Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2015 roku

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie Wydział II Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Dubinowicz – Motyk

Protokolant: Aniela Zając

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2015 roku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko B. G. (1) i (...) spółka jawna z siedzibą w W.

o zapłatę kwoty 140 078,79zł

I utrzymuje w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym tut. Sądu z dnia 28 stycznia 2014 roku sygn. II Nc 11/14 w części dotyczącej zasądzenia kwoty 140 078,79zł z ustawowymi odsetkami od dnia 28 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty;

II uchyla w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym tut. Sądu z dnia 28 stycznia 2014 roku sygn. II Nc 11/14 w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach postępowania i zasądza od pozwanych B. G. (1) i (...) spółka jawna z siedzibą w W. solidarnie na rzecz powoda (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 1768zł (jeden tysiąc siedemset sześćdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

III nieuiszczone koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa;

IV przyznaje adwokat B. G. (2) ze środków Skarbu Państwa – tut. Sądu kwotę 3600zł (trzy tysiące sześćset złotych) powiększoną o podatek Vat tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu pozwanej B. G. (1).

Sygn. akt II C 757/14

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wniósł pozew przeciwko B. G. (1), A. P. i (...) spółka jawna z siedzibą w W., domagając się zasądzenia od pozwanych solidarnie z weksla kwoty 140 078,79 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania według norm przepisanych. Uzasadniając pozew powód zaznaczył, że zawarł z pozwaną spółką umowę poręczenia jej zobowiązań z tytułu kredytu bankowego zaciągniętego w (...) S.A. w W., która została zabezpieczona wekslem własnym in blanco wystawionym przez pozwaną spółką oraz poręczonym przez pozwane B. G. (1) i A. P.. Wobec konieczności wykonania przez powódkę zobowiązania z tytułu poręczenia i zapłaty na rzecz kredytodawcy pozwanej spółki kwoty 137 878,77zł, powód wezwał stronę pozwaną do zapłaty równowartości tej kwoty, a gdy ta nie nastąpiła wypełnił weksel in blanco, wpisując jako sumę wekslową 140 878,77zł (tj. 137 878,77zł powiększone o odsetki za opóźnienie w łącznej kwocie 2 200,02zł).

W dniu 28 stycznia 2014 roku tut. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym o sygn. akt II Nc 11/14, uwzględniając żądanie pozwu.

W ustawowym terminie zarzuty od powyższego nakazu zapłaty wniosła pozwana B. G. (1) oraz pozwana (...) spółka jawna w W., domagając się oddalenia powództwa wobec tych pozwanych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwane podniosły, iż żądanie powoda jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jako że w rzeczywistości to mąż pozwanej B. G. (1) prowadził spółkę (...) i pod groźbą zaprzestania finansowania rodziny skłaniał pozwaną B. G. (1) do zaciągania zobowiązań finansowych w imieniu spółki oraz w imieniu własnym, a następnie porzucił rodzinę i przestał zajmować się sprawami spółki, w wyniku czego pozwane te popadły w długi i obecnie znajdują się w dramatycznej sytuacji finansowej.

Powodowa spółka domagała się utrzymania w mocy w całości zaskarżonego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, wskazując iż nie zaistniały podstawy do zastosowania art. 5 kc.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Od kwietnia 2000 roku B. G. (1) i A. P. były wspólnikami spółki cywilnej (...). W lutym 2007 roku spółka ta została przekształcona w spółkę jawną, której wspólnikami były B. G. (1) i A. P., przy czym prawo reprezentowania spółki miała wyłącznie B. G. (1).

W rzeczywistości sprawami spółki zajmował się wyłącznie mąż B. G. (1) – G. G. (3). Dochody z działalności spółki stanowiły wyłączne źródło utrzymania rodziny p. G., przy czym rodzina żyła na wysokim poziomie. G. G. (3) przez lata separował żonę od wpływu na sprawy spółki i informacji na temat stanu spraw spółki, polecając jedynie podpisywanie szeregu umów bankowych czy umów leasingu. Sporadycznie B. G. (1) i pozwana A. P. dopytywały się kiedy spółka będzie mogła zostać „przepisana” na G. G. (3), lecz były zbywane tym, iż G. G. (3) ma problemy z urzędem skarbowym lub nie ma czasu na załatwienie formalności i zapewniane że sprawy firmy układają się bardzo dobrze. Zdarzało się, iż w obecności osób trzecich G. G. (3) kpił z żony, twierdząc iż w razie czego za długi będzie odpowiadała tylko ona, ponieważ spółka należy do niej a małżonkowie mają rozdzielność majątkową. B. G. (1) przez wiele lat nie pracowała zawodowo, prowadząc dom i wychowując dzieci. W maju 2010 roku mąż B. G. (1) został aresztowany na 3 miesiące, a pozwana – zmuszona do zajęcia się sprawami spółki jawnej (...) i prowadzonej przez nią działalności. Powzięła wówczas informację o szeregu zobowiązań i bardzo złej sytuacji finansowej spółki oraz o tym, że mąż ukrywał przed nią swoją przestępczą działalność. Po opuszczeniu przez G. G. (3) aresztu śledczego, w krótkim czasie małżeństwo się rozpadło i mąż pozwanej wyprowadził się, zaprzestając kierowania sprawami spółki.

Przeciwko pozwanej B. G. (1) oraz spółce jawnej (...) toczą się postępowania sądowe i egzekucyjne.

B. G. (1) z dziećmi została zmuszona do opuszczenia dotychczas zajmowanego domu jednorodzinnego, zlokalizowanego na posesji teściów i przeniesienia się do swoich rodziców. Utrzymuje siebie i córki z prac dorywczych, alimentów i pomocy finansowej swoich rodziców oraz znajomych, nie mogąc znaleźć stałej pracy.

Dowód: informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z rejestru przedsiębiorców (k. 27-29), zeznania świadka B. W. (k.146-148), zeznania świadka M. H. (k.148-151), zeznania pozwanej B. G. (1) (k.184-189)

G. G. (3) został skazany za to, iż w okresie od listopada 2008 roku do 22 kwietnia 2010 roku wziął udział w zorganizowanej grupie przestępczej, której celem było dokonywanie na terenie Polski zakupu papierosów nie posiadających znaków skarbowych, pochodzących z uprzednio dokonanego z Rosji i Ukrainy przemytu, a następnie ich przewozu na teren Europy Zachodniej oraz za to, iż wziął udział w zorganizowaniu zakupu i przewozu z Polski na teren Europy Zachodniej, uprzednio przemyconych z Rosji i Ukrainy do Polski papierosów, tj. przestępstw z art. 258§1 kk i art. 91§1 kks.

Niesporne, nadto wyciąg z wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 31 lipca 2012 roku sygn. XVI K 26/12 (k.51-55)

Od 2011 roku toczyło się przed tut. Sądem postępowanie z powództwa B. G. (1) przeciwko G. G. (3) o rozwód. Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2013 roku został orzeczony rozwód małżeństwa z winy obu stron, po uwzględnieniu apelacji B. G. (1) Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 15 stycznia 2015 roku zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że orzekł rozwód z wyłącznej winy G. G. (3). Niesporne, nadto odpis wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15 stycznia 2015 roku sygn. I ACa 1093/14 z uzasadnieniem (k.142-143 i 157-166)

Począwszy od 2011 roku przeciwko (...) spółka jawna w W. prowadzone jest kilka postępowań egzekucyjnych, w części z nich jako dłużnicy występują także A. P. i B. G. (1).

Dowody: zawiadomienia o wszczęciu egzekucji i innych czynnościach egzekucyjnych (k.75-83)

(...) z siedzibą w W. współpracował z Bankiem (...) S.A. w W..

30 listopada 2009 roku (...) S.A. w W. udzielił (...) spółka jawna w W. kredytu. Poręczenia spłaty tegoż kredytu udzielił, na podstawie umowy z dnia 23 grudnia 2009 roku, (...). (...) spółka jawna w W. wystawiła i złożyła do dyspozycji (...) weksel własny in blanco, wyrażając zgodę na jego wypełnienie na sumę odpowiadającą wysokości zobowiązania pozwanej spółki wobec powoda z tytułu poręczenia w/w kredytu. Na wekslu jako poręczyciele podpisy złożyły B. G. (1) i A. P..

W 2013 roku pozwana spółka zaprzestała spłaty swoich zobowiązań wobec banku, w związku z czym (...) jako poręczyciel dokonał wpłaty na rzecz (...) S.A. kwoty 27 575,75zł w dniu 26 czerwca 2013 roku oraz kwoty 110 303,02zł w dniu 17 grudnia 2013 roku. Pismami z dnia 18 grudnia 2013 roku powód wezwał wystawcę weksla i poręczycieli weksla do zapłaty kwoty 137 878,77zł wraz z odsetkami, zastrzegając iż 27 grudnia 2013 roku zostanie wypełniony weksel i sprawa skierowana na drogę postępowania sądowego. Wobec braku reakcji ze strony dłużników, powód wypełnił weksel.

Dowód: deklaracja wekslowa (k.9), weksel (k.10-11), potwierdzenie wpłat (k.12 i 13), wezwania do zapłaty z potwierdzeniem nadania (k.14-20), umowa o udzielenie poręczenia nr (...) z 23 grudnia 2009 roku (k. 168-169), oświadczenie o udzieleniu poręczenia (k. 170), umowa kredytu zawarta między Bankiem (...) S.A. oraz pozwaną spółką (k. 171-174)

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd oparł się na wskazanych powyżej dowodach, mając dodatkowo na uwadze fakt, iż strony nie kwestionowały nawzajem swoich twierdzeń, mając jedynie odmienne poglądy na znaczenie przytaczanych przez pozwane okoliczności w kontekście art. 5 kc. Sąd uznał za zbędne przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa na okoliczności wskazywane w zarzutach od nakazu zapłaty (k.41), jako że finalnie pozwana nie podtrzymywała zarzutu o istnieniu wady oświadczenia woli w postaci braku swobody. Podobnie jako zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy uznane zostały dowody z dokumentów znajdujących się w aktach szeregu postępowań sądowych i egzekucyjnych (k.42), skoro strona powodowa nie zaprzeczała faktowi prowadzenia tych postępowań, pozwana złożyła do akt zawiadomienia o wszczęciu egzekucji (k.75-83), a przesłuchane w sprawie osoby także relacjonowały tę okoliczność.

Sąd zważył, co następuje:

Skoro powód powoływał się na odpowiedzialność pozwanej (...) spółka jawna w W. jako wystawcy weksla i odpowiedzialność pozwanej B. G. (1) jako poręczyciela weksla, podstawą prawną żądania pozwu był przepis art. 47 ustawy prawo wekslowe, przewidujący, iż wystawca i poręczyciel weksla ponoszą solidarną odpowiedzialność wobec posiadacza weksla, a także art. 32 w/w ustawy, przewidujący iż poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył.

W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, iż pozwana spółka podpisała jako wystawca weksel, stanowiący załączniki do pozwu. Na odwrotnej stronie weksla znajduje się zwrot o treści „Poręczam za wystawcę B. G. (1)”, co oznacza, że pozwana poręczyła za pozwaną spółkę jako wystawcę weksla własnego in blanco. Poręczenie to spełnia wszystkie wymogi ważności poręczenia wekslowego, określone w art. 31 powołanej ustawy, a przedstawiony przez powoda weksel in blanco został uzupełniony w sposób spełniający wymogi ważności weksla własnego (art. 101 ustawy) i zgodnie z porozumieniem wekslowym towarzyszącym zawarciu umowy poręczenia kredytu, zabezpieczonej spornym wekslem.

Strona pozwana nie kwestionowała ani sposobu wypełnienia weksla, ani wysokości sumy wekslowej, ani zasadności roszczenia. Swój zarzut pozwane oparły na treści art. 5 kodeksu cywilnego, twierdząc, że roszczenie powoda stanowi nadużycie prawa podmiotowego z uwagi na to, iż pozwana B. G. (1) zaciągnęła zobowiązania wobec powódki pod presją współmałżonka i w celu uchronienia siebie, a obecnie z przyczyn niezależnych od siebie nie ma zdolności uregulowania swoich zobowiązań, podczas gdy sytuacja finansowa powodowej spółki pozostaje w rażącej dysproporcji do sytuacji strony pozwanej.

Zgodnie z art. 5 kc nie można czynić ze swojego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Wymaga zaznaczenia, że materia uregulowana art. 5 kc. była przedmiotem wielokrotnych rozważań na gruncie doktryny i orzecznictwa, w szczególności Sądu Najwyższego. W wyniku tych rozważań opracowano zasady i wytyczne pozwalające ustalić zakres klauzuli generalnej jaką są zasady współżycia społecznego oraz założenia, z jakimi powinno się je stosować. Należy podkreślić zasadę stanowiącą istotę prawa cywilnego, zgodnie z którą prawa podmiotowe korzystają z ochrony prawnej, wobec czego stosowanie art. 5 kc może zachodzić jedynie w szczególnych, wyjątkowych wypadkach (por. wyrok SN z 25 sierpnia 2011 r., II CSK 640/10, Lex nr 964496). Odmowa tej ochrony musi być uzasadniona faktem zachodzenia okoliczności rażących i nieakceptowanych ze względów aksjologicznych, ewentualnie teleologicznych (zob. wyrok SN z dnia 24 kwietnia 1997 r., II CKN 118/97). Wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia praw podmiotowych wymagają zarówno ostrożności, jak i bardzo wnikliwego rozważenia wszystkich aspektów rozpoznawanego przypadku (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94, Lex nr 82293). Zasadniczą podstawę stwierdzenia o wystąpieniu nadużycia prawa stanowić powinna analiza zachowania uprawnionego (wyr. SN z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 290/09, Lex nr 560607).

Istotne jest rozpatrzenie zarzutu pozwanej, zgodnie z którym zaciągnięcie przez nia analizowanych zobowiązań było konsekwencją całkowitej zależności pozwanej B. G. (1) od męża. W uznaniu Sądu zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala jednoznacznie ocenić realnego wpływu pozwanej na działania pozwanej spółki, tj. tego na ile pozwana nie chciała interesować się sprawami spółki, a na ile nie mogła interesować się sprawami spółki. Niewątpliwie jednak przez lata pozwana ograniczała się do korzystania ze środków pochodzących z prowadzonej przez męża, w jej zastępstwie, działalności gospodarczej, ufała mężowi i akceptowała sytuację że formalnie osoba reprezentującą spółkę i zaciągającą w jej imieniu zobowiązania jest ona. W ocenie Sądu, pozwana mogła i powinna była przypuszczać, że działania biznesowe współmałżonka mogą sprowadzić na nią kłopoty finansowe, skoro wieloletnim powodem „ukrywania się” męża z prowadzeniem firmy było ciążące na nim zadłużenie, skoro przez 10 lat odmawiał on pozostania wspólnikiem spółki, skoro głosił iż jest to rozwiązanie korzystne dla niego i za zobowiązania ponosić będzie odpowiedzialność pozwana. Prowadzenie działalności gospodarczej w realiach gospodarki wolnorynkowej charakteryzuje się stosunkowo wysokim stopniem skomplikowania ze względu na nieodzowność posiadania odpowiedniego zakresu wiedzy oraz umiejętności, umożliwiających działanie nastawione na uzyskiwanie korzyści finansowych. Znajomość powyższego w społeczeństwie jest na tyle powszechna, iż naturalnym jest oczekiwanie od osób wkraczających na rynek przynajmniej częściowej świadomości co do oceny ryzyka oraz wpływu działań czy zaniechań na realne skutki prowadzonej działalności. Można było więc oczekiwać od pozwanej odpowiedniego zachowania się w celu weryfikacji najpierw decyzji o rejestracji spółki na swoją rzecz, a potem efektów jej faktycznej działalności przez 10 lat jej funkcjonowania. Tymczasem pozwana nie podejmowała tego typu działań i w kontaktach z innymi podmiotami tworzyła pozory współpracy gospodarczej, podpisując – jak sama twierdzi, bez czytania – szereg umów i innego rodzaju dokumentów, w tym decydując się na podpisanie spornego weksla i jako reprezentant spółki i jako osoba poręczająca za spółkę jako wystawcę weksla.

Skoro powodowa spółka nie miała wiedzy o uwarunkowaniach rodzinnych pozwanej i nie wywierała najmniejszego nacisku na działania pozwanej B. G. (1) jako reprezentanta spółki i podejmowane w imieniu własnym, nie sposób uznać by dochodzenie przez nią wierzytelności wynikających z weksla miało być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie można nie zauważyć, iż to pozwana B. G. (1) wprowadziła w błąd powoda co do woli wywiązania się przez pozwaną spółkę z zobowiązań wynikających z umowy poręczenia, realizując wolę męża i podpisując stosowne dokumenty w imieniu spółki nie mając wiedzy o jej standingu finansowym i możliwości wywiązania się z nich. Domaganie się oddalenia powództwa z uwagi na samą niemożność zrealizowania tych zobowiązań przez pozwane, spowodowaną w szerokim tego słowa znaczeniu postępkami męża pozwanej oraz brak negatywnych następstw dla sytuacji finansowej strony powodowej w razie ich nieuregulowania, nie znajduje uzasadnienia. Dochodzenie przez powoda roszczenia w postępowaniu sądowym należało ocenić jako zachowanie typowe, charakterystyczne dla przeciętnego uczestnika obrotu gospodarczego, który zawiera porozumienie biznesowe, wypełnia ciążące na nim zobowiązanie i oczekuje uzyskania umówionej korzyści finansowej z tego tytułu. Powód w chwili zawierania umowy przez strony i wręczania weksla in blanco nie miał żadnych podstaw do powzięcia wątpliwości kto faktycznie prowadzi działania spółki (...), skoro pozwana ukrywała swój rzeczywisty status i rolę męża w tej spółce. Zachowanie powoda należało więc ocenić jako realizację prawa podmiotowego, wynikające z chęci ochrony swoich interesów, lecz nie nadużycie tego prawa. Sąd nie zamierza deprecjonować trudności , w której obecnie strona pozwana się znajduje, niemniej jednak sam ten fakt nie uzasadnia konieczności pozbawienia ochrony praw kontrahentów pozwanej spółki, którzy nie mieli wiedzy ani wpływu na sytuację p. B. G. (1).

Mając na względzie okoliczności omówione powyżej należało uznać, że zarzut sprzeczności roszczenia powoda z zasadami współżycia społecznego nie został dostatecznie uzasadniony, co uzasadniało utrzymanie w mocy nakazu zapłaty w zakresie dotyczącym należności głównej, o czym orzeczono na podstawie art. 496 kpc w punkcie I sentencji wyroku.

W następstwie cofnięcia przez pełnomocnika powoda wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego (k.189) zaistniała konieczność modyfikacji rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zamieszczonego w nakazie zapłaty – Sąd uchylił nakaz w tym zakresie i zasądził od pozwanych, jako strony przegrywającej, na rzecz powódki kwotę stanowiącą sumę uiszczonej opłaty sądowej od pozwu i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, stosownie do art. 98§1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc.

Nieuiszczone koszty sądowe, w postaci opłaty sądowej od zarzutów od nakazu zapłaty, zgodnie z art. 113§1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa.