Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Urszula Wiercińska

Sędzia SA– Mariusz Łodko

Sędzia SO del. – Magdalena Majewska (spr.)

Protokolant: – sekretarz sądowy Paulina Czajka

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W. (poprzednio (...) sp. z o.o. w W.)

przeciwko Szpitalowi (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 22 września 2015 r.

sygn. akt IV C 1077/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w W. kwotę 720 996, 91 zł (siedemset dwadzieścia tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt jeden groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 lipca 2014 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 43 266 zł (czterdzieści trzy tysiące dwieście sześćdziesiąt sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

II.  zasądza od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w W. kwotę 41 449 zł (czterdzieści jeden tysięcy czterysta czterdzieści dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

VI ACa 2031/15

UZASADNIENIE

Pozwem z 9 lipca 2014r. spółka (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od Szpitala (...) w W. kwoty 720.966,91 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem sprzedaży pozwanemu produktów medycznych, w tym cementu kostnego, endoprotez stawu kolanowego, biodrowego, protez kolanowych i biodrowych, implantów stawu biodrowego, systemów do płukania i mieszania cementu oraz sprzętu medycznego na podstawie umowy nr (...) z 19 grudnia 2011 roku, nr (...) z 17 stycznia 2011 roku, nr (...) z 4 lutego 2010 roku, nr (...) z 12 września 2011 roku, nr (...) z dnia 3 sierpnia 2011 roku, nr (...) z 15 października 2009 roku. Powód wniósł także o zasądzenie kosztów procesu.

Nakazem zapłaty z 8 października 2014r. w postępowaniu upominawczym orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie pozwany wniósł o oddalenie powództwa, zasądzenie kosztów procesu, odstąpienie od obciążania pozwanego ewentualnymi kosztami procesu, zarzucając, iż należności dochodzone pozwem zostały zapłacone przez inny podmiot - spółkę (...) S.A, ponadto powód udzielił pełnomocnictwa do inkasa z naruszeniem art. 53 i 54 ustawy o działalności leczniczej.

Pismem z 13 lutego 2015 roku spółka (...) S.A. z siedzibą w Ł. zgłosiła interwencję uboczną po stronie powoda i wniosła o uwzględnienie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Spółka podała, iż interes prawny we wstąpieniu do procesu wywodzi z umowy finansowania należności standard zawartej z powodem w dniu 13 listopada 2012 roku. Zgodnie z postanowieniami umowy interwenient zobowiązał się do przeprowadzenia restrukturyzacji wierzytelności powoda, powód udzielił pełnomocnictw interwenientowi do prowadzenia działań restrukturyzacyjnych, interwenient miał wyłączność na prowadzenia takich działań, powód zobowiązał się do nieprowadzenia samodzielnie negocjacji z pozwanym oraz zobowiązał się do zwrotu interwenientowi środków udostępnionych przez interwenienta. Zdaniem spółki, umowa ta nie stanowi cesji wierzytelności ani nie doprowadza do zaspokojenia dostawcy przez (...) S.A., interwenient udziela jedynie powodowi finansowania. Nie dochodzi też do wygaśnięcia umownych praw powoda do wierzytelności, który pozostaje jedynym wierzycielem pozwanego. Podniósł też, iż niezamieszczenie wykazu faktur w potwierdzeniu salda nie oznacza, iż powód zrzekł się roszczenia; powołując się na Międzynarodowe Standardy Rachunkowości ( MSR) podała, iż powód wyłączył aktywa z bilansu z chwilą zawarcia z interwenientem umowy finansowania , albowiem z tą chwilą doszło do przeniesienia na interwenienta ryzyka i wszystkich korzyści związanych z posiadaniem składnika aktywów finansowych jakim są wierzytelności wobec pozwanego.

Pozwany w piśmie z 25 lutego 2015 roku zgłosił opozycję co do wstąpienia interwenienta. Zarzucił, iż argumentacja zawarta w interwencji dotycząca interesu prawnego tyczy się w rzeczywistości interesu majątkowego interwenienta, który można utożsamiać z interesem faktycznym a nie prawnym.

Postanowieniem z 8 września 2015 roku Sąd uwzględnił opozycję pozwanego i nie dopuścił spółki (...) S.A. w Ł. do udziału w sprawie w charakterze interwenienta po stronie powodowej.

Wyrokiem z dnia 22 września 2015 r. Sąd Okręgowy powództwo oddalił i zasądził od spółki (...) sp. z o.o. w W. na rzecz Szpitala (...) w W. kwotę 7200 złotych tytułem kosztów procesu.

Tenże Sąd ustalił, że w wyniku przetargów nieograniczonych, spółka (...) sp. z o.o. w W. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarła jako wykonawca z pozwanym Szpitalem (...) w W. jako zamawiającym następujące umowy na dostawę produktów medycznych:

1.  umowę nr (...) z 19 grudnia 2011 roku sprzedaży cementu kostnego z gentamycyną;

2.  umowę nr (...) z 17 stycznia 2011 roku sprzedaży cementowej rewizyjnej endoprotezy stawu kolanowego, endoprotezy bezcementowej stawu biodrowego;

3.  umowę nr (...) z 4 lutego 2010 roku - sprzedaży implantów ortopedycznych protez kolanowych i biodrowych;

4.  umowę (...) z 12 września 2011 roku - sprzedaży implantów stawu biodrowego;

5.  umowę nr (...) z dnia 3 sierpnia 2011 roku - sprzedaży systemów do płukania i mieszania cementu;

6.  umowę nr (...) z 15 października 2009 roku - sprzedaży sprzętu medycznego.

W umowach ustalono cenę zapłaty za zakupione produkty medyczne oraz ustalono sposób i termin zapłaty, zapłata miała być dokonana przelewem. Ustalono też, iż wykonawca nie może bez zgody zamawiającego przenieść wierzytelności wynikających z umowy na osoby trzecie.

Aneksem z 17 grudnia 2012 roku przedłużono okres obowiązywania umowy nr (...) do czasu wyczerpania jej wartości, nie dłużej niż do 18.03.2013r. W dniu 17 stycznia 2011 roku podpisano aneks do umowy nr (...) a 3 stycznia 2011 roku aneks do umowy (...), w związku ze zmianą stawek VAT ceny netto towarów zostały przeliczone o wskaźnik dla towarów ze stawką dotychczasową 7 % o wskaźnik 0,99074, dla towarów i usług ze stawką dotychczasową 22 % o wskaźnik 0.

W wyniku realizacji umów powódka wystawiła m.in. 150 faktur stwierdzających wysokość każdorazowej należności do zapłaty. Łączna wysokość niezapłaconych przez pozwanego należności wyniosła 585.813,75 złotych, ponadto suma odsetek od daty wymagalności każdej z należności na dzień 8 lipca 2014r. wyniosła 135.153,16 złotych.

W związku z nieuregulowaniem przez pozwanego należności wynikających z ww. faktur, pismem z dnia 1 października 2013 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty należności. Do dnia wytoczenia powództwa pozwany nie uiścił żądanej.

W dniu 13 listopada 2012r. spółka (...) S.A. zawarła z powodem umowę zatytułowaną „umowa finansowania należności standard". Przedmiotem umowy było przeprowadzenie przez spółkę (...) S.A. w imieniu powoda wszelkich czynności prawnych i faktycznych mających na celu odzyskania wierzytelności przysługujących powodowi w stosunku do dłużników wskazanych w załączniku nr 1, wśród nich - pozwanego. Powód oświadczył w umowie, że posiada bezsporne, wymagalne i nieprzedawnione faktury VAT (wskazane w załączniku nr 1) wystawione w związku z realizacją umów handlowych zawartych z dłużnikiem, na łączną kwotę 2.186.434, 29 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia wymagalności zobowiązań dłużnika. Na mocy § 2 umowy spółka (...) zobowiązała się przekazać powodowi środki finansowe wynikające z wierzytelności określonych w § 1 umowy w terminie do 28 listopada 2012 roku w kwocie 2.186.434,29 zł wynikające z należności głównej powiększonej o należne odsetki naliczone od dnia wymagalności zobowiązań dłużnika do dnia zapłaty należności głównej.

Strony ustaliły, iż podstawowym obowiązkiem spółki (...) S.A. jest restrukturyzacja wierzytelności zmierzająca do ich spłaty. Spółka miała ustalić z dłużnikiem harmonogram spłat w terminie do 28 listopada 2012 roku (§ 3 w zw. z § 2 pkt 1). W przypadku braku możliwości ustalenia takich terminów spłaty lub braku zapłaty ze strony dłużnika spółka miała dokonać płatności na rzecz powoda w tychże terminach. Strony zgodnie przyjęły, iż z kwot należnych powodowi, spółka potrąci swoje wynagrodzenie (§ 3 umowy). Wynagrodzenie spółki (...) zostało określone w § 8 pkt 1 , jako 100% wartości odsetek naliczonych od zobowiązań dłużnika (pozwanego) za okres od daty wymagalności do daty faktycznej zapłaty. Powód zobowiązany był zaliczać wpłaty dłużnika w pierwszej kolejności na wierzytelności objęte niniejszą umową. W przypadku, gdyby powód zaliczył wpłaty na wierzytelności nie objęte umową, wówczas był zobowiązany do zapłaty na rzecz spółki kary umownej w wysokości 20 % wpłaty dłużnika (§3 pkt 3).

Spółka (...) S.A. na podstawie § 4 umowy zobowiązała się ponadto do podjęcia przewidzianych prawem działań celem zabezpieczenia i wyegzekwowania należności na drodze sądowej w przypadku braku porozumienia z dłużnikiem. W przypadku podjęcia działań sądowych lub egzekucyjnych zobowiązała się do ich realizacji poprzez profesjonalnego pełnomocnika, a także zobowiązała się do występowania ze stosownymi wnioskami do komornika oraz nadzorowania prowadzonej przez niego egzekucji.

W celu prawidłowej realizacji umowy powód oświadczył, iż dokonuje przekazu zgodnie z art. 921 ¹ k.c. oraz udziela pełnomocnictwa spółce do prowadzenia w jego imieniu negocjacji, z prawem do zawierania w jego imieniu umów, porozumień, ugód i składania wszelkich oświadczeń, w tym oświadczeń o postawieniu długu w stan natychmiastowej wymagalności, które okażą się niezbędne do prawidłowej realizacji umowy (§ 6). Dodatkowo powód oświadczył, iż udziela pełnomocnictwa profesjonalnemu pełnomocnikowi, wskazanemu przez spółkę, w razie konieczności wystąpienia na drogę sądową i w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy powód miał zawiadomić dłużnika o udzieleniu powyższych pełnomocnictw. Spółka (...) zastrzegła sobie wyłączność w zakresie odzyskiwania wierzytelności będących przedmiotem umowy w okresie jej obowiązywania. Ponadto powód zobowiązał się nie prowadzić samodzielnych rozmów z dłużnikami, w szczególności nie dokonywać czynności zmierzających do prolongat czy umorzeń długu, choćby częściowych (§ 6 pkt 5 umowy). Strony ustaliły, iż wszelkie wpłaty dokonane przez dłużnika, po zrealizowaniu przez spółkę zobowiązania wynikającego z umowy ( dokonania płatności na rzecz powoda), należne są spółce. Powód zobowiązał się, iż kwoty te przekaże na konto wskazane przez spółkę (...) w terminie 3 dni roboczych do dnia wpłynięcia tych środków do powoda. Realizacja w/w wpłaty ma mieć charakter rozliczeniowy i nie stanowi elementu usługi świadczonej na podstawie umowy. Jeśli powód nie zwróci środków w tym terminie, wówczas spółka ma prawo do naliczania odsetek za opóźnienie w wysokości ustawowej.

Ponadto strony ustaliły, iż w celu prawidłowej realizacji umowy powód złoży dłużnikowi dyspozycję przekazywania kwot należnych powodowi bezpośrednia na rachunek wskazany w zawiadomieniu o udzieleniu pełnomocnictwa (§ 9). Umowa została podpisana przez P. C. (1), działającego jako prokurent powodowej spółki oraz U. K. jako członka zarządu spółki (...) S.A. i R. K. działającego w imieniu spółki (...) jako prokurent.

Powódka zawiadomiła pozwanego, iż w związku z zawarciem w dniu 13 listopada 2012r. umowy ze spółką (...) SA upoważnia tę spółkę do reprezentowania i podejmowania w jej imieniu wszelkich czynności prawnych oraz faktycznych zmierzających do odzyskania wskazanych w zestawieniu wierzytelności przysługujących powódce oraz upoważnia tę spółkę do przyjmowania a zarazem zobowiązuje pozwanego do przekazywania należności bezpośrednio na rachunek tej spółki. Upoważnienie dotyczy należności na kwotę 585.813,75 złotych dotyczących wskazanych umów. Pełnomocnictwo zostało udzielone jako nieodwołalne.

Sąd Okręgowy ustalił również, że Spółka (...) SA zajmuje się m.in. faktoringiem powierniczym w odniesieniu do zobowiązań szpitalnych, udzielaniem gwarancji oraz nabywaniem wierzytelności przysługujących w stosunku do jednostek medycznych. Pismem z 18 lipca 2014r. powódka wysłała do pozwanego na podstawie art. 26 ustawy o rachunkowości wezwanie do potwierdzenia sald figurujących w księgach rachunkowych powódki na dzień 31 maja 2014r. i uregulowania niezwłocznie przedterminowych należności, w którym nie wymieniono faktur dotyczących wskazanych.

Sąd I instancji wskazał, że stan faktyczny w sprawie był niesporny, pozwana nie kwestionowała faktu zawarcia umów z powodem, faktu wykonania umów oraz obowiązku i wysokości zapłaty należności. Kwestią sporną pozostawało uregulowanie należności przez osobę trzecią i prawna ocena tego faktu. Sąd pominął zeznania świadka P. C. albowiem świadek ten nie ma wiedzy o umowie między powódką a interwenientem, jego twierdzenia o charakterze finansowania udzielonego powódce przez interwenienta nie mają znaczenia dla sprawy, z kolei twierdzenia co do braku wiedzy o tym, dlaczego w potwierdzeniu salda nie figurują należności dochodzone niniejszym pozwem i wyjaśnienia, iż prawdopodobnie osoba wystawiająca potwierdzenie salda popełniła błąd stoją w sprzeczności ze stanowiskiem interwenienta zawartym w interwencji, w której interwenient wyjaśnia, iż doszło do wyłączenia z ksiąg rachunkowych powódki tych należności w związku z powoływanymi przez interwenienta zasadami rachunkowości.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy zważył, że zawarte między stronami umowy należy zakwalifikować jako umowy sprzedaży. Podstawę zatem żądania zapłaty stanowią postanowienia umowy w powiązaniu z art. 535 kc. Poza sporem pozostaje też, iż powódce przysługuje legitymacja materialnoprawna do dochodzenia należności, albowiem jest ona stroną wspomnianej umowy.

Pozwany powołał się na zarzut spełnienia świadczenia, który miałby skutkować oddaleniem powództwa i Sąd I instancji uznał ten zarzut za zasadny wskazując, że przepisy kodeksu cywilnego nie wymagają osobistego spełnienia świadczenia przez dłużnika, także umowy zawarte między stronami nie zastrzegały takiego warunku, ani nie wynika taki obowiązek z właściwości świadczenia ( art. 356 § 1 kc). Co więcej, stosownie do art. 356 § 2 kc zasadą jest, iż w przypadku zaoferowania świadczenia przez osobę trzecią, wierzyciel nie może odmówić jego przyjęcia, jeśli dotyczy wymagalnej wierzytelności, zaś osoba trzecia może w takim wypadku działać nawet bez wiedzy dłużnika. Sąd Okręgowy podkreślił, że w niniejszej sprawie pozwany nie powoływał się na to, aby osoba trzecia za jego zgodą i wiedzą spełniła za niego świadczenie, podnosił jedynie, iż doszło w rzeczywistości do spełnienia świadczenia przez osobę trzecią, a wniosek taki wysnuwa z korespondencji finansowej prowadzonej z powódką.

Zdaniem Sądu I instancji bezspornym pozostaje, iż należności wynikające z faktur dołączonych do pozwu nie zostały uwzględnione w wezwaniu do potwierdzenia salda. Stosownie do art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy z 29 września 1994r. o rachunkowości (t. jedn. Dz. U. z 2013r., poz., 330), jednostki przeprowadzają na ostatni dzień każdego roku obrotowego inwentaryzację m.in. należności, w tym udzielonych pożyczek oraz powierzonych kontrahentom własnych składników aktywów - drogą otrzymania od banków i uzyskania od kontrahentów potwierdzeń prawidłowości wykazanego w księgach rachunkowych jednostki stanu tych aktywów oraz wyjaśnienia i rozliczenia ewentualnych różnic.

Z kolei stosownie do art. 4 ust. 1 i 2 ustawy, jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną. Biorąc zaś pod uwagę zasady określone w art. 24 ( księgi rachunkowe powinny być prowadzone rzetelnie, bezbłędnie, sprawdzalnie i bieżąco), art 22 ( dowody księgowe powinny być rzetelne, to jest zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej, którą dokumentują), art. 20 (do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego należy wprowadzić, w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym) oraz zasadę odpowiedzialności kierownika danej jednostki, w tym karną, za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości (art. 4 ust. 5 i art. 77 ustawy), to nie sposób uznać – zdaniem Sadu Okręgowego , iż nieujęcie w wezwaniu do potwierdzenia salda tych należności nie ma znaczenia zarówno dla wzajemnych rozliczeń, jak i rozliczeń danej jednostki, w tym wypadku - powoda. Przytoczone zasady rachunkowości zdaniem Sądu I instancji wskazują na obowiązek dokumentowania zdarzeń gospodarczych, które mają wpływ na prowadzenie dokumentacji księgowej i wykazywania ich w dokumentacji księgowej, a zatem skoro potwierdzanie sald między kontrahentami jest sposobem prowadzenia inwentaryzacji majątku przez podmiot gospodarczy-w tym wypadku powoda- to brak wskazania wierzytelności w potwierdzeniu salda skierowanego do pozwanego należy ocenić tak, jak ocenił to pozwany - iż osoba trzecia spłaciła te należności.

Okoliczność ta w powiązaniu z przedstawionym pełnomocnictwem udzielonym spółce (...) SA przez powoda do prowadzenia czynności w sprawie uzyskania zapłaty, pozwolił Sądowi Okręgowemu wysnuć wniosek, iż wierzytelności powoda względem pozwanego zostały uregulowane przez tę spółkę - czyli przez osobę trzecią. Wskazał, że pełnomocnictwo nie upoważnia spółki (...) SA do dochodzenia tych należności we własnym imieniu -jako własnych należności. Niemniej jednak zastrzeżenie w umowie, iż czynności egzekwujące należności mają być wykonane przez tzw. profesjonalnego pełnomocnika, z którym interwenient miał się rozliczyć na podstawie odrębnej umowy, wskazuje, iż pełnomocnik ustanowiony przez powoda miał działać w celu wyegzekwowania należności na rzecz interwenienta. Wszystkie bowiem wpłaty dokonane przez dłużnika, dobrowolnie lub nie - miały być przekazywane spółce (...), mimo iż w postępowaniu sądowym lub egzekucyjnym pełnomocnik działa za powoda jako stronę. Przy ustaleniu Sądu Okręgowego, iż spółka (...) SA spłaciła dług pozwanego wobec powoda, racjonalne gospodarczo jest wskazanie uczynione w pełnomocnictwie, aby należności były wpłacane przez pozwanego na rachunek tej spółki. Wprawdzie bowiem nadal powód działa przez ustanowionego pełnomocnika, ale należność uzyskuje spółka (...) SA na swój rachunek, co prowadzi do uzyskania w ten sposób przez tę spółkę (a raczej odzyskania) kwoty, którą uiściła powodowi bez potrzeby dokonywania cesji wierzytelności, która co jest wiadomym kontrahentom placówek medycznych wymagałaby w myśl przepisów ustawy o działalności leczniczej zgody organu tworzącego placówkę. W konsekwencji ustalenia poczynione na podstawie oceny zgromadzonego materiału dowodowego doprowadziły Sąd I instancji do wniosku, iż wierzytelności powoda wobec pozwanego zostały zapłacone przez osobę trzecią, a w takim wypadku mimo iż powód posiada legitymację czynną do wystąpienia z pozwem, roszczenie podlega oddaleniu z uwagi na spełnienie świadczenia.

Sąd Okręgowy dokonał również szczegółowej analizy umowy łączącej powoda ze spółką (...) SA i uznał, że jej zapisy mają na celu obejście przepisów ustawy o działalności leczniczej w zakresie zakazu zbywania wierzytelności placówek medycznych bez ich zgody.

Apelację od tego orzeczenia wywiodła strona powodowa, na podstawie art. 367 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c, zaskarżając w/w wyrok w całości i na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 i 3 k.p.c. zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie:

1. przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie przez Sąd, iż na skutek wypłaty przez spółkę (...) na rzecz powódki kwoty finansowania zgodnie z zawartą przez umową, doszło do wygaśnięcia zobowiązania objętego pozwem, w sytuacji gdy wniosek ten nie znajdował oparcia w materiale dowodowym sprawy, w szczególności zaś w dokumencie ww. umowy, zeznaniach świadka P. C. (1) oraz w dokumencie rachunkowego potwierdzenia sald. który z uwagi na stricte księgowych charakter wskazanego dokumentu nie stanowił o zwolnieniu pozwanego z długu objętego pozwem, a ponadto nie został podpisany przez osoby upoważnione do reprezentacji powoda i jako taki nie mógł być rozpatrywany w kategoriach skutecznego oświadczenia woli powódki;

2.  przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niezasadne pominięcie przy ustalaniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia zeznań świadka P. C. (1), zawierających szczegółową relację dotyczącą charakteru zawartej między powódką z spółką (...) umowy, przyczyn jej zawarcia oraz sposobu jej realizacji,

3.  przepisu postępowania, tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak należytego uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, które nie pozwala na precyzyjne ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, tj. dowodów, na których Sąd oparł rozstrzygnięcie w przedmiocie oddalenia powództwa, w szczególności zaś na ustalenie jaki charakter i znaczenie Sąd nadał zawartej przez powódkę oraz spółkę (...) umowie finansowania należności;

4.  przepisu prawa materialnego, tj. art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż celem zawarcia umowy finansowania należności standard z dnia 13 listopada 2012 r. była zapłata przez spółkę (...) zobowiązań objętych pozwem, z zamiarem ich zapłacenia za dłużnika;

5.  przepisu prawa materialnego, tj. art. 356 § 2 k.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji gdy wypłata przez spółkę (...) kwoty finansowania nastąpiła w oparciu o zapisy wiążącej ww. strony umowy, która nie zawierała postanowień wskazujących na spełnienie przez ww. spółkę świadczenia objętego pozwem z zamiarem spełnienia tego świadczenia za pozwanego;

6.  art. 54 ust. 5 i 6 ustawy o działalności leczniczej a także art. 509 § 1 k.c. oraz art. 876 § 1 k.c. poprzez ich zastosowanie, w sytuacji gdy z ustaleń faktycznych sprawy nie wynika aby powódka dokonała czynności prawnej mającej na celu zmianę wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej;

7.  przepisu prawa materialnego, tj. art. 353 § 1 k.c. w zw. z art. 535 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i oddalenie w całości wytoczonego w sprawie powództwa w sytuacji gdy pozwany nie wykazał żadnej z okoliczności, która zwalniałaby go z obowiązku zapłaty ceny z tytułu sprzedaży na jego rzecz dokonanej przez powodową spółkę;

Na podstawie art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 720.966,91 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa, tj. od dnia 09 lipca 2014 r., do dnia zapłaty oraz kosztami procesu za I instancję według norm przepisanych oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu za II instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Powodem w niniejszym postępowaniu jest spółka (...) Sp. z o.o., która była stroną umowy zawartej z pozwanym. Jak prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, powodowa spółka wykonała umowę w zakresie dostawy sprzętu Szpitalowi (...) w W..

Tym samym strona powodowa domagała się w niniejszym postępowaniu zapłaty za dostarczony zgodnie z umową sprzęt medyczny, na swoją rzecz, a nie na rzecz innego podmiotu.

Sąd I instancji dokonał błędnej oceny umowy zawartej w dniu 13 listopada 2012r. przez spółkę (...) S.A. z powodem, zatytułowanej „umowa finansowania należności standard". I tym samym zarzut apelacji naruszenia art. 233 § 1 k.p.c sformułowany w punkcie pierwszym i drugim apelacji jest zasadny.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zarówno treść wspomnianej wyżej umowy finansowania należności oraz zeznania świadka P. C. (1), które Sąd I instancji pominął ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie, dają podstawę do wywiedzenia zupełnie odmiennych wniosków, niż Sąd Okręgowy.

Wprawdzie umowa zawarta między powodem a Spółką (...) S.A. nie jest przedmiotem niniejszego postępowania i może mieć znaczenie jedynie w kontekście ustalenia ważnego tytułu do zapłaty przez (...) S.A. kwot stanowiących równowartość faktur wystawionych przez powódkę z tytułu sprzedaży stronie pozwanej sprzętu medycznego stanowiącego przedmiot poszczególnych umów objętych pozwem, jednakże z całą pewnością – z załączonych do akt dowodów przelewów kwot pieniężnych wynika, iż (...) S.A. regulowała własne zobowiązanie wynikające z umowy dotyczącej finansowania działalności powodowej spółki, a nie zobowiązanie szpitala.

Również zarzut naruszenia art. 356§2 k.c. oraz art. 54 ust. 5 i 6 ustawy o działalności leczniczej a także art. 509 § 1 k.c. oraz art. 876 § 1 k.c. jest zasadny.

Jak wynika z treści art. 356§2 - istnieje możliwość spełnienia świadczenia pieniężnego przez osobę trzecią, ale spłata długu publicznego zakładu opieki zdrowotnej przez osobę trzecią bez zgody podmiotów wskazanych w art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej, może prowadzić do nabycia wierzytelności przez osobę trzecią na podstawie art. 518 k.c., a zatem jest niedopuszczalna.

W piśmiennictwie wyjaśniono, że konsekwencją uregulowania z art. 356 § 1 k.c. jest zasada, zgodnie z którą, jeżeli osoba trzecia działa bez upoważnienia dłużnika, wierzyciel może, ale nie ma obowiązku, przyjęcia od niej świadczenia. Natomiast w art. 356 § 2 k.c. ustawodawca wprowadził wyjątek od tej zasady, albowiem jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika. Skutkiem takiej zapłaty jest wykonanie obowiązku wobec wierzyciela i ewentualne nabycie wierzytelności przez osobę trzecią na podstawie art. 518 § 1 k.c. (por. A. Olejniczak w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część ogólna, A. Kidyba (red.), Lex el./2014). Jednakże w orzecznictwie trafnie wyjaśniono, że przepisy art. 356 § 2 k.c. i art. 518 § 1 pkt 1 k.c. mają tę wspólną cechę, że celem świadczenia osoby trzeciej ma być zwolnienie dłużnika z długu. W granicach zasady swobody umów (art. 353 ¹ k.c.) strony stosunku prawnego innego niż umowa kredytowa, mogą tak ukształtować swoje stosunki, że zapłata kwoty rekompensaty będzie realizacją własnego zobowiązania, a nie będzie działaniem w celu zwolnienia z zobowiązania kredytobiorcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2010 r., sygn. akt IV CSK 239/10, Lex nr 737285).

Powód zawarł z (...) S.A. umowę w odniesieniu do należności objętych niniejszym pozwem, zaś (...) S.A. dokonał zapłaty na jego rzecz określonych w umowie kwot, ale zapłata ta nastąpiła w celu wykonania umowy z dnia 13 listopada 2012r. zatytułowanej „umowa finansowania należności standard", a nie w celu zwolnienia pozwanego z długu. (...) S.A. nie miała bowiem powodu, aby spełnić cudze świadczenie, bez możliwości domagania się jego zwrotu.

Kwestia księgowania zobowiązań i należności jest kwestią wewnętrzną powodowej spółki, a ewentualne nieprawidłowości w tym zakresie nie mają wpływu na istnienie zobowiązania. Nieuwzględnienie w nim przedmiotowych wierzytelności mogło wynikać nie z ich zapłaty, lecz zabezpieczenia ich finansowania. Ponadto dokument w postaci potwierdzenia salda nie został podpisany przez osoby upoważnione do reprezentacji powoda (nie wykazano, aby była to osoba wchodząca w skład organu lub posiadająca ewentualnie pełnomocnictwo od takiego organu upoważniająca ją do składania oświadczeń woli za spółkę), a zatem nie można z tego potwierdzenia wywodzić skutku w postaci zwolnienia z zobowiązania.

Generalnie umowa faktoringu lub podobna w swej treści do umowy faktoringu może prowadzić do obejścia zakazu zbywania wierzytelności wynikającego z art. 53 ust. 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 22 października 2010 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 230, poz. 1507) czy też art. 54 ust. 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 201 lr. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.), bowiem co do zasady jednym z podstawowych elementów umowy faktoringu jest przelew wierzytelności. Umowa ta nie jest uregulowana w polskim prawie, jednak w ramach swobody umów występuje też faktoring powierniczy, który jednolicie uważany jest za rodzaj umowy faktoringu, mimo że w jego ramach nie dochodzi do przeniesienia wierzytelności, a jedynie do świadczenia kompleksowych usług zarządzania należnościami. W przypadku faktoringu właściwego (pełnego), cesja albo sprzedaż wierzytelności odgrywa zawsze pierwszoplanową rolę, ponieważ jej zasadniczym celem jest przeniesienie ryzyka niewypłacalności dłużnika. Natomiast w umowach faktoringu niepełnego, w praktyce europejskiej duży nacisk kładzie się na inne sposoby zarządzania należnościami faktoranta. W faktoringu powierniczym nie dochodzi do przeniesienia wierzytelności, a jedynie do zaciągnięcia przez faktora wobec banku faktoranta zobowiązania świadczenia kompleksowych usług zarządzania wierzytelnościami na rzecz i w imieniu jego klienta. Obejmuje on upoważnienie faktora do periodycznego wykonywania oznaczonych usług faktoringowych, a przede wszystkim inkasa wierzytelności. Faktor pełni wobec faktoranta, z którym nie łączy go żaden stosunek prawny, jedynie funkcję usługową, polegającą na powierniczym zarządzaniu jego wierzytelnościami. Z uwagi na brak cesji, faktoring powierniczy może dotyczyć wierzytelności z umów sprzedaży gotówkowej. Taki „zubożony" faktoring jest substytutem akredytywy, ponieważ daje większą pewność zapłaty szczególnie w przypadku, gdy dłużnik nie jest w stanie udzielić stosownego zabezpieczenia (tak W. Katner j.w.).

W niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z umową faktoringu właściwego, co wynika z faktu braku formalnego przeniesienia wierzytelności. Jednakże nawet przyjmując pogląd pozwanego, iż niektóre elementy tej umowy, takie jak zakaz prowadzenia przez powoda samodzielnych rozmów z dłużnikiem dotyczących wierzytelności, nieodwołalność pełnomocnictwa do zarządzania wierzytelnością, przejęcie przez (...) S.A. ryzyka odzyskania środków od dłużnika, mogą wskazywać na ukrytą cesję wierzytelności, to nie miałoby to wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie. Skoro bowiem umowa ta byłaby nieważna jako naruszająca zakaz przelewu wierzytelności wyrażony w art. 54 ust 5 i 6 ustawy o działalności leczniczej, to oznacza, iż nie doszłoby do cesji wierzytelności i powód byłby i tak legitymowany czynnie w niniejszej sprawie

Ponadto spełnienie świadczenia z umowy nieważnej ma charakter świadczenia nienależnego i również nie skutkuje umorzeniem zobowiązania zakładu opieki zdrowotnej (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 stycznia 2016r. I ACa 2867/15 LEX nr 1994434). Nieważność umowy rodzi między jej stronami obowiązek zwrotu świadczeń wzajemnych jako świadczeń nienależnych.

Skoro, co wykazano powyżej - nie doszło do wygaśnięcia wierzytelności powoda na podstawie art. 356 § 2 k.c., ani nie nastąpiło nabycie wierzytelności przez osobę trzecią na podstawie art. 518 § 1 pkt 1 k.c. - nie mógł również zostać naruszony zakaz wynikający z art. 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej oraz art. 53 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej. Powód jest więc wierzycielem i pozwany powinien dokonać na jego rzecz zapłaty.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Apelacyjny uznał, że roszczenie powoda w pełni zasługuje na uwzględnienie. Na podstawie zawartych umów sprzedaży i dostawy (...) spółka z o.o. z siedzibą w W. dostarczyła pozwanemu Szpitalowi wyroby medyczne wskazane w fakturach, za które powinna otrzymać zapłatę. Umowy sprzedaży i dostawy maja charakter dwustronnie zobowiązujący i konsensualny. Podstawowym obowiązkiem kupującego wobec sprzedawcy oraz odbiorcy wobec dostawcy jest zapłata ceny i naruszenie tego obowiązku stanowi niewykonanie zobowiązania dłużnika w umowie wzajemnej.

Roszczenie sprzedawcy i dostawcy o zapłatę staje się wymagalne z chwilą spełnienia przez niego świadczenia niepieniężnego, chyba, ze strony w umowie oznaczyły inny termin zapłaty (art. 455 k.c.). Z uwagi na wzajemny charakter umów sprzedaży i dostawy, świadczenia wynikające z tych umów winny być bowiem spełnione jednocześnie (art. 488 § 1 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 481 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może domagać się odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Dlatego też powodowi należą się odsetki za opóźnienie od dochodzonej pozwem kwoty od dnia wytoczenia powództwa – na podstawie art. 482 § 1 k.c.

Z tych to przyczyn Sąd Apelacyjny, uznając roszczenie powoda za uzasadnione, zmienił zaskarżony wyrok i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w punkcie pierwszym, rozstrzygnięcie kosztach postepowania przed sądem pierwszej jak i drugiej instancji opierając o treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c.