Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W I M I E N I U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J

Dnia 17 maja 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Anna Budzyńska (spr.)

Sędziowie: SO Krzysztof Górski

SR del. Rafał Lila

Protokolant: stażysta Patrycja Predko

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2013 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa(...) G. (P.) Ltd z siedzibą w J. w (...)

przeciwko A. Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 20 grudnia 2012 roku, sygnatura akt X GC 181/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.200 zł (jednego tysiąca dwustu złotych) tytułem kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Krzysztof Górski SSO Anna Budzyńska SSR (del.) Rafał Lila

UZASADNIENIE

Powód C.J. P. G. (P.) Ltd z siedzibą w J. w (...) wniósł o zasądzenie od pozwanej A. Z. kwoty 17.244,56 dolarów amerykańskich wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 3 kwietnia 2008 roku oraz o obciążenie pozwanej kosztami procesu. W uzasadnieniu powód wskazał, iż w ramach prowadzonej przez siebie działalności sprzedał pozwanej, prowadzącej działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej ze Z. K. (1) pod nazwą(...), 62 bloki granitu i w związku z tym w dniu 1 marca 2008 roku wystawił fakturę nr (...) na kwotę 62.106,66 USD. Towar został przetransportowany z Republiki Południowej Afryki drogą morską i w dniu 2 kwietnia 2008 roku dotarł do S.. W związku z powstałymi pomiędzy wspólnikami spółki cywilnej (...) rozbieżnościami i chęcią zakończenia współpracy w ramach prowadzonej spółki - powód, w następstwie uzgodnień z pozwaną oraz Z. K. (1) dokonał korekty faktury nr (...) w ten sposób, że 28 bloków zostało wyłączonych z tej faktury, a następnie objętych fakturami wystawionymi na indywidualną działalność gospodarczą Z. K. (1). W dniu 3 listopada powód i pozwana uzgodnili, że pozostałe bloki ujęte na fakturze nr (...) zostaną objęte nową fakturą o nr (...) wystawioną na indywidualną działalność gospodarczą pozwanej A. Z.. Faktura nr (...) została wystawiona w dniu 3 listopada 2010 r. na 25 bloków granitu o wartości 17.984,09 USD. Jednocześnie strony uzgodniły, że po zaliczeniu dokonanej w dniu 31 maja 2008 r. przez pozwaną wpłaty w kwocie 12.000 USD na poczet faktury nr (...), pozostała jej do zapłaty z tego tytułu kwota 775,68 USD. Powód wskazał, że w dniu 3 grudnia 2010 r. pozwana dokonała częściowej zapłaty na poczet nowej faktury nr (...) w kwocie 675,08 USD, natomiast w dniu 31 stycznia 2011 r. w kwocie 840,13 USD. W związku z powyższym do uregulowania na dzień wniesienia pozwu pozostała kwota 16.468,88 USD z tytułu faktury nr (...) oraz kwota 775,68 USD z tytułu faktury nr (...). Pozwana pomimo wielokrotnych upomnień wystosowywanych przez powoda nie uregulowała wystawionych faktur.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 17 marca 2011 roku Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie uwzględnił powództwo w całości.

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Pozwana przyznała, że do końca 2008 r. wspólnie ze Z. K. (1) prowadziła działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod nazwa Nero, jednak w ramach jej działalności nigdy nie zawierała z powodem żadnych umów. W szczególności pozwana zaprzeczyła temu, aby zawierała umowę kupna towaru wskazanego na fakturze nr (...) z dnia 1 marca 2008 r. Pozwana wskazała, że jej były wspólnik przebywał swego czasu turystycznie w Republice Południowej Afryki, jednak podczas tego pobytu nie mógł sam skutecznie zaciągać zobowiązań w imieniu spółki (...), bowiem zgodnie z umową spółki cywilnej - wspólników miały wiązać wyłącznie oświadczenia złożone osobom trzecim przez obu wspólników.

Pozwana wskazała ponadto, że powód nie przedłożył umowy sprzedaży (...) bloków granitu, a jedynie fakturę nr (...) z dnia 1 marca 2008 r., która jako dokument rozliczeniowy będący dokumentem prywatnym nie stanowi dowodu zawarcia umowy, a zatem powód nie wykazał istnienia zobowiązania po stronie pozwanej. Pozwana zaprzeczyła ponadto, aby dokonywała z powodem uzgodnień co do korekty faktury nr (...) w sposób wskazany w pozwie. Pozwana stwierdziła także, iż nieprawdą jest, że w dniu 3 listopada 2010 r. powód i pozwana uzgodnili, że pozostałe bloki z faktury nr (...) zostaną objęte fakturą nr (...) wystawioną na indywidualna działalność gospodarczą pozwanej. Pozwana zaprzeczyła również, aby w dniu 31 maja 2008 r. dokonała zapłaty na rzecz powoda kwoty 12.000 USD, a następnie uzgodniła z powodem zaliczenie tej kwoty na poczet faktury nr (...).

Pozwana przyznała, że wyraziła wolę zakupu 25 granitowych bloków od powoda, rzekomo zamówionych przez spółkę (...), znajdujących się w (...) porcie i zagrożonych przepadkiem na rzecz Skarbu Państwa, jednakże pod warunkiem, że będzie mogła je nabywać sukcesywnie do końca 2011 r., tj. w miarę swoich możliwości przerobowych. Zdaniem pozwanej wystawienie przez powoda faktury nr (...) na całość towaru w postaci 25 bloków było w tej sytuacji nieuzasadnione. Pozwana przyznała ponadto, że uiściła 24.701 zł należności celno-podatkowych dotyczących przedmiotowego towaru, aby nie uległ on przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.

Pismem z dnia 20 lipca powód cofnął pozew co do kwoty 1.869,09 USD z uwagi na wpłaty pozwanej dokonane na poczet faktury nr (...). Pozwana wyraziła zgodę na cofnięcie pozwu w tym zakresie.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, w sprawie o sygn. akt X GC 181/11, zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 775,68 USD wraz z odsetkami w wysokości 15,5 % liczonymi w stosunku rocznym od dnia 3 kwietnia 2008 r. do dnia zapłaty, oraz kwotę 7.776,59 USD wraz z odsetkami w wysokości 15,5 % liczonymi w stosunku rocznym od dnia 3 kwietnia 2008 r. do dnia zapłaty (pkt I wyroku), w pozostałym zakresie Sąd umorzył postępowanie (pkt II wyroku) oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.446,80 zł tytułem kosztów procesu (pkt III wyroku).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następującym stanie faktycznym:

Powód C.J. P. G. (P.) Ltd z siedzibą w J. w (...) jest spółką zagraniczną prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie handlu granitem. Pozwaną A. Z. łączyła ze Z. K. (1) umowa spółki cywilnej zawarta w dniu 1 lipca 1996 r., której celem było prowadzenie zakładu kamieniarskiego. Umowa przewidywała składanie wiążących oświadczeń wobec osób trzecich przez obydwu wspólników. Każdy wspólnik był zobowiązany prowadzić samodzielnie sprawy nie przekraczające zwykłych czynności spółki. Od 2001 r. spółkę cywilną pozwanej łączyła współpraca handlowa z powódką w zakresie sprzedaży kamienia. Osobą pośredniczącą w transakcjach handlowych ze strony powoda był V. C..

Około miesiąca lutego 2008 r. V. C. odbył wraz ze Z. K. (1) i innymi nabywcami podróż do zakładu powoda w Republice Południowej Afryki celem realizacji zamówienia na dostawę kamienia. W czasie tej podróży Z. K. (1) zamówił u powoda w imieniu spółki cywilnej (...) określoną ilość kamienia. Powód stosował bezgotówkowy sposób rozliczenia należności.

W ramach zamówienia powód wystawił na Zakład (...) spółka cywilna A. Z., Z. K. (1) fakturę sprzedaży nr (...) z dnia 1 marca 2008 r. obejmującą 62 szczegółowo opisane surowe bloki granitu z A. – R. (...). Wartość faktury opiewała na 62.106,66 dolarów amerykańskich płatnych gotówką na podstawie dokumentów. Załadunek towaru odbył się w dniu 28 lutego 2008 r., zaś wysyłka towaru nastąpiła drogą morską dnia 1 marca 2008 r. Przed przybyciem ładunku pozwana otrzymała drogą pocztową fakturę sprzedaży kamienia wraz z dokumentami przewozowymi. Spółka cywilna (...) została rozwiązana w listopadzie 2008 r., a pozwana i Z. K. (1) rozpoczęli prowadzenie oddzielnych przedsiębiorstw kamieniarskich. W związku z brakiem uregulowania należności za sprzedaż granitu pozwana i Z. K. (1) postanowili o podziale towaru na prowadzone przez siebie odrębne działalności gospodarcze, co zostało zakomunikowane pośrednikowi powódki V. C.. Powódka zaakceptowała podział towaru i należności z tego tytułu między pozwana i Z. K. (1).

W związku z notą kredytową nr (...) powód dokonał pomniejszenia towaru ujętego w fakturze nr (...) do 34 bloków granitowych, w wyniku czego łączna wartość do zapłaty z faktury wyniosła 30.759,77 USD.

Dnia 30 maja 2010 r. powód otrzymał zapłatę w wysokości 12.000 USD w ramach zapłaty za fakturę nr (...), z której do uregulowania pozostało 775,68 USD. W związku z zapłatą powód zweryfikował treść faktury nr (...).

W dniu 29 października 2010 r. pozwana dokonała uregulowania należność celno-podatkowych na rzecz (...) sp. z o.o. w wysokości 24.701 zł.

Tytułem sprzedaży na rzecz przedsiębiorstwa pozwanej P.H.U. (...) bloków granitowych powód wystawił fakturę nr (...) z dnia 3 listopada 2010 r. o wartości 17.984,09 USD. Faktura przewidywała płatność gotówką na podstawie dokumentów.

Pozwana dokonała spłaty części należności z faktury nr (...) w wysokości 708,83 USD w dniu 26 listopada 2010 r. za blok nr (...), a także 675,08 USD w dniu 3 grudnia 2010 r. i 840,13 USD w dniu 31 stycznia 2011 r. za blok nr (...).

W lutym 2011 r. pełnomocnik powoda skierował wobec pozwanej przedsądowe wezwanie do zapłaty obejmujące sumę 17.210,81 USD wraz z odsetkami wynikającymi z faktur nr (...) z 1 marca 2008 r. i nr (...) z dnia 3 listopada 2010 r. wyznaczając termin 7 dni.

Pismem z dnia 11 lutego 2011 r. pozwana zawiadomiła pełnomocnika powoda, że dnia 3 listopada 2010 r. przejęła bloki granitowe wraz z zobowiązaniem z faktury nr (...), za które wpłaciła należność podatkową i celną. Powód powołał się na uzgodnienie poczynione z przedstawicielem powoda dotyczące sukcesywnego odbioru bloków i spłaty zobowiązania.

Kolejne wpłaty pozwanej na poczet faktury nr (...) wyniosły 699,73 USD w dniu 17 lutego 2011 r. za blok (...), 1.049,93 USD w dniu 1 marca 2011 r. za blok (...), 683,48 USD w dniu 29 marca 2011 r. za blok nr (...), 844,35 USD w dniu 15 kwietnia 2011 r. za blok (...).

Dnia 7 października 2011 r. pozwana uregulowała przelewem na poczet faktury nr (...) kwotę 952,58 USD, zaś w dniu 11 lipca 2012 r. należność w wysokości 916,51 USD.

Dokonując oceny prawnej zgłoszonego roszczenia Sąd Rejonowy wskazał, iż roszczenie strony powodowej wynikało z umowy sprzedaży towarów w handlu międzynarodowym. Powód, będący spółką zagraniczną podlegającą prawu Republiki Południowej Afryki, występował jako sprzedawca domagający się od pozwanej, jako kupującego, zapłaty ceny za sprzedany towar. Spór dotyczył stron stosunku prawnego mających siedzibę i miejsce zamieszkania w państwach należących do różnych obszarów gospodarczych, dlatego Sąd Rejonowy ustalił prawo właściwe dla rozstrzygnięcia sporu na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. z 2011 r., Nr 80, poz. 432, t.j.), w myśl którego prawo właściwe dla zobowiązania umownego określa rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (Dz. Urz. UE L 177 z 4 lipca 2008 r., str. 6). Przepis art. 4 ust. 1 wskazanego wyżej rozporządzenia wskazuje, że w zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego w ramach umowy, umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwa, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu.

Sąd Rejonowy uznał, iż pomiędzy stronami nie istniało porozumienie dotyczące wyboru prawa właściwego. Nie zgromadzono także żadnego dokumentu, który by o tym świadczył. Z tej przyczyny Sąd Rejonowy przyjął, iż właściwe będzie prawo obowiązujące w R., gdyż w tym kraju sprzedawca miał miejsce stałego pobytu. Sąd Rejonowy stwierdził, że w R.obowiązuje system common law, oparty na prawie precedensowym tworzonym poprzez wyroki sądowe, które stanowią oficjalne źródło prawa powszechnie obowiązującego. Z ustaleń Sądu I instancji wynika, że na gruncie prawa obowiązującego w R. sprzedaż jest umową, przez którą jedna osoba – sprzedawca zobowiązuje się dostarczyć towar innej osobie – kupującemu, który zobowiązuje się zapłacić określoną cenę. Dla zawarcia skutecznej umowy sprzedaży konieczna jest intencja zaciągnięcia prawnie ważnego zobowiązania, określenie ceny i rzeczy będącej przedmiotem umowy sprzedaży, przy czym nie jest konieczne wykonanie przez strony swoich zobowiązań. W ocenie Sądu I instancji takie ukształtowanie stosunku prawnego nie narusza podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, a zatem mogły być podstawą rozstrzygnięcia sporu w niniejszej sprawie.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, Sąd Rejonowy uznał, że pozwana była stroną umowy sprzedaży zawartej z powodem zgodnie z fakturą nr (...) w ramach spółki cywilnej pozwanej i Z. K. (1). W ocenie Sądu I instancji nie ulegało wątpliwości, że złożenie zamówienia zostało dokonane wyłącznie przez Z. K. (1), jednak zeznania świadka V. C. świadczyły o tym, że działał on w imieniu spółki. Umocowanie tego wspólnika do składania zamówień tego typu dodatkowo potwierdził fakt, iż współpraca stron trwała od 2001 r., a objęta sporem umowa wpisuje się w szerszą współpracę i nie była odosobnionym przypadkiem. Sąd Rejonowy nie uznał za wiarygodne twierdzeń pozwanej, jakoby Z. K. (1) przebywał w (...) jedynie w celach turystycznych. Sąd Rejonowy podkreślił, że twierdzenia powoda co do okoliczności spornych między stronami znajdowały potwierdzenia w zeznaniach świadka V. C., które uznał za wiarygodne- nie był bowiem służbowo czy finansowo powiązany ze stronami sporu, nie był osobiście zainteresowany wynikiem sprawy, a jego spostrzeżenia były zgodne z zebranym materiałem procesowym. W ocenie Sądu Rejonowego zarówno uprzednie jak następcze zachowanie pozwanej świadczyło dostatecznie o jej woli zawarcia umowy sprzedaży z powodem, początkowo w ramach spółki cywilnej, a następnie na zasadzie odrębnej działalności gospodarczej.

Sąd Rejonowy stwierdził, iż całokształt okoliczności faktycznych ustalonych po stronie pozwanej, w tym zapoznanie się z fakturą, brak wyraźnego sprzeciwu co do transakcji, prowadzenie z pozwanym negocjacji w związku z podziałem działalności spółki cywilnej (...) na dwie odrębne działalności gospodarcze dotychczasowych wspólników, a także uregulowanie należności celno-podatkowych i częściowa spłata ceny za bloki granitowe, świadczyły przekonująco o istnieniu ważnej i skutecznej umowy sprzedaży między powodem a pozwaną.

Za niezasadny uznał Sąd I instancji zarzut pozwanej kwestionujący ważność umowy zawartej przez drugiego wspólnika ze względu na niedopełnienie łącznego sposobu prowadzenia spraw spółki wynikającego z umowy spółki. Sąd uznał, że postanowienia takie rodzą skutki pomiędzy stronami umowy spółki cywilnej, a w stosunku do innych podmiotów jedynie wtedy, gdy poinformowano je o treści umowy. Sąd Rejonowy oparł się także na brzmieniu art. 865 § 2 k.c., zgodnie z którym każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy pozostali wspólnicy złożą sprzeciw, to konieczna będzie uchwała wspólników. Sąd Rejonowy ustalił, że w niniejszej sprawie powodowi nie przedstawiono umowy spółki cywilnej. Ponadto, pomimo tego, że faktura dotarła do pozwanej jeszcze przed towarem, nie złożyła ona sprzeciwu od czynności podjętej przez drugiego wspólnika.

Sąd Rejonowy nie dał także wiary twierdzeniom pozwanej, jakoby powód wyraził zgodę na sukcesywne nabywanie przez nią towaru z faktury nr (...) oraz dokonywanie zapłaty za odbierane bloki granitowe. Zarówno na fakturze nr (...), jak i na fakturze nr (...), zawarta jest klauzula „cash against documents”, co oznacza, że zapłata ceny powinna nastąpić po dostarczeniu dokumentów księgowych. Sprzedaż sukcesywna byłaby ponadto sprzeczna z interesami strony powodowej, bowiem towar został już w całości wysłany i oddany do dyspozycji pozwanej.

Wysokość odsetek ustawowych Sąd Rejonowy ustalił na poziomie 15,5 % w oparciu o art. 1 (2) ustawy The Prescribed Rate of Interest Act, No 55 z 1975 roku oraz Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości RPA GNR 1814 opublikowanego w Gazecie Rządowej 15143 z dnia 1 października 1993 r. Termin płatności został oznaczony w fakturach niezmiennie według daty doręczenia dokumentów nabywcy, czyli od dnia 3 kwietnia 2008 r. do dnia zapłaty.

Uzasadniając rozstrzygnięcie o umorzeniu w części postępowania - Sąd Rejonowy wskazał, iż umorzył postępowanie w tej części, co do której powód cofnął pozew za zgodą pozwanej.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c., uznając iż obciążają one pozwaną w całości, jako stronę przegrywającą.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła strona pozwana, zaskarżając wyrok w całości i wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum do ponownego rozpatrzenia.

Strona pozwana podniosła zarzuty:

1.  naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia, a mianowicie art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, skutkujący sprzecznością istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego lub poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów skutkującą wyprowadzeniem z zebranego materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logiki i doświadczenia życiowego poprzez przyjęcie, że:

-.

-

strony łączyła umowa, której przedmiotem była sprzedaż towaru wskazanego w fakturze nr (...) z dnia 01.03.2008 r., po cenach wskazanych w fakturze nr (...) z dnia 01.03.2008 r., płatnych w terminie wskazanym w fakturze nr (...) z dnia 01.03.2008 r.;

-

w dniu 30 maja 2010 r. powód otrzymał zapłatę w wysokości 12.000 USD w ramach zapłaty za fakturę (...) z dnia 01.03.2008 r., w szczególności, że otrzymał tę zapłatę od pozwanej;

2.  naruszenia prawa materialnego, mianowicie obowiązującego w systemie prawnym Republiki Południowej Afryki odpowiednika przepisu art. 6 k.c. stanowiącego, iż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, poprzez jego nieuzasadnione niezastosowanie, względnie błędną wykładnię poprzez przyjęcie, że powód udowodnił fakt, iż łączyła go z pozwaną umowa, której przedmiotem była sprzedaż towaru wskazanego w fakturze nr (...) z dnia 01.03.2008 r., po cenach wskazanych w fakturze nr (...) z dnia 01.03.2008 r. płatnych w terminie wskazanym w fakturze nr (...) z dnia 01.03.2008 r. oraz że w dniu 30 maja 2010 r. powód otrzymał zapłatę w wysokości 12.000 USD w ramach zapłaty za fakturę nr (...) z dnia 01.03.2008 r., w szczególności, że otrzymał tę zapłatę od pozwanej.

Ponadto, pełnomocnik pozwanej podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda dochodzonego w niniejszym postępowaniu, powołując się na prawo R.. Podniesienie zarzutu przedawnienia roszczenia dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, pełnomocnik pozwanej uzasadnił tym, iż wcześniej nie miał wiedzy, że sprawa będzie rozpoznawana według przepisów prawa materialnego obowiązującego na terenie R..

Na podstawie art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c w zw. z art. 479 (14) § 2 k.p.c. pozwana wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie przez Sąd odwoławczy dowodów z dokumentów załączonych do apelacji w postaci: kserokopii wizy (...) z paszportu Z. K. (1) na okoliczność pobytu Z. K. (1) w (...) w listopadzie 2007 r, a nie w lutym 2008 roku – jak zeznał to świadek V. C., potwierdzenia przelewu z dnia 10.01.2008 na kwotę 2.097,68 zł na okoliczność, że V. C. współpracując z powodem był organizatorem wyjazdów polskich przedsiębiorców do (...), finansując te wyjazdy, z których czerpał korzyści w postaci prowizji, korespondencji pomiędzy pozwaną a Z. K. (1) i wiadomości e-mail z dnia 7.03.2008 pomiędzy pozwaną a V. C. na okoliczność daty doręczenia pozwanej faktury nr (...) z dnia 1 marca 2008 r., płatnej jeszcze przed przybyciem towaru do S..

Pełnomocnik powoda w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej okazała się nieuzasadniona.

Zaprezentowane przez skarżącą w apelacji zarzuty w żaden sposób nie podważają trafności ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd I instancji i wyprowadzonych na ich podstawie wniosków o zasadności roszczenia powoda. Sąd I instancji w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe i na jego podstawie poczynił adekwatne do treści materiału procesowego ustalenia faktyczne. Ustalenia te Sąd odwoławczy przyjmuje za własne, nie znajdując potrzeby ponownego ich przytaczania.

Korekty wymaga jedynie podstawa materialno – prawna powództwa wskazana przez Sąd I instancji. Sąd Rejonowy wprawdzie prawidłowo wskazał, że właściwe jest prawo obowiązujące w Republice Południowej Afryki, jednak błędnie wskazał podstawy prawne takiego ustalenia.

Sąd I instancji stwierdził, że podstawą ustalenia prawa właściwego w niniejszym sporze jest art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. z 2011 r., Nr 80, poz. 432, t.j.), w myśl którego prawo właściwe dla zobowiązania umownego określa rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (Dz. Urz. UE L 177 z 4 lipca 2008 r., str. 6). Wskazane rozporządzenie Parlamentu Europejskiego nie ma jednak zastosowania do niniejszej sprawy, gdyż zgodnie z treścią przepisu art. 28 stosuje się je do umów zawartych od dnia 17 grudnia 2009 r. Umowa pomiędzy stronami postępowania została zawarta natomiast bezspornie przed tą datą.

R.nie jest także sygnatariuszem Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów sporządzonej dnia 11 kwietnia 1980 r. w Wiedniu, której stroną jest Rzeczpospolita Polska. Z tego względu dla ustalenia prawa właściwego nie znajdą zastosowania normy wyrażone w tej umowie międzynarodowej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy ustalił, że określenie prawa właściwego powinno nastąpić na podstawie norm zawartych w ustawie z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe, która obowiązywała w chwili powstania zobowiązania. Zgodnie z art. 27 § 1 ust. 1 wskazanej ustawy, jeżeli strony nie mają siedziby albo miejsca zamieszkania w tym samym państwie i nie dokonały wyboru prawa, stosuje się do zobowiązań z umowy sprzedaży rzeczy ruchomych lub umowy dostawy – prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę albo miejsce zamieszkania sprzedawca lub dostawca. W oparciu o ten przepis właściwe w niniejszym postępowaniu jest prawo obowiązujące w Republice Południowej Afryki jako państwie, w którym znajduje się siedziba powoda będącego sprzedawcą.

Słusznie natomiast wskazał Sąd Rejonowy, iż nie jest dopuszczalny wybór prawa właściwego dla łączącej strony mowy sprzedaży w oparciu o domniemanie na podstawie występujących w sprawie okoliczności mogących jedynie hipotetycznie wskazywać na wolę stron w tym zakresie. Nieodzowne jest stwierdzenie faktów pozwalających wnioskować w świetle całokształtu okoliczności, że strony istotnie złożyły oświadczenia woli co do wyboru statutu kontraktowego (wyrok SN z 17 października 2008 r., I CSK 105/08). Sąd Rejonowy prawidłowo zatem ustalił, że strony nie umówiły się co do wyboru prawa właściwego dla wykreowanego przez nie stosunku zobowiązaniowego, bowiem materiał dowodowy nie pozwalał na czynienie takich ustaleń w żadnym zakresie.

Uznając zatem ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego za prawidłowe i przyjmując niekwestionowane ustalenia Sądu I instancji, że na gruncie prawa obowiązującego w R. sprzedaż jest umową, przez którą jedna osoba – sprzedawca zobowiązuje się dostarczyć towar innej osobie – kupującemu, który zobowiązuje się zapłacić określoną cenę oraz że do zawarcia skutecznej umowy sprzedaży konieczna jest intencja zaciągnięcia prawnie ważnego zobowiązania, określenie ceny i rzeczy będącej przedmiotem umowy sprzedaży– należało uznać powództwo za uzasadnione prawnie.

W ocenie Sądu odwoławczego brak było podstaw do uzupełnienia przez Sąd II instancji materiału dowodowego – zgodnie z wnioskami dowodowymi pozwanej zgłoszonymi w apelacji. Stosownie do treści art. 381 k.p.c. Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Jednakże zgodnie z przepisami o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, które są właściwe dla rozpoznania niniejszej sprawy jako wszczętej przed dniem 3 maja 2012 r., zastosowanie wskazanego przepisu jest możliwe jedynie w odniesieniu do faktów i dowodów, które nie uległy prekluzji na podstawie art. 479 ¹² § 1 k.p.c. oraz art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c. (wyrok SN z 18 maja 2011 r., III CSK 228/10).

Zawarte w apelacji wnioski dowodowe obejmujące kserokopię wizy R. z paszportu Z. K. (1), potwierdzenia przelewu i korespondencji pomiędzy pozwaną a Z. K. (1) związanej z jego wyjazdem do R. zostały powołane na okoliczność daty doręczenia pozwanej faktury nr (...) z dnia 1 marca 2008 r. oraz na okoliczność niezasadnego przyznania przez Sąd I instancji waloru wiarygodności zeznaniom złożonym przez świadka V. C.. W ocenie Sądu Okręgowego, wszystkie zawarte w apelacji wnioski dowodowe skarżącej dotyczą okoliczności, o których pozwana wiedziała już w toku postępowania przed Sądem I instancji. Skarżąca mogła zatem na tamtym etapie postępowania złożyć niniejsze wnioski dowodowe, wykazując stosownie do wymagań przewidzianych w art. 479 ^{( 14)} § 2 k.p.c., że potrzeba ich powołania wynikła później - w stosunku do złożenia sprzeciwu w sprawie. Zasadą, wyrażoną w art. 479 ^{( 14)} § 2 k.p.c. w zw. z art. 479 ^{( 14a)} k.p.c. jest, że pozwany obowiązany jest podać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie w sprzeciwie od nakazu zapłaty pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, że ich powołanie w sprzeciwie było niemożliwe albo że potrzeba powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwutygodniowym od dnia, w którym powołanie stało się możliwe lub powstała potrzeba ich powołania. Strona skarżąca pomimo powzięcia informacji o okolicznościach, których dotyczą wnioski dowodowe zawarte w apelacji jeszcze w trakcie postępowanie pierwszoinstancyjnego, nie powołała ich w zakreślonym terminie. Tym samym przedmiotowe wnioski dowodowe uległy prekluzji na podstawie art. 479 ^{( 14)} § 2 k.p.c. W konsekwencji nie jest także możliwe ich przeprowadzenie w postępowaniu odwoławczym na podstawie art. 381 k.p.c., zwłaszcza że skarżący w żaden sposób nie wykazał potrzeby powołanie się na nie dopiero na tym etapie postępowania. W szczególności nie uzasadnia takiej potrzeby zapoznanie się z uzasadnieniem wyroku Sądu I instancji, na co wskazywał pełnomocnik pozwanej. Strona miała bowiem możliwość odnoszenia się do okoliczności będących podstawą ustaleń sądu w toku rozpoznawania sprawy.

W ocenie Sądu odwoławczego za nieuzasadniony uznać należało uznać zgłoszony w apelacji zarzut przedawnienia roszczenia objętego żądaniem pozwu. Podniesienie zarzutu przedawnienia dopiero w apelacji, działający w imieniu pozwanej pełnomocnik uzasadniał tym, że zarzut ten jest oparty na terminie przedawnienia określonym w prawie obowiązującym w Republice Południowej Afryki, a skarżący do chwili sporządzenia uzasadnienia wyroku Sądu I instancji nie wiedział, jakie prawo jest właściwe dla rozpoznania sprawy. Taki zarzut okazał się spóźniony i w ocenie Sądu Okręgowego nie zasługiwał na uznanie.

Podniesienie zarzutu przedawnienia, zgodnie z poglądem wyrażanym przez Sąd Najwyższy (por. wyrok SN z 10 lipca 2009 r., II CSK 92/09), który to pogląd Sąd odwoławczy podziela, objęte jest rygorem pominięcia przewidzianym w art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c. Skarżący, powinien zatem wykazać przyczyny, dla których nie dokonał tej czynności w sprzeciwie od nakazu zapłaty.

Podkreślić należy, że pozwana jest reprezentowana w sprawie przez zawodowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego. Obowiązek znajomości przepisów prawa, wymagany od profesjonalnego pełnomocnika należy odnosić również do znajomości prawa właściwego dla oceny danego stosunku prawnego. Podkreślić należy także, że w toku postępowania – na rozprawie w dniu 25 czerwca 2012 r. Sąd I instancji poinformował pełnomocnika pozwanej o konieczności zwrócenia się do Ministerstwa Sprawiedliwości w trybie art. 1143 k.p.c. celem ustalenia przepisów właściwych dla umowy sprzedaży w Republice Południowej Afryki. Twierdzenie, że pełnomocnik skarżącej do chwili wytoczenia apelacji nie wiedział o podstawach do podniesienia zarzutu przedawnienia jest nieuzasadnione, tym bardziej, że w prawie polskim obowiązuje jeszcze krótszy termin przedawnienia roszczeń z umowy sprzedaży. Zgodnie z art. 554 k.c. roszczenie z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch. W związku z tym, nawet gdyby przyjąć, że pełnomocnik pozwanej pozostawał w mylnym przeświadczeniu, że właściwe dla rozpoznania niniejszego sporu jest prawo polski, to z uwagi na krótszy okres przedawnienia wskazany w kodeksie cywilnym tym bardziej powinien był podnieść zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem. Pełnomocnik skarżącej jednak tego nie uczynił, a zatem nie wykazał, aby podniesienie zarzuty przedawnienia roszczenia było niemożliwe już w sprzeciwie od nakazu zapłaty, albo by potrzeba jego podniesienia wynikła później. Z tej przyczyny, w ocenie Sądu Okręgowego, zarzut przedawnienia roszczenia podlegał pominięciu, jako spóźniony zgodnie z zasadą prekluzji wyrażoną w art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Odnosząc się do zarzutów sformułowanych w apelacji dotyczących naruszenia prawa procesowego należy wskazać, że wbrew stanowisku pozwanej Sąd I instancji nie dopuścił się zarzucanego naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (w apelacji błędnie zarzucono naruszenie art. 233 k.p.c., bezspornym pozostaje bowiem, iż w sprawie nie miał zastosowania przepis art. 233 § 2 k.p.c. dotyczący oceny odmowy przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu) - poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów skutkującą wyprowadzeniem z zebranego materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logiki i doświadczenia życiowego poprzez przyjęcie, że strony łączyła umowa sprzedaży towaru wskazanego w fakturze nr (...) z dnia 01.03.2008 r.

Przypomnieć należy, że skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wskazania przez skarżącego, jakie konkretnie zasady logiki formalnej, wiedzy bądź doświadczenia życiowego zostały naruszone przez Sąd rozpoznający sprawę. Niewystarczające jest ogólne stwierdzenie, że Sąd dokonał dowolnej, a nie swobodnej oceny zgormadzonego materiału dowodowego. W szczególności nie stanowi naruszenia wskazanej normy prawa procesowego okoliczność, że skarżący przejawia odmienną ocenę dowodów i na ich podstawie dochodzi do odrębnych wniosków. Skarżący w niniejszej sprawie w żaden sposób nie wykazał, aby Sąd I instancji naruszył zasadę swobodnej oceny dowodów. Twierdzenia skarżącego ograniczyły się do wskazania własnej i subiektywnej oceny materiału dowodowego sprzecznej z ustaleniami Sądu. Skarżący nie przedstawił żadnych przekonujących argumentów, które pozwalałyby na poczynienie – w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego – zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego odmiennych ustaleń i wyciągnięcie odmiennych wniosków.

Ustalając, że strony łączyła umowa sprzedaży Sąd I instancji oparł się na zebranym - zgodnie z wnioskami dowodowymi stron - w sprawie materiale procesowym, dokonując w świetle tego materiału weryfikacji twierdzeń powoda przytoczonych w pozwie dotyczących zasadności dochodzonego roszczenia. Podkreślić należy, że każdy z dowodów został oceniony przez Sąd Rejonowy w konfrontacji z pozostałymi dowodami.

W ocenie Sądu odwoławczego - Sąd I instancji trafnie uznał za wiarygodne zeznania świadka V. C., który przedstawił okoliczności zawarcia umowy przez Z. K. (1) w imieniu spółki cywilnej (...) podczas jego wyjazdu do (...). Świadek ten zeznawał w sposób spójny i logiczny, jego zeznania – jak wskazał to Sąd Rejonowy - znalazły także potwierdzenie w pozostałym materiałem dowodowym. Wbrew twierdzeniom skarżącej podnoszone w apelacji zarzuty co do błędnych informacji świadka odnośnie stanu cywilnego pozwanej i stosunków osobistych łączących ją z Z. K. (1), czy też terminu wyjazdu Z. K. nie mogą służyć zdyskredytowaniu zeznań tego świadka. Okoliczność, że V. C. wskazał, iż przebywał on w (...) w lutym 2008 r., podczas gdy – zdaniem skarżącego faktycznie do wyjazdu doszło w listopadzie 2007 r. nie ma znaczenia dla oceny wiarygodności jego zeznań, zwłaszcza wobec upływu czasu jaki nastąpił od czasu tych wyjazdów do daty składania zeznań. Świadek nie zataił także faktu, że organizował wyjazdy przedsiębiorców do (...) oraz że odbywał takie podróże wielokrotnie. Podkreślić także, że skarżąca mimo znajomości treści zeznań świadka V. C. – nie składała żadnych zastrzeżeń w tym zakresie w toku postępowania przed Sądem I instancji.

W ocenie Sądu Okręgowego – o zawarciu umowy sprzedaży przez strony świadczy całokształt zebranego materiału dowodowego, co podkreślił Sąd I instancji. W szczególności pozwana po otrzymaniu faktury nr (...) nie zakwestionowała jej, a wręcz po rozwiązaniu spółki cywilnej - uznała swoje zobowiązanie, przejmując je na indywidualną działalność gospodarczą, co następnie znalazło potwierdzenie w wystawionej przez powoda fakturze nr (...). Po uzgodnieniu z powodem przez pozwaną ilości bloków granitu, które przejmie ona w ramach indywidualnej działalności gospodarczej, pozwana dokonała zapłaty należności celno-podatkowych należnych od całości złożonego w (...) porcie towaru. W podzielanej przez Sąd Okręgowy ocenie wyrażonej przez Sąd Rejonowy, okoliczności te dobitnie świadczą o związaniu pozwanej umową sprzedaży zawartej z powodem. Za niewiarygodne należy uznać tłumaczenia pozwanej, że zapłaty należności celno-podatkowych dokonała licząc na przyszłe nabycie tych bloków. Pozwana nie byłaby w takim wypadku zobligowana w żadnej mierze do dokonywania zapłaty całości danin publiczno-prawnych, a sam fakt zapłaty tak wysokich opłat (24.701,00 zł) byłby sprzeczny z doświadczeniem życiowym i zasadami racjonalnego prowadzenia działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy nie podzielił także twierdzeń skarżącej, która wskazywała na nie skuteczność zaciągnięcia zobowiązania jedynie przez wspólnika Z. K. (1). Przepis art. 865 § 2 k.c., stanowi, że każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Okoliczność, że przedmiotowa umowa przekraczała zakres zwykłych czynności spółki – podlegała – zgodnie z art. 6 k.c – wykazaniu przez pozwaną. Okoliczności tych pozwana – w ocenie Sądu odwoławczego - nie wykazała. Podkreślić należy, że pozwana i jej wspólnik Z. K. (1) prowadzili działalność gospodarczą w branży kamieniarskiej. Pozyskiwanie surowca w postaci bloków granitu stanowiło podstawę działalności spółki cywilnej. Jak wynika z niekwestionowanych ustaleń Sądu I instancji Z. K. (1) od 2001 r. jeździł do (...) i zaciągał w imieniu spółki cywilnej prowadzonej wspólnie z pozwaną zobowiązania dotyczące zakupu bloków granitu. Transakcja wskazana w fakturze z 3 marca 2008 r. była zatem standardową transakcją, jedną z wielu w działalności spółki, mieszczącą się w ramach jej podstawowej działalności. Pozwana nie naprowadziła żadnych dowodów, które pozwoliłyby na poczynienie odmiennych ustaleń w tej kwestii. Uwzględniając te okoliczności, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że czynność ta mieściła się w zakresie zwykłych czynności spółki, a zatem mógł jej skutecznie dokonać Z. K. (1), działający w imieniu spółki.

Uzupełniając argumentację Sądu I instancji w przedmiocie przyjęcia za wykazany – w świetle materiału dowodowego zebranego w sprawie - faktu zamówienia towaru przez pozwaną i Z. K. (1), działających w ramach spółki cywilnej, a następnie przejęcia przez każdego ze wspólników części wysłanego przez powoda towaru – na indywidualnie prowadzone działalności gospodarcze – należy wskazać, że ustalenia te znajdują potwierdzenie również w zeznaniach świadka M. W., pracownika firmy (...) (k. 107 -109), pominiętych przez Sąd I instancji. Świadek ten szczegółowo opisał okoliczności związane z transportem spornych bloków granitu na rzecz spółki cywilnej (...), wskazał na istotne okoliczności związane z podziałem bloków w wyniku rozwiązania spółki cywilnej oraz na ustalenia stron co do uregulowania należności i terminu ostatecznej zapłaty przez pozwaną za wszystkie bloki granitu. Z zeznań tych wprost wynika, że pozwana przejęła część bloków granitu na swoją działalność oraz że zawarła ze spółką (...), która organizowała przewóz granitu z (...) do S. – porozumienie, w którym zobowiązała się do zapłaty frachtu, opłat portowych, opłat składowych wraz z odsetkami ustawowymi. Porozumienie to – jak zeznał świadek – było przez pozwaną realizowane.

Podkreślić należy, iż okoliczność, że faktury przedstawione przez powoda nie były podpisane przez pozwaną nie sprzeciwiały się poczynieniu na ich podstawie ustaleń faktycznych. Sąd I instancji nie oparł się bowiem wyłącznie na tych dokumentach prywatnych jako samodzielnej podstawie ustalenia łączącego strony stosunku zobowiązaniowego. Dowody te zostały oceniony w kontekście całego zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Niezasadnym okazał się także zarzut skarżącego błędnych ustaleń w zakresie przyjęcia przez Sąd Rejonowy, iż otrzymana w dniu 30 maja 2010 r. wpłata w wysokości 12.000 USD pochodziła od pozwanej w ramach zapłaty za fakturę (...) z dnia 01.03.2008 r. Wbrew stanowisku skarżącej – Sąd Rejonowy nie ustalił, że to pozwana dokonała powyższej wpłaty, powyższe wynika jednoznacznie z ustaleń Sądu zawartych na k. 278 akt, sąd ustalił – zgodnie z twierdzeniami powoda, że otrzymał on taką wpłatę na poczet faktury nr (...). Dodać należy, że powód przytoczył ten fakt jedynie w celu wykazania, dlaczego wartość żądania jest mniejsza od kwoty widniejącej na fakturze. Równocześnie powód prawidłowo wykazał zasadność pozostałej do zapłaty kwoty w wysokości 775,68 USD. Z tych względów zarzut skarżącej w tym zakresie nie zasługiwał na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że zarzut naruszenia prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. przez Sąd I instancji okazał się całkowicie bezzasadny. Ustalenia Sądu Rejonowego są bowiem oparte na materiale dowodowym, a wyciągnięte wnioski są spójne i logiczne. Wbrew twierdzeniom skarżącego w ustaleniach Sądu nie ma sprzeczności, w szczególności ustalenie, że treść umowy nie została wykazana dokumentem, nie sprzeciwia się jej ustaleniu na podstawie innych środków dowodowych. W świetle powyższych rozważań uznać należało, że Sąd I instancji nie naruszył również dyspozycji art. 6 k.c. Sąd ten trafnie rozłożył bowiem w sprawie ciężar dowodu, uznając, że to stronę powodową obciążał obowiązek wykazania zasadności dochodzonego roszczenia.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację strony pozwanej jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął na podstawie przepisu art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., uznając że powodowi, jako stronie wygrywającej, należy się ich zwrot od pozwanej. Na koszty poniesione przez powoda składało się wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U z 2002 r., Nr 163, poz. 1348, ze zm.).

SSO K. Górski SSO A. Budzyńska SSR (del.) R. Lila