negatywnej oceny w sferze moralnej postępowania jednego z małżonków. W tym kontekście nie może zasługiwać na aprobatę taka postawa uczestnika, który opuścił rodzinę i doprowadził do rozwodu orzeczonego z jego winy. Powyższa okoliczność mogłaby uzasadniać ustalenie nierównych udziałów, o ile zaszłaby jednocześnie druga opisana wyżej konieczna przesłanka.

Dysproporcja w stopniu przyczynienia się do powstania majątku wspólnego może przybrać dwojaką postać bądź braku przez jednego z małżonków właściwych starań o pomnażanie tego majątku, bądź też postępowania skutkującego jego trwonieniem.

Z zeznań wnioskodawczyni wynika, że dom w P. przy ul. (...) został wybudowany po zawarciu związku małżeńskiego, przy czym otrzymała ona od swoich rodziców (w formie darowizny) środki pieniężne zarówno na nabycie działki jak i na zakup materiałów budowlanych, opłacenie środków transportu. Jednocześnie wnioskodawczyni zeznała, że budowa była również finansowana z kredytów zaciąganych przez strony, jak pożyczek udzielanych przez krewnych obu stron. Nadto przy pracach związanych ze wznoszeniem budynku (roboty murarskie) czynny udział brał mąż i teść wnioskodawczyni.

Nadto z zeznań wnioskodawczyni wynika, że okresie, kiedy strony nabywały wartościowe składniki swojego majątku (nieruchomości) zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik pracowali zawodowo, a ich dochody kształtowały na porównywalnym poziomie i nie pozostawały w stosunku do siebie w znacznej dysproporcji. Uczestnik nawet po orzeczeniu przez sąd separacji mimo zaciągania długów inwestował w utrzymanie nieruchomości np. kupił plastikowe okna.

Z zaoferowanych przez wnioskodawczynię dowodów nie wynika, od kiedy i przez jaki okres czasu uczestnik nadużywał alkoholu, a w związku z tym czy w całości, czy w znacznej części trwonił uzyskane środki majątkowe i tym samym nie przyczyniał się do powstania majątku. Z zaoferowanego przez nią dowodu z dokumentów (zaświadczenia nr (...) z 21 marca 2011 Urzędu Miejskiego w P. k. 45) wynika, że wniosek o skierowanie uczestnika na obowiązkowe leczenie odwykowe został sporządzony 17 stycznia 2006r., a więc w czasie, gdy wartościowe składniki majątkowe zostały już nabyte przez strony. Nadto, co wskazano wyżej okoliczność powyższa, o ile mogłyby uznana za ważny powód dla ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, to jednak samodzielnie nie przesądza o zasadności wniosku w tym przedmiocie. Jak wskazano bowiem wyżej brak wystarczających dowodów na to, aby przez nadużywanie alkoholu uczestnik nie przyczynił się do powstania składników majątkowych podlegających podziałowi bądź trwonił majątek. Wydatki wnioskodawczyni związane ze spłatą przez nią zadłużenia uczestnika zostały również jej zrekompensowane przez zasądzenie odpowiedniej kwoty przez Sąd I instancji.

Zdaniem Sądu Okręgowego także ewentualne darowizny dokonane wyłącznie według twierdzeń wnioskodawczyni na jej rzecz przez rodziców nie mogą stanowić podstawy do przyjęcia nierównych udziałów. Ewentualne darowizny w przypadku udowodnienia faktu ich dokonania wyłącznie na rzecz wnioskodawczyni oraz udowodnienia ich wysokości mogłyby być rozliczane w ramach żądania rozliczenia nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, a takie żądanie nie zostało w sprawie zgłoszone. Wnioskodawczyni mogłaby ewentualnie wykazywać również, że określone składniki na zasadzie surogacji (w związku z dokonanymi darowiznami) stanowią jej majątek osobisty – żądanie takie również nie zostało zgłoszone.

Zarzut apelacji w przedmiocie błędnego zastosowania art. 320 k.p.c. jest zasadny. Podstawę do rozstrzygnięcia w przedmiocie spłat lub dopłat w sprawie działowej (w tym o podział majątku) jest przepis art. 212 § 3 k.c., zgodnie z jego dyspozycją, jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu.

Mimo wskazania nieprawidłowej podstawy prawnej orzeczenie Sądu I instancji zawarte w pkt V odpowiada prawu. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ustalenie terminu i sposobu uiszczania spłat powinno być dokonane przez Sąd z urzędu. Sąd powinien zbadać i rozważyć sytuację uczestników obciążonych spłatami i uprawnionych do spłat. Wymaga to wyjaśnienia sytuacji osobistej i majątkowej zobowiązanego oraz uczestnika, a ponadto ustalenia osiąganych przez uczestników dochodów i aktualnej sytuacji rynkowej.

Sąd Rejonowy poczynił wymagane w tym względnie ustalenia. Przed wszystkim zaś uwzględnił ostateczne stanowisko stron wyrażone na posiedzeniu poprzedzającym wydanie orzeczenia (k. 199v). Wynika z niego, że strony zgodnie ustaliły, iż tytułem spłaty udziałów w majątku wspólnym wnioskodawczyni zapłaci uczestnikowi 120.000 zł. Nadto sama wnioskodawczyni zaproponowała, że kwotę tę może uiścić „w terminie pięciu lat, choć wolałaby rozłożyć spłatę na 7 lat”. Z powyższego wynika, że wnioskodawczyni wyrażała gotowość i sama liczyła się z pięcioletnim terminem spłaty. W ocenie Sądu rozłożenie spłaty na dłuższy okres nie byłoby do pogodzenia z interesem uczestnika, który powinien otrzymać spłatę w rozsądnym terminie. Nadto należy zauważyć, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane w grudniu 2013r. Wnioskodawczyni na gromadzenie spłat uzyskała „dodatkowo” termin ponad roczny.

Faktu ustanowienia formy zabezpieczenia spłaty z art. 212 § 3 k.c. wnioskodawczyni nie kwestionowała, podnosząc jedynie (doprecyzowanie stanowiska na rozprawie apelacyjnej w dniu 10 marca 2015r.), że powinna być ona ustalona w wysokości uwzględniającej nierówne udziały. Mając na uwadze, że żądanie takie nie zostało uznane za zasadne, nie było podstaw do zmiany zaskarżonego orzeczenia w zakresie pkt VI.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zaś pełnomocnikowi z urzędu przyznano wynagrodzenie z udzielenie wnioskodawczyni pomocy prawnej w postępowaniu apelacyjnym w kwocie wskazanej w sentencji, zgodnie z §§ 13 ust 2 pkt 2 w zw. 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 rok, Nr 163, poz. 1348 ze zm.).