Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2016r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Zbigniew Kapiński

Sędziowie: SA – Józef Ciurko (spr.)

SO (del.) – Grzegorz Miśkiewicz

Protokolant: – sekr. sąd. Piotr Grodecki

przy udziale Prokuratora Anny Adamiak

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2016 r.

sprawy z wniosku M. S. (1)

o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie

na skutek apelacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 6 września 2016 r. sygn. akt XII Ko 45/15

1.  wyrok w zaskarżonej części utrzymuje w mocy;

2.  wydatkami za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 16 grudnia 2016 r.

M. S. (1) wniósł o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwe niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sprawie prowadzonej przez Prokuraturę Apelacyjną w Warszawie o sygn. akt Ap V Ds 110/11 na podstawie art. 552a § 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym z dnia 1 lipca 2015r. w zw. z art. 25 ust. 3 Ustawy z dnia 11 marca 2016r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 437).

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 6 września 2016 r. sygn. akt Ko 45/15:

I.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz M. S. (1) kwotę 30.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty - tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z tymczasowego aresztowania w sprawie prowadzonej przez Prokuraturę Apelacyjną w Warszawie o sygn. akt Ap. V Ds 110/11;

II.  w pozostałym zakresie wniosek oddalił;

III.  kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy.

Pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżył powyższy wyrok w zakresie nieuwzględnienia wniosku o zasądzenie na rzecz M. S. (1) żądanej kwoty w wysokości:

- 173.333,00 zł (słownie złotych: sto siedemdziesiąt trzy tysiące trzysta trzydzieści trzy) tytułem odszkodowania,

- 470.000,00 - zł (słownie złotych: czterysta siedemdziesiąt tysięcy) tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

wynikłych z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w sprawie o sygn. akt Ap V Ds. 110/11 Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie.

Pełnomocnik zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1. Obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 361 § 1 i 2 k.c. poprzez:

a. pominięcie, iż przepis wskazuje na wchodzącą w zakres szkody również utracone korzyści, „które poszkodowany mógłby osiągną”, a nie utracone korzyści, które poszkodowany osiągnąłby,

b. contrario poprzez uznanie przez Sąd Okręgowy, iż nie jest normalnym następstwem wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu powstanie szkody wynikające z braku możliwości poszukiwania zatrudnienia i odsunięcia w czasie — co najmniej o czas tymczasowego aresztowania - momentu podjęcia nowego zatrudnienia,

2. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez przekroczenie swobody w ocenie materiału dowodowego sprawy i nieuwzględnienie dowodów ujawnionych w toku postępowania, tj.:

a. nieuwzględnienie dowodu z zeznań wnioskodawcy, w zakresie wskazania przez niego, iż pozbawienie wolności uniemożliwiło mu wykonywanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej, a w konsekwencji spowodowało po jego stronie szkodę w postaci utraty zysków z powodu niemożności nawiązania nowego stosunku pracy bądź podobnego co najmniej przez okres aresztowania,

b. niewłaściwą ocenę zeznań wnioskodawcy oraz świadków B. S. i E. M. w kontekście oceny stanu psychicznego wnioskodawcy powstałego na skutek tymczasowego aresztowania i odniesionych przez niego krzywd,

c. nieuwzględnienie dowodu z dokumentu w postaci życiorysu Wnioskodawcy wskazującego na nieprzerwany okres wykonywania pracy zarobkowej przez wnioskodawcę,

skutkującą wystąpieniem

3. błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, mającego wpływ na jego treść, polegającego na:

a. przyjęciu, iż M. S. (1) nie wykazał, aby w razie niezastosowania wobec niego tymczasowego aresztowania podjął nowe zatrudnienie i osiągał z tego tytułu dochody,

b. przyjęciu, iż nie została przez stronę wnioskującą uprawdopodobniona w dostatecznym stopniu niemożność znalezienia przez Wnioskodawcę pracy na wysokim stanowisku kierowniczym, czy utrata kontaktów biznesowych, w sytuacji gdy konsekwencje takie należy uznać za notorium w przypadku osoby publicznie napiętnowanej zarzutem o charakterze dyskwalifikującym dla menedżera zarządzającego majątkiem pracodawcy (spowodowanie szkody wielkich rozmiarów w mieniu pracodawcy w zamian za przyjęcie korzyści majątkowej) poddanego tymczasowemu aresztowaniu,

c. przyjęciu, iż pozbawienie wolności nie pozostaje w związku przyczynowym z uniemożliwieniem podjęcia nowej pracy zarobkowej przez pozbawionego wolności, czy utrzymywania dobrych relacji biznesowych.

Wskazując na powyższe uchybienia pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku, w części oddalającej wniosek przez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy sum objętych zmodyfikowanym wnioskiem,

względnie

2.  uchylenie wyroku w części oddalającej wniosek M. S. (1) i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Pełnomocnik wniósł także o przeprowadzenie dowodów postaci:

1) kopii świadectw pracy wnioskodawcy dot. lat 1994 — 2008, na okoliczność wykazania nieprzerwanego okresu pracy Wnioskodawcy na przestrzeni lat 1994 — 2011, a w konsekwencji wykazania, że wnioskodawca nie będąc pozbawiony wolności w ramach postępowania karnego Ap. V Ds. 110/11, natychmiast podjąłby pracę i osiągał z tego tytułu dochody,

2) artykułów prasowych dot. wysokości zadośćuczynień zasądzanych przez Sąd Okręgowy w Warszawie i Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie,

3) uzupełniających zeznań wnioskodawcy w zakresie wysokości osiąganych przez niego zarobków w okresie całego życia zawodowego, ciągłości jego zatrudnienia w latach 1994- 2011, na okoliczność wykazania, iż dotychczasowe doświadczenia zawodowe wnioskodawcy dowodzą, iż w razie niezastosowania wobec niego tymczasowego aresztowania niezwłocznie podjąłby on nowe zatrudnienie za wynagrodzeniem stanowiącym wielokrotność tzw. średniej krajowej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty apelacji pełnomocnika, jak i argumenty użyte na ich poparcie okazały się na tyle chybione, że skutkowały nieuwzględnieniem tej apelacji.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji, dokonał prawidłowych ustaleń w zakresie okoliczności mających wpływ na ustalenie wysokości należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia, jak również w zakresie braku podstaw do zasądzenia stosownej kwoty tytułem naprawienia szkody majątkowej.

Odnosząc się do podniesionych przez pełnomocników wnioskodawcy zarzutów i argumentów, dotyczących określenia wysokości zasądzonego na rzecz M. S. (1) zadośćuczynienia, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw pozwalających na ich podzielenie. Przepis art. 410 k.p.k. – na obrazę którego powołuje się autor apelacji - stanowi, że podstawą wyroku może być tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Oznacza to, że Sąd wydając wyrok nie może się opierać na tym, co nie zostało ujawnione w toku rozprawy, jak również to, że sąd nie może opierać się - przy wydawaniu orzeczenia- tylko na części materiału dowodowego. Sąd Apelacyjny nie dopatruje się również obrazy art. 7 k.p.k., który mógłby mieć wpływ na treść zapadłego orzeczenia. Sąd pierwszej instancji, dokonując miarkowania należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia prawidłowo uwzględnił i ocenił wszystkie okoliczności mające wpływ na jego wysokość. Nie ma racji skarżący podnosząc, iż sąd pierwszej instancji w niewystarczającym stopniu uwzględnił okoliczności związane z faktem tymczasowego aresztowania M. S. (2), w tym związane z oceną stanu zdrowia psychicznego wnioskodawcy (okoliczność ta został uwzględniona przez sąd pierwszej instancji i znalazło to odzwierciedlenie w treści pisemnego uzasadnienia wyroku). Apelujący w uzasadnieniu skargi nie wskazał żadnych okoliczności, które pozwalałyby na uznanie, iż stopień pokrzywdzenia oraz należne wnioskodawcy zadośćuczynienie zostały ustalone niewłaściwie. Autor apelacji powołuje się – odniesieniu do zarzutów związanych z kwestionowaniem wysokości zadośćuczynienia - na inne rozstrzygnięcia sądów powszechnych (oraz przytacza wysokość zasądzonych w tych sprawach kwot), abstrahując jednak od okoliczności faktycznych i prawnych tamtych postępowań. Apelujący nie podważa sposobu procedowania sądu pierwszej instancji w zakresie ustalania okoliczności mających wpływ na wysokość zasądzonego zadośćuczynienia i przyznaje jednocześnie, iż zasądzona kwota zadośćuczynienia znacząco odbiega na korzyść wnioskodawcy – jeżeli chodzi wysokość zadośćuczynienia za stosowany wobec wnioskodawcy okres tymczasowego aresztowania – od kwot zasądzanych z tego tytułu w innych podobnych sprawach, nie zgadzając się jednak z jego wysokością. W ocenie Sądu Apelacyjnego zaprezentowana argumentacja skarżącego, jako mająca charakter polemiczny i nie wykazująca przy tym wadliwości rozumowania sądu pierwszej instancji, nie może okazać się skuteczna. Kwota zasądzanego zadośćuczynienia, co do zasady, wolą ustawodawcy pozostawiona została dyskrecjonalnej władzy sądu i o ile nie zostaną wykazane wadliwości rozumowania oraz procedowania tego sądu, to brak jest podstaw do zmiany wyroku w tym zakresie w postępowaniu odwoławczym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wszystkie okoliczności mające wpływ na ustalenia należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia zostały prawidłowo ustalone, uwzględnione i ocenione przez sąd pierwszej instancji, i Sąd Apelacyjny podziela tę ocenę.

Odnosząc się do apelacji pełnomocnika wnioskodawcy w części dotyczącej odszkodowania za szkodę majątkową, Sąd Apelacyjny również nie podzielił zarzutów i argumentacji zawartej w przedmiotowej apelacji, uznając ustalenia sądu pierwszej instancji oraz dokonaną ich ocenę za prawidłowe. Apelacja pełnomocnika koncentruje się – w zakresie szkody majątkowej wnioskodawcy, na kwestii możliwości podjęcia intratnego zatrudnienia przez wnioskodawcę (gdyby nie jego tymczasowe aresztowanie). Sąd Apelacyjny nie dopatruje się naruszenia przez sąd pierwszej instancji przepisów wskazanych w apelacji pełnomocnika ani też błędnych ustaleń faktycznych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego argumentacja pełnomocnika wnioskodawcy stanowi – podobnie jak w części dotyczącej określenia kwoty należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia - nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi ustaleniami i oceną sądu pierwszej instancji, sprowadzają się do zapewniania, że określone zdarzenia mogły mieć inny przebieg, tj. że wnioskodawca mógłby podjąć wysokopłatne zatrudnienie, co jednak nie nastąpiło z uwagi na fakt tymczasowego aresztowania wnioskodawcy. Sąd Apelacyjny nie podziela tej argumentacji.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że pomiędzy niesłusznym tymczasowym aresztowaniem a powstałą szkodą o charakterze majątkowym musi zachodzić bezpośredni i adekwatny związek przyczynowy (dotyczy to zarówno damnum emergens jak i lucrum cessans). Związek ten, przypadku M. S. (1), w realiach niniejszej sprawy nie został przez wnioskodawcę wykazany. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu niesłusznego, tymczasowego aresztowania nie rozciąga się na wszelkie szkody, związane z faktem prowadzonego postępowania karnego a obejmuje jedynie na te szkody, które z faktu tymczasowego aresztowania bezpośrednio wynikają. Nie można odpowiedzialności Skarbu Państwa z tytułu niesłusznego, tymczasowego aresztowania rozciągać na inne sytuacje, w których uszczerbek majątkowy w majątku wnioskodawcy powstałby obiektywnie także wtedy, gdyby do tymczasowego aresztowania nie doszło. Szkoda wynikająca z faktu tymczasowego aresztowania musi być jego bezpośrednim następstwem, a nie wynikać z niego jedynie w sposób pośredni.

W zakresie szkody majątkowej, mającej wynikać z faktu uniemożliwienia wnioskodawcy podjęcia zatrudnienia w okresie tymczasowego aresztowania, sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że wnioskodawca nie wykazał, że to właśnie na skutek tymczasowego aresztowania nie mógł on podjąć zatrudnienia odpowiadającego jego wiedzy, doświadczeniu i kwalifikacjom. Skutecznych argumentów w tym zakresie, pozwalających na podważenie ustaleń sądu pierwszej instancji nie dostarczyła też lektura wniosku o zadośćuczynienie i odszkodowanie, jak i uzasadnienia apelacji.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, iż utrata zatrudnienia przez wnioskodawcę w (...) S.A. nastąpiła nie na skutek tymczasowego aresztowania wnioskodawcy, które nastąpiło w dniu 09 grudnia 2011 r. ale na skutek uzyskania przez (...) S.A. informacji o treści zarzutów postawionych wnioskodawcy przez prokuratora. Odwołanie wnioskodawcy z funkcji członka zarządu (...) S.A. nastąpiło w dniu 08 grudnia 2011 r., a więc przed posiedzeniem sądu w przedmiocie tymczasowego aresztowania. Prawidłowo zatem ustalił sąd pierwszej instancji, że utrata zatrudnienia przez wnioskodawcę (a tym samym osiąganych przez niego z tego tytułu dochodów), była następstwem zarzutów postawionych przez prokuratora w postępowaniu przygotowawczym, a nie faktu tymczasowego aresztowania wnioskodawcy. W tym miejscu należy przypomnieć wcześniejszą uwagę Sądu Apelacyjnego, iż odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu niesłusznego, tymczasowego aresztowania nie rozciąga się na wszelkie szkody, związane z faktem prowadzonego postępowania karnego, a obejmuje jedynie na te szkody, które z faktu tymczasowego aresztowania bezpośrednio wynikają.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie można podzielić argumentacji pełnomocnika, iż wnioskodawca poniósł szkodę majątkową w postaci lucrum cessans, będąca następstwem niemożności podjęcia nowego zatrudnienia na skutek tymczasowego aresztowania. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, iż po pierwsze zwolnienie wnioskodawcy z funkcji członka zarządu (...) S.A. nastąpiło na skutek przedstawienie mu określonej treści zarzutów w postępowaniu karnym, a nie tymczasowego aresztowania, a po drugie okres tymczasowego aresztowania w odniesieniu do osoby wnioskodawcy był stosunkowo krótki (od 07 grudnia 2011 do 13 stycznia 2012). Okoliczności te pozwalają na konstatację, że nawet jeżeli nie doszłoby do tymczasowego aresztowania wnioskodawcy, to z uwagi na okoliczności towarzyszące jego zwolnieniu z funkcji członka zarządu (...) S.A. (przedstawienie zarzutów, prowadzone postępowanie karne), wnioskodawca nie byłby w stanie zachować „ciągłości zatrudnienia” i niezwłocznie po zwolnieniu z (...) znaleźć odpowiednie, nowe zatrudnienie (odpowiadające jego wiedzy, doświadczeniu i kwalifikacjom). W przypadku wnioskodawcy M. S. (1), utrudnienia w znalezieniu przez niego nowej pracy za odpowiednim wynagrodzeniem były następstwem prowadzonego przeciwko niemu postępowania karnego jako takiego, a nie sam fakt tymczasowego aresztowania.

W toku postępowania w niniejszej sprawie - co wynika z prawidłowych ustaleń sądu pierwszej instancji - wnioskodawca nie wykazał, że podjąłby konkretne zatrudnienie, a nie uczynił tego właśnie z powodu tymczasowego aresztowania. Wnioskodawca niewątpliwie, potencjalnie miałaby taką możliwość - z uwagi na swoją wiedzę i doświadczenie zawodowe - jednakże te teoretyczne możliwości w żaden sposób nie zostały skonkretyzowane. Potencjalna czy ewentualna możliwość podjęcia określonego zatrudniania i osiągania z tego tytułu dochodów, nie może stanowić wystarczającej podstawy do ustalenia, iż z pewnością takie zatrudnienie wnioskodawca podjąłby, a na przeszkodzie temu stanął fakt tymczasowego aresztowania.

Reasumując powyższe rozważania, zdaniem Sądu Apelacyjnego, apelacja pełnomocnika wnioskodawcy okazała się nieskuteczne i nie mogła doprowadzić do postulowanej w apelacji zmiany wyroku sądu pierwszej instancji zarówno w zakresie orzeczenia o wysokości zasądzonego zadośćuczynienia, jak i w części oddalającej roszczenia o naprawienie szkody majątkowej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.