Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa K. J.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 29 lipca 2016 r., sygn. akt II C 510/15,

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 100 000 (sto tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 22 maja 2015 roku,

b)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 8 617 (osiem tysięcy sześćset siedemnaście) złotych z tytułu kosztów procesu;

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 9 050 (dziewięć tysięcy pięćdziesiąt) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1131/16

UZASADNIENIE

Powód K. J. wystąpił z pozwem przeciwko (...) Sp. z o.o. w K., domagając się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu swojego żądania powód podał, że w dniu 4 września 2012 r. - jako przyszły sprzedawca oraz spółka (...) sp. z o.o. w K. - jako przyszły kupujący, zawarli przedwstępną umowę sprzedaży akcji. Stosownie do § (...) umowy strony zobowiązały się do zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży 600.000 akcji (...) S.A. w K. za cenę 3,54 zł za każdą akcję tj. łącznie za 2.124.000 zł. Strony ustaliły termin zawarcia umowy przyrzeczonej na dzień 5 września 2013 r. i jednocześnie postanowiły, iż zabezpieczeniem zapłaty ceny zakupu akcji przez (...)będzie wystawiony przez ten podmiot weksel gwarancyjny, poręczony przez M. G. oraz spółkę (...) sp. z o.o. w K.. W dniu 4 września 2012 r. spółka (...) wystawiła na zabezpieczenie powyższej umowy weksel gwarancyjny na kwotę 2.124.000 złotych, który został poręczony przez M. G. oraz spółkę (...). W dniu 4 kwietnia 2014 r. powód oraz (...) Inwestycje zawarli umowę przyrzeczoną sprzedaży akcji. Do dnia 1 września 2014 r. (...) sp. z o.o. w K. nie zapłaciła ceny za nabyte akcje. W dnu 2 września 2014 r. powód wezwał (...) sp. z o.o. w K., M. G. i spółkę (...) do wykupu weksla, jednakże wezwania pozostały bez odpowiedzi i dłużnicy zadłużenia nie uregulowali. W dniu 18 września 2014 r. powód wniósł pozew, domagając się zapłaty solidarnie przez wyżej wymienione trzy podmioty kwoty 2.124.000 złotych z odsetkami i kosztami procesu. Prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 30 października 2014 r., wydanym w postępowaniu nakazowym, Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości. Nakaz zapłaty został następnie skierowany do egzekucji i postępowanie egzekucyjne przeciwko wszystkim trzem dłużnikom prowadzone jest przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym K. wK. (sygn. akt KM 47/15). Egzekucja pozostaje jednak bezskuteczna. Jednym z dłużników jest (...) sp. z o.o. w K., która to spółka co najmniej do dnia 8 października 2014 r. prowadziła w K. przy ul. (...) oraz w C. przy Al. (...) autoryzowane salony sprzedaży samochodów marki T.. W dniu 8 października 2014 r. nadzwyczajne zgromadzenie wspólników pozwanej spółki podjęło uchwałę, na mocy której podwyższony został kapitał zakładowy pozwanej o kwotę 1.000.000 złotych, zaś wszystkie udziały w podwyższonym kapitale zakładowym zostały przeznaczone do objęcia przez nowego wspólnika – (...) sp. z o.o., która pokryła je wkładem niepieniężnym (aportem) w postaci zorganizowanej części przedsiębiorstwa, którego skład został opisany w podjętej uchwale i obejmował właściwie wszystkie składniki (...), w szczególności te związane z autoryzowanymi salonami sprzedaży samochodów marki T. w K. oraz w C.. Oświadczeniem złożonym tego samego dnia, w formie aktu notarialnego, (...) przystąpiła do pozwanej spółki i objęła w niej udziały w zamian za wyżej opisany aport. Pozwana spółka jest zatem nabywcą przedsiębiorstwa prowadzonego wcześniej przez (...) w W. w postaci salonu sprzedaży marki T. w K. przy ul. (...) oraz w C. przy Al. (...). Tym samym, do takiego zbycia przedsiębiorstwa zastosowanie ma treść art. 55 ^{( 4)} k.c. W ocenie powoda nie powinno budzić wątpliwości, że zobowiązanie spółki (...) w stosunku do niego miało ścisły związek z prowadzonym przez spółkę przedsiębiorstwem. Jednocześnie powód podniósł, że nie sposób przyjąć, aby pozwana spółka przed przejęciem przedsiębiorstwa nie wiedziała się albo pomimo zachowania należytej staranności nie mogła dowiedzieć się o zobowiązaniu zbywcy przedsiębiorstwa na kwotę 2.124.000 złotych.

Powód wskazał, że posiada w stosunku do pozwanej spółki wierzytelność w kwocie 2.124.000 złotych, jednakże niniejszym pozwem dochodzi jedynie części roszczenia w kwocie 100.000 złotych, bez zrzeczenia się roszczenia w pozostałej części.

Pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa i zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu swego stanowiska podała, że art. 55 ^{( 4)} k.c. nie stwarza w rozpoznawanej sprawie podstawy do jej odpowiedzialności za zobowiązanie (...), bowiem w rzeczywistości przedmiotem czynności było nabycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa, nie zaś całe przedsiębiorstwo prowadzone przez tę spółkę, na które składają się dwa niezależne od siebie funkcjonalnie, majątkowo i organizacyjnie wyodrębnione zorganizowane części przedsiębiorstwa. Zobowiązanie (...) nie weszło w skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa nabytej przez pozwaną, w związku z czym nie może ona ponosić za nie odpowiedzialności. Spółka (...) przed dokonaniem transakcji zbycia części przedsiębiorstwa prowadziła działalność, która obejmowała oddzielne działalności a to: działalność dealersko-warsztatową samochodów z grupy T. oraz w zakresie inwestycji, w szczególności na rynku nieruchomości. Przedmiotem transakcji zbycia części przedsiębiorstwa było przeniesienie na (...) sp. z o.o. tylko działalności dealersko-warsztatowej samochodów marki T.. Poręczenie weksla, wystawionego na rzecz powoda, mieściło się w działalności inwestycyjnej i nie miało nic wspólnego z działalnością dealersko-warsztatową, która w całości została przeniesiona do pozwanej spółki. Nawet po tej transakcji, spółka (...) dysponowała majątkiem wystarczającym dla prowadzenia dalszej działalności inwestycyjnej, a przede wszystkim posiadała majątek znacznej wartości, wystarczający na bezpośrednie zaspokojenie powoda. Niezależnie od powyższych argumentów, pozwana podniosła, że na dzień zbycia części przedsiębiorstwa nie miała wiedzy na temat istnienia i wysokości zobowiązań (...) z tytułu poręczenia wekslowego, udzielonego powodowi na zabezpieczenie zapłaty przez (...) sp. z o.o. za akcje (...) S.A. mimo, że przed nabyciem części przedsiębiorstwa przeprowadziła badanie stanu zobowiązań związanych z konkretną działalnością, którą w całości przejęła. Badanie zostało przeprowadzone przez profesjonalny podmiot (...) S.A. w W.. Wycena dokonana przez ten podmiot nie wykazała istnienia zobowiązania z tytułu poręczenia wekslowego.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 lipca 2016 r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej spółki koszty procesu. Wyrok ten został wydany na tle następująco poczynionych ustaleń faktycznych:

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż powód opiera swoje roszczenie na treści art. 55 ⁴ k.c., zgodnie z którym nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa chyba, że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.

Sąd Okręgowy uznał, iż z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż 4 kwietnia 2014 r. pomiędzy powodem (jako sprzedawcą) i (...) sp. z o.o. (jako kupującym) została zawarta umowa sprzedaży 600 sztuk akcji (...) S.A. Zawarcie tej umowy było konsekwencją zapisów § (...) przedwstępnej umowie sprzedaży akcji, zawartej dnia 4 września 2012 r., zaś zabezpieczeniem zapłaty ceny był weksel gwarancyjny wystawiony w tym samym dniu przez kupującego na kwotę 2.124.000 złotych i poręczony przez M. G. oraz (...) w K.. Zapłata ceny miała nastąpić do dnia 1 września 2014 r., do czego jednak nie doszło. W tej sytuacji powód złożył pozew o wydanie nakazu zapłaty z weksla i w dniu 30 października 2014 r. Sąd Okręgowy w G.w sprawie II Nc 393/14 wydał nakaz zapłaty, zaopatrzoną klauzulą wykonalności dnia 29 grudnia 2014 r. Nakazem tym należność w wysokości 2.124.000 złotych z odsetkami i kosztami procesu została zasądzona solidarnie od kupującego tj. (...) sp. z o.o. i poręczycieli tj. (...) sp. z o.o. w K.. Nakaz został skierowany do komornika, jednakże postępowanie egzekucyjne wykazało, że egzekucja praktycznie pozostaje bezskuteczna.

Aktami notarialnymi z dnia 8 października 2014 r. (...) w K. objęła podwyższony o 1.000.000 złotych kapitał zakładowy (...) sp. z o.o., przekazując w formie aportu zorganizowaną cześć przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. Wobec tego powód skierował swoje roszczenie o zapłatę sumy wekslowej do (...) sp. z o.o., będącej jego zdaniem solidarnie zobowiązanej jako nabywcy przedsiębiorstwa.

Sąd pierwszej instancji skonstatował, iż przedstawione okoliczności były bezsporne między stronami. Zadaniem Sądu Okręgowego pozostało zatem ustalenie, czy strona pozwana, będąca nabywcą zorganizowanej części przedsiębiorstwa ponosi odpowiedzialność za zobowiązanie (...) w świetle art. 55 ⁴ k.c., a także, czy nabywając zorganizowaną części przedsiębiorstwa pozwana spółka wiedziała o istnieniu zobowiązania zbywcy wobec powoda.

Wobec tego Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii z zakresu rachunkowości na okoliczność ustalenia, czy w księgach rachunkowych (...) za lata 2012-2014 ujawnione było zobowiązanie z tytułu poręczenia udzielonego (...) sp. z o.o. w związku z wystawieniem przez tę spółkę na rzecz K. J. w dniu 4 września 2012 r. weksla na kwotę 2.124.000 złotych, a także ustalenia, czy zobowiązanie z tego tytułu ujawnione zostało w dokumencie PT Raport z wyceny zorganizowanej części przedsiębiorstwa, sporządzonym przez (...) S.A. w W. w dniu 29 sierpnia 2014 r. oraz na okoliczność wyceny wartości rynkowej wniesionego przez (...) aportu do pozwanej spółki w dniu 8 października 2014 r. Opinia została opracowana przez biegłą z zakresu rachunkowości ekonomiki i finansów podmiotów gospodarczych M. E., która w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty ustaliła, że w księgach rachunkowych spółki(...) w roku 2012 i 2013 nie zostało ujawnione zobowiązanie spółki wobec K. J., wynikające z poręczenia weksla wystawionego przez (...) sp. z o.o. Zobowiązanie to zostało ujawnione w księgach rachunkowych w 2014 r. i wykazane w bilansie sporządzonym na dzień 31 grudnia 2014 r. Zobowiązanie z tytułu poręczenia weksla nie zostało ujawnione przez spółkę w danych przedłożonych (...) S.A. i tym samym nie zostało uwzględnione w wycenie. Biegła ustaliła również, że wycena zorganizowanej części przedsiębiorstwa jest nieprawidłowa z uwagi na nierzetelne dane księgowe przedłożone przez spółkę oraz nieujawnienie wszystkich okoliczności mających wpływ na jej sytuację finansową i majątkową. Opinia biegłej nie została przez strony zakwestionowana. Powód podniósł jednak, że istotne w sprawie jest ustalenie, czy wycena przedsiębiorstwa stanowiącego przedmiot aportu została zawyżona czy zaniżona, czyli jaka była faktyczna wartość przedsiębiorstwa prowadzonego przez (...) w dniu wniesienia go jako aportu do pozwanej spółki tj. w dniu 8 października 2014 r. W ustnej opinii uzupełniającej biegła podała, że w jej ocenie wycena przedsiębiorstwa stanowiącego przedmiot aportu została zdecydowanie zawyżona i w wycenie tej nie uwzględniono wszystkich zobowiązań oraz skutków braku aktualizacji wartości aktywów trwałych i obrotowych. Zobowiązanie wynikające z weksla winno figurować w dokumentacji firmy od 2012 r. na tzw. rezerwie na zobowiązania. Tymczasem kwota wekslowa pojawiła się dopiero w 2014 r., kiedy był już prawomocny nakaz zapłaty. Wobec tak zdecydowanej postawy biegłej, Sąd Okręgowy oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego, zgłoszony przez powoda. Sąd pierwszej instancji uznał opinię biegłej za wyczerpującą, popartą rzetelnymi wyliczeniami.

Opierając się na zeznaniach świadków: W. G., P. N. oraz M. G. Sąd pierwszej instancji ustalił, że przedmiotem transakcji z dnia 8 października 2014 r. była zorganizowana część przedsiębiorstwa (...), obejmująca działalność dealerską. Poza działalnością dealerską (...) równoległe prowadziła działalność inwestycyjną. Świadkowie zgodnie zeznali, że przedmiotem aportu nie były żadne składniki niezwiązane z działalnością dealerską.

Natomiast zobowiązanie wobec powoda nie było związane z działalnością tej części przedsiębiorstwa, czyli z działalnością dealerską, a dotyczyło sfery inwestycyjnej (...). Sąd Okręgowy podniósł, iż jak zeznał sam powód - (...) S.A. zajmowała się działalnością inwestycyjną i nieruchomościami, a nie sprzedażą samochodów.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż przesłankami odpowiedzialności z art. 55 ⁴ k.c. są: nabycie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, jak również wiedza nabywcy o zobowiązaniach strony zbywającej.

W ocenie Sądu pierwszej instancji zbycie jedynie zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie wyczerpuje pierwszej z przesłanej określonych w art. 55 ^{( 4 )}k.c., bowiem została zbyta część przedsiębiorstwa obejmująca działalność dealerską, w tym przypadku działalność prowadzona przez stronę pozwaną. Zobowiązanie (...)S.A. dotyczy zaś działalności inwestycyjnej. W ocenie Sądu pierwszej instancji również nie została spełniona druga z przesłanek odpowiedzialności, a to okoliczność, że strona pozwana nabywając zorganizowaną część przedsiębiorstwa wiedziała o zobowiązaniach zbywcy. Jak wskazała bowiem biegła M. E., w momencie zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa nawet profesjonalny audytor, którym był (...), nie miał podstaw by podejrzewać, że były jakieś nieujawnione istotne zobowiązania zbywcy.

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze brak przesłanek określonych w art. 55 ⁴ k.c. Sąd Okręgowy oddalił powództwo. O kosztach postępowania orzeczono na mocy art. 98 k.p.c.

Wyrok Sądu pierwszej instancji został zaskarżony przez powoda w całości. W apelacji sformułowano następujące zarzuty:

1)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że przedmiotem aportu wniesionego do pozwanej spółki przez (...) Centrum Sp. z o.o. w K. w dniu 8 października 2014 r. była zorganizowana część przedsiębiorstwa obejmująca wyłącznie działalność dealerską (...) Centrum Sp. z o.o. w K.;

2)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że zobowiązanie z tytułu poręczenia przez (...) Centrum Sp. z o.o. w K. weksla wystawionego przez (...) Sp. z o.o. w K. związane jest wyłącznie z działalnością inwestorską (...) Centrum Sp. z o.o. w K., która nie stanowiła przedmiotu aportu;

3)  naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów tj. art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. przez pominięcie przez Sąd przy rozstrzyganiu sprawy istotnej części treści zeznań złożonych przez powoda w charakterze strony oraz pominięcie w uzasadnieniu wyroku wyjaśnienia, dlaczego zeznaniom tym Sąd odmówił wiarygodności;

4)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że pozwana spółka jest nabywcą przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 ⁴ k.c. nie wiedziała, ani nie mogła się dowiedzieć przy dołożeniu należytej staranności o zobowiązaniu z tytułu poręczenia przez (...) Centrum Sp. z o.o. w K. weksla wystawionego przez (...) Sp. z o.o. w K.

a w konsekwencji

5)  naruszenie prawa materialnego tj. art. 55 ⁴ k.c. przez uznanie, że w rozpoznawanej sprawie pozwana, jako nabywca przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w K. nie odpowiada solidarnie ze zbywcą za zobowiązania zbywcy wynikające z tytułu poręczenia przez (...) Centrum Sp. z o.o. w K. weksla wystawionego przez (...) Sp. z o.o. w K..

W oparciu o wyżej wskazane zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego ewentualnie domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji i rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Pozwana spółka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja musiała odnieść skutek, bowiem zarzutom w niej zawartym trudno było odmówić słuszności.

Sąd pierwszej instancji przede wszystkim dokonał ustaleń w zakresie, jaki nie był sporny między stronami. Nie było bowiem sporu co do tego, że powód dokonał sprzedaży akcji i uzyskał zabezpieczenie spełnienia zobowiązania pieniężnego kupującego w postaci weksla in blanco poręczonego między innymi przez (...) Centrum Sp. z o.o. w K.. Bezspornie powód nie uzyskał zaspokojenia swojej wierzytelności z tytułu ceny sprzedanych akcji pomimo tego, iż został wydany nakaz zapłaty przeciwko nabywcy akcji i poręczycielom wekslowym. Postępowanie egzekucyjne nie przyniosło bowiem oczekiwanego efektu, natomiast w jego toku powód powziął informację o wniesieniu aportem przedsiębiorstwa jednego z poręczycieli do pozwanej spółki. W istocie kwestią wymagającą w pierwszej kolejności wyjaśnienia przez dokonanie odpowiednich ustaleń, a następnie ocen, było: czy pozwana spółka nabyła zorganizowaną część przedsiębiorstwa, która nie obejmowała wierzytelności powoda, czy też nabyła przedsiębiorstwo włącznie z wierzytelnością z tytułu poręczenia wekslowego udzielonego powodowi. W przypadku uznania, że aport obejmował także zobowiązanie z tytułu poręczenia wekslowego wierzytelności przysługującej powodowi, w dalszej kolejności ustalenia wymagało, czy pozwany wiedział o tym zobowiązaniu względnie jakie działania podjął, aby zapoznać się ze stanem finansów i ewentualnych ryzyk związanych z przedsiębiorstwem wnoszonym aportem. Odnośnie do tych kwestii apelujący postawił zarzut dokonania ustaleń sprzecznych z zebranym materiałem dowodowym, co było skutkiem wadliwej oceny dowodów, dokonanej z uchybieniem art. 233 § 1 k.p.c. W istocie Sąd pierwszej instancji nie zawarł w pisemnych motywach uzasadnienia żadnej oceny dowodów, a jedynie ograniczył się do stwierdzenia, iż z materiału dowodowego w postaci zeznań wymienionych świadków wynika, że przedmiotem aportu była zorganizowana część przedsiębiorstwa „(...) obejmująca działalność dealerską”. Należy wskazać, iż zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c. w pisemnych motywach uzasadnienia sąd obowiązany jest wskazać podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, a mianowicie ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Sąd pierwszej instancji ograniczył się w pisemnych motywach wydanego rozstrzygnięcia do lakonicznego stwierdzenia, iż ustaleń faktycznych dokonał na podstawie wymienionych dowodów. Oczywistym jest, iż sąd nie jest zobligowany do wskazania przyczyn, dla których obdarzył dany dowód przymiotem wiarygodności czy mocą dowodową. Przywołany przepis art. 328 § 2 k.p.c. nakłada bowiem na Sąd jedynie obowiązek wyjaśnienia przyczyn zdyskwalifikowania poszczególnych dowodów. Tym niemniej lakoniczność stwierdzenia zawartego w uzasadnieniu sprawia, iż nie można dokonać kontroli, czy Sąd pierwszej instancji ocenił materiał dowodowy w sposób wszechstronny, czego wymaga art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy w istocie nie przedstawił żadnej argumentacji mającej przekonywać o słuszności poczynionego ustalenia, że przedmiotem aportu była zorganizowana część przedsiębiorstwa, nie obejmująca wierzytelności przysługującej powodowi. Z zeznań świadków, a to M. G., W. G. i P. N. wynika, że istotnie spółka (...) zajmowała się prowadzeniem działalności dwojakiego rodzaju, a mianowicie działalności motoryzacyjnej, w ramach której zajmowała się sprzedażą samochodów oraz świadczyła usługi serwisowo-warsztatowe, oraz działalności inwestycyjnej. Prowadzeniem tej drugiej działalności zajmował się wyłącznie M. G. (będący prezesem zarządu), nie była ona w żaden sposób strukturalnie wydzielona z działalności motoryzacyjnej, nie była dla niej prowadzona odrębna księgowość, ani nawet nie było osobnego rachunku bankowego. Świadkowie zeznali, że działalność inwestycyjna polegała na tym, że spółka (...) posiadała akcje i udziały w innych spółkach zajmujących się inwestycjami. Wszystkie środki trwałe w spółce (...) były związane z działalnością motoryzacyjną (nieruchomości, maszyny, urządzenia, pojazdy). Inna też była skala każdej z tych działalności, gdyż w ramach działalności inwestycyjnej było znacznie mniej transakcji, natomiast opiewały one na znacznie wyższe kwoty. W ramach działalności inwestycyjnej między innymi spółka kupiła nieruchomość, aby wybudować na niej centrum handlowe (inwestycja ukończona ostatecznie przez inny podmiot). Po wniesieniu aportu do pozwanej spółki, w spółce (...) pozostały jedynie udziały i akcje w innych dwóch spółkach. Zostały one zajęte przez komornika w toku prowadzonego na wniosek powoda postępowania egzekucyjnego, tym niemniej egzekucja okazała się bezskuteczna. Nie zostało wykazane, aby po wniesieniu aportu spółka (...) dokonała jakiejkolwiek transakcji w związku z działalnością inwestycyjną, nie pozostały w tej spółce właściwie żadne środki trwałe. Z odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego dotyczącego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. (k.269-278) wynika, iż przedmiot działalności spółki został określony bardzo szeroko. Jest to jednak powszechnie stosowana praktyka wpisywania do rejestru różnorodnej działalności, przy czym wskazać wypada, iż nie wskazano przedmiotu przeważającej działalności przedsiębiorcy. Możliwość prowadzenia bardzo zróżnicowanej działalności nie daje podstaw do przyjęcia, iż w ramach działalności spółki (...) były wyodrębnione działalności, z których każda była prowadzona przez wydzieloną, zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Z ustalonych okolicznościach sprawy wynika, że w rzeczywistości wiodącą działalnością była działalność motoryzacyjna. Ponadto to właśnie prowadzenie tej działalności (urzeczywistniającej się salonami sprzedaży samochodów znanej marki wraz z warsztatami pozwalającymi na świadczenie usług serwisowych, blacharsko-lakierniczych i napraw) przekonało powoda do przyjęcia zabezpieczenia w postaci weksla in blanco poręczonego przez spółkę (...). Powód zeznał, iż M. G. przekonując do tego zabezpieczenia wskazywał właśnie na prowadzoną działalność motoryzacyjną i powód nawet nie miał świadomości, że spółka (...) zajmuje się inną działalnością. Przyjął proponowane zabezpieczenie w postaci poręczenia wekslowego pozostając w przekonaniu, że poręczyciel prowadzi prężnie działające salony samochodowe znanej marki, co także wpływało w jego zaufanie do tego poręczyciela. Znane mu były bowiem wysokie standardy, jakich w prowadzeniu działalności wymagały koncerny japońskich marek.

Zeznania świadka M. G. należy ocenić z dużą ostrożnością, gdyż jest osobą zainteresowaną wynikiem procesu. Świadek ten nie tylko jest poręczycielem wekslowym wierzytelności powoda obok spółki (...), ale był także prezesem zarządu spółki (...). Okoliczność ta nie może zostać bez wpływu na ocenę wiarygodności tego świadka. Prowadzona wobec niego egzekucja w oparciu o uzyskany przez powoda tytuł wykonawczy okazała się bezskuteczna, chociaż jednocześnie świadek deklaruje gotowość zaspokojenia wierzytelności powoda. W okolicznościach sprawy składane deklaracje wydają się jednak bez pokrycia, a rzeczywisty majątek, mogący stanowić źródło zaspokojenia wierzytelności powoda, został wniesiony aportem do pozwanej spółki.

W ocenie Sądu odwoławczego nie ma wystarczająco przekonujących podstaw do uznania, że w ramach aportu zostało wniesione przedsiębiorstwo, które nie obejmowało zobowiązania z tytułu poręczenia wekslowego zabezpieczającego wierzytelność powoda. Okoliczność, że po wniesieniu aportu w spółce (...) pozostały akcje i udziały dwóch innych spółek nie jest wystarczająca dla przyjęcia, iż w ten sposób została wyodrębniona zorganizowana część przedsiębiorstwa mająca dalej prowadzić działalność inwestycyjną i że to właśnie wyłącznie w związku z nią powstało zobowiązanie wobec powoda. Spółka (...) udzieliła poręczenia wekslowego, o skuteczności którego miał przekonać powoda zakres i przedmiot prowadzonej działalności motoryzacyjnej, a skoro tak to poręczenie wekslowe zostało objęte aportem.

Poręczenie wekslowe wierzytelności powoda zostało określone przez świadków mianem „pozabilansowego”, niewątpliwie nie zostało ono ujęte w księgach rachunkowych spółki ani w 2012 r., ani w 2013 r.. Biegła M. E. wskazała, iż nieujęcie tego zobowiązania nie było prawidłowe. Ponadto zobowiązanie to nie zostało ujęte w danych przedstawionych (...) S.A. w W., co rzutowało na treść ekspertyzy oraz wycenę przedsiębiorstwa. Podkreślenia wymaga, iż (...) S.A. w W. sporządzając raport z wyceny zaznaczyła, iż opierała się na danych oraz informacjach przedstawionych przez spółkę (...), przyjmując że są one prawdziwe, rzetelne i kompletne oraz że nie istnieją żadne nieujawnione przez (...) Sp. z o.o. fakty, które w istotny sposób wpływają lub mogłyby wpłynąć na wyniki wyceny. W konsekwencji takiego założenia, podmiot sporządzający wycenę nie dokonał weryfikacji otrzymanych danych i informacji (k. 237 verte akt). Mimo takiego zastrzeżenia pozwana spółka nie dokonała weryfikacji wyceny, która w dodatku dotyczyła stanu istniejącego na koniec czerwca 2014 r., a wniesienie przedsiębiorstwa aportem do pozwanej spółki nastąpiło w październiku 2014 r. (w tym czasie powód uzyskał już nakaz zapłaty przeciwko spółce (...) jako poręczycielowi wekslowemu).

Wobec tak ustalonego stanu faktycznego, w dalszej kolejności należało dokonać oceny, czy pozwana spółka ponosi solidarną odpowiedzialność za poręczenie wekslowe udzielone przez spółkę (...) obok tej spółki – w oparciu o art. 55 ⁴ k.c.

Na wstępie wyjaśnienia wymaga, że celem unormowania zawartego w art. 55 ^{( 4)} k.c. jest ochrona wierzycieli. Zbycie przedsiębiorstwa nie zwalnia zbywcy z odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, jednakże obok dłużnika-zbywcy pojawia się dodatkowo dłużnik-nabywca przedsiębiorstwa. Odpowiedzialności nabywcy nie można – bez zgody wierzyciela – wyłączyć ani ograniczyć (art. 55 ^{( 4)} zd. 3 k.c.). Pojęcie "zobowiązań związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa" nie zostało sprecyzowane w ustawie. Chodzi tu o wszelkie długi, które powstały w funkcjonalnym związku z działalnością danego przedsiębiorstwa, jednocześnie nie ma znaczenia, czy zdarzenie będące źródłem zobowiązania mieści się w formalnie określonym przedmiocie działalności przedsiębiorstwa prowadzonego przez osobę prawną. W doktrynie wskazuje się, że pojęcie "zobowiązań związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa" należy rozumieć szeroko; na przykład M. Bednarek podaje, że chodzi tu o wszystkie zobowiązania, które by nie powstały, gdyby zbywca nie prowadził przedsiębiorstwa (M. Bednarek, Mienie, s. 209; por. A. Lichorowicz, Stosowanie, s. 211; M. Litwińska, Pojęcie, cz. 1, s. 9). Odpowiedzialność, o której mowa w art. 55 ^{( 4)} k.c., ponosi także nabywca zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Solidarna odpowiedzialność nabywcy ze zbywcą jest ograniczona do zobowiązań znanych nabywcy lub tych, które powinny być mu znane przy zachowaniu należytej staranności. Podkreślenia wymaga, iż w przypadku nabycia przedsiębiorstwa zastosowanie znajdzie podwyższony miernik staranności wynikający z zawodowego charakteru działalności (art. 355 § 2 k.c.). Ciężar dowodu braku wiedzy o zobowiązaniach, pomimo zachowania należytej staranności, leży po stronie nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. W tym wypadku należytą staranność określa się pojęciem due diligence, które oznacza badanie, przegląd funkcjonowania przedsiębiorstwa – prowadzony z zachowaniem należytej staranności wymaganej w obrocie profesjonalnym, w zależności od potrzeb z udziałem specjalistów z różnych dziedzin – w celu wyjaśnienia różnych zagadnień prawnych, organizacyjnych, finansowych itd. oraz ryzyk związanych ze stanem przedsiębiorstwa będącego przedmiotem transakcji (K. Kocemba , D. Latawiec-Chara, M. Tomczak, Due diligence, s. 14; R. Lewandowski, Wybrane aspekty, s. 362; S. Włodyka, Due diligence, s. 10).

Poczynione ustalenia dają podstawę do przyjęcia, że pozwana spółka ponosi odpowiedzialność za zobowiązanie wobec powoda z tytułu udzielonego poręczenia wekslowego. Brak wiedzy pozwanej o tym zobowiązaniu wynikał z niedochowania należytej staranności przy badaniu sytuacji przedsiębiorstwa wnoszonego aportem. Skoro poprzestano na wycenie zleconej przez spółkę (...) i opracowanej na podstawie przedstawionych przez nią danych bez jakiegokolwiek sprawdzenia i kontroli ich prawidłowości i rzetelności, to pozwana nie może zasłaniać się brakiem wiedzy o tym zobowiązaniu. Nie podjęto bowiem żadnych czynności mających na celu zweryfikowanie przedstawionej wyceny (pomimo zawartych w niej zastrzeżeń i założeń) oraz pomimo upływu czasu od stanu, będącego podstawą jej opracowania. Przed wniesieniem przedsiębiorstwa aportem był już wydany nakaz zapłaty w związku z udzielonym poręczeniem wekslowym, a zatem organy spółki (...) wiedziały o wydaniu tytułu wykonawczego, co jest równoznaczne z możliwością wszczęcia egzekucji. Pozwana spółka mogła powziąć o tym informację, jednakże w wyniku jej bierności tak się nie stało. Wobec tego nie ma jednak uzasadnionych przesłanek do przyjęcia, iż pozwana nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym zobowiązaniu dowiedzieć.

Podsumowując powyższe ustalenia i rozważania należy stwierdzić, iż pozwana spółka ponosi odpowiedzialność wobec powoda za zobowiązanie związane z działalnością wniesionego aportem przedsiębiorstwa w oparciu o art. 55 ⁴ k.c. W konsekwencji zaskarżony wyrok należało zmienić i uwzględnić powództwo w oparciu o przywołany przepis. O odsetkach orzeczono na mocy art. 481 § 1 i § 2 k.c., albowiem pozwana spółka pozostaje w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Zmiana zaskarżonego wyroku nastąpiła na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu za obie instancje orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Koszty procesu w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji wynoszą 8317 zł (opłata od pozwu: 5.000 zł; koszty zastępstwa procesowego; 3.600 zł; opłata skarbowa od pełnomocnictwa; 17 zł). Koszty w postępowaniu apelacyjnym wyniosły 9.050 zł (opłata od apelacji; 5.000 zł i koszty zastępstwa procesowego: 4.050 zł).

SSO Aneta Pieczyrak-Pisulińska SSA Ewa Jastrzębska SSA Anna Bohdziewicz