Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Grela

Sędziowie: SA Maria Sokołowska

SA Włodzimierz Gawrylczyk (spr.)

Protokolant: sekr. sąd. Karolina Petruczenko

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2016 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa D. K. (1), D. K. (2)
i M. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w T.
z dnia 19 marca 2015 r. sygn. akt I C 1942/13

I.  prostuje niedokładność oznaczenia pozwanego w zaskarżonym wyroku przez określenie go w odpowiednim przypadku jako (...) Spółka Akcyjna
w W.”;

II.  odrzuca apelację powódek D. K. (1) i M. K. w części odnoszącej się do żądania zasądzenia kwot po 10.000 zł z odsetkami;

III.  zmienia zaskarżony wyrok:

a/ w punkcie 4 (czwartym) o tyle, że:

- zasądza od pozwanego na rzecz powódki D. K. (1) kwotę 10.000 (dziesięć tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 marca 2012 r. do dnia zapłaty i kwotę 20.000 (dwadzieścia tysięcy) z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lutego 2015 r. do dnia zapłaty,

- zasądza od pozwanego na rzecz powódki D. K. (2) kwotę 40.000 (czterdzieści tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 marca 2012 r. do dnia zapłaty,

b/ w punkcie 3 (trzecim) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 40.000 (czterdzieści tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 marca 2012 r. do dnia zapłaty i kwotę 20.000 (dwadzieścia tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lutego 2015 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części oddala powództwo,

c/ w punkcie 7 (siódmym) w ten sposób, że nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowego w T. kwotę 11.000 (jedenaście tysięcy) zł tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa;

IV.  oddala apelację powódki D. K. (1) w pozostałym zakresie;

V.  oddala apelację powódki M. K.;

VI.  oddala apelację pozwanego w pozostałym zakresie;

VII.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w T. kwotę 3.500 (trzy tysiące pięćset) zł tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części apelacji;

VIII.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

V ACa 671/15

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w T. wyrokiem z 19 marca 2015 r. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódek D. K. (1) i M. K. po 60.000 zł oraz na rzecz powódki D. K. (2) kwotę 50.000 zł, w każdym przypadku z ustawowymi odsetkami od dnia 26 marca 2012 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części, nie obciążył powódek kosztami procesu ani kosztami sądowymi oraz nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – tegoż Sądu kwotę 7.500 zł tytułem kosztów sądowych.

Zasadnicze motywy wyroku są następujące:

Powódki D. K. (1) i D. K. (2) domagały się zasądzenia po 17.000 zł tytułem odszkodowania i po 70.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę z ustawowymi odsetkami od 26 marca 2012 r. oraz zasądzenia renty, a powódka M. K. domagała się zasądzenia kwoty 20.000 zł tytułem odszkodowania i kwoty 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę, z powyższymi odsetkami, wskazując w podstawie faktycznej powództwa, że nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej oraz doznały krzywdy wskutek śmierci w wypadku komunikacyjnym B. K. – ojca D. K. (2), męża D. K. (1) i syna M. K..

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa, bo powódki nie wykazały znacznego pogorszenia sytuacji życiowej ani przesłanek zasądzenia renty, ponadto podniósł zarzut, że zmarły przyczynił się do powstania szkody wskutek niezapięcia pasów bezpieczeństwa.

Potem powódki rozszerzyły żądania, powódka D. K. (1) wnosiła o zasądzenie zadośćuczynienia za krzywdę w wysokości 90.000 zł, powódka D. K. (2) domagała się zasądzenia odszkodowania w kwocie 23.000 zł i zadośćuczynienia w kwocie 120.000 zł, a powódka M. K. wnosiła o zasądzenie zadośćuczynienia za krzywdę w kwocie 80.000 zł.

Pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił, że B. K. w dniu (...) poniósł śmierć wskutek wypadku komunikacyjnego spowodowanego przez sprawcę, który posiadał ubezpieczenie u pozwanego. B. K. studiował zaocznie na (...) w T. na uzupełniających studiach magisterskich, do ukończenia studiów pozostało mu półtora roku, pracował dorywczo, zarabiał około 1.000 zł miesięcznie, w listopadzie 2003 r. ożenił się z powódką D. K. (1), z tego związku urodziła się córka D.. Małżonkowie mieszkali z rodzicami powódki, częściowo byli na ich utrzymaniu. W tym czasie D. K. (1) także studiowała. Powódka D. K. (1) mieszka z córką ze swoimi rodzicami. Powódka M. K. mieszkała z mężem w B., odwiedzała syna co dwa tygodnie, syn także ich odwiedzał. Po śmierci syna przebywała przez tydzień w szpitalu z rozpoznaniem (...), od 2011 r. jest na emeryturze.

Wskutek śmierci osoby bliskiej powódki doznały krzywdy, naruszone zostało ich prawo do życia w pełnej rodzinie. D. K. (2) nie ma istotnych odchyleń w stanie psychicznym, nie pamięta ojca i nie przeżywa żałoby. M. K. cierpi na (...) D. K. (1) także cierpi na (...)

W dniu 5 maja 2005 r. powódki zgłosiły szkodę (...) S.A., które przyznało na podstawie art. 446 § 3 k.c. D. K. (1) kwotę 8.000 zł tytułem odszkodowania i rentę po 130 zł, D. K. (2) kwotę 17.000 zł tytułem odszkodowania i rentę po 200 zł miesięcznie, a potem po 400 zł miesięcznie. W dniu 16 października 2009 r. powódki zażądały od pozwanego zapłaty dodatkowych kwot z tytułu odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c., a pismem z 10 marca 2012 r. wezwały pozwanego do zapłaty kwot dochodzonych pozwem, zaś pozwany zawiadomił ich pismem z 2 kwietnia 2012 r. o odmowie zapłaty.

Sąd ustalił ten stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów, przesłuchania powódek D. i M. K., zeznań świadków i opinii biegłych.

Sąd Okręgowy uznał, że usprawiedliwione są roszczenia powódek z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę w wysokości podanej w wyroku z ustawowymi odsetkami od 26 marca 2012 r. Jako podstawę orzeczenia wskazał art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 § 1 k.c. oraz art. 481 § 1 k.c. Roszczenia w pozostałym zakresie uznał za nieudowodnione.

Obie strony zaskarżyły ten wyrok apelacjami.

Powódki D. i D. K. (2) zaskarżyły wyrok w części oddalającej ich powództwa o zapłatę zadośćuczynienia za krzywdę w wysokości po 40.000 zł z odsetkami, a powódka M. K. zaskarżyła wyrok w części oddalającej jej powództwo o zapłatę zadośćuczynienia za krzywdę w wysokości 30.000 zł z odsetkami. Powódki wnosiły o zmianę wyroku przez zasądzenie tych kwot z ustawowymi odsetkami od 26 marca 2012 r. oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Powódki zarzuciły naruszenie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. przez zasądzenie zbyt niskiego zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę. Powołały się na traumatyczne przeżycia i nadal istniejące skutki w życiu rodzinnym wskutek śmierci osoby bliskiej.

Pozwany zaskarżył ten wyrok w części orzekającej o odsetkach od zasądzonych kwot za okres od 26 marca 2012 r. do dnia poprzedzającego wydanie zaskarżonego wyroku. Wnosił o zmianę wyroku przez zasądzenie ustawowych odsetek od zasądzonych kwot od dnia 19 marca 2015 r., tj. od dnia wydania zaskarżonego wyroku, i oddalenie powództwa o odsetki za okres wcześniejszy, wnosił też o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwany zarzucił naruszenie art. 817 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c., art. 363 § 2 i art. 445 § 1 k.c. oraz art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) przez zasądzenie odsetek za okres poprzedzający wydanie zaskarżonego wyroku.

Zdaniem skarżącego nie można uznać, że popadł on w opóźnienie już z dniem 26 marca 2012 r., skoro oświadczenia i dokumenty składane przez powódki w postępowaniu likwidacyjnym nie potwierdzały zasadności roszczeń powódek, dopiero ich przesłuchanie oraz opinie biegłych sądowych psychiatry i psychologa pozwoliły na ocenę rozmiaru krzywdy powódek.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji powódek i o zasądzenie kosztów postępowania, a powódki wnosiły o oddalenie apelacji pozwanego i o zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódek D. K. (1) i D. K. (2) jest częściowo zasadna. Zasadna jest też częściowo apelacja pozwanego w odniesieniu do orzeczenia o odsetkach zasądzonych na rzecz powódki M. K.. W pozostałej części każda z wniesionych apelacji nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Apelacja powódek D. K. (1) i M. K. w odniesieniu do żądania zasądzenia kwot po 10.000 zł z odsetkami podlega odrzuceniu, gdyż wykracza poza wysokość roszczeń zgłoszonych w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę powódka D. K. (1) początkowo domagała się zasądzenia kwoty 70.000 zł, a potem w dniu 3 lutego 2015 r. rozszerzyła powództwo do kwoty 90.000 zł, z odsetkami. Sąd Okręgowy zasądził na jej rzecz kwotę 60.000 zł, a powódka w apelacji wnosiła o zasądzenie dalszej kwoty 40.000 zł, a więc kwoty przekraczającej o 10.000 zł żądanie zgłoszone w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Podobnie powódka M. K. początkowo domagała się zasądzenia kwoty 40.000 zł, a w dniu 3 lutego 2015 r. rozszerzyła powództwo do kwoty 80.000 zł, Sąd Okręgowy zasądził 60.000 zł (w każdym przypadku z ustawowymi odsetkami), zaś powódka wnosiła w apelacji zasądzenia dalszej kwoty 30.000 zł z odsetkami, czyli o 10.000 zł więcej niż domagała się przed Sądem Okręgowym. Dlatego Sąd Apelacyjny odrzucił apelacje tych powódek w odniesieniu do kwoty po 10.000 zł z odsetkami na podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z art. 370 k.p.c.

Zasadna jest apelacja powódki D. K. (1) o zasądzenie dalszej kwoty 30.000 zł, jednak nie od całej tej kwoty z odsetkami od 26 marca 2012 r., bo rozszerzenie powództwa nastąpiło 3 lutego 2015 r., a pozwanemu należało przyznać tygodniowy termin od tej daty na realizację tego zobowiązania. Dlatego Sąd Apelacyjny zasądził odsetki od kwoty 20.000 zł od 10 lutego 2015 r. W pozostałej części, czyli co do odsetek, Sąd oddalił jej apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Powódka D. K. (2) początkowo domagała się z tego tytułu kwoty 100.000 zł, a w dniu 3 lutego 2015 r. rozszerzyła powództwo do kwoty 120.000 zł z odsetkami. Sąd Okręgowy zasądził kwotę 50.000 zł z odsetkami. W apelacji zaś powódka wnosiła o zasądzenie dalszej kwoty 40.000 zł z odsetkami.

W ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja powódki D. K. (1) co do kwoty 30.000 zł i apelacja powódki D. K. (2) jest zasadna. Za oczywiste należy uznać, że wskutek śmierci B. K. (męża pierwszej powódki i ojca drugiej) doszło do naruszenia ich prawa do życia w pełnej rodzinie i zwiększonego poczucia bezpieczeństwa wynikającego z życia w pełnej rodzinie. Odpowiednim zadośćuczynieniem pieniężnym za krzywdę każdej z tych powódek są kwoty po 90.000 zł. Śmierć osoby bliskiej radykalnie zmieniła ich życie, pozbawiła oparcia i normalnego życia w pełnej rodzinie. Dlatego Sąd Apelacyjny zmienił orzeczenie w stosunku do tych powódek na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Apelacja powódki M. K. podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. Kwota zasądzona na jej rzecz przez Sąd Okręgowy jest odpowiednia do stopnia krzywdy. Krzywda jest oczywista, niemniej zadośćuczynienie pieniężne nie może stanowić świadczenia nienależnego. Jej zmarły w wypadku syn miał już założoną rodzinę, jego życie codzienne było z nią związane, z natury swej w tych okolicznościach jego kontakty z matką były ograniczone. Nie było podstaw do zwiększenia w postępowaniu apelacyjnym zadośćuczynienia pieniężnego na jej rzecz.

Częściowo zasadna jest apelacja pozwanego w stosunku do tej powódki, gdyż Sąd Okręgowy zasądził ustawowe odsetki od kwoty 60.000 zł od dnia 23 marca 2012 r., choć powódka początkowo domagała się zasądzenia kwoty 40.000 zł, a dopiero w dniu 3 lutego 2015r. rozszerzyła powództwo. Wobec tego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił orzeczenie w stosunku do niej przez zasądzenie ustawowych odsetek od kwoty 40.000 zł od dnia 23 marca 2012 r. i od kwoty 20.000 zł od dnia 10 lutego 2015 r. (od dnia po tygodniu od rozszerzenia powództwa), a w pozostałej części co do odsetek oddalił jej powództwo.

Sąd oddalił apelację pozwanego w pozostałej części, bo nie ma usprawiedliwienia w świetle ustalonego stanu faktycznego i w świetle obowiązujących przepisów prawa. Krzywda dla członków rodziny wynikająca z pozbawienia życia ich najbliższej osoby jest oczywista i nie wymaga przeprowadzenia szczególnego postępowania w celu określenia zasady odpowiedzialności ubezpieczyciela. Ubezpieczyciel może sam przeprowadzić niezbędne postępowanie dowodowe w celu określenia rozmiaru krzywdy i w celu ustalenia odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę, nie ma usprawiedliwienia dla oczekiwania na rozstrzygnięcie sprawy dopiero przez sąd. Skoro powódki wnosiły już w lutym 2012 r. o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę, to w świetle art. 455 k.c. ich roszczenia stały się wymagalne na skutek zgłoszenia roszczeń, z tym że pozwany miał trzydziestodniowy termin na przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego (art. 817 § 1 k.c. i art. 822 § 4 k.c.). Dlatego Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego w pozostałym zakresie na podstawie art. 385 k.p.c.

Zmiana orzeczenia Sądu pierwszej instancji ma wpływ na orzeczenie o kosztach postępowania. Skoro Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powódek dodatkowo łącznie kwotę 70.000 zł, a powódki były zwolnione od kosztów sądowych, Sąd nakazał pobrać od pozwanego opłatę sądową od uwzględnionego powództwa w kwocie 3.500 zł, a więc łącznie z kwotą określoną w punkcie 7 przez Sąd Okręgowy pozwany ma obowiązek zapłaty kwoty 11.000 zł.

Koszty procesu za drugą instancję Sąd Apelacyjny zniósł wzajemnie między stronami, biorąc pod uwagę częściowe odrzucenie apelacji, częściowe uwzględnienie apelacji powódek D. i D. K. (2), częściowe uwzględnienie apelacji pozwanego oraz oddalenie apelacji powódki M. K. (art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.).

Sąd Apelacyjny sprostował na podstawie art. 350 § 3 k.p.c. niedokładność w oznaczeniu pozwanego w zaskarżonym wyroku, bo jest nim (...) S.A., a nie (...) S.A.